NL
LEmi ponifasio / mau
Stones in her mouth Duur 90’
Concept, Design, Choreografie, Regie Lemi Ponifasio Licht Helen Todd MAU Gezelschap Rosie TeRauawhea Belvie, Mere Boynton, Kasina Campbell, Hinerongonui Kingi, Mihirewiti Morgan, Ria Te Uira Paki, Te Rau o Te Huia Pou, Manuao Ross, Te Ara Vakaafi, Rangipo Wallace-Ihakara Poi compositie MAU Company Moteatea compositie Ria Te Uira Paki, Te Ara Vakaafi, Rangipo Wallace-Ihakara, Mere Boynton Whaikorero, Oratorische compositie Hinerongonui Kingi Geluid Sam Hamilton, Lemi Ponifasio
www.kvs.be - www.mau.co.nz
Video Tim Gruchy, Helen Todd Lichtmanager Margareta Andersen Productietechnicus Kelemete Fu’a Technisch Regisseur Helen Todd Uitvoerend Regisseur Susana Lei’ataua nederlandse vertaling alex stockman Productie MAU Coproductie Concertgebouw Brugge, Carriageworks Sydney, Tjibaou Cultural Centre Noumea
over de voorstelling
BIO lemi ponifasio
Voor de Maori was de eerste mens een vrouw Hineahuone. Vrouwen zijn “te whare tangate”, het huis van de mensheid, en worden gerespecteerd voor hun gave om leven te scheppen.
Podiumkunstenaar Lemi Ponifasio richtte MAU op in Auckland in 1995, als een gezelschap en gemeenschap van kunstenaars hoofdzakelijk uit Nieuw-Zeeland en de Eilanden van de Grote Oceaan.
Stones In Her Mouth is gebaseerd op teksten van moteatea, de sterke Maoritraditie van vrouwen als dichters en componisten. Moteatea worden geschreven voor elke mogelijke gelegenheid - zo zijn er treurliederen, profetische liederen, protestliederen, liederen over verlangen, vervloekingsliederen en waarschuwingsliederen. Deze liederen drukken de geest van de vrouw uit als kennisdrager en leider. Moteatea zijn een drijvende kracht in de orale traditie, waarbij geografische verwantschappen worden gedefinieerd, en politiek en sociaal commentaar wordt gegeven.
MAU is een Samoaans woord en betekent: verklaring aan de waarheid van een zaak, of revolutie in een poging tot transformatie.
In Stones In Her Mouth zijn alle gezangen, liederen, declamaties en uitroepen geschreven en gecomponeerd door de performers zelf. Stones In Her Mouth kwam tot stand als een collectief project van jonge vrouwen die reizen en werken in de gemeenschap, in marea, scholen en landelijke gebieden van Nieuw-Zeeland. In Stones In Her Mouth krijgen de uitdagingen van de vrouw een stem via de taal, genealogie, spiritualiteit, ceremonies, familie, natuur en het lichaam van de Maori. Ze definiëren zichzelf aan de hand van een mythologische autoriteit. Ze geven lucht aan hun aanpassingsvermorgen, veerkracht en woede tegenover het machtsapparaat, onderdrukking en zelfs de Westerse stijl van feminisme.
In zijn artistiek universum voert Ponifasio het moderne individu mee naar andere bewustzijnsdimensies via het vertraagde ritme van zijn strikte esthetiek, vol markante beelden, beweging en dynamische interactie tussen licht en donker. Als pionier op de internationale grens tussen dans en theaterkunst, geeft hij blijk van een visie die de grenzen tussen genres en culturen overstijgt en de universele kracht van kunst doorgeeft. Lemi Ponifasio gaf voorstellingen in plaatsen en festvals als de Ruhrtriennale, het Lincoln Center in New York, het Edinburgh International Festival, het Theâtre de la Ville Paris, London’s Southbank, het Holland Festival, Santiago a Mil Chile, de Wiener Festwochen en de Berliner Festspiele. Tot zijn meest recente werkstukken behoren Birds With Skymirrors, als reactie op het verdwijnen van de Eilanden van de Grote Oceaan, het thuisland van de meeste van zijn dansers, door de vernietigende klimaatverandering; Tempest: Without A Body, over onze collectieve verlamming in het oog van de waarheid, gesymboliseerd door de groeiende en onwettelijke macht van de staat na 9/11; Le Savali: Berlin dat de keizerlijke stad Berlijn confronteert met zijn eigen gemeenschappen, de jonge generatie van immigrantenfamilies op zoek naar een thuis en in de greep van de dreigende deportatie. In 2012 voerde Ponifasio de epische opera Prometheus van Carl Orff op voor de Ruhrtriennale.
