MATERIALEN EN AFVAL RECYCLEREN, ZO MOGELIJK IN SITU

PRAKTISCHE HANDLEIDING VOOR DE DUURZAME BOUW EN RENOVATIE VAN KLEINE GEBOUWEN - PRAKTISCHE AANBEVELING MAT12 -

MATERIALEN EN AFVAL RECYCLEREN, ZO MOGELIJK IN SITU Oplossingen voor de valorisatie van verschillende soorten afval afkomstig van bouwen renovatiewerken, teneinde het storten van afval zoveel mogelijk te verminderen.

PRINCIPES BENADERING Meer dan een derde van het afval dat wordt geproduceerd in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, is afkomstig van bouwwerven. Alles op een hoop gooien in één container en gewoon afvoeren is niet langer aanvaardbaar: het is niet alleen duurder maar leidt ook tot milieuhinder (vervoer, luchtvervuiling, grondvervuiling, enz.) die risico’s inhoudt voor de gezondheid. Ongesorteerd storten is soms zonder meer verboden (in het Waalse Gewest bijvoorbeeld). Dus moet er gesorteerd worden op het bouwterrein. Het zal des te efficiënter zijn als het van aan de basis en strikt gebeurt. BEHEERPRINCIPES Afvalbeheer gebeurt, in volgorde van prioriteit, volgens drie principes: > Preventie, hergebruik inbegrepen Door een weloverwogen projectbeheer kan men vermijden dat materiaal niet-valoriseerbaar afval wordt: o Houd rekening met de bestaande constructies en toets hun geschiktheid om ze vervolgens zo goed mogelijk te integreren in het project. o Vermijd producten en materialen die gevaarlijk afval produceren. Indien de producten onmisbaar blijken te zijn, moet men ze van nabij volgen, van zodra ze op het terrein komen en tot ze het verlaten. o Gebruik het materiaal dat aanwezig is op het terrein zo efficiënt mogelijk en zorg ervoor dat het zo weinig mogelijk afval creëert. o Kies materialen die geschikt zijn om opnieuw te gebruiken, om selectief te demonteren, om te recycleren en om zonder gevaar te elimineren. o Stimuleer het hergebruik, bij voorkeur ter plaatse, zonder voorafgaande behandeling. > Valorisatie Afval kan op twee manieren worden gevaloriseerd, in deze volgorde van voorkeur: o Voorbereiding op hergebruik. o Recyclage, door het te herwerken tot secundaire grondstoffen. o Energetische valorisatie, door het te gebruiken als brandstof of als een ander middel om energie te produceren. > Verwijdering Afval kan worden verwijderd op twee manieren en liefst in de volgende volgorde van voorkeur: o Afvalverbranding gevolgd door het afvoeren naar een stortplaats of door de restanten BLZ. 1 VAN 15 – RECYCLAGE VAN MATERIALEN EN AFVAL, ZO MOGELIJK IN SITU – JULI 2010 PRAKTISCHE HANDLEIDING VOOR DE DUURZAME BOUW EN RENOVATIE VAN KLEINE GEBOUWEN - PRAKTISCHE AANBEVELING MAT12 -

o

te hergebruiken. Afvoeren naar een stortplaats indien het afval onbrandbaar is.

Gevaarlijk afval moet worden opgehaald door een erkende ophaaldienst. Het afval dat niet kan worden opgewaardeerd, zal naar een stortplaats van categorie I worden gebracht. Ongevaarlijk en niet-inert afval dat niet kan worden opgewaardeerd, moet naar een stortplaats van categorie II worden gebracht en inert afval moet worden gebracht naar een stortplaats van categorie III. TE ONDERNEMEN ACTIES Een efficiënt beheer van afval op het bouwterrein impliceert dat er vijf hoofdacties worden ondernomen: o

o

o o

o

De inventaris opmaken van de verschillende materialen die aanwezig zijn op het bouwterrein en die in aanmerking komen om afval te worden, met inbegrip van de gevaarlijke stoffen. De afzetmogelijkheden nagaan. Zo kan de aandacht gaan naar hergebruik van materialen na selectieve demontage, of anders hun recyclage, bij voorkeur op de bouwplaats zelf als dat mogelijk is. In sommige gevallen zal deze aanpak aardige besparingen opleveren. Het afval sorteren volgens modaliteiten die moeten worden aangepast aan de lokale omstandigheden en de daaruit volgende organisatie van de werkzaamheden. Keuze van de valorisatiekanalen of, indien die er niet zijn, de keuze van een beschikbare en toepasbare manier om het afval te elimineren. Deze keuze zal bepalend zijn voor de manier waarop er gesorteerd dient te worden, en het is best deze op te leggen. Identificatie van de afzetmogelijkheden. Het materiaal dat selectief werd gedemonteerd kan misschien worden hergebruikt, of anders gerecycleerd. Dit gebeurt bij voorkeur en indien dat mogelijk is - steeds ter plaatse en kan in bepaalde gevallen belangrijke besparingen opleveren.

