Medicatie in eigen beheer: de sprong wagen. Patricia van den Bemt Themaconferentie Medicatieveiligheid 8 december 2014

Medicatie in eigen beheer: de sprong wagen Patricia van den Bemt

Themaconferentie Medicatieveiligheid 8 december 2014

Medicatie in eigen beheer?

Ja, maar…….

……wij zijn vóór!

Wat is het probleem?  In het ziekenhuis vanwege probleem…

 Nieuwe geneesmiddelen gestart  Hoe te gebruiken thuis?  Hoe in te passen in toedienschema’s bestaande medicatie?

 Vervangt soms ander geneesmiddel  Nog voorraad?  ….of doseringen aangepast

 Nog voorraad met etiketten met ‘oude’ dosering?  ….of het probleem was geneesmiddel gerelateerd  Geneesmiddel moet gestopt worden

 Mag niet meer gebruikt worden

Tijdens opname  Medisch-paternalistisch model

 Verpleegkundige deelt medicatie  Op tijden geschikt voor afdeling  In vorm/sterkte/kleur die kan afwijken van thuismedicatie

 In verpakking die zeker afwijkt van thuismedicatie (EAV)

Geeft dat problemen?  Uit onderzoek bij ontslag van 377 patiënten blijkt:

 205 hadden dosiswijziging, waarvan 69% niets wist/begreep  Bij 223 was medicatie gestopt, waarvan 82% niets wist/begreep  795 nieuwe geneesmiddelen, waarvan 62% niets wist/begreep  Geen begrip bij 61% van relevante nieuwe/gewijzigde geneesmiddelen en bij 83% van de niet relevante

J Gen Intern Med 2012;27:1513–20

Geeft dat problemen?  Uit onderzoek bij ontslag van 100 oudere patiënten blijkt:

 Therapie ONtrouw na 2-4 weken 55%  Therapie ONtrouw na 3 maanden 70%  28% resp. 25% begreep reden medicatie op de twee meetmomenten Drugs Aging 2014;31:283-89

 ‘Combinaties van educatieve en gedragsmatige strategieën bevorderen therapietrouw bij ouderen het meest’ Drugs Aging 2008;25:307-24

Geeft dat problemen?  Klinisch relevante uitkomst – heropnames

 Review naar meest succesvolle interventies ter reductie heropnames:  Medicatie reconciliatie (overdracht)  Communicatie naar eerste lijns zorgverleners

 Zelf-management patiënt ten aanzien van ziekte en behandeling

J Nurs Admin 2013;43:382–87

Geeft dat problemen?  Klinisch relevante uitkomst – heropnames

 Review naar meest succesvolle interventies ter reductie heropnames:  Medicatie reconciliatie (overdracht)  Communicatie naar eerste lijns zorgverleners

 Zelf-management patiënt ten aanzien van ziekte en behandeling

J Nurs Admin 2013;43:382–87

Tijdens opname  Medisch-paternalistisch model

 Verpleegkundige deelt medicatie  Op tijden geschikt voor afdeling  In vorm/sterkte/kleur die kan afwijken van thuismedicatie

 In verpakking die zeker afwijkt van thuismedicatie (EAV)  Patiënt-gericht autonomie model  Beoordeling vermogen eigen beheer

 Uitleg nieuwe medicatie  Eigen doosjes; eigen beheer; eigen tijden  al tijdens opname mee oefenen

Onderzoek naar eigen beheer Gekeken naar:

 Medicatieveiligheid/medicatiefouten  Therapietrouw  Kennis patiënt

 Patiënt tevredenheid  Review Pharm World Sci 2006;28:140-51.

Medicatieveiligheid  Vergelijking verpleging – patiënt zelf: maar 1 onderzoek uit 1972 (!)

