Masterplan Sportpark de Bakenberg. Een duurzaam perspectief

Masterplan Sportpark de Bakenberg

Een duurzaam perspectief 21 september 2010

Inhoudsopgave Inleiding Achtergrond Aanleiding Werkwijze Kaart huidige situatie Huidige situatie, beleid en knelpunten Huidige situatie sportpark de Bakenberg Sportbeleid Knelpunten sport Verkeersbeleid Knelpunten verkeer Ruimtelijk beleid Anndachtspunten ruimtelijk beleid Groenbeleid Knelpuntenlandschappelijke kwaliteit en natuurwaarden Masterplan Algemeen Dekking kosten maatregelen Nadere beschrijving maatregelen Kaart 2 Toelichting op het Masterplan Bijlagen

3 3 3 3 4 5 5 5 5 5 6 6 6 7 7 8 8 8 8 10 11 15

1. Kaart natuurwaarden 2. Overzicht waargenomen soorten sportpark De Bakenberg en omgeving

Masterplan Sportpark De Bakenberg 2010

2

Inleiding

Het onderzoek heeft geresulteerd in een Masterplan, dat in hoofdlijnen het kader aangeeft voor de beoogde toekomstige ontwikkeling van het sportpark. Herinrichtingsplannen, verkeersoplossingen en groencompensatie dienen hieraan te worden getoetst.

Achtergrond Sportpark de Bakenberg is één van de vele sportvoorzieningen in Arnhem. Prachtig gelegen aan de noordkant van de stad tussen park Gulden Bodem en landgoed Menthenberg en al jarenlang de thuisbasis van de voetbalvereniging SML en hockeyclub Upward. Het sportpark ligt ingeklemd tussen meerdere robuuste landschappelijke gebieden. Aan de noord, oost en west zijde ligt het Landgoed Menthenberg, het buitengebied van Schaarsbergen en Warnsborn (Hoge Erf). Aan de zuidzijde ligt het historische en landschappelijke profiel van de Schelmseweg en het park de Gulden Bodem.

In het Masterplan gaat het om de volgende zaken: • het eindplaatje vaststellen voor de (kunstgras)velden met en zonder lichtmasten voor voetbal en hockey; • het verbeteren van de parkeergelegenheid, verkeersveiligheid en ontsluiting voor fietsers, voetgangers en autoverkeer; • het treffen van aanvullende maatregelen in verband met behoud en ontwikkeling van de landschappelijke kwaliteit en natuurwaarden.

Het sportpark ligt in een gevoelig gebied. In het bestemmingsplan geldt daarom mede een bestemming “met behoud van landschappelijke waarden”. Het Aanleiding lichtmastenbeleid geeft daarbij een “nee tenzij”-principe. Voor het verplaatsen en vergroten van het parkeerterrein is een aanlegvergunning nodig. Voor de plaatsing De groei van het ledental betekent een intensivering van het gebruik van de sportvelden. Samen met de toegenomen automobiliteit staan de verkeersveiligheid van lichtmasten is een vrijstelling van het bestemmingsplan nodig. Om de vrijstelling te verkrijgen is een goede onderbouwing nodig, die het behoud en de parkeermogelijkheden onder druk. De verenigingen hebben de wens meer kunstgrasvelden aan te leggen met daarbij van landschappelijke waarden garandeert en de afwijking van het lichtmastenbeleid verantwoordt. verlichting zodat de velden intensiever gebruikt kunnen worden. Ook is er in de toekomst mogelijk de wens vanuit de beide verenigingen om het centrale clubgebouw uit te breiden. De aanleg van kunstgrasvelden en het aanbrengen van Werkwijze veldverlichting staat echter op gespannen voet met de natuurbelangen en de belangen van omwonenden. Knelpunten vanuit verkeer zijn de onveilige ontsluiting, de ongewenste menging van vele verkeersbewegingen over het sportpark en het gebrek aan (goede) parkeerplaatsen. De waarde van het park voor de sportende Arnhemmers, de landschappelijke- en de natuurwaarden van het sportpark en de omgeving vragen om een evenwichtige benadering van de nieuwe ontwikkelingen. De gemeente heeft, in overleg met de sportverenigingen, onderzocht op welke wijze ruimte kan worden geboden om de groei van het ledental op te vangen en daarnaast de verkeersveiligheid en de landschappelijke kwaliteit te verbeteren.


In dit Masterplan wordt een beschrijving gegeven van de huidige situatie en de (beleids)uitgangspunten voor de toekomstige ontwikkeling. Het Masterplan is tot stand gebracht door de dienst MO in goede samenwerking met de dienst SO en de dienst SB van de gemeente Arnhem en dit in nauw overleg met de sportverenigingen op het sportpark. Het plan is getoetst aan het gemeentelijk beleid op het gebied van sport, ruimte, landschap, verkeer en natuur. Het Masterplan is vervolgens voorgelegd aan de direct omwonenden en de direct betrokkenen. Dit heeft geleid tot een aantal vooral groene wijzigingen in het Masterplan. Het Masterplan zal aan het college van B&W worden voorgelegd ter goedkeuring en aan de raadscommissie ter informatie.

3

Kaart 1 Masterplan Sportpark De Bakenberg 2010

4

Huidige situatie, beleid en knelpunten Huidige situatie sportpark de Bakenberg Het sportpark De Bakenberg is een gemeentelijk sportcomplex gelegen aan de noordkant van de stad in de wijk Schaarsbergen. Directe begrenzing van het sportpark wordt gevormd door de bebouwing langs de Bakenbergseweg, Schelmseweg (gedeeltelijk) en Kemperbergerweg. Deze bebouwing omvat vooral woningen. De toegang tot het sportpark ligt aan de Bakenbergseweg. Het sportpark vormt al jarenlang de thuisbasis van de voetbalvereniging SML en hockeyclub Upward, bloeiende verenigingen met ruim 700 respectievelijk 1200 leden. De jeu de boules vereniging De Boulisten (50 leden) is ook op het park gevestigd en maakt gebruik van het clubgebouw van Upward. Het sportpark beschikt in de huidige situatie over (zie kaart 1): 3 kunstgrashockeyvelden met verlichting (nrs. 1, 2 en 3) 2 kleinere natuurgras hockeyvelden voor trainingen en jeugdwedstrijden voor voetbal en hockey (nrs. 4 en 5); 1 natuurgras trainingsveld met verlichting voor voetbal (nr. 6); 1 kunstgras voetbalveld met verlichting (nr. 8); 2 natuurgras voetbalvelden voor trainingen en competitiewedstrijden (nrs. 7 en 9); één van deze velden voldoet niet geheel aan de afmetingen voor competitiewedstrijden (nr. 9); 2 clubgebouwen met kantines en was- en kleedgelegenheden; 1 natuurgrasveld o.a. in gebruik door de Schreuderhuizen (nr. 10); 1 halfverhard veld in gebruik door de jeu de boules vereniging (nr. 11); parkeerplaats en fietsenstalling aan de oostzijde van het clubgebouw en parkeerplaatsen langs de toegangsweg. Sportbeleid Het gemeentelijk sportbeleid is op hoofdlijnen vastgelegd in het Werkdocument ‘Sport over de breedte, visie op sport en bewegen’ in Arnhem. De maatschappelijke waarde van sportbeoefening in het algemeen, het stimuleren van breedtesport, het creëren en ondersteunen van krachtige verenigingen en het behouden van een aantrekkelijk sportaanbod in Arnhem zijn belangrijke