INDICATOREN Een goed afvalbeheer wordt geëvalueerd in functie van: o De beperking van de geproduceerde hoeveelheid afval. o Het aandeel van het gedeelte afval dat wordt gesorteerd in verhouding tot al het afval dat op het bouwterrein wordt geproduceerd. o Het aandeel van het gedeelte afval dat wordt opgewaardeerd per fractie. DOELSTELLINGEN

Minimaal: Het respecteren van de wetgeving (zie: uitvoering / programmering).

Aangeraden: o De doelstelling bereiken van het Vierde afvalplan van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest (2010), die erin bestaat 90% van het afval afkomstig van afbraak- en renovatiewerken te hergebruiken en te recycleren. o Vermijden om alles af te breken om dan opnieuw alles terug op te bouwen.

Optimaal: De bestaande bouwwerken zoveel mogelijk exploiteren in hun eigen configuratie. Valorisatie van alle afval ter plaatse (stenen, hout, volledige bouwelementen, enz.) of buiten het bouwterrein, al naargelang de eerder aangehaalde principes.

BLZ. 2 VAN 15 – RECYCLAGE VAN MATERIALEN EN AFVAL, ZO MOGELIJK IN SITU – JULI 2010 PRAKTISCHE HANDLEIDING VOOR DE DUURZAME BOUW EN RENOVATIE VAN KLEINE GEBOUWEN - PRAKTISCHE AANBEVELING MAT12 -

TOTAALBEELD VAN HET AFVALBEHEER OP HET BOUWTERREIN CLASSIFICATIE VAN HET AFVAL IN HET BRUSSELS HOOFDSTEDELIJK GEWEST Behalve het gewone industriële afval, kan men het afval in drie grote categorieën opdelen: > Gevaarlijk afval, dat specifiek gevaar inhoudt voor de mens en/of het milieu qua samenstelling (ontvlambare, irriterende, schadelijke, toxische, kankerverwekkende stoffen enz.). Hun vervoer, opslag en verwijdering vereisen tal van voorzorgsmaatregelen. > Afval waarvoor de producenten een verhoogde verantwoordelijkheid hebben. Zij staan in voor het beheer van het afval dat afkomstig is van de producten die ze op de markt hebben gebracht, om zodoende preventie te stimuleren en recyclage en opwaardering te garanderen. > Bijzonder afval, waarbij men het grootste deel van het afval terugvindt afkomstig van de afbraak- en bouwsector. Hiertoe behoort met name het asbestafval, dat het voorwerp uitmaakt van een specifieke reglementering die niet in deze handleiding aan bod komt. De Europese afvalcatalogus geeft uitleg over de verschillende soorten afval, die worden ingedeeld volgens hun economische activiteit. Deze catalogus kent hen ook een eurocode toe, die wordt gemarkeerd met een sterretje indien het afval een gevaarlijke stof bevat. WAT GEDAAN? MET WELK AFVAL? De volgende schema’s, opgesteld overeenkomstig de MARCO-gids, geven een aanwijzing aan van de kanalen die moeten worden gevolgd voor het meest courante bouwafval, dat wordt ingedeeld volgens de drie categorieën die hierboven werden aangehaald. Voor elke afvalfractie

●

betekent dat dit kanaal te verkiezen valt

●

betekent dat dit kanaal voldoet

●

betekent dat dit kanaal slechts in laatste instantie moet worden gevolgd

-

betekent dat dit kanaal niet mag worden overwogen

*

betekent dat het materiaal wordt beschouwd als gevaarlijk (geldig voor materiaal dat niet is geklasseerd in het overzicht "gevaarlijk afval").


GEVAARLIJK AFVAL

Mogelijke kanalen

Opmerkingen (afzetmogelijkheid, recyclagevoorbeeld enz.) Afval storten

Energetische opwaardering Verbranding (zonder energierecuperatie)

Fractie per soort afval:

Recyclage

Hergebruik

Opwaardering Verwijdering

Bevuilde absorbeerders (vodden, zand, zaagsel bevuild met oliën, vetten, verven, oplosmiddelen, lijmen enz.)

Terugname door een erkende ophaaldienst. -

-

-

●

●

Toeslagstof (in bus): beton, mortel

-

-

-

-

●

Terugname door een erkende ophaaldienst.

-

-

-

●

●

Terugname door een erkende ophaaldienst.

Spuitbussen (lak, verf) Behandeld hout (geschilderd, gevernist, enz.)

Spaanplaat, gelijmd gelamelleerd hout Synthetische lijm (thermoplastische en thermohardende)

●

●

●

●

●

●

●

●

●

●

-

-

●

-

●

Teer en teerproducten (Derbigum, enz.)

Synthetische stopverf (bv. polyurethaan)

-

●

-

●

●

-

-

●

●

●

-

-

●

●

●

-

●

-

-

●

Synthetische verf

Houtbehandelingsproducten Oplosmiddelen

Roet (en doordrongen blokken of stenen) Vervuilde uitgegraven aarde Opmerking: er bestaat een specifieke wetgeving voor gronden.