LEmi ponifasio / mau
Stones in her mouth DEEL EEN NAAR HET ONZICHTBARE Tau ana Tau ana Taku ira tangata Tākina ki te ao Ko wai au Taka mai au i te ira Atua i a Hineahuone Tū ka riri Kaitangata Taku whakatamarahi Mana Māori motuhake Ko au Ko au Kōkoia e ara Taku mana wahine Kia ita Kia mau e...i
Hier ben ik Dit ben ik Dit is mijn identiteit De Wereld trotseren Wie ik ben Vanwaar ik afstam Van Hineahuone Dit is mijn bestaan Mijn Maori-cultuur Dit ben ik Dit ben ik Mijn Plaats Als vrouw Houd ze hoog Tot in de eeuwigheid
(Rangipo Wallace-Ihakara) DEEL TWEE ROEPEN Ko te arai tapu ko te arai roa Ko te arai roto ko te arai waho Ko te arai kura a toku tipuna a whakatau Potiki He iti aha to iti He iti aha to iti He iti nui mai te kore, ki te po, ki te ao Ko au e tu nei
Het weefsel van de schepping De onpeilbare ruimte De innerlijke ruimte Het bewuste licht Het rafelige pad wreker van waarheid en rechtvaardigheid Bescheiden geest, natuurwezen Waar verwijl je? in de wereld van de onuitgesproken waarheid van klank en van licht Ben ik
(Rosie Belvie) Karanga te pō Karanga te ao Karanga ngā hau e whā o Tāwhirimātea Karanga ki ngā aorangi Ka puta ki te whai ao, ki te ao marama e
Ik roep de nacht Ik roep het licht Ik roep de vier winden van Tawhirimatea Ik roep het universum aan duik op in de wereld van licht
Aio, Wairua Ka nui te aroha ki a koutou ngā Atua wāhine, ngā mareikura, ngā ruāhine Tēnei mātou ō mokopuna e karanga atu nei ki a koutou Tukua mai te kaha
Vrede, geesten Veel liefs voor jullie Onze Godinnen Nobele vrouwen, oudere vrouwen Wij jullie kleinkinderen Roepen jullie aan Geef ons kracht
me te maia ki te hāpai i te mana Māori motuhake
En gratie Om soevereine Maori te blijven
E te kuia Papatūānuku Horahia tō korowai aroha hei maru i a mātou ngā uri whakaheke a Hineahuone Ko te kura nui Ko te kura roa Ko te kura ūkaipō
Grootmoeder, Papatuanuku Omhul ons met uw mantel van liefde als een beschutting voor ons de afstammelingen van Hineahuone O Heilige, dierbaren
(Mere Boynton) Tērā te marama Hohoro te kake mai Kia mihi atu au Kia tangi au au Mōu kua wehea nei
De maan is over ons neergedaald
Karanga pā mai Te tautara Ki Ōrangikāhui E ka riro e
Jullie die ons hebben verlaten Uit Orangikahui
Het is tijd om te rouwen en afscheid te nemen van jullie
(Te Rau o Te Huia Pou) Tēnei rā te reo tangi o Papa-uē-nuku E te whaea takoto mai rā Tangihia tangihia auē..