beleidsuitgangspunten. Tegen deze achtergrond zal bij de aanpak van de knelpunten gekeken moeten worden naar de gevolgen voor de huidige gebruikers, de voetbalvereniging SML, de hockeyclub Upward en de jeu de boules vereniging De Boulisten. Landelijk is sprake van een sterk groeiende belangstelling voor hockey. Upward verwacht dat daardoor haar ledental zal toenemen. De gemeente Arnhem maakt in 2010 samen met de KNVB en de Arnhemse Voetbal Federatie (AVF) afspraken over een evenwichtige spreiding van voetbalverenigingen /-leden over de stad. Voetbalverenigingen weten op basis van hun accommodatie en het aantal velden hoeveel leden ze kunnen bedienen. Als kwantitatieve groei niet meer mogelijk is, dan is overloop naar voetbalverenigingen in de directe omgeving een optie. Knelpunten sport De groei van het ledental betekent een intensivering van het gebruik van de sportvelden. De verenigingen hebben de wens meer kunstgrasvelden aan te leggen met daarbij verlichting zodat de velden intensiever gebruikt kunnen worden. Verkeersbeleid Het verkeersbeleid is er op gericht dat het sportpark door de vele gebruikers en bezoekers zo veilig mogelijk kan worden bereikt zonder dat dit problemen oplevert voor de directe omgeving. De verkeerssituatie op en rond het sportpark dient te worden verbeterd. Daarom zal door de gemeente worden geïnvesteerd in maatregelen die een veilige aansluiting van het sportpark op het omliggend wegennet waarborgen, zoals verkeersremmende maatregelen en het doorvoeren van verlaging van de maximumsnelheid. Op het sportpark zelf is het gemeentelijk beleid gericht op het scheiden van langzaam- en gemotoriseerd verkeer. Eveneens is de doelstelling sporters op het sportpark niet langer te laten conflicteren met autoverkeer. In wat bredere zin is het sportpark gebaat bij het opheffen van de auto-ontsluiting die het gehele park doorkruist. In de parkeernota 2003-2010 zijn de parkeernormen opgenomen die door de gemeente Arnhem worden gehanteerd bij de beoordeling van plannen. Voor de functie van een sportveld wordt gerekend met 20 parkeerplaatsen per hectare. Het aantal gehandicaptenparkeerplaatsen dient minimaal 2% te zijn van de totale parkeercapaciteit.

5

Door de groei van het aantal leden en de toegenomen automobiliteit staat de verkeersveiligheid op en om het sportpark ernstig onder druk. Knelpunten verkeer 1. onveilige ontsluiting van het sportpark Het sportpark heeft één smalle toegangsweg vanaf de Bakenbergseweg voor alle voetgangers, (brom-)fietsers en auto’s. De in- en uitrit is door de ligging tussen twee percelen met veel groen, de bomen langs de weg en de tussen de bomen geparkeerde auto’s zeer onoverzichtelijk, zowel voor het verkeer op de Bakenbergseweg als voor degenen die het sportpark verlaten. Vooral in de weekeinden leidt dit tot gevaarlijke situaties. 2. veel verkeersbewegingen op het sportpark Fietsenstallingen en parkeerplaatsen bevinden zich aan de oostkant van het sportpark voorbij de clubgebouwen. De ontsluitingsweg, waarlangs ook geparkeerd wordt, loopt vlak langs het clubhuis en de kleedkamers van de hockeyclub Upward. De ligging van de fietsenstalling en parkeerplaats ten opzichte van de toegang en de beperkte capaciteit van de parkeerplaats leiden vooral in de weekenden tot veel heen- en weer gaande verkeersbewegingen. In combinatie met de beperkte wegbreedte en de bewegingen van sporters en supporters van en naar kleedkamers en kantine leidt dit tot gevaarlijke situaties. 3. een tekort aan parkeerplaatsen Op dit moment is er op de (oostelijk van de clubgebouwen gelegen) parkeerplaats en langs de ontsluitingsweg ruimte voor ca. 115 auto’s. Het aantal beschikbare parkeerplaatsen is, vooral in de weekeinden, veel te weinig waardoor veel automobilisten buiten het sportpark in de berm van de Bakenbergseweg parkeren. Tellingen geven aan dat behoefte is aan circa 200 parkeerplaatsen. Ruimtelijk beleid In het geldende bestemmingsplan “Menthenberg” heeft het sportpark De Bakenberg de bestemming ‘recreatieve doeleinden met behoud van landschappelijke waarden - sport’. Aanpassing van het sportpark zal moeten passen binnen het uitgangspunt ‘behoud van landschappelijke waarde’. In de toelichting op het bestemmingsplan staat vermeld: “Het is een terrein met een aantal lineaire groenopstanden van geringe omvang, maar toch van landschappelijke betekenis. Het totaalbeeld van het sportpark wordt gekarakteriseerd door openheid. Het sportpark heeft dan ook