-

●

-

-

●

-

-

-

-

●

●

-

-

-

●

Terugname door een erkende ophaaldienst. Recyclage door vergruizing. Brandstof. Hergebruik voor bekistingsystemen. Terugname door een erkende ophaaldienst. Terugname door een erkende ophaaldienst. Afvoeren naar stortplaats categorie II voor ongevaarlijk afval. Terugname door een erkende ophaaldienst. Verbranding van de vloeibare teerresten. Naar stortplaats categorie II voor teerhoudende dichtingsproducten. Terugname door een erkende ophaaldienst. Terugname door een erkende ophaaldienst. Recuperatie van het metaal na behandeling, indien metalen potten. Terugname door een erkende ophaaldienst. Terugname door een erkende ophaaldienst. Recyclage voor de vervaardiging van oplosmiddelen. Terugname door een erkende ophaaldienst. Terugname door een erkende ophaaldienst. Geen aanaarding met aarde vervuild door gevaarlijke producten.


Mogelijke kanalen

Opmerkingen (afzetmogelijkheid, voorbeeld van recyclage, enz.) Afval storten

Verbranding (zonder energierecuperatie)

Energetische opwaardering

Fractie per soort afval

Recyclage


Hergebruik

AFVAL WAARVOOR DE PRODUCENTEN EEN VERHOOGDE VERANTWOORDELIJKHEID HEBBEN

Verlichtingstoestellen

Afval van elektrische en elektronische apparatuur Niet bevuilde verpakkingen (papier, karton, plastic, glas, hout, enz.)

●

●

-

-

-

Hergebruik van elementen die volledig zijn en in goede staat verkeren. Hergebruik van de lampen.

●

●

-

-

-

De producenten dienen de gebruikte toestellen terug te nemen.

-

●

●

-

●

Voorbeeld: houten paletten.

* Vervuilde verpakkingen (papier, karton, plastic, glas, hout, enz.)

Plantaardige olie

* Minerale olie (van te snijden, te boren, te ontkisten) Niet bevuild papier/karton

-

-

●

●

-

-

-

-

●

-

-

●

-

●

-

-

-

●

●

●

* Bevuild papier/karton

-

-

●

●

●

Verpakkingen bevuild door vreemde materialen worden geweigerd om te recycleren omdat ze een te grote hoeveelheid onzuiverheden bevatten om de kwaliteit van het afgewerkte gerecycleerde product te garanderen.

Papier of karton bevuild door vreemde materialen wordt geweigerd om te recycleren omdat het een te grote hoeveelheid onzuiverheden bevat om de kwaliteit van het afgewerkte gerecycleerde product te garanderen.


Mogelijke kanalen

BIJZONDER AFVAL

Opmerkingen (afzetmogelijkheid, recyclagevoorbeeld, enz.) Afval storten

Verbranding (zonder energierecuperatie)


Fractie per soort afval

Recyclage

Hergebruik


1. Afval van asbest * Asbest: vrij, vlokvorm

-

* Gebonden asbest (asbestcement)

-

* Andere (bijvoorbeeld: lijm die asbest bevat)

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

●

Verglazing of cementering en vervolgens afvoeren naar stortplaatsen van categorie II, III of soms I volgens de aanvaardingsvoorwaarden van de streek van herkomst

●

Het BHG verplicht tot verpakking en vervolgens afvoeren naar stortplaatsen van categorie II, III of soms I volgens de aanvaardingsvoorwaarden van de streek van herkomst

●

in functie van het % asbest en van de aanvaardingscriteria van de plaats van herkomst, afvoeren naar stortplaatsen van categorieII, III of soms I

2. Inert afval Natuurleien, niet-natuurlijke leien (beton, vezelcement) Beton en mortel Keramiek (tegels, plaveisel, enz.) Natuurstenen

Gips en afgeleiden (gipsplaten, gipstegels

●

●

-

-

●

-

●

-

-

●

●

●

-

-

●

●

●

-

-

-

●

●

-

-

-

-

-

-

-

●

Niet-vervuilde afgegraven aarde

●

-

-

-

●

Gebakken aarde (pannen, blokken, stenen)

●

●

-

-

●

-

●

-

-

-

●

●

●

Gipsmengsels en pleisterwerk

Glas (vlak en niet vervuild )

Groen (afval): stronken, takken, gazon, enz.

● ●

Recyclage door vergruizing Recyclage door vergruizing om te hergebruiken als granulaten Recyclage door vergruizing voor hergebruik Hergebruik van volledige bouwelementen (boordstenen, vensterbanken, enz.) Recyclage door vergruizing voor hergebruik Recyclageplaten van gips en verbranding van karton Tegels: vergruizing om tegels te vervaardigen

Hergebruik als aanaarding

Gebruik als schuurmiddel voor het zandstralen van gevels / Vervaardiging van glaswol Gebruik van het droog hout om te stoken.


