Materiaal, tips & trucs

Natuurwetenschappen 1B GO! isbn: 978- 90-804-8954-7

Materiaal, tips & trucs • •

• •

Uiteraard behoren het leerwerkboek, een atlas, kleurpotloden, een bord en een voldoende variatie aan krijt of bordstiften tot de basisuitrusting van elke les. Een smartboard waarop de cursus interactief als bordboek wordt getoond (met meer dan 100 links die bij de besproken thema's met 1 druk op het smartboard kunnen opgeroepen worden) is natuurlijk het neusje van de zalm. Iedere CD- bordboek bevat - het leerwerkboek in WORD (niet ingevuld) - het leerwerkboek in WORD (ingevuld) - het leerwerkboek in pdf (niet ingevuld) - het leerwerkboek in pdf (ingevuld) - het leerwerkboek in notebook voor SMARTBOARD (niet ingevuld, wèl voorzien van de links) - het leerwerkboek in notebook voor SMARTBOARD (ingevuld en voorzien van de links) Grasduin zeker eens in de lijst van websites die vermeld staan bij "didactisch materiaal" Achteraan in het leerwerkboek bevinden zich een aantal pagina's met kleurfoto's die door de leerlingen op de gepaste plaats in hun werkboek moeten worden opgeplakt. De ervaring leert ons dat je best tijdens de eerste les ALLE foto's laat uitknippen en bewaren in een (brief)omslag die geperforeerd mee in het kaft wordt gestoken

Het didactisch fotomateriaal dat de leerlingen in het leerwerkboek kunnen gebruiken, kunnen zij o.a. van het internet halen; wij stellen nl. een aantal bruikbare foto's en extra materiaal voor op http://www.werkgroepwetenschappen.be/ Je collega ITC kan met de leerlingen zeker in de lesonderdelen "internet" eens op zoek gaan in die website en hun leren hoe ze de foto's kunnen binnenhalen en gebruiken in hun werkstructuur. Soms wordt er verwezen naar een uitvergroting; het gaat dan om uitvergrotingen van de tekeningen uit de cursus die je op transparant kan zetten of schijnen via een beamer of powerpoint. Alle uitvergrotingen voor a'kunde en wetenschappen (1B en bvl) staan op 1 cd die je kan bestellen aan € 5. (zie: "Hoe bestellen" op de startpagina) Op 3 DVD's (zie inhoud volgende pagina) verzamelden we een aantal filmfragmenten die zeer bruikbaar zijn bij de lessen natuurwetenschappen 1B en bvl; iedere DVD kost € 5 en kan worden besteld via de website. (zie: "Hoe bestellen" op de startpagina)

Alle op- en aanmerkingen die kunnen bijdragen om deze tips & trucs te optimaliseren of uit te breiden worden in dank aanvaard op [email protected]

wetenschappen 1B GO!

1

tips & trucs

DVD 1 1- OVER MIJN LIJF a. skelet b. gebit c. spijsvertering d. huid (onvolledige opname) e. bloed

29' 24' 28' 9' 26'

2- DE GROEIENDE PLANT 18' voor het 1ste jaar A en B: oud, maar oerdegelijk 3- WORTEL, STENGEL, BLAD 23' proefjes i.v.m. de functies van de verschillende organen van de plant; zelfde opmerking als hierboven! 4- HOE WORDT EEN WEERBERICHT GEMAAKT? 24' uit de reeks "de Peulschil" met Chris Van Den Durpel 5- MET DE CAMERA IN 50' a. de luchtwegen en de longen b. de slokdarm en de maag c. de neus d. de dikke darm e. de prostaatklier f. de nieren g. de baarmoeder en de eileider h. de buikholte (lever, gal, maag, middenrif, dunne darm)

DVD 2 ALLE PROEVEN UIT POP-ELEKTRON (MET BART PEETERS) Vermits ieder item maar een tiental minuten duurt, is alles in 3 tracks gemonteerd (track 1 en 2 staan op DVD 2; track 3 op DVD 3) en moet je een beetje zoeken naar het juiste item. Wat zeer bruikbaar is voor de 1ste graad (A en B-stroom) staat in het blauw gedrukt. Gezien de jonge leeftijd van Bart Peeters , begrijp je dat dit collectoritem een zekere "leeftijd" heeft; soms is het dan ook nodig verouderd cijfermateriaal wat aan te passen. Ik denk dat ook je collega's aardrijkskunde, biologie en zeker fysica/chemie van de 1ste en 2de graad interesse zullen vertonen voor de getoonde experimenten. Veel kijkplezier