een belangrijke functie als open ruimte achter de boomsingels van de Schelmseweg. Het doorzicht is hier van landschappelijk belang omdat het goed past binnen de ruimtelijk visuele beleving langs de Schelmseweg waar open (agrarische-), en gesloten (bos)gebieden elkaar met een zekere regelmaat afwisselen”. Naast openheid en doorzicht dragen ook de bomen, bossages en houtwallen die de noordelijk gelegen velden omzomen en de overgang vormen naar landgoed Menthenberg bij aan de landschappelijke waarde van het gebied. Bij de beoordeling en afweging van alternatieven voor aanpassing van het sportpark zijn vanuit ruimtelijk beleid concreet de volgende zaken van belang. Aandachtspunten ruimtelijke ontwikkeling 1. het bestemmingsplan biedt de mogelijkheid om parkeerplaatsen aan te leggen en te vergroten “met dien verstande dat deze uitsluitend mogen worden gerealiseerd en in stand mogen worden gehouden op of nabij de gronden die op de plankaart als zodanig zijn aangeduid en langs de 2 ontsluitingsweg en de totale oppervlakte niet meer dan 4.000 m . bedraagt”. Op de bestemmingsplankaart is het parkeren aan de oostzijde van het sportpark nabij de clubhuizen aangeduid. 2. voor het oprichten van lichtmasten bij sportvelden moet voldaan worden aan het beleid “Lichtmasten bij sportvelden”. Sportpark De Bakenberg is ingedeeld in de categorie “nee, tenzij” en dit heeft in het bestemmingsplan zijn vertaling gekregen in de bepaling, dat vrijstelling kan worden verleend voor lichtmasten mits het nabij gelegen bos en de belangen van omwonenden niet onevenredig worden geschaad. 3. de schoollocatie Warnsbornlaan wordt herontwikkeld voor woningbouw. Deze locatie, die grenst aan de noordzijde van het sportpark, is door de gemeente verkocht in het kader van de herhuisvesting van scholen voor voortgezet onderwijs. Bij eventuele plaatsing van lichtmasten op de noordelijke sportvelden moet met deze ontwikkeling rekening worden gehouden. 4. het uitgangspunt ‘behoud van landschappelijke waarden’ stelt beperkingen aan de groeimogelijkheden van de sportverenigingen of de mate van landschappelijke compensatie. Omzetting van natuurgrasvelden naar kunstgrasvelden is daarom slechts in beperkte mate mogelijk. De omvang van het sportpark is een hard gegeven.

6

Groenbeleid Het sportpark de Bakenberg ligt ingeklemd tussen meerdere robuuste landschappelijke gebieden: het Landgoed Menthenberg, het landgoed Warnsborn/Hoge Erf, het historische en landschappelijke profiel van de Schelmseweg en het park Gulden Bodem. De situering van het sportpark en de aanwezigheid van lichtmasten ligt daarom in dit gebied gevoelig. De uitstraling naar de omliggende gebieden moet daarom beperkt blijven. Om deze reden is in het bestemmingsplan het behoud van de landschappelijke waarde gekoppeld aan de bestemming ‘recreatieve doeleinden’. De omgeving van het sportpark is in het gemeentelijk beleid (Groenplan Arnhem) voor het overgrote deel als ecologisch kerngebied aangemerkt. Het is evenals het overgrote deel van het buitengebied Arnhem Noord onderdeel van de Nationale Ecologische Hoofdstructuur (EHS). De bos- en natuurgebieden noordelijk van de Schelmseweg zijn aangemerkt als Natura 2000 gebied, ze zijn onderdeel van het Europese natuurnetwerk. De agrarische percelen en het sportpark maken daar geen onderdeel van uit. Het accent in groenbeleid voor deze omgeving ligt op het behouden en versterken van de ecologische waarden en de landschappelijke variatie. Kenmerkend voor het sportpark is de afwisseling van oude bomen langs de randen, houtwallen op het sportpark en natuurgrasvelden die een aantrekkelijke biotoop vormen voor verschillende diersoorten. Binnen het groenbeleid is het sportpark aangemerkt als structureel groen. Bij afname van het groenareaal is groencompensatie aan de orde. Uitgangspunt is herstel van gelijke groenwaarde en –oppervlakte (kwantitatieve compensatie). Als dat niet mogelijk is komt kwaliteitsverbetering van het groen in beeld. Op basis van de bestaande gegevens zijn de natuurwaarden inzichtelijk gemaakt. Het sportcomplex zelf heeft voor vogels vooral betekenis door de bomen, boomgroepen en struweel. Aanvullend is er in het kader van de planontwikkeling vanaf 2005 de betekenis van de locatie en de omgeving voor vleermuizen nagegaan. Een overzicht van de waarnemingen is in de bijlagen 1 en 2 opgenomen (kaart Natuurwaarden sportpark Bakenberg en waarnemingen van vleermuizen). Er zijn op het complex geen verblijfplaatsen van vleermuizen aangetroffen. Deze zijn wel in de omgeving geconstateerd. Vleermuizen gebruiken het gebied wel als jachtgebied (Gewone dwergvleermuizen en in mindere mate Rosse vleermuizen en Laatvlieger en Ruige dwergvleermuis. De Watervleermuis is ten


noorden van het complex waargenomen). Ook ligt er een belangrijke vliegroute voor Gewone dwergvleermuis en Laatvlieger langs de noordoostkant van het complex. Een minder belangrijke vliegroute loopt midden over het terrein. Zowel langs de verschillende randen van de beplanting, alsook boven de sportvelden werd gejaagd. Voor de amfibieën kunnen de randen van bossages en struwelen door de Gewone pad gebruikt worden als landbiotoop. Knelpunten landschappelijke kwaliteit en natuurwaarde: 1. Door de intensivering staat de landschappelijk kwaliteit onder druk. Door de toenemende automobiliteit is in de loop van de jaren veel van het terrein verhard voor ontsluiting en parkeren. De aanwezige asfaltverharding heeft de ruimte voor bomen beperkt en levert een negatief beeld voor de landschappelijke kwaliteit. Een aantal bomenlanen zijn niet meer continue. 2. Groenelementen passen niet in de landschappelijk context. Op het sportpark worden voor een deel wintergroene heesters gebruikt. Deze geven het gehele jaar een groen beeld maar passen niet in de landschappelijke setting en hebben een geringe bijdrage aan de natuurwaarde. Door de omwonenden en de gebruikers van het sportpark worden deze heesters wel als waardevol ervaren. Dit vanwege de afschermende werking (licht, zicht, geluid en wind) van deze heesters gedurende het gehele jaar. 3. Inrichtingsniveau sleets geraakt Door de groene omgeving wordt de Bakenberg als een mooi gelegen sportpark ervaren. Bij een wat kritischer blik blijkt dat de inrichting te wensen overlaat: de inrichting van de paden, de parkeerplaats, hekwerken en groeninrichting vertoont een sleets karakter. Dit is terug te voeren op de jarenlang gegroeide situatie van omvormingen op het terrein zonder vastomlijnde plannen: van omzetting naar kunstgrasvelden, uitbreiding van de accommodaties, ouderdom van de groeninrichting en omheiningen etc. Ook de hoogspanningsmast- en kabels dragen niet bij aan het gewenste beeld. Het op de groei achtergebleven ruimtelijke inrichtingsniveau van het sportpark noopt tot een investering in ruimtelijke vernieuwing van het sportpark.