Mogelijke kanalen

BIJZONDER AFVAL


Afval storten

Verbranding


Recyclage

Hergebruik

Opmerkingen (afzetmogelijkheid, recyclagevoorbeeld, enz.)

3. Andere: niet-gevaarlijk afval, niet-inert en zonder verplichting om terug te nemen Synthetische/bitumineuze leien/pannen -

●

-

-

●

1

Niet-behandeld hout

Lijm (dierlijke/plantaardige) Gemengd bouwen afbraakafval (dat geen gevaarlijk afval bevat)

Isolatiemateriaal in minerale kunstvezels (glaswol enz.)

●

●

●

-

●

1

-

-

●

-

●

1

-

●

●

1

●

-

Recyclage door vergruizing Hergebruik van volledige elementen, hergebruik voor bekistingsystemen, vervaardiging van planken, spaanplaten, zaagsel of

Het hergebruikbaar materiaal demonteren

Hergebruik indien behoud van de productkwaliteit Hergebruik van glaswol in de cementindustrie

●

●

-

-

●

1

Isolatiemateriaal op plantaardige basis (hennep, kurk, cellulose)

-

●

-

-

●

1

Synthetisch isolatiemateraal (PS, PSE, XPS, PVC-schuim, enz.)

-

●

-

-

●

1

-

-

●

-

●

1

-

●

-

-

●

1

Hergebruik in de gieterijen voor de vervaardiging van metaal

-

●

-

-

●

1

Hergebruik in de gieterijen voor de vervaardiging van metaal

Mastiek

Ferrometalen (staal, gietijzer, enz.) Nonferrometalen (aluminium, zink, lood, enz.) Plastic: ramen, buizen, bouwprofielen, isolatieschuim, enz. - Thermoplastische polymeren (PE, PVC, PET, PEBD, PS, enz.) - Thermohardende polymeren (PUR, siliconeharsen, enz.)

Hergebruik van volledige bouwelementen (venster, enz.)

●

●

●

-

●

1

Gemengd vlak glas (dubbele beglazing + metalen laag, gewapend glas, spiegels, enz.)

-

●

-

-

●

1

1 Het Waalse Gewest wil het storten gaan verbieden indien er een duidelijk risico of recuperatiepotentieel is.


ELEMENTEN VAN EEN DUURZAME KEUZE TECHNISCHE ASPECTEN > Voorwaarden om te storten Het Brussels Hoofdstedelijk Gewest beschikt niet over een stortplaats. Het Waalse en het Vlaamse Gewest kunnen bijgevolg soeverein beslissen welk afval wel of niet zal worden aanvaard op de stortplaats. Enkel eindafval wordt naar een centrum voor technische ingraving (of een stortplaats) gebracht. Bepaald soorten afval zijn er verboden omdat ze nog kunnen worden gevaloriseerd of worden behandeld om de vervuilende en/of gevaarlijke eigenschappen te reduceren. > Homogeniteit van de afvalonderdelen De erkende recyclagecentra vereisen zuivere, niet-vervuilde onderdelen. Hiervoor is een efficiënt ophaal- en sorteringsysteem vereist. > Selectieve afbraak Om zo goed mogelijk het renovatie- en afbraakafval opnieuw te gebruiken en te valoriseren, moet het materiaal zorgvuldig worden gedemonteerd in plaats van onbezonnen af te breken. Bepaalde bedrijven uit de sector van de sociale economie zijn daarin gespecialiseerd (www.res-sources.be). > Sorteren aan de bron Op het bouwterrein kan met eenvoudige middelen het grootste deel van het afval gemakkelijk worden gesorteerd op voorwaarde dat dit zo dicht mogelijk bij de bron van het afval gebeurt. Bepaalde werkzaamheden produceren heel specifiek afval. Het is in dit geval belangrijk te zorgen voor een systeem waarbij het afval onmiddellijk wordt opgehaald, en eventueel te eisen dat diezelfde beroepslui zorgen voor de terugname. > De nodige ruimte Nagaan hoeveel ruimte er nodig is. Indien er ruimte te kort is, dan kan men dit oplossen door de afbraakwerken te spreiden in de tijd, door containers met compartimenten te gebruiken, door het weg te voeren naar een sorteercentrum… en door zijn verbeelding te gebruiken. ECONOMISCHE ASPECTEN > Economische voordelen van het sorteren De stortplaatsen geraken verzadigd, en de kosten voor het storten (kosten en taksen) worden steeds hoger. Daarom brengt het voor bepaalde materialen meer op om te sorteren, omdat de meerkost van het sorteren wordt teruggewonnen door de valorisatie van sommige soorten afval. Sommige afvalstoffen hebben trouwens een hoge economische waarde. > Aannemingsovereenkomsten Het beheer van het bouwafval moet voldoende uitvoerig worden beschreven in de aannemingsovereenkomsten, zodat de aannemer er rekening mee kan houden in zijn prijzen en uitvoeringstermijnen. Indien dat niet gebeurt, zal de aannemer geneigd zijn om het afvalbeheer te beperken tot de meest gebruikelijke oplossing: storten. > Externe kosten Het produceren van bouwafval genereert ook niet te verwaarlozen kosten die te maken hebben met het gebruik van de publieke voorzieningen (wegennet, trottoirs, boordstenen, …), die meestal worden gedragen door de gemeenschap. > Internalisering van de kosten Het beheer van bepaalde afvalstoffen, in het bijzonder het milieuvriendelijk elimineren van gevaarlijk afval, is een dure aangelegenheid. Diegene die het afval in zijn bezit heeft, is vaak geneigd om niet de correcte weg te volgen voor dit afval, gezien de kosten van het hele gebeuren. Door de afvalbeheerkosten te internaliseren (via een responsabilisering van de producenten) – ook al zullen die kosten (expliciet of impliciet) worden weergegeven in de verkoopprijs van de nieuwe producten – kan men garanderen dat iemand de kosten voor het afvalbeheer op zich zal nemen. BLZ. 8 VAN 15 – RECYCLAGE VAN MATERIALEN EN AFVAL, ZO MOGELIJK IN SITU – JULI 2010 PRAKTISCHE HANDLEIDING VOOR DE DUURZAME BOUW EN RENOVATIE VAN KLEINE GEBOUWEN - PRAKTISCHE AANBEVELING MAT12 -