Dit geluid is het geluid van gehuil het gehuil van moeder aarde Alsjeblief o moeder, rust nu huil je tranen, o huil je tranen weg
Kia aiōrangi, kia aiōnuku, kia mauritau, kia maurikura Hurihia mai to aroaro kia rongo ai au i tō hā
Wees in vrede met de aarde, Wees in vrede met de hemel om bezonnen te zijn om je meerdere te temmen, een goddelijke wet Maak je aanwezigheid bekend zodat ik je essentie kan voelen
(Ria Te Uira Paki) DEEL DRIE ZONDER GEZICHT E rere taku manu ki runga I tōku maunga whakahī Ki reira rērere haere ai Kia purea ai e ngā hau maiangi...i
Kies het zwerk mijn vogel Zweef boven mijn torenhoge berg en laat je zuiveren door de lichte winden
Kōrihi ana taku manu, E aku totara haemata E aku toka tū moana Kei hea rā he taunga moku?
Mijn vogel roept luidkeels Naar zij die vitaal zijn en in volle groei naar zij wier sterkte kolkende wateren weerstaat en oppert de vraag Waar is mijn rustplaats?
Raumaewa taku manu E tiu e topa Hāro ki runga Tiripou ki raro Kimihia rangahaua he aha rā?
Mijn vogel zwerft zonder doel slingerend en schommelend zwevend in de hoogte duikend in de diepte zoekend en uitziend naar het onbekende
Te Taura here tāngata here whenua here wairua, Tēnei te taura e here nei i ahau ki aku mātua tupuna e....
Verbonden met de mensen met het land met spiritualiteit deze verwantschap verbindt me met mijn voorvaderen
Hōkio ngā ira nō tuawhakarere tītia rawatia Puritia kia mau Mā te kahukura ka mauritau E taku manu ...uuu...e...i !
Deze traditionele levensprincipes zitten diep in mij geworteld vast te houden... in bezit te houden... nu gehuld in begrip Moge mijn vogel in vrede rusten
(Te Ara Vakaafi) DEEL VIER RICHT JE NAAR DE AS Ka tākina te kawa, ko te kawa nui, ko te kawa roa, ko te kawa tapu, ko te kawa o ngā atua tēnei ka tākina atu. Oi ko te kawa tuatahi, ko te kawa tuarua, ko te kawa tuatoru, ko te kawa tuawhā, ko te kawa tuarima, ko te kawa tuaono, ko te kawa tuawhitu, ko te kawa tuawaru, ko te kawa tuaiwa, ko te kawa tuangahuru ka tākina atu. Ka tiritiria, ka turuturua, ka reireia ngā mauri o ngā atua. Koia ki runga, koia ki raro, koia ki roto, koia ki mua, koia ki muri, koia te tupua, koia te tawhito, koia te kahui o ngā ariki maia e maia e. E rangi whakarongo mai ra ki āku nawe, he nawe riri, he nawe whakapītari, I te korenga o ö tāua uri I aro ki ngā tohu o te ao. Kua tūpuhi a Rongo i te kaha o te tangata ki te keri me te tango i töna hinu, kei te pau haere taku aroha. Kua makariri a Tane, ko te kani mihini te taniwha e karangatia ana e te tangata, kei te pau haere taku aroha. Kua mokemoke a Tangaroa, he whānui ngā kupenga o te tangata he nui nga ika i ngaro, kua tata pau taku aroha. E rangi kei te hokona taku tinana I te tangata, kaore i te aro mai, kāti kua pau taku aroha. E taku tamaiti a Ruaumoko, karawhiua te tangata, manaakitia oo tuakana, whatungaro te tangata, toitu te whenua. E taku mokopuna a Hinenuitepo, whakatūwherahia o ringa, kia tomo atu ai a hauware, a kore aro ki a koe, kaore te aroha i ahau ki te tangata. Tapahia te here ki te tangata, whenua, uhi, wero, whano, haramai te toki, haumi e hui e taiki e. Tau ana, tau ana, taku ira tangata tākina ki te ao. Ko wai au taka mai au i te ira atua i a Hineahuone. Tukariri kaitangata taku whakatamarahi mana maori motuhake, ko au ko au ko koia e ara, taku mana wahine, kia ita kia mau e i
Beste Rangi heb aandacht voor mijn grieven Het zijn grieven van boosheid en pijn veroorzaakt door de onwetende meerderheid van onze afstammelingen, die de natuurlijke tekenen van de wereld weigeren te aanvaarden. Mijn hart treurt om onze kinderen. Rongo raakt ondervoed door de constante pogingen om naar olie te boren. Mijn liefde voor de mensheid kwijnt weg. Tane verstijft. Het kettingzaagmonster de mens wel bekend blijft bomen omzagen. Mijn liefde voor de mensheid kwijnt weg. Tangaroa wordt eenzaam, de netten van de mens zijn o zo groot, elke dag vangen ze meer vis. Mijn liefde voor de mensheid is bijna verdwenen. O Rangi mijn lichaam wordt verkocht. Genoeg is genoeg. Mijn liefde voor de mensheid is verdwenen. Mijn beste zoon Ruaumoko doe wat je wilt met de mensheid, bescherm je broeders. De mens zal uitsterven, het land zal blijven. Mijn beste kleindochter HinenuitepŌ, open de poorten van de onderwereld zodat de Onwetenden en Onverschilligen naarbinnen kunnen. Want ik heb de mensheid niet meer lief. Ik los de band met de mensheid, met het land, ik vernietig hem, ik haal uit, Ik bedien me van de heilige bijl, gebonden en vastbesloten, het is volbracht.