7

Masterplan Algemeen Het Masterplan Sportpark de Bakenberg geeft met de zonering van intensief gebruikte terreindelen (sportvelden, ontsluiting en parkeerruimte) en een groen raamwerk (struweel, groensingels, een centrale groene route, natuurlijke grasvelden en groen ingerichte parkeerplaatsen) voldoende basis voor het behoud van de landschappelijke waarden. Deze zonering biedt de basis voor het behoud en de versterking van de natuurwaarden en de compensatie conform de gemeentelijke compensatieregeling. Bij de fasering van herinrichting zullen intensivering van terreindelen en versterking van het groene raamwerk gelijk op dienen te gaan. Bij de planning zal de zorgplicht van de flora en faunawet in acht worden genomen. Op kaart 2 (zie blz. 10) is de eindsituatie van het park weergegeven. De maatregelen die tot deze eindsituatie leiden zijn: 1. de autoverkeerontsluiting vanaf de Kemperbergerweg; 2. de verkeersmaatregelen op de Bakenbergseweg en Kemperbergerweg; 3. de herinrichting van de huidige parkeerplaatsen en de uitbreiding op het meest oostelijk gelegen grasveld; 4. de herinrichting van de centrale as over het sportpark ten behoeve van langzaam verkeersontsluiting. 5. de groencompensatie 6. de aanleg van een 4e kunstgras hockeyveld 7. de aanleg van een 2e kunstgras voetbalveld De clubgebouwen kunnen ook nog worden uitgebreid. Dit kan binnen de contouren zoals opgenomen in het vigerende bestemmingsplan. In het nieuwe bestemmingsplan worden de contouren van het vigerende bestemmingsplan overgenomen. Na het realiseren van deze plannen treedt een duurzame situatie van beheer en instandhouding in. Verdere intensivering van het sportpark is dan niet meer mogelijk.


Dekking kosten maatregelen Voor alle 7 genoemde maatregelen heeft de gemeenteraad de benodigde budgetten beschikbaar gesteld. Het eventueel uitbreiden van de clubgebouwen komt voor rekening van de verenigingen. Nadere beschrijving maatregelen Ad 1. door de toegang tot het sportpark voor autoverkeer te verplaatsen naar de al bestaande toegangsweg vanaf de Kemperbergerweg wordt het nijpende probleem van de verkeersveiligheid opgelost. De toegang voor fietsers en voetgangers blijft gehandhaafd vanaf de Bakenbergseweg. Ad 2. voor de toegang voor autoverkeer is een aanpassing nodig van het verkeersregime op de Kemperbergerweg. Dit is mogelijk door het eerste deel van de Kemperbergerweg vanaf de Schelmseweg tot aan landgoed Menthenberg binnen het gebied van de bebouwde kom te brengen en daarmee de toegestane maximum snelheid te verlagen tot 50 km/uur. Samen met het aanbrengen van verkeersremmende maatregelen (aanbrengen verkeersplateau) ter hoogte van de toegang naar het sportpark is een verkeersveilige ontsluiting voor autoverkeer te realiseren. Ad 3. Het verbeteren van de verkeersveiligheid op het sportpark zelf betekent dat de parkeersituatie wordt gewijzigd. Het parkeren langs de centrale as op het park komt te vervallen en daarmee de onnodige autobewegingen tot op het sportpark zelf. Hiervoor in de plaats komt een parkeerterrein op het oostelijk gelegen grasveld (veld 10). Dit parkeerterrein wordt zo landschappelijk mogelijk ingericht. In verband met de natuurwaarden komt er geen verlichting op dit parkeerterrein. Ook de verlichting van het naastgelegen hockeyveld zal niet worden gebruikt om het nieuwe parkeerterrein te verlichten. Het bestaande parkeerterrein ten oosten van het clubgebouw wordt heringericht, inclusief de verlichting (lage masten). Dit laatste om eventuele overlast voor de directe omgeving te voorkomen. Deze bestaande parkeerplaats zal gezien de ligging bij de clubgebouwen dan ook het meest intensief worden gebruikt. De nieuwe ontsluitingsweg, de Kemperbergerweg zelf, vereist maatregelen om langsparkeren in de berm aan de noordkant (eigendom van landgoed Menthenberg) te voorkomen. Om dit te bereiken is in overleg met de eigenaar gekozen voor het aankleden met groen (struikgewas) van deze berm.

8

Ad 4. Het wegnemen van autoverkeer en parkeren van de ontsluitingsweg vanaf de Bakenbergseweg betekent de mogelijkheid de beschikbare ruimte op te waarderen tot een mooi ingerichte laan voor fietsers en voetgangers met fietsenstallingen. Ad 5. De verbetering van de landschappelijke kwaliteit en groencompensatie wordt gevormd door herinrichten van de laan, de landschappelijke inrichting van de parkeerterreinen, het verbeteren van struweelranden en houtsingels en het verbeteren van het algemene inrichtingsniveau. Op verzoek van de omwonenden van het nieuwe parkeerterrein en de gebruikers van het park worden, om lichtoverlast zo veel mogelijk te voorkomen, de aanwezige wintergroene heesters gespaard totdat de nieuwe inrichting en het nieuwe groen deze functie kan overnemen. e

Ad 6. Het 4 kunstgras hockeyveld kan vanwege de beschikbare ruimte niet parallel aan de andere 3 velden worden aangelegd. Vanwege de bereikbaarheid en om eventuele overlast voor de omgeving zo veel mogelijk te beperken, wordt het veld zo dicht mogelijk tegen de centrale as aangelegd en voorzien van verlichting om zo te kunnen voeldoen aan de vraag naar trainingscapaciteit. Ad 7. Het huidige gras voetbalveld 7 wordt vervangen door een kunstgrasvoetbalveld met verlichting om zo te kunnen voeldoen aan de vraag naar trainingscapaciteit.