MILIEU-ASPECTEN > Vermindering van de stof- en energiestromen Het sorteer- en valorisatieproces biedt de mogelijkheid om het opgeslagen materiaal te hergebruiken in de gebouwen, om de vraag naar nieuwe materialen te beperken, en om de afvalproductie te beperken. Op deze manier verlagen deze processen de druk die wordt gelegd op het leefmilieu en ze beperken ook de energiebehoefte die voornamelijk te maken heeft met het transport en de productieactiviteiten. Door te sorteren op het bouwterrein of in een transitcentrum kan de zuiverheid van een afvalfractie worden verhoogd en dus ook de valorisatiemogelijkheden ervan. > Schadelijke gevolgen van verbranding Hergebruiken is verkiesbaar boven verbranding omdat deze manier te omstreden is: de vervuiling wordt verplaatst naar de rookgasfilters of naar de atmosfeer. > Schadelijke gevolgen van "alles naar de stortplaats" Een stortplaats vormt een bedreiging voor de menselijke gezondheid en het milieu door de lucht-, gronden (grond)watervervuiling, die verregaande technische milieubeschermingsmiddelen vereist. Voor deze wijze van afvalbeheer mag dus maar in laatste instantie worden gekozen. Men moet er de voorkeur aan geven om afval te vermijden, te hergebruiken en te recycleren. SOCIOCULTURELE ASPECTEN > Merkimago Sorteren zorgt voor een beter imago van het bedrijf bij het grote publiek. > Betrokkenheid van de interveniënten Sorteren vereist betrokkenheid van de verschillende medewerkende partijen. Om gewoonten en vooroordelen te overwinnen en de dagelijkse manier van handelen te wijzigen, moet het personeel worden gesensibiliseerd en opgeleid. > Werkgelegenheid Het recycleren van 10.000 ton afval zorgt voor ± 240 banen, verbranding zorgt voor 20 tot 40 banen, storten creëert 10 banen. DE JUISTE KEUZE MAKEN > Hindernissen bij het beperken van de afvalstromen Er zijn tal van hindernissen om bouwafval te valoriseren: plaatsgebrek, afwezigheid van afzetmogelijkheden op een aanvaardbare afstand, de kosten, de motivatie van de interveniënten. Nochtans is het belang voor het leefmilieu wel degelijk reëel. Afvalbeheer moet daarom geïntegreerd worden van bij de onderzoeksfase, en er moet op creatieve wijze worden gewerkt aan alle aspecten van het project, vanaf het architecturaal ontwerp tot aan het administratief gedeelte van de aannemingsvoorwaarden. > Prioriteiten Ondanks de moeilijkheden in verband met het sorteren, mag men de prioriteiten voor het afvalbeheer die bij het begin van deze aanbeveling werden aangehaald niet uit het oog verliezen: o o o

Preventie, hergebruik inbegrepen Opwaardering (voorbereiding op hergebruik, recyclage en energetische valorisatie) Verwijdering