TITEL 1: ONDERWERPEN 1
28 1234567891011121314151617181920-

(3 uur)

peristaltiek computer en chips wandelende takken vuur maken met water verslaving en drugs ontploffen smelten door afkoelen telemetrie van vogels (draadloze telecommunicatie) een keten is zo sterk, als zijn zwakste schakel avonturen in het scheikundelab astronomie stroboscoop en bewegende delen reactie en reflex uitzetting van vaste stoffen vleermuizen goochelen met chemie Pascal en de hydrostatische druk Bart loopt op batterijen warmtepomp voedselpiramide en het boemerangeffect

wetenschappen 1B GO!

2122232425262728-

adembewegingen soorten van licht een sprookje: biologisch licht stalagmieten en stalagtieten de wereld is NIET plat van koemest tot biogas Bart gaat op "pierenjacht" het winnen van zout met natrium

TITEL 2: ONDERWERPEN 29
34

(36')

29- verdwijnen van het regenwoud: prijsvraag (antwoord bij 34) 30- hulp van de fysica in het dagelijks leven 31- telegeleide race-wagens 32- van alchemist tot goud 33- Bart gaat door de geluidsmuur 34- verdwijnen van het regenwoud

2

tips & trucs

DVD 3 TITEL 1: ONDERWERPEN 35
42 1- reclame voor waspoeder 2- een luchtballon in je huiskamer 3- roken, gebroken, gewroken 4- de verrassende zijde van aluminium 5- survival of the fittest: Darwin 6- Bart in het circus 7- de quiz der onwetendheid, zuren 8- de beklaagde is zure regen TITEL 2:

BIOBITS

de man

10'

TITEL 3:

BIOBITS

de vrouw

10'

TITEL 4:

BIOBITS

zwangerschap

8'

TITEL 5:

BIOBITS

de huid

10'

TITEL 6:

ZAP OP ROOK

TITEL 7:

ALS DAT NIET GEWELDIG IS 19' de grote rokersquiz (met Bart De Pauw)

TITEL 8:

WAT GEBEURT ER MET MIJ? 27' heel plezante tekenfilm over de puberteit

TITEL 9:

AIDS TOT HIER EN NIET VERDER (cijfergegevens aanpassen: aantal gekende HIV-patiënten in België op 1/1/09: 22 000; aantal gekende AIDS-patiënten in België op 1/1/09: 3 892

22'

TITEL 10: OVER LEVEN: mirakel van een liefde 42' opnames in het ♂ en ♀ voortplantingsstelsel van de mens

Zeker bezoeken:

• http://www.nieuwsuitdenatuur.nl/spelletjes/ groot aanbod aan kruiswoordpuzzels en woordzoekers • www.shutterstock.com: meer dan 1 miljoen zeer scherpe foto's over "alles en nog meer"; helaas staat op elke foto "shutterstock" vermeld, maar laat dit de pret niet (altijd) drukken! • www.memoryspelen.nl/index.php?show: kies onderwijs en dan een categorie; er zitten voor elk thema wel een memory tussen!

THEMA 1

WE ETEN OM TE LEVEN: de spijsvertering

Deel 1: Wat zit er in ons voedsel? (pag. 7) • •

Zetmeel (vb.maïzena),proefbuisjes,water,KI3-oplossing (lugol) in een druppelflesje. KI3 maak je zo: 100 ml water;1g KI; 0,5 g I2; Druivensuiker,clinistix (uit de handel genomen sinds 2014 omwille van te onnauwkeurige kleurenschaal) en vervangen door diastix, albustix (te koop bij de apotheker,gedroogd eiwit (te bestellen bij leveranciers van chemische producten ); olie-of vetoplossing, sudan(III)poeder te bestellen bij leveranciers van chemische producten; het is zeker te vinden Vincent Leermiddelen (www.leermiddelen.be). Let er wel voor op dat je de donkerrode versie hebt!

wetenschappen 1B GO!