9

Kaart 2 Masterplan Sportpark De Bakenberg 2010

10

Toelichting op het Masterplan Sport De omgeving van het sportpark stelt duidelijke grenzen aan de groeicapaciteit van de verenigingen SML en Upward. Uitbreiding van het terrein is niet aan de orde vanwege de omliggende functies. Dit betekent dus dat de kwalitatieve en kwantitatieve groei van de verenigingen plaats kan vinden door herstructurering, optimalisering en efficiënt gebruik binnen de huidige begrenzingen van het terrein. Binnen het terrein is nog uitbreiding van wedstrijd- en trainingscapaciteit te realiseren door het aanleggen van kunstgrasvelden met veldverlichting. Voor voetbal gaat het om het aanleggen van een kunstgrasveld met verlichting op veld 7 (zie kaart 1). Veld 9 vormt de natuurlijke overgang naar het naastgelegen landgoed Menthenberg en zal om die reden als natuurgrasveld gehandhaafd blijven. Uitbreiding van de veldcapaciteit voor hockey is mogelijk door de omzetting van veld 6 in een vierde kunstgrasveld. De recreatieve sportbeoefening jeu de boules blijft behouden op het sportpark. Op verzoek van de jeu de boules vereniging en de direct aanwonenden blijven de banen op de huidige locatie (veld 11). Onderzocht zal worden of het gehele veld nodig is of dat een deel met groen (struweel) kan worden ingericht. Groei in kwantiteit en kwaliteit vergt ook aanpassing van de clubgebouwen. Beide verenigingen hebben hiervoor plannen: SML wil de kleedaccommodatie renoveren en uitbreiden. Upward heeft behoefte aan extra ruimte voor haar activiteit buitenschoolse opvang en huiswerkbegeleiding. Beide aanpassingen zijn mogelijk binnen het vigerende bestemmingsplan. Naast de mogelijkheden die het bestemmingsplan biedt voor deze uitbreiding dient rekening gehouden te worden met de bestaande waardevolle Moeraseik op de huidige parkeerplaats. Verkeer Meerdere alternatieven voor de huidige ontsluiting vanaf de Bakenbergseweg zijn onderzocht zo ook een ontsluiting vanaf de Schelmseweg. Vanwege de inrichting van het park is gebleken dat de verkeersveiligheid op en om het sportpark sterk wordt verbeterd door het realiseren van én een ontsluiting voor het autoverkeer én een ontsluiting voor het langzaam verkeer. Voor voetgangers en fietsers is het gezien de herkomst van de bezoekers logisch om de ontsluiting vanaf de Bakenbergseweg te handhaven. Een


ontsluiting van het autoverkeer vanaf de Schelmseweg is onderzocht maar behoort niet tot de mogelijkheden. De functie van de Schelmseweg als doorgaande verkeersroute noopt tot een omvangrijke (ruimtelijke) ingreep. Voor een dergelijke ingreep zullen bomen moeten wijken waarmee het groene en historisch waardevolle laankarakter van de Schelmseweg te veel wordt aangetast. Op basis van verkeerskundige afweging, financiën en een logische en kwalitatief goede inrichting van het sportpark is in het Masterplan gekozen voor de ontsluiting voor autoverkeer vanaf de Kemperbergerweg. Om te komen tot een goede en veilige ontsluiting van het sportpark dienen de volgende maatregelen getroffen te worden: de aansluiting op de Kemperbergerweg komt binnen de bebouwde kom te liggen; nu is er een snelheidsregime van 80 km/uur en wordt daardoor 50 km/ uur. Bestaande ontsluitingsweg (breed 5.00 m ) ligt binnen 30km/uur zone. (Het beleid is om op termijn de Kemperbergerweg deels of in zijn geheel 60 km/uur te maken i.p.v. 80); de aansluiting op de Kemperbergerweg te voorzien van een plateau om ook voor de fietsers een veilige oversteek te creëren naar het aan de oostkant gelegen fietspad in twee richtingen; het parkeren door gebruikers en belangstellenden dient zo veel mogelijk op het sportpark zelf plaats te vinden om parkeren langs de Kemperbergerweg (en Bakenbergseweg) te voorkomen. Om conflictsituaties met langzaam verkeer te voorkomen is ervoor gekozen het parkeren dicht bij de toegangsweg aan de oostzijde van het park te situeren. Concreet betekent dit het herinrichten van de bestaande parkeerplaats en het realiseren van een uitbreiding van de parkeercapaciteit op veld 10 tot in totaal bijna 200 parkeerplaatsen. Ongeveer 2/3 deel van veld 10 zal in eerste instantie worden ingericht als parkeerplaats. Het totale parkeeroppervlak blijft hiermee onder het maximaal toegestane 2 parkeeroppervlak van 4.000 m zoals opgenomen in het huidige Bestemmingsplan; de gemeentelijke parkeernorm voor een sportpark is 20 parkeerplaatsen per ha. Voor sportpark de Bakenberg met een oppervlakte van 78140 m² leidt dit tot een parkeerbehoefte van minimaal 156 parkeerplaatsen op eigen terrein. Uit recente tellingen blijkt dat een aantal keren per jaar, als

11

e

-

-

-

-

de 1 elftallen van hockey en voetbal beiden gelijktijdig op zondag thuis spelen, er 190 á 200 auto’s op en om het park geparkeerd staan waarvan 115 op het park. De trainingsavonden zijn niet bepalend voor de parkeervraag (maximaal 60-80 auto’s). Op grond van dit gegeven en rekening houdend met de groei van verenigingen is gekozen boven de norm te gaan zitten en om 200 parkeerplaatsen (het maximale aantal parkeerplaatsen dat het vigerende bestemmingsplan toelaat) op het park te realiseren. De kans dat bezoekers (onveilig) buiten het sportterrein blijven parkeren, wordt hiermee geminimaliseerd; e het 2 kunstgrasvoetbalveld (ter vervanging van het grasveld) heeft vooral invloed op de trainingscapaciteit en daarmee geen invloed op de piekbelasting aan parkeren op zondag; met de komst van een 4e kunstgras hockeyveld wordt en de trainingscapaciteit en de speelcapaciteit vergroot. Op zaterdag wordt deze speelcapaciteit met name benut. De zaterdag is echter niet bepalend voor e de piekbelasting aan parkeren. Naar verwachting heeft het 4 kunstgras hockeyveld geen op nauwelijks invloed op de piekbelasting aan parkeren. e Indien blijkt dat met het 4 kunstgras hockeyveld de vraag aan parkeerplaatsen toch toeneemt, moeten bij voorkeur de speelschema’s van e de 1 elftallen van hockey en voetbal op elkaar worden afgestemd. Indien niet mogelijk kunnen extra parkeerplaatsen worden aangelegd. Hiertoe zal het Bestemmingsplan moeten worden aangepast. In het Masterplan is al wel rekening gehouden met een eventuele uitbreiding van het aantal parkeerplaatsen tot circa 250; afsluiten van de centrale as voor autoverkeer met een hek of paal. Voor hulpdiensten blijft de centrale as bereikbaar. Voor leveranciers blijven de clubhuizen bereikbaar; verplaatsen van de fietsenstalling naar de westkant, dicht bij de clubhuizen en toekomstige fietsontsluiting; de centrale as voor de clubhuizen langs, is dan alleen te gebruiken voor voetgangers (sporters); op de nieuwe toegangsweg dient, vanwege de veiligheid en de overlast voor de omwonenden, het langsparkeren te worden uitgesloten.