UITVOERING PROGRAMMERING > Reglementaire aspecten Samenvatting van de belangrijkste wettelijke verplichtingen inzake afvalbeheer in Brussel (de volledige lijst van Besluiten en ordonnanties kan worden geraadpleegd op de website van Leefmilieu Brussel): o Verplichting om steenachtig en zandig afval te recycleren. o Verplichting om het afval te sorteren en om het gevaarlijk afval af te geven aan een erkende ophaaldienst. o Verbod om gebruikte olie te mengen met ander afval. o Verplichting om gebruikte batterijen en accu's te overhandigen aan een erkende ophaaldienst. o Verplichting om een asbestinventaris op te maken voor bouwplaatsen van meer dan 500 m² en van voor 1998, en het asbest te verwijderen (die werkzaamheden moeten worden uitbesteed). o Gevaarlijk en niet-gevaarlijk afval moeten worden gescheiden. o Er mag geen vloeibaar afval terecht komen in een centrum voor technische ingraving / stortplaats. o Verplichting om op de bouwplaats een afvalbeheerder aan te stellen. o Verplichting om een register voor gevaarlijk afval bij te houden. o Verbod om afval te verbranden in open lucht. o Naleving van de wet inzake beheer en sanering van vervuilde gronden (wanneer men op een bouwplaats toevallig stoot op een vervuiling). > Bestaande gebouwen Controleren of het programma geschikt is voor het gebouw, zodat afbraak kan worden vermeden en de bestaande gezonde bouwdelen kunnen worden behouden. VOORPROJECT > Bij renovatie: o De mogelijkheid overwegen om bepaalde materialen te recupereren (stenen, hout, dakelementen, enz.) om ze opnieuw te gebruiken. > Bij nieuwbouw: o Een bouwconcept overwegen dat weinig afval voortbrengt, dat het gebruik van materialen en de afvalproductie rationaliseert, dat gericht is op latere demontage ("Design for Construction"-principe) en weinig of geen gebruik maakt van schadelijke stoffen. > In alle gevallen: o Het gebruik van opwaardeerbare materialen stimuleren (= recycleerbaar en/of herbruikbaar) maar vooral van gerecycleerde en niet-toxische materialen. o De bouwheer aansporen, sturen en overtuigen van de noodzaak om rekening te houden met het afvalbeheer door te hameren op de elementen van duurzame keuze. UITVOERINGSDOSSIER > Analyse van de bouwplaats met onder meer: o De toegankelijkheid, om te kijken hoe afval kan worden afgevoerd en materiaal aangevoerd. o De onmiddellijke omgeving, teneinde de buurt te leren kennen en de kwetsbare activiteiten die moeten geïntegreerd worden in het bouwplaatsorganisatie. o De ruimtelijke organisatie om mogelijkheden te vinden om afval op te slaan. BLZ. 10 VAN 15 – RECYCLAGE VAN MATERIALEN EN AFVAL, ZO MOGELIJK IN SITU – JULI 2010 PRAKTISCHE HANDLEIDING VOOR DE DUURZAME BOUW EN RENOVATIE VAN KLEINE GEBOUWEN - PRAKTISCHE AANBEVELING MAT12 -

> Evaluatie van het afval dat wordt gegenereerd door de bouwwerken en keuze van de kanalen Tijdens de aanbesteding moet de ontwerper aan de bouwonderneming vragen om in de vorm van een schema de hoeveelheid afval weer te geven die wordt gegenereerd door de werking van de aanneming op het bouwterrein (kantoren en kantine), en wat de mogelijke en gekozen kanalen zijn om dat afval te beheren. Zie eveneens het softwareprogramma MEDECO (Opmeting van het bouwafval), dat kan worden gedownload op de website: http://www.marco-construction.be/medeco/download.php (enkel beschikbaar in het Frans). Dit programma biedt de mogelijkheid een meetstaat op te maken op basis van een uitgebreide lijst van bouwafval. Fractie afval

Eenheid (st, lm, m², m³)

Te elimineren Mogelijke kanalen hoeveelheid (kg, T)

Gekozen kanaal

Gevaarlijk afval

Afval met verhoogde verantwoordelijkheid

Bijzonder afval

> Analyse van de opwaarderings-/verwijderingskanalen die een duidelijk beeld zal geven van: o De lokalisatie van de kanalen o De vereiste kwaliteit van het materiaal o De prijs van het kaneel (per m³ of per ton) o De bestemming van het product (bij opwaardering) > Schatting van de totale kosten voor afvalbeheer – Methode o Berekening van het basisverschil Het verschil qua kosten tussen storten en valoriseren moet groter zijn dan de bijkomende kosten die worden veroorzaakt door het sorteren van afval (handenarbeid, transport, verhuur van containers, huren van het trottoir, een beroep doen op de diensten van een sorteercentrum, ...). Dit verschil wordt "basisverschil" genoemd. Bijvoorbeeld: 8 ton beton te verwijderen Kosten voor het storten van het afval Kl. III = 20 €/T Kosten van de vergruizing = doorverkoop aan 2,5 €/T

BASISVERSCHIL = (20-2,5)x 8 = 140 €

Vanuit economisch standpunt mogen de beheerskosten niet meer bedragen dan 140 € opdat het sorteerproces nog rendabel zou zijn. o

Berekening van de beheerskosten In de totale kosten voor de afvalverwijdering worden meegerekend: − − − − −

De huurkosten voor een container De huurkosten voor het trottoir en/of de straat Kosten voor de goederenbehandeling Transportkosten Valorisatie- of verwijderingskosten


o

Reële totale kosten Totaal van de basisverschillen – Totaal van de beheerskosten > 0 Euro Een positief resultaat betekent dat het voordeliger is om afval te sorteren/op te waarderen dan te storten.