3

tips & trucs

•

•

• •

Vetten kan je eventueel ook opsporen dmv de vetvlekproef waarbij het voedingsmiddel op (dun) papier wordt gedrukt; er is (duidelijk?) een afdruk van het vet waarneembaar. Soms is een "watervlek" niet zo erg verschillend van een vetvlek. Kobaltchloridepapier maak je zo: 45 g CoCl2 in 100 ml water oplossen OF 116 g CoCl2.6H2O in 100 ml water; hierin dompel je gedurende een uurtje filtreerpapiertjes, laten drogen – broedstoof 80° is perfect- (indien nog niet voldoende blauw: procedure een aantal maal herhalen) en best bewaren afgesloten van de lucht (bijv. in een exsiccator ) Zorg voor een aantal van de voedingsmiddelen die op pag. 72 vermeld staan voor onderzoek naar voedingsstoffen. Gebruik liefst wit vlees (kip, kalkoen e.d. ) omdat de verkleuring daarop duidelijker te zien is; vaak kan men in broodvlees (frikadellenkoek) en aanverwante "vlees"soorten zetmeel en suiker aantonen omdat brood, meel en suiker is toegevoegd. In een boterham is ong. 1,2% vet aanwezig, vaak tè weinig om aan te tonen d.m.v. sudanpoeder; een rijpe appel bevat zetmeel, een groene niet; kaas bevat ong. 1% suiker en kan meestal niet aangetoond worden met een diastix. CD met uitvergrotingen: pag.11-12 (voedingsmiddelentabel) CD met uitvergrotingen: pag.15 (organen van de spijsvertering) Op de DVD: "Over mijn lijf": de spijsvertering

Deel 2: Hoe werkt ons "fabriekje" van de spijsvertering? (pag. 14) • •

•

•

• • • • •

•

• • • •

Model of wandplaat waarop de organen van de spijsvertering duidelijk te zien zijn. Er bestaat (bestond) een systeem waarbij de organen (voorzien van noppen) van elk stelsel afzonderlijk kunnen worden aangebracht op een vilten doek waarop het lichaam van de mens is getekend. De lln. kunnen er de namen van de organen "opkleven". De firma die het in onze school leverde (ong.20 jaar geleden) is ondertussen ter ziele gegaan; maar het systeem is levendiger dan ooit. Als alternatief kan je afbeeldingen van de organen van de spijsvertering met dubbelwandige kleefband aanbrengen bij een gewillig "slachtoffer". Of wat dacht je van een witte T-shirt te beschilderen met de organen? Een leuke werkvorm: iedere leerling ontvangt een kaartje met daarop de naam (of afbeelding) van een orgaan van de spijsvertering. Het is de bedoeling dat de leerlingen met hun kaartje duidelijk zichtbaar (zonder één woord te spreken) in de volgorde gaan staan waarop het voedsel zich een weg baant door het lichaam. "Van snot tot prot" zeg maar. Model of wandplaat van een tand (doorsnede);er bestaat een didactisch model van een kies (600x vergroot) die uit elkaar kan worden gepeuterd om de verschillende delen aan te tonen. Te koop bij Vincent Leermiddelen (www.leermiddelen.be). CD met uitvergrotingen: pag. 16 (bouw van een tand); pag.17/18 tanden in het menselijk gebit Op de DVD: "Over mijn lijf": het gebit Röntgenfoto's van gebit en tand; verschillende soorten tanden (mens,andere zoogdieren). Zetmeel, water, KI3, speeksel, 2 proefbuisjes, maatbeker, warm water, diastix. Ossengalzeep,gal van een varken of een koe (als je een gewillige slager in je vriendenkring hebt, wil het wel eens lukken dat je er aan geraakt ), olie, maatbekertje. Groot model van de voedingsdriehoek /piramide (self-made?);Wij hebben er op school zelf een in elkaar geknutseld met de leerlingen (in hout; ongeveer 1,5m hoog, met allemaal vakjes waar je de voedingsmiddelen kan in plaatsen; (vooral de mini-uitgaven van voedingsmiddelen zoals ze wel eens worden verkocht voor kinderen om "winkeltje" mee te spelen zijn uiterst bruikbaar). Wil je er een foto van of wat meer info: [email protected] Een aantal verpakkingen van voedingsmiddelen waarop de voedingsstoffen vermeld staan; CD met uitvergrotingen: pag. 27 (de voedingsdriehoek) CD met uitvergrotingen: tekeningen van pag. 31 (hersenkraker) Spel: Snap je hapje; te koop bij Centrum Informatieve Spelen Leuven Naamsesteenweg 130. http://spelinfo.be/index.php?spel=459 ook verkrijgbaar bij de christelijke mutualiteit (CM) Ontdek of je gevarieerd eet, drinkt en beweegt: www.gezondheidstest.be

THEMA 2

WE ADEMEN OM TE LEVEN: de ademhaling

Deel 1: Hoe werkt onze ademhaling? (pag. 35) •

Plastieken bus (5 l) voorzien van een schaalverdeling per 500 ml; grote plastieken bak of kuip; plastieken slang; spirometer; chronometer; lintmeter

wetenschappen 1B GO!