(Hinerongonui Kingi) Karanga atu i te pō Kei hea rā e koro? E ngā rangatira o mua Āwhinatia mai Kōhimuhimu ake ki te hau Ko tēnei te ohaki o neherā?
Ik roep in de nacht Waar zijn jullie mijn voorgangers? Leiders van toen, voed ons Ik fluister tegen de wind Is dit de erfenis van het verleden?
Ko te tūkino i ngā wahine? Kao, kao, kore rawa! Whakarērea ō mahi hauarea Māku e papaki i tō mata Oho ake Kāti ō kōrero rūpahu, ō hamumu He mana tō te wahine He tapu tō te wahine Mai i a Papatūānuku te ūkaipō Tae noa ki a Hinenuitepō Tautokohia ngā tamāhine kia tipu e rea Kaua rā e pēhia Mā tātou katoa te huarahi tika, Te rongoa Tangi haehae e ngau nei i taku ate!
De mishandeling van vrouwen? Nee, Nee, Nooit! laat je lafhartige manieren wegvliegen Ik zal je een klap in je gezicht geven! Word wakker! Stop met onzin uitkramen De kracht en de heiligheid van vrouwen komt van Papatuanuku, Moeder Aarde en Hinenuitepo Godin van de nacht Steun je vrouwen zodat ze mogen groeien in gratie Onderdruk hen niet, toon hen de juiste manier om te genezen Ik ben verscheurd door verdriet dat mijn hart oppeuzelt
(Mere Boynton) DEEL VIJF WEER TOT RUST Ka hoki atu nei au ki tōku tīmatatanga, ki tōku whānaketanga Ki Kurawaka i pokea mai nei a Hineahuone e Tāne-nui-a-rangi e ōna tuākana I waihanga ko tōku ao a Ranginui e tū iho nei, a Papatuānuku āhuru mōwai Ūkaipo te takoto ake nei, ko te ira tāngata tīhei mauri ora ki te whai ao, ki te ao marama e..
Ik zal het wezen dat ik ben terugvoeren tot zijn bron, tot zijn bescheiden oorsprong Naar Kurawaka waar Hineahuone uit aardse klei werd gekneed door de handen van Tāne-nui-arangi en zijn broers die de wereld schiepen zoals ik hem ken - Ranginui de hemelvader hierboven, mijn beschermer, en Papatuānuku, moeder aarde hier beneden, mijn voedster Het leven niest en daar verschijnt de gezegende mens in de wereld van het licht
Ko te whare tangata i tūkinohia e te ringa o tōku matua a Tāne matua Ko Hinetītama nā Hineahuone Aue te whakamā te maemae e ngau nei, whakangarohia atu ki te pō nui ki te pō roa, taheke taheke, ki Muriwaihou - ki Wharaurangi Ko Hinenuitepō e uē ana Karanga atu rā eke mai nei i te ara poutama Mārakerake ana ko te ao wairua e tauwhirotia ana e..