Groen en landschap Hoofdopzet Zoals hierboven al vermeld zijn de huidige omvang en grenzen van het terrein een gegeven. De groei van de verenigingen en daarmee de


intensivering van het gebruik van de velden pleit voor een landschappelijke verbetering en groencompensatie van het sportpark. Met het oog op de omgeving, zowel naar omwonenden als voor een logische overgang naar het omringende groen is een heldere landschappelijke structuur en transformatie vereist. Grasvelden en grasbermen De velden met gras worden zoveel mogelijk behouden aan de randen van het complex en aan de oostzijde. Hiermee wordt een natuurlijke overgang naar de omgeving zoals de Schelmseweg en landgoed Menthenberg gewaarborgd. Daar waar asfalt verdwijnt, kunnen grasbermen (met bomen en hagen) worden versterkt of aangebracht. Bomenlaan Een hoofdelement van het Masterplan is het opwaarderen van de landschappelijke kwaliteit van de aanwezige centrale as (de oost-west verbinding). Door het verdwijnen van de functie voor autoverkeer en het vervallen van parkeerplaatsen ontstaat over een belangrijk deel ruimte voor een mooi ingerichte centrale laan over het sportpark. Door het toevoegen van bomen in een grasberm en het aanbrengen van hagen langs deze laan, zal deze hoofdverbinding een groene en landschappelijke drager worden. Hierdoor ontstaat een bij het karakter van het sportpark passende inrichting met meer evenwicht tussen de gebruiks- en natuurwaarden. Bij de inrichting van de centrale as is de bereikbaarheid van de velden en het gebruik door hulpdiensten bij calamiteiten een randvoorwaarde. De versterking van de groenstructuur langs de centrale as wordt, in combinatie met de verplaatsing van de fietsenstalling, nader uitgewerkt in een definitief ontwerp. De asfaltverharding zal aan beide zijden moeten worden versmald om goed ruimte te kunnen bieden aan bomen. Hierdoor kan tevens slecht asfalt verdwijnen. De rest kan een nieuwe toplaag krijgen. Bij voorkeur de bomenlaan versterken tussen de nieuwe ontsluiting en de beide parkeerplaatsen. Deze laan vormt naast een groene drager op het sportpark een groene verbinding tussen landgoed Menthenberg en park Gulden Bodem. Struweelbeplanting De groene struweelranden worden versterkt om voldoende groene afscherming naar de woningen en het omringende landschap te krijgen en de natuurwaarde op het terrein te verbeteren.

12

Hagen Tussen en langs de velden worden eventueel nieuwe hagen aangeplant. De bestaande coniferen beplanting tussen sommige velden heeft een geledende werking en geeft een groen winterbeeld. Deze beplanting past echter niet in de landschappelijke omgeving. Echter op uitdrukkelijk verzoek van de omwonenden van de nieuwe parkeerplaats en de verenigingen zullen deze de komende jaren worden gehandhaafd. De coniferenhaag aan de oostzijde van de hockeyvelden heeft tevens een functie voor vleermuizen. Bij het maken van het inrichtingsplan zal nagedacht moeten worden over aanvullende en passende hagen waarbij vervanging van de coniferenhagen pas aan de orde is als het overige (nieuwe) groen voldoende afschermende werking biedt. Groene parkeerplaatsen het vergroten van het parkeeroppervlak staat op gespannen voet met het behoud van landschappelijke waarden. Daar staat tegenover dat door de concentratie van de auto’s het onaantrekkelijke beeld van verspreiding van her en der geparkeerde auto’s over het sportpark en langs de Bakenbergseweg wordt voorkomen. Bovendien wordt de bestaande verharding gedeeltelijk omgevormd en aangepast aan de omgeving en worden de parkeerplaatsen groener ingericht. de parkeerplaats wordt bij voorkeur uitgevoerd in halfverharding die past in het landschappelijke beeld en zodanig aangelegd dat geen schade ontstaat aan de oude bomen aan de rand. Op de parkeerplaats worden bomen van de eerste grootte geplant die aansluiten bij de bomen in de omgeving (bv. beuken, eiken). Tussen de auto’s komt een haagbeplanting. Deze verzacht de aanblik van de geparkeerde auto’s, versterkt de landschappelijke kwaliteit en natuurwaarde en geeft minder lichtoverlast voor de direct omwonenden. Vanuit de parkeerplaats zijn voetgangersverbindingen mogelijk naar de omliggende instellingen. Kwaliteit inrichting de keuze voor een wijziging in de ontsluitingsstructuur en parkeren biedt de mogelijkheid om de kwaliteit van de inrichting van het sportpark (paden, stallingen, meubilair, beplantingen, hekwerken e.d.) sterk te verbeteren; het terrein van de huidige fietsenstalling verbeteren en omvormen tot een plek met meer verblijfskwaliteit rondom de waardevolle eik. Het toevoegen van banken, omvormen/verwijderen van de asfaltbestrating en verwijderen


-

-

van de sleets geraakte beplantingsstrook biedt kansen om deze ruimte als centrale ontmoetingsplek in te richten; lichtmasten langs nieuwe kunstgrasvelden worden zodanig geplaatst dat wortels en kruinen van de bomen langs het sportveld niet worden beschadigd; de huidige jeu de boules baan, het halfverharde veld 11, wordt gedeeltelijk teruggebracht naar natuurgrasveld met struikgewas; waar mogelijk creëren van doorlopende wandelverbindingen tussen de woonbebouwing aan de noordzijde en het park Gulden Bodem aan de zuidzijde.