4

tips & trucs

•

• • •

Longen (+ luchtpijp ) van een varken (voor enkele euro's te koop in het slachthuis of via de plaatselijke slager). Denk je al enkele lessen verder, dan neem je er ineens een hart bij en vriest dit in tot op het moment van gebruik. De prijs is afhankelijk van het humeur van de dame aan de kassa in het slachthuis. De dissectie levert het beste rendement op als je de luchtpijp enkele cm voor de vertakking in de 2 luchtpijptakken afsnijdt; steek in 1 luchtpijptak zo diep mogelijk een plastieken aquariumslangetje (of pipet) en blaas erin: het onderste deel van de long wordt mooi opgeblazen; steek een dunne roerstaaf in en luchtpijptak en gebruik deze staaf als gids om de tak met een schaar mooi open te leggen. Men ziet dan duidelijk de grote openingen van waaruit de grootste longtakken zich afsplitsen; men kan op dezelfde manier ook de longslagader openen. CD met uitvergrotingen: pag. 37 (de organen van de ademhaling) Wandplaat of model van de longen en / of van het ademhalingsstelsel 2 dezelfde maatbekers; afdekplaatjes; 2 (drijf)kaarsjes; uitgeademde lucht (maatbeker met water vullen en in een glazen bak gevuld met water, onder water omdraaien en via een rubberen darmpje uitademen in de maatbeker; afdekken en je maatbeker met uitgeademde lucht is voorradig ). De fout die optreedt aan de

•

opening van de "teut" van de maatbeker is bij beide gelijk en van een te verwaarlozen grootte ; Kalkwater ( het is niet noodzakelijk om telkens vers kalkwater te bereiden; je kan een voorraadfles kalkwater "stand by" houden: vul een grote fles (5 l) met leidingwater en 5 lepels Ca(OH)2 ; fles sluiten en goed schudden (je hebt nu kalkmelk); laat nu 24u bezinken en giet dan voorzichtig de bovenste helft heldere vloeistof over in een gebruikersfles van 1 liter; indien nodig eerst even filtreren; de fles goed sluiten; vul de voorraadfles opnieuw aan met water; als je steeds uit de gebruikersfles van het "bovenste vaatje" tapt dan hoef je bijna nooit te filtreren, zelfs als er op de bodem wat bezinksel ligt. Je kan proef 2 op pagina 84 ook uitvoeren waarbij je niet de kaars verwijdert, maar het kalkwater gewoon in de beker , bij de drijfkaars giet;

Deel 2: Roken, een kwestie van (on)gezond verstand (pag. 42) • • •

• •

De "rokersfles": (materiaal zie pagina 44 werkstructuur). Bij Vincent Leermiddelen (www.leermiddelen.be) kan je een "automatische sigarettenroker" kopen ter vervanging van de rokersfles. Op de DVD met filmmateriaal vind je o ZAP OP ROOK 22' o ALS DAT NIET GEWELDIG IS 19' de grote rokersquiz (met Bart De Pauw) o ROKEN, GEBROKEN, GEWROKEN Educatief pakket "Game.over@tabak" http://www.vigez.be/webwinkel?thema=7&set_keuze=1#item_877 Stichting Volksgezondheid en Roken ; met een speciale link voor jongeren www.stivoro.nl

THEMA 3

VOORTPLANTING BIJ DE MENS

Spellen: -Aidsbekerspel: - doel: leren inzien hoe (snel) het HIV-virus zich verspreidt , visuele manier om de snelle verspreiding van HIV te verduidelijken. - te koop: (25 euro) bij Centrum informatieve spelen (www.spelinfo.be) - omschrijving: elke speler krijgt een rolbeschrijving (kussen, huidcontact, niezen, muggen, …) met veilig en onveilig vrijgedrag. De spelers imiteren wisselende seksuele contacten door het mengen van bekers met vloeistof. Een van de bekers bevat bij het begin een product dat zich tijdens het spel over de bekers verspreidt. Op het einde van het spel wordt het product zichtbaar gemaakt en blijkt wie onveilig vrijde. -Het grote voortplantingsspel (sensoa) : spel rond seksuele voorlichting gecombineerd met wetenschappelijke inhoud. Wie als eerste zaadcel de kern van de eicel bereikt is winnaar. Moeilijk spel! -domino's over voortplanting en voorbehoedsmiddelen: zie CD bordboek. -I HIV YOU spel : http://weljongniethetero.be/ihivyou/ wetenschappen 1B GO!