> Werkwijze deconstructie De projectverantwoordelijke zal op basis van voorafgaand onderzoek en verschillende volumes te sorteren afval een werkwijze uitstippelen die de volgende fases omvat: o Voorafgaandelijke schoonmaak van het gebouw o Ontsmetting en/of asbestverwijdering o Afbraak van binnenschrijnwerk o Afbraak van materiaal (meubels, sanitair, enz.) o Afbraak van afwerkingsmateriaal of -elementen o Afbraak van afdekelementen o Afbraak van ruwbouw > Soort vereiste containers o Containers voorzien voor elk soort afval. o De bakken moeten worden gekozen in functie van het beoogde afval (hoogte, maat, plaats, toegankelijkheid met een vorkheftruck, …). Grote containers zijn interessant voor lichtere fracties, zoals hout en verpakkingen. Zo bespaart men ook op de transportkosten. o Kleine containers of "big bags" kunnen worden toegevoegd voor fracties die slechts voorkomen in kleine hoeveelheden (papier, karton, plastic, enz.). > De vereiste ruimte bepalen De geografische optimalisatie van het bouwterrein biedt de mogelijkheid om de nodige ruimte vrij te maken voor de verschillende containers: o De verschillende containers moeten een plaats vinden aan de straatkant, om het wegvoeren te vergemakkelijken o De containers moeten dicht bij elkaar staan, dicht bij de werkzaamheden, en ze moeten gemakkelijk toegankelijk zijn om de verplaatsingen te beperken. o De containers moeten toegankelijk zijn voor alle arbeiders. In geval van een krap bemeten ruimte, o Het overdacht sorteren en het gebruik van één enkele, in compartimenten ingedeelde container, biedt de mogelijkheid om de plaatsproblemen die worden veroorzaakt door het afval, te beperken. o Het is niet altijd mogelijk om het aantal containers te installeren dat vereist is om aan afvalsortering te doen. Het wegvoeren van alle afval naar een sorteercentrum zal worden overwogen, zeker als er waardevolle materialen zijn, of herbruikbaar hout of nonferrometalen. o Vaak zal men een transitopslag moeten voorzien in een deel van het gebouw, bij voorkeur in de buurt van een uitgang (bv.: een venster of een deur). o Transitopslag op een ander terrein: in dat geval moet men aandacht hebben voor de eventuele vereiste vergunningen. > Aannemingsvoorwaarden o Over het algemeen wordt de kost van het afvalbeheer verondersteld inbegrepen te zijn in de prijs van de werken, eventueel in de post "installatie van de bouwplaats" of in het geval van afbraak, in de post "afbraakwerken" (cf. de algemene aannemingsvoorwaarden voor openbare werken). o De aannemingsvoorwaarden moeten het te verwijderen en op te waarderen afval definiëren en uitdrukken in cijfers. o Voorbeelden van clausules BLZ. 12 VAN 15 – RECYCLAGE VAN MATERIALEN EN AFVAL, ZO MOGELIJK IN SITU – JULI 2010 PRAKTISCHE HANDLEIDING VOOR DE DUURZAME BOUW EN RENOVATIE VAN KLEINE GEBOUWEN - PRAKTISCHE AANBEVELING MAT12 -

BOUWPLAATS EN UITVOERING > Opstellen van een afvalverwerkingsplan (Sorteren + verwerken + afvoeren)

Container

Gewicht (T)

Hoeveelheid

Fracties

Afval

Op basis van de opwaarderings- en verwijderingsopties en de kosten zal de aannemer een beheersplan moeten opstellen dat rekening houdt met de volgende zaken: o Het afval = soort afval (gevaarlijk, afval dat verplicht moet worden opgehaald, bijzonder afval). o De fracties = afvalgroepen (beton, metaal, enz.). o De hoeveelheid = hoeveelheid van een soort afval naargelang de eenheid die gewoonlijk wordt gebruikt voor het soort materialen dat wordt aangewend (lm, m², m³, st). o Container = type en aantal containers dat nodig is om afval op te slaan en weg te voeren. o Transport = aantal tonnen afval, prijs per ton en totale prijs per soort afval. o Netwerken = soort behandeling, prijs per ton en totale prijs per soort afval. Transport Ton