Ecologie en natuurwaarden Door het behoud van singels en bomenstructuren en versterken van de centrale as tot een verbinding oost-west over het complex wordt luwte behouden en op termijn versterkt. Dit is geschikt voor insecten en daarmee voor het jachtgebied voor vleermuizen. Ook vogels kunnen hiervan voordeel hebben. Voor het behoud van het jachtgebied van vleermuizen zijn voor de verdere uitwerking de volgende aandachtspunten geformuleerd. -

-

-

-

bij de uitvoering de aanbevelingen uit het vleermuisonderzoek opvolgen, waardoor de ecologische betekenis van het sportpark ten opzichte van de huidige situatie verbetert; zoveel mogelijk natuurlijk gras en de houtwallen, hagen en struweelranden behouden, dan wel opnieuw te ontwikkelen; bij het toepassen van nieuwe beplanting zal gebruik worden gemaakt van soorten behorende tot de Potentieel natuurlijke vegetatie, het droog wintereiken beukenbos en het droog berken- en/of zomereikenbos. bij nieuwe aanplant ook gebruik maken van inheemse, rijk bloeiende en/of besdragende soorten in aansluiting op Potentieel Natuurlijke Vegetatie (PNV); bij herinrichting luwe plekken behouden/ ontwikkelen; bij herinrichting zorgplicht Flora en faunawet in acht nemen. bij de herinrichting de sportverlichting zo richten dat de verstorende werking door uitstraling voor omwonenden, flora en fauna wordt voorkomen. In het vleermuisonderzoek is aangegeven dat direct licht verstorend werkt op vleermuizen. Anderzijds trekken lantaarns insecten aan, waardoor vleermuizen voedsel aangeboden krijgen. Bij de herinrichting zal gebruik worden gemaakt van verlichtingsarmaturen die

13

horizontaal worden afgesteld en daardoor weinig uitstraling en overlast voor de omgeving zullen opleveren. Met deze maatregelen kunnen de effecten op de natuur tot een minimum worden beperkt en het leefgebied voor vogels en vleermuizen mogelijk worden bevorderd. Overige aandachtspunten zijn; de markante eikensingel en houtwal tussen de velden 8 en 9 (zie kaart 1) aan de noordzijde behouden; beschadiging van bomen en boomwortels voorkomen.

Literatuur -

QUICKSCAN Vleermuizen Sportpark Bakenberg, Arnhem – Bureau de Groen Ruimte 2005 projectnummer 05537. Overzicht bestaande natuurwaarden - basis van bekende waarnemingen uit Ecolog Dienst Stadsbeheer gemeente Arnhem.


14

Bijlagen 1.

Kaart natuurwaarden sportpark De Bakenberg

2.

Overzicht waargenomen soorten sportpark De Bakenberg en omgeving


15

Bijlage 1 Kaart natuurwaarden sportpark De Bakenberg


16

Bijlage 2 Overzicht waargenomen soorten sportpark De Bakenberg en omgeving Overzicht waargenomen soorten Sportpark Bakenberg en omgeving. NEDERLANDSE_NAAM Gewone pad Kleine watersalamander Kale rode bosmier Pinksterbloem Oranjetipje Appelvink Boerenzwaluw Bonte Vliegenvanger Boomklever Boomkruiper Bosuil Buizerd Ekster Fitis Gierzwaluw Glanskop Goudhaantje Goudvink Groene Specht Groenling Grote Bonte Specht Grote Lijster Heggemus Holeduif

WETENSCHAPPELIJKE_NAAM JAAR GROEPNAAM Bufo bufo 1987 RAVON Triturus vulgaris 1988 RAVON Formica polyctena 1992 Stadsbeheer Cardamine pratensis 2004 -Alle-WaarnemersAnthocharis cardamines 2004 -Alle-WaarnemersCoccothraustes coccothraustes 2001 Vogelwerkgroep Arnhem eo Hirundo rustica 2001 Vogelwerkgroep Arnhem eo Ficedula hypoleuca 2001 Vogelwerkgroep Arnhem eo Sitta europaea 1995 Vogelwerkgroep Arnhem eo 2001 Vogelwerkgroep Arnhem eo Certhia brachydactyla 2001 Vogelwerkgroep Arnhem eo 2004 -Alle-WaarnemersStrix aluco 2001 Vogelwerkgroep Arnhem eo Buteo buteo 2004 Gemeente Arnhem Pica pica 2001 Vogelwerkgroep Arnhem eo Phylloscopus trochilus 2001 Vogelwerkgroep Arnhem eo Apus apus 2001 Vogelwerkgroep Arnhem eo 2003 -Alle-WaarnemersParus palustris 2001 Vogelwerkgroep Arnhem eo Regulus regulus 2001 Vogelwerkgroep Arnhem eo Pyrrhula pyrrhula 2001 Vogelwerkgroep Arnhem eo 2004 -Alle-WaarnemersPicus viridis 2001 Vogelwerkgroep Arnhem eo Carduelis chloris 2001 Vogelwerkgroep Arnhem eo 2004 -Alle-WaarnemersPicoides major 2001 Vogelwerkgroep Arnhem eo Turdus viscivorus 2001 Vogelwerkgroep Arnhem eo Prunella modularis 2001 Vogelwerkgroep Arnhem eo Columba oenas 2001 Vogelwerkgroep Arnhem eo


GROEPDEF AMFIBIEEN AMFIBIEEN MIEREN VAATPLANTEN VLINDERS VOGELS VOGELS VOGELS VOGELS VOGELS VOGELS VOGELS VOGELS VOGELS VOGELS VOGELS VOGELS VOGELS VOGELS VOGELS VOGELS VOGELS VOGELS VOGELS VOGELS VOGELS VOGELS VOGELS VOGELS

METHODE gebiedsinventarisatie gebiedsinventarisatie gebiedsinventarisatie gebiedsinventarisatie - streeplijst losse waarneming Broedvogel Monitoring Project Broedvogel Monitoring Project Broedvogel Monitoring Project Broedvogel Monitoring Project Broedvogel Monitoring Project Broedvogel Monitoring Project losse waarneming Broedvogel Monitoring Project broedvogelinventarisaties - overig Broedvogel Monitoring Project Broedvogel Monitoring Project Broedvogel Monitoring Project losse waarneming Broedvogel Monitoring Project Broedvogel Monitoring Project Broedvogel Monitoring Project losse waarneming Broedvogel Monitoring Project Broedvogel Monitoring Project losse waarneming Broedvogel Monitoring Project Broedvogel Monitoring Project Broedvogel Monitoring Project Broedvogel Monitoring Project