5

tips & trucs

- www.eitje.nl/ :

zaadcel moet eicel proberen te ontwijken ; ontdek je kansen om (online) ongewenst zwanger te geraken.

Materiaal: -interessante sites: www.sensoa.be:

informatie over AIDS, HIV, SOA, veilig vrijen, voorbehoedsmiddelen; anticonceptiefiches; ontlenen van lesmateriaal, voorbehoedsmiddelenkoffer. www.kinderpleinen.nl/showPlein.php?plnId=28 info, spelletjes, foto’s , filmpjes en allerlei rond seksuele voorlichting en verliefd zijn. www.jeugdenseksualiteit.be : info en spel. www.explania.com/nl/animaties : eenvoudige en duidelijke filmpjes , o.a. Wat is aids, Welke anticonceptiemiddelen bestaan er, …

Documentatie: Boek “LEVEN” van Lennart Nilsson, uitgeverij Ploegsma Amsterdam : spectaculaire foto’s over bevruchting, embryo, foetus, geboorte (ook over DNA, chromosomen, hormonen, organen, hersenen en zenuwen, zintuigen, spieren, botten, haar, tand, spijsvertering, bacteriën, kanker, atmosferische deeltjes, virussen,)… 1 De voortplantingsorganen bij jongens en meisjes pag. 51 - CD uitvergroting pag. 57: de vrouwelijke voortplantingsorganen - CD uitvergroting pag. 59:kalender menstruatie - CD uitvergroting pag. 60-64 :zaadcel - eicel - CD uitvergroting pag. 61: de mannelijke voortplantingsorganen - CD uitvergroting pag. 63:bevruchting - CD uitvergroting pag. 74:rad van fortuin

- ev. modellen van de man. en vrouwelijke voortplantingsorganen (in kunststof!) te vinden op www.leermiddelen.be/) 3 Ook nog goed om weten

- minstens de voorbehoedsmiddelen die in de tekst worden besproken (de pil, condoom, spiraaltje, maandverband ( inwendig , uitwendig )… ALS BEELDMATERIAAL KAN BIJ DIT THEMA GEWERKT WORDEN MET 0.A. de filmpjes die wij verzameld hebben op onze DVD (zie pag. 2-3 hierboven) Bij de boekenreeks: "Zo werkt je lichaam" ( 50 kleine deeltjes op niveau van onze leerlingen, waarin alle organen en zintuigen worden behandeld ) is er een video te verkrijgen (tekenfilm) 1. De oorsprong van het leven 2.De geboorte. Deze films werden al herhaaldelijk op TV aangeboden in de reeks " Er was eens ... het leven "

THEMA 4

STOFFEN KUNNEN VERANDEREN

Deel 1: Stoffen en materie • •

(pag. 79)

een assortiment maatglazen, maatbekers, een balans (liefst digitaal), meetlatten voorwerpen en stoffen van pag. 83( blokje hout – blokje metaal – blokje steen – hoopje grind – hoeveelheid water – hoeveelheid zand)

Deel 2: Eigenschappen van stoffen (pag. 84) •

•

Een 20-tal genummerde flesjes of afsluitbare proefbuisjes, gevuld met de verschillende stoffen. bijvoorbeeld: koffie – azijn – koffiepoeder – theeoplossing – afwasmiddel – citroensap - melk – peper – krijtpoeder – ammoniak – bleekwater - zetmeel – suiker - zout – cola – limonade – olie – waspoeder – tarwebloem - suikerwater Poreusheid. Volgende materialen: hout – plastic – steen – metaal - krijt - glas

wetenschappen 1B GO!

6

tips & trucs

• •

Doordringbaarheid. Volgende materialen: bierglas – afdrooghanddoek – je werkboek – klasraam – badkamertegels – soepbord Samendrukbaarheid: een fiets.

