Medicatie bij ‘Probleemgedrag’ Reehorst 10-6-2016
Dr. Martin Kat psychiater M.C.Alkmaar afd. Klin. Geriatrie/ Amsterdam/ CCE
[email protected]
inhoud • • • •
‘Probleemgedrag’ en de ouderenpsychiatrie Wat doet medicatie hierbij? Wanneer medicatie? (workshop: oefenen met casuïstiek)
m.g.kat
‘Probleemgedrag’ in de psychiatrie • Bestaat niet als zodanig • We kennen wel: gedragsproblemen in het kader van een psychiatrische stoornis zoals: – Agitatie bij een Depressie – Agressie bij een Psychose – Vocalisaties bij Dementie
Psychische stoornissen bij Ouderen Cognitieve stoornissen - delier - amnestisch syndroom/MCI - dementie Psychosen: schizofrenie, waanstoornis Stemmingsstoornissen: depressie, angststn. Persoonlijkheidsstoornissen
Psychiatrische Diagnostiek bij Ouderen • Eerst het vaststellen van een psychiatrische diagnose zoals: – Depressieve stoornis – Psychotische stoornis – Dementieziekte • Vervolgens kijken hoe we deze behandelen: – Gesprekbehandeling – Medicatie – Combinatie?
Zijn voor psychische problemen bij ouderen altijd pillen nodig? Nee, lang niet altijd! Vooral niet als men met persoonlijke en psychosociale begeleiding en behandeling uitkomt. (vergelijk met alle psychische aandoeningen in het leven)
Wanneer dan wel? • Als de patiënt blijft lijden • Als de omgeving blijft lijden? • Als beiden blijven lijden?
voorbeelden • • • •
Vitale depressies: energietekort! Ernstige psychosen met angsten Dementie met toenemende ontremming Ouderen met een verstandelijke beperking die zichzelf beschadigen
Wat doen pillen?
Op Hersencel-niveau
Neurotransmitter = overdrachtsstof
Ziekte op Cel-niveau stuk, dood: geen aangrijpingspunt meer!
verminderde aanmaak
Neurotransmitters: Acetyl-choline Dopamine Serotonine Noradrenaline Glutamaat
Ziekte op Cel-niveau: verminderde aanmaak Acetylcholine: afname alertheid, aandacht, geheugen Dopamine: afname motoriek van denken en handelen, aandachtsconcentratie, oproepen,‘drive’ Serotonine: depressie, angst/paniek, concentratie Noradrenaline: depressie, remming, initiatief < Glutamaat-instabiliteit: onrust,chaos
Ziekte op Cel-niveau: verminderde aanmaak Wat doen medicijnen? voorbeelden: Afbraak remmen (‘dementievertragers’) Heropname remmen (antidepressiva) Aanmaak stimuleren (dopamedicatie bij Parkinson)
Het NeuroPsychiatrisch Beslisbomen Model (NPBM) Deel A: psychosociaal Deel B: medicatie (kat 2011)
m.g.kat
Bewustzijn
Niet Helder
Helder
Psychose
hyper
hypo
Stemm.stnis Angststn.
hyper
hypo
Org.perslh. verander.
hyper
Het NeuroPsychiatrisch Beslisbomen Model (NPBM, Kat 2011) m.g.kat
hypo
Chron.
Acuut
hyper
hyper
hypo
hypo
Het NeuroPsychiatrisch Beslisbomen Model (NPBM) (kat 2011)
Deel B: medicatie
m.g.kat
Dementie en NP-stoornissen
Bewustzijn
Niet Helder
Helder
Psychose
hyper
hypo
Stemm.stnis Angststn.
hyper
hypo
Org.perslh. verander.
hyper
Het NeuroPsychiatrisch Beslisbomen Model (NPBM, Kat 2011) m.g.kat
hypo
Chron.
Acuut
hyper
hyper
hypo
hypo
Stemm.stn. Angststn. bij helder bewustz.
Hyper
Agitatie Dysforie Obsessie
SSRI, NaSSA, SNRI etc.
Ontremming
Overweeg stemm. stabilisator
Het NeuroPsychiatrisch Beslisbomen Model (NPBM, Kat 2011)
Hypo
Remming (apathie)
Overweeg nortriptyline
m.g.kat
Freezing (vermijding)
SSRI +/benzodiazep.
Stemm.stn. Angststn. bij helder bewustz. Hyper Agitatie Dysforie Obsessie Steunendstructurerend ego versterkend
Hypo
Ontremming
Structurerend, ritmebevorder. prikkelreductie
Remming (apathie)
Er zijn, niet ‘trekken’
Het NeuroPsychiatrisch Beslisbomen Model (NPBM, Kat 2011) m.g.kat
Freezing (vermijding)
Angstreductie, ontspanning
Conclusie • Medicatie kan ondersteunend en preventief werken bij ouderen met psychiatrische stoornissen • De pil van keuze zal afhankelijk zijn van de gestelde psychiatrische hoofddiagnose en de ernst van de aandoening