BESCHERMING Ffwet Ffwet Ffwet

Ffwet Ffwet Ffwet Ffwet / Vogelrl soort Ffwet / Vogelrl soort Ffwet / Vogelrl soort Ffwet / Vogelrl soort Ffwet / Vogelrl soort Ffwet / Vogelrl soort Ffwet / Vogelrl soort Ffwet / Vogelrl soort Ffwet / Vogelrl soort Ffwet / Vogelrl soort Ffwet / Vogelrl soort Ffwet / Vogelrl soort Ffwet / Vogelrl soort Ffwet / Vogelrl soort Ffwet / Vogelrl soort Ffwet / Vogelrl soort Ffwet / Vogelrl soort Ffwet / Vogelrl soort Ffwet / Vogelrl soort Ffwet / Vogelrl soort Ffwet / Vogelrl soort

17

Houtduif Huismus Kleine Bonte Specht Kuifmees Matkop Ransuil Roodborst Sperwer Staartmees Tjiftjaf Tuinfluiter Turkse Tortel Vlaamse Gaai Vuurgoudhaantje Wespendief Witte Kwikstaart s.l. Zanglijster Zwarte Kraai Zwarte Mees Zwartkop Boommarter Bosmuis Das Dwergvleermuis

Eekhoorn Egel Gewone bosspitsmuis Konijn Laatvlieger Ree Rosse vleermuis

Columba palumbus Passer domesticus Picoides minor Parus cristatus Parus montanus Asio otus Erithacus rubecula Accipiter nisus Aegithalos caudatus Phylloscopus collybita Sylvia borin Streptopelia decaocto Garrulus glandarius Regulus ignicapillus Pernis apivorus Motacilla alba Turdus philomelos Corvus corone corone Parus ate Sylvia atricapilla Martes martes Apodemus sylvaticus Meles meles Pipistrellus pipistrellus

2001 2001 2001 2001 2001 2001 2001 1995 2001 2001 2001 2001 2001 2001 1995 2001 2001 2001 2001 2001 2001 1985 2004 1980

Sciurus vulgaris Erinaceus europaeus Sorex araneus Oryctolagus cuniculus Eptesicus serotinus Capreolus capreolus Nyctalus noctula

2003 2006 2002 2004 1985 2004 2006 1998 1994


Vogelwerkgroep Arnhem eo -Alle-WaarnemersVogelwerkgroep Arnhem eo Vogelwerkgroep Arnhem eo Vogelwerkgroep Arnhem eo Vogelwerkgroep Arnhem eo Vogelwerkgroep Arnhem eo Stadsbeheer Vogelwerkgroep Arnhem eo Vogelwerkgroep Arnhem eo Vogelwerkgroep Arnhem eo Vogelwerkgroep Arnhem eo Vogelwerkgroep Arnhem eo Vogelwerkgroep Arnhem eo Vogelwerkgroep Arnhem eo Vogelwerkgroep Arnhem eo Vogelwerkgroep Arnhem eo Vogelwerkgroep Arnhem eo Vogelwerkgroep Arnhem eo Vogelwerkgroep Arnhem eo Gemeente Arnhem Biog. Info. Centrum Arnhem KNNV afdeling Arnhem VZZ Vleermuiswerkgroep Gelderland De Groene Ruimte -Alle-Waarnemers-Alle-WaarnemersBiog. Info. Centrum Arnhem Gemeente Arnhem De Groene Ruimte Gemeente Arnhem VZZ

VOGELS VOGELS VOGELS VOGELS VOGELS VOGELS VOGELS VOGELS VOGELS VOGELS VOGELS VOGELS VOGELS VOGELS VOGELS VOGELS VOGELS VOGELS VOGELS VOGELS ZOOGDIEREN ZOOGDIEREN ZOOGDIEREN ZOOGDIEREN

Broedvogel Monitoring Project losse waarneming Broedvogel Monitoring Project Broedvogel Monitoring Project Broedvogel Monitoring Project Broedvogel Monitoring Project Broedvogel Monitoring Project broedvogelinventarisaties Broedvogel Monitoring Project Broedvogel Monitoring Project Broedvogel Monitoring Project Broedvogel Monitoring Project Broedvogel Monitoring Project Broedvogel Monitoring Project Broedvogel Monitoring Project Broedvogel Monitoring Project Broedvogel Monitoring Project Broedvogel Monitoring Project Broedvogel Monitoring Project Broedvogel Monitoring Project losse waarneming losse waarneming losse waarneming gebiedsinventarisatie

Ffwet / Vogelrl soort Ffwet / Vogelrl soort Ffwet / Vogelrl soort Ffwet / Vogelrl soort Ffwet / Vogelrl soort Ffwet / Vogelrl soort Ffwet / Vogelrl soort Ffwet / Vogelrl soort Ffwet / Vogelrl soort Ffwet / Vogelrl soort Ffwet / Vogelrl soort Ffwet / Vogelrl soort Ffwet / Vogelrl soort Ffwet / Vogelrl soort Ffwet / Vogelrl soort Ffwet / Vogelrl soort Ffwet / Vogelrl soort Ffwet / Vogelrl soort Ffwet / Vogelrl soort Ffwet / Vogelrl soort Ffwet Ffwet Ffwet Ffwet / Habrl 4

ZOOGDIEREN ZOOGDIEREN ZOOGDIEREN ZOOGDIEREN ZOOGDIEREN ZOOGDIEREN ZOOGDIEREN ZOOGDIEREN ZOOGDIEREN

kolonietelling vleermuizen Gebiedsinventarisatie losse waarneming losse waarneming losse waarneming gebiedsinventarisatie Gebiedsinventarisatie losse waarneming gebiedsinventarisatie

Ffwet / Habrl 4 Ffwet Ffwet Ffwet Ffwet Ffwet Ffwet Ffwet Ffwet / Habrl 4

18

Ruige dwergvleermuis Vos Watervleermuis

Pipistrellus nathusii Vulpes vulpes Myotis daubentonii


2006 2006 2004 2006

De Groene Ruimte De Groene Ruimte Gemeente Arnhem De Groene Ruimte

ZOOGDIEREN ZOOGDIEREN ZOOGDIEREN ZOOGDIEREN

Gebiedsinventarisatie Gebiedsinventarisatie gebiedsinventarisatie Gebiedsinventarisatie

Ffwet / Habrl 4 Ffwet / Habrl 4 Ffwet Ffwet / Habrl 4

19

2010-RO-00089.dgn 10-08-2010 08:17:09


20

Masterplan Sportpark de Bakenberg. Een duurzaam perspectief

Recommend Documents