Deel 3: Fysische verschijnselen • • • • • •

• • •

• • • • •

5 proefbuisjes, suiker, zand, rode inkt, (aardappel)zetmeel, krijtpoeder; Zout, maatbeker met koud en met warm water, maatbeker 500 ml, proefbuisje. Ijsblokjes, maatbeker, thermometer. CD met uitvergrotingen: pag.92 (smelten-stollen) Proefbuisje,water,vloeistofthermometer,grote maatbeker,ijs, keukenzout. Maatbeker, elektrisch vuur, bunsenbrander (indien geen gasvoorziening aanwezig is,kan worden gebruik gemaakt van een campingvuurtje met gaspatroon, er bestaan zoveel hulpstukken voor dat een dergelijk vuurtje zeer goed kan worden omgebouwd tot een alternatief voor een bunsenbrander, proefbuisje, water, thermometer, chronometer CD met uitvergrotingen: pag. 94 (T-curve) Proefbuis, jodiumschilfers, maatbeker met water van ong. 80°C . Bol en ring van 's Gravesande; gasbrander. Als de bol na afkoeling weer door de ring kan, is dat in eerste instantie te wijten aan het uitzetten van de ring en niet aan het inkrimpen van de bol, vermits een lineaire uitzetting (ring) sneller gebeurt dan de inkrimping van een vol lichaam. Rondbodemkolf; kurken stop; glazen buisje; elastiekje, gekleurde vloeistof; grote maatbeker of bak met warm water; ijskoud water CD met uitvergrotingen: pag. 99 - 100 (uitzetting vloeistoffen- gassen) Rondbodemkolf; kurken stop; gebogen glazen buisje met gekleurde vloeistof ; grote maatbeker of bak met warm water; ijskoud water CD met uitvergrotingen: pag.102 (uitzetting in het dagelijks leven) Materiaal extra proefjes i.v.m. uitzetting (pag. 103- 104) muntstuk zet uit:

waterthermometer

dansende munt

□ □ □ □ □ □ □ □ □ □ □ □ □ □ □ □

een muntstuk (bv. € 2) een paperclip een kaars en lucifers een houten plankje een hamer en 2 spijkers een ijzerdraadje een stift een ovenwant of houten wasknijper klein glazen potje met schroefdop (confituur) grote spijker en hamer plastieken strootje (liefst doorzichtig) een beetje klei of siliconen kleurstof (bijv. inkt) een kommetje met water een muntstuk (bv. 2 euro) een glazen fles (van frisdrank)

Deel 4: Chemische verschijnselen •

• • • •

(pag. 88)

(pag.105)

Het deeltjesmodel kan op verschillende manieren worden nagemaakt o tafeltennisballetjes (verschillende kleuren) o golfballetjes o zelf gemaakte bolletjes (alle formaten) uit presse-papier o in de winkels van "de Banier" en AVA (papierwaren) zijn verschillende piepschuimbollen te koop in alle maten en gewichten o te koop bij Vincent Leermiddelen (www.leermiddelen.be): voor "de profs": een volledig koffertje met daarin de meest voorkomende atomen,verbindingsstaafjes e.d. brandblusapparaat met poeder (model voor in de wagen) spijkers; koperen plaatje of koperen spijkers; inox indicatoren: rodekoolsap – lakmoespapier – universeel indicator te onderzoeken stoffen: citroensap – ammoniak – azijn – kraantjeswater dansende rozijnen: bakpoeder – azijn – 10 rozijnen

wetenschappen 1B GO!

7

tips & trucs

•

CD met uitvergrotingen: pag.109 (tovervierkant)

interessante sites: Op you tube : coke zero & menthos : tal van filmpjes waar de coke zero fonteinen laat spuiten http://www.youtube.com/watch?v=5yjEDihEuZI : Youtube filmpje toont op speelse wijze voorbeelden uit ons dagelijks leven van fysische en chemische veranderingen; laat de leerlingen zoveel mogelijk veranderingen in een lijstje noteren en ze later indelen in fysische en chemische verschijnselen. Je kan ook zelf een verzameling foto’s maken van verschijnselen die de lln dan moeten indelen in groepen (levende natuur, niet-levende natuur en fysisch verschijnsel, chemisch verschijnsel)Vb: stollen van lava, roesten van ijzer, geboorte baby, opstijgen rook uit vulkaan, afsterven bomen, regenboog, bij die nectar zuigt, brandende kaars, licht weerkaatst op spiegel, smeltend ijs, leeuw eet prooi op, bliksem, zure regen tast gebouw aan, .. Roestvrij staal ( inox) of 18/8 bevat 74 % ijzer , 18 % chroom en 8 % nikkel www.speeltech.nl: leuke proefjes over "veel". www.proefjes.nl: allerlei eenvoudige en leuke proefjes

wetenschappen 1B GO!

8

tips & trucs