 1135 toedieningen door verpleging: 3,9% fouten  3548 toedieningen door patiënt: 4,3% fouten  Andere onderzoeken vergelijking wel/niet eigen beheer

 Meestal na ontslag gemeten  Fouten in beide groepen in het algemeen gelijk

 Conclusie:  Weinig goed onderzoek naar medicatieveiligheid gedaan

Therapietrouw  12 onderzoeken in de review

 9 gecontroleerde onderzoeken; 6 statistische analyse  klein  uitkomstmaat meestal ‘pill count’

 4 onderzoeken positief resultaat voor eigen beheer  2 onderzoeken geen verschil

 Conclusie:  Ook hier weinig bewijs

Kennis patiënt  17 onderzoeken in de review

 5 gerandomiseerd & gecontroleerd; 5 gecontroleerd; 5 voor-na  i.h.a. gemeten via vragenlijsten  Meeste onderzoeken laten verbetering kennis zien in ‘eigen beheer’ groepen  Niet duidelijk of dit komt door:  Informatie component van de interventie

 Eigen beheer deel van de interventie

 Conclusie:  waarschijnlijk positief effect op kennis; onduidelijk waardoor

Patiënt tevredenheid  17 onderzoeken in de review

 5 gecontroleerde onderzoeken  Alle meten via vragenlijst of interview  76-100% van de patiënten die eigen beheer hadden ondervonden, gaven voorkeur aan eigen beheer boven toediening door verpleegkundige  Even hoog percentage zou in toekomst weer kiezen voor eigen beheer  Patiënten die eigen beheer nooit ervaren hebben: kiezen voor verpleegkundige  Conclusie:  Grote patiënt tevredenheid, mits bekend met eigen beheer

Wat nu?  Pro’s versus contra’s

NFU project MEB  UMC’s werken samen

 Zelfde project, bij verschillende patiëntengroepen  UMCG: longtransplantatie, een aantal kinderafdelingen  UMCU: hart-long CF en transplantatie, geriatrie

 UMCN: CF en COPD  MUMC: longrevalidatie  EMC: nier- en levertransplantatie

 LUMC: heelkunde  Voor- en nameting  Voormetingen worden nu uitgevoerd of zijn al klaar

NFU project MEB  Uitkomst:

 medicatiefouten  Hoe gemeten:  Dagboekjes waarin medicatie bijgehouden

 Nulmeting: wat gedeeld wordt door verpleging  Nameting: wat patiënt zelf inneemt  Interventie MEB:

 Boordelingscriteria geschiktheid  Twee fasen  Beslisboom

Beoordelingscriteria geschikt  Fysiek en geestelijk in staat tot MEB

 Kunnen lezen  Patiënt wil MEB  > 16 jaar; bij 12-16 jaar indien akkoord arts; bij <12 jaar MEB door ouder/verzorger  NB taalproblemen niet bij voorbaat ongeschikt

 Moeten het thuis ook!

Twee fasen – fase 1  Maximaal voor 24 uur tegelijk uitgezet bij patiënt; nog EAV

 uitzetten en innemen onder coaching verpleegkundige  uitleg over werkwijze, soort medicatie (GIP-z!)  beantwoording vragen van de patiënt OF:  patiënt vraagt zelf om medicatie, die nog beheerd wordt door verpleegkundige

Twee fasen – fase 2  Medicatie voor langere periode aan patiënt (‘doosjes’)

 Opiaten wel voor 24 uur en dagvoorraad controle door vpk  Bij voorkeur in verpakking van thuis  Patiënt beheert eigen medicatie

 Wel dagelijks controle moment vpk

De ‘ja maar’ fase….  Ja, maar ziekenhuis is toch verantwoordelijk?

 Ja, maar dit is toch de klok terugdraaien? EAV is juist veiliger!  Ja, maar……

 …..veel argumenten pleiten voor patient empowerment  …..hij/zij moet het thuis ook zelf doen

NFU project MEB - resultaten

Toekomst visie  Medisch-paternalistisch model

 Verpleegkundige deelt medicatie  Op tijden geschikt voor afdeling  In vorm/sterkte/kleur die kan afwijken van thuismedicatie

 In verpakking die zeker afwijkt van thuismedicatie (EAV)  Patiënt-gericht autonomie model  Beoordeling vermogen eigen beheer

 Uitleg nieuwe medicatie  Eigen doosjes; eigen beheer; eigen tijden  Al tijdens opname mee oefenen

Toekomst visie

Toekomst visie

Medicatie in eigen beheer: waag de sprong!