De wharetangata, mijn heilige moederschoot werd onrecht aangedaan door de handen van mijn eigen vader, Tāne matua, ik, Hinetītama, de dochter van Hineahuone O de drukkende schaamte, de stekende pijn is te fel om te verdragen, naar de duisternis moet ik, verloren voor de grote donkere nacht, dieper en dieper moet ik gaan, naar Muriwaihou, naar Wharaurangi, ik ben het, Hinenuitepō die nu huil in de nacht Roepen moet je, terwijl ze de trappen van de hemel naar de aarde afdalen De wereld der geesten die openlijk onder ons zijn, daar geef ik om
Ko te kauwae runga ko te aho o te rangi poutiriao he poutokomanawa e mau nei Ko te kauwae raro ko te matauranga te kai a te rangatira Hutia iho te kauwae ko Murirangawhenua Te ruahine koia ra te whare tapu e whangaia e te ringa hanariki a Maui te atamai Urumotokia a Tamanuiterā ki te kauwae, i whakapaetara Ko te uranga mai o te rā ki te rāwhiti ko te tōrengitanga o te rā ki te uru Ka pō, ka ao, ka awatea e..
De bovenkaak is de draad van de hemel, het rijk van een hogere entiteit, het onveranderbare, de opgeslagen energie van de aarde De onderkaak is wijsheid, het voedsel van de nobelen, steel de kaak van Murirangawhenua de oude vrouw, de tovenares, zij die gevoed werd door de hand van de schalkse Māui de schrandere Bevestig de kaak van mijn voorouder en ontdek de grote zon Tamanuiterā! Moge de zon opkomen in het oosten en moge de zon ondergaan in het westen Van duisternis tot dageraad en naar het licht voor altijd!
Nau mai ē tama ki te ao tangata, koia rā ko koe he pito ki te whenua, te ora. He kōpu o te arohā nā Hineteiwaiwa. Tēra ko Apakura te kuiā e tangi nei i ngā, he roimata ka heke, he hupe ka rere Kukutia! Haehaea! Rere atu rā ki te pae a Rehua e tatari mai nei ē...
Welkom kind in de wereld van het licht, jij bent het die verbonden bent met de aarde, leven gevormd door de onvoorwaardelijke liefde van Hineteiwaiwa. Daar gaat Apakura, de oudere vrouw die de overledenen beweent, tranen biggelen, slijm vloeit, een ondraaglijke pijn van verdriet die mijn hart verscheurt. Weggedreven naar het altaar van Rehua dat op je wacht in het leven na de dood.
Tēra te tangi o te Kōauau he tohu i te whakamahūtanga, ko te ora e karangahia nei, ko te wairua e hāere ake ana. Whakamarino mai i te ara kia papapounamu te hora Ko te reo tēra o Hineraukatauri e tangi mai nei Oku mareikura, he uha te kura Nau au e hine, i whakatina, kia ara mai au he mana ē Koko ia ē..
Ik hoor de roep van de kōauaufluit die genezing betekent, de verwelkoming van het leven, het vertrek van de ziel, moge de tocht even zacht zijn als de oppervlakte van de pounamusteen - zo klinkt het geluid van Hineraukatauri Dit zijn mijn heilige wezens, mijn vrouwelijke godheden, schatten die leven brengen Voor u ben ik één met alles dat is Oprijzen moeten we, oprijzen zullen we!
(Ria Te Uira Paki) DEEL ZES RUIMTE Kaore te aroha ki te kororia tapu E waewae ake ana i te ara Kuiti Nau mai e hine ka haere taua Ki a Ihaia ki a amonikatia Ki a huihui tataou he korero hanga nui Kia Hopu kia iho te kupu a te atua Kia awhi taua, ki a ihu karaa iti Kia murua te hara i taku tinana nei
Er is geen liefde, voor de almachtige Hij die het smalle pad bewandelt Kom met me mee, Mevrouw, we zullen gaan om gezuiverd en opgetild te worden De ontmoetingsplaats van het opperste bewustzijn verschalk het woord van Hij die almachtig is Omhels de ademtocht van de nederigheid gekneusd door het aroma van liefde en sensualiteit