Prijs/ T

Kanalen Totaal

Verwerking Prijs/T

Totaal Totaal

> Controle en opvolging van de afvalverwijdering De ontwerper en de bouwheer moeten erop toezien dat de specifieke documenten en facturen voor het vervoer en de verwerking van het afval worden bijgehouden, gecontroleerd en opgeslagen door de aanneming. De aanneming zal de volgende gegevens moeten bewaren: o De bestelling van het transport: datum, verantwoordelijke persoon, vervoerder, soort laadbakken, afval, bestemming. o Het transport: datum van het transport, vervoerder, soort laadbak, afval, bestemming, bedrag van de factuur. o Verwerking: datum van ontvangst, installatie, afval, volume, soort verwerking, bedrag van de factuur. o Boekhouding: datum, verantwoordelijke persoon, verzendingsdatum voor de betaling. > Aanduiden van een of meer "afvalverantwoordelijke(n)" voor het bouwterrein Deze persoon/personen staan in voor: o De controle van de kwaliteit van het sorteerproces o De sensibilisering van de arbeiders o Het verbeteren van eventuele sorteerfouten o De controle van het laadniveau van de laadbakken o Het wegbrengen en de bestemming van het gesorteerde afval > Werknemers opleiden, sensibiliseren en erbij betrekken Afval sorteren op het bouwterrein en selectief afbreken kunnen slechts tot een goed einde worden gebracht indien iedereen die op het bouwterrein werkt wordt opgeleid en wordt overtuigd van het nut. o De werknemers moeten het sorteerproces kennen en moeten weten waar ze het afval BLZ. 13 VAN 15 – RECYCLAGE VAN MATERIALEN EN AFVAL, ZO MOGELIJK IN SITU – JULI 2010 PRAKTISCHE HANDLEIDING VOOR DE DUURZAME BOUW EN RENOVATIE VAN KLEINE GEBOUWEN - PRAKTISCHE AANBEVELING MAT12 -

moeten deponeren. De containers moeten nauwkeurige aanwijzingen bevatten over wat ze mogen of niet mogen bevatten. o Ook de onderaannemers moeten worden betrokken in het afvalbeheer en ze moeten worden aangemoedigd om zelf te gaan sorteren. > Het publiek informeren o

Het publiek informeren over het afvalbeheer op het bouwterrein door middel van bordjes waarop uitleg staat: o Wat is deconstructie o Principes inzake deconstructie o Procedure en doelstellingen van de deconstructie o enz. > Bescherming o o

De containers bewaken en wildstorten door de omwonenden voorkomen. Zeilen gebruiken om de containers af te sluiten of gesloten containers gebruiken om het afval te beschermen en verhinderen dat het afval wegwaait bij onweer en hevige wind.

OPLEVERING > Opleveringsovereenkomst o

o

De opleveringsovereenkomst vereist bewijzen van de controle en het toezicht op het wegvoeren van het afval. De ondernemer zal aan de ontwerper en aan de bouwheer de documenten en facturen moeten overhandigen betreffende: de bestelling van het vervoer, het vervoer, de verwerking, de boekhouding. De oplevering zal slechts worden toegekend indien de bouwplaats in orde is gebracht en er geen enkele vorm van afval meer te bespeuren valt. De aannemer mag geenszins afval laten slingeren dat moet worden geëvacueerd door de bouwheer zelf (ook de verf).


AANVULLENDE INFORMATIE OVERIGE AANDACHTSPUNTEN Hier volgt een lijst van fiches waarvan de thema’s te maken hebben met afvalbeheer op een bouwterrein: o o o

MAT00 - Materialen in bouw en renovatie MAT13 - Rekening houden met de levensduur van bestaande en toekomstige gebouwen en hun componenten alsook met hun mogelijk nieuwe bestemming CSS00 - Comfort en gezondheid van de bewoner – Algemeen

NUTTIGE ADRESSEN o o o o

Zie adressenbestand van de "handleiding voor het beheer van bouwen afbraakafval" uitgegeven door het BIM. Res-sources – vzw. Netwerk van de ondernemingen van de sociale economie actief in recuperatie en recyclage www.res-sources.be. ORWD – Office Régional Wallon des Déchets. Zie http://mrw.wallonie.be/dgrne/owd/orwd.htm OVAM - Openbare Afvalstoffenmaatschappij voor het Vlaamse gewest. Zie www.ovam.be

BIBLIOGRAFIE o o o o o o o

ACR+, guide APPRICOD, Pour une gestion durable des déchets plastiques de construction et de démolition en Europe, Brussel, 2006. Guide MARCO, Management des Risques environnementaux dans les métiers de la Construction, versie 2004. BIM, Handleiding voor het beheer van bouwen afbraakafval, Brussel, 2000. Brief over ecoverbruik nr. 39, dossier: afval op het bouwterrein, November - December 2003 Dossiers van het WTCB, dossier nr. 3, Welke oplossingen zijn er voor het recycleren van het afval van een gebouw? Vragen en antwoorden, 2005 TRACHTE Sophie, Afvalbeheer op het bouwterrein, toekomstpotentieel voor de bouwsector in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, Brussel. BIM, Adviesgids voor het energetisch en duurzaam ontwerpen van collectieve woningen, Brussel, 2005


MATERIALEN EN AFVAL RECYCLEREN, ZO MOGELIJK IN SITU

Recommend Documents