Maryleen Sorée Dag van de kraamzorg 2015
Mama-Fit!
Een cruciale verandering Je hebt negen maanden om je voor te bereiden op iets waarvan je geen idee hebt ……, Net zo iets als een Eskimo die zich voorbereidt op het bouwen van een boomhut in het oerwoud
Mama-Fit!
Waarom vroegsignaleren • Vroegtijdige signalering, ondersteuning en behandeling van de psychische problematiek in het kraambed is belangrijk voor: • • • •
De psychische gezondheid van de moeder een gezonde ontwikkeling van het kind voor de partner of ander naasten De hechting tussen moeder en kind Mama-Fit!
Zwangerschap en psychische stoornissen • • • • •
Depressie Psychose en de bipolaire stoornis Angst en paniekstoornis Eetstoornissen Persoonlijkheidstoornis
Mama-Fit! 4
Cijfers tijdens de zwangerschap 1 • 9% van de psychische stoornissen ontstaat voor het eerst in de zwangerschap • 10 tot 13% van de zwangere vrouwen is angstig en/of depressief tijdens de zwangerschap. De helft daarvan wordt niet herkend.
Mama-Fit!
Cijfers tijdens de zwangerschap 2 • Vrouwen met een angststoornis in de zwangerschap lopen 3x zoveel risico op het ontwikkelen van ernstige depressieve symptomen in de postpartum periode • Angststoornissen komen vaak voor in combinatie met andere stoornissen. Vooral angst en depressie komen vaak samen voor Mama-Fit!
Cijfers na de bevalling • 12 tot 16% van de vrouwen krijgt een depressie in de postpartum periode • De eerste ontregeling van een een bipolaire stoornis ontstaat vaak in de perinatale periode. Kans op herhaling is 30 tot 50% • Recidief van een kraambedpsychose is 75 – 90% • minstens 10% van de vrouwen krijgt na de bevalling een schildklierstoornis Mama-Fit!
Als roze wolken geen roze wolken blijken te zijn
Mama-Fit! 8
babyblues of
ppd •Duur van de symptomen •Ernst van de symptomen Mama-Fit!
Baby blues en ppd
Mama-Fit! 10
Baby-blues • Gevoelens die bij de babyblues horen: – Huilerigheid – Stress, irriatie – Kwetsbaarheid – Treurigheid, teleurstelling – Gepieker – Gebrek aan concentratie
Mama-Fit! 2014, M.Sorée
Mama-Fit!
Wanneer: • Binnen een week na de bevalling, met een piek tussen de 3e en 5e dag na de bevalling. Soms duurt het 2 tot 3 weken, maar verdwijnt meestal eind 2e week • Let ook op een euforische (hypere) stemming
Mama-Fit! 2014, M.Sorée
Mama-Fit!
Wat is een postpartum depressie? • Begint in de 1e vier maanden na de bevalling • Verschijnselen zoals bij gewone depressie: moeheid, prikkelbaarheid, huil- en woedeuitbarstingen slaapproblemen, spanning, wijziging eetlust • vrouwen noemen: extreem vermoeid, veel huilbuien, sterke schuldgevoelens, prikkelbaar, zichzelf niet meer zijn Mama-Fit! 13
Wat is merkbaar aan een pas bevallen vrouw? • Vermoeidheid, energieniveau lager dan verwacht • Onvermogen om plezier te ervaren • Eetlust neemt af • Zelfbeeld is negatief • Schuldgevoel t.o.v. Baby en/of omgeving
Mama-Fit!
Wat is merkbaar aan een pas bevallen vrouw? • Een gevoel van hopeloosheid, waardeloosheid • Voortdurend piekeren, angstig, besluiteloosheid • Slaapproblemen • Suïcide gedachten
Mama-Fit!
Mogelijke oorzaken
•
Lichamelijke factoren
• Psychische factoren • Sociale factoren • ‘Life – events’
Mama-Fit!
Factoren van invloed • Hormoonveranderingen • Schildklierafwijking • Slaapstoornissen: oververmoeidheid
Mama-Fit!
Welke vrouwen lopen er (meer) risico? • Perfectionistische vrouwen • Faalangstige vrouwen • Controlebehoeftige vrouwen • Aanwezigheid van risicofactoren
Mama-Fit! 18
"Ik voelde me niet okay, ik snapte er niets van. Dit was mijn grootste wens, een kind, en nu dit? Diep van binnen hoopte ik dat iemand zou vragen hoe het ECHT met mij ging. Tegelijkertijd was ik ook bang voor die vraag:
Mama-Fit! 19
psychische factoren Anders dan verwacht want: • Baby eist alle aandacht op • Verantwoordelijkheidsgevoel voelt (te) groot • Geen liefde op het eerste gezicht • Ik ben niet de moeder die ik dacht te zijn • Mijn partner is niet de vader die ik verwachtte • Relatie met partner als partner verandert • Problematische relatie met eigen moeder • Problematische bevalling • Vervelende ervaring behandeling ziekenhuis
Mama-Fit!
Sociale factoren • • • • •
Geen ervaring met kleine kinderen Geen baan Huisvestingsproblemen Isolement Strikte rolverdeling binnen relatie
Mama-Fit!
‘Life – events’ • • • • • • •
Overlijden van een naaste Promotie partner Verbouwing/verhuizing Overlijden eerder kind; miskraam; abortus Adoptie Scheiding Eerder een kind afgestaan Mama-Fit!
• • • • • • • • •
Risicofactoren
Eerdere depressies (ook tijdens zwangerschap) Jongere leeftijd Geringe sociale steun Alleenstaand Stoppen met medicatie Ambivalentie over zwangerschap / moederrol Relatieproblemen Oudere vrouwen met eerste kind Voorgeschiedenis van moeilijk zwanger worden, onvervulde kinderwens • Geboorte van premature baby • Negatieve perceptie van het temperament van het kind
Mama-Fit!
Bij al deze factoren: niet één oorzaak, maar een combinatie van factoren zorgt voor een disbalans tussen draagkracht en draaglast
Mama-Fit!
Paniekstoornis Meer dan gewoon angstgevoel Tijdelijke emotie die in golven komt Kenmerken Claustrofobie; duizeligheid; bang om gek te worden; bang om de controle te verliezen of dood te gaan; hyperventilatie; trillen; gevoelloosheid; angst voor nog meer aanvallen Mama-Fit!
Dwangstoornis De drang om: • steeds weer te tellen • om dingen herhaaldelijk te controleren • om voortdurend schoon maken en op te ruimen • Om alle dingen steeds weer hetzelfde moeten doen • jezelf niet vertrouwen;intense schaamte tav dit soort gedachten en handelingen Mama-Fit!
Posttraumatische stressstoornis Ontstaat vaak rond 6 weken na de geboorte Kenmerken: • Intense psychische benauwdheid • Angst • Extreme gevoeligheid voor prikkels • Herbelevingen • Terugkerende nachtmerries Mama-Fit!
Bipolaire stoornis Extreme stemmingsschommelingen Groot risico op een nieuwe BPS na een eerdere BPS (20-50% na BPS in verleden; > 50% na een BPS na een vorige bevalling)
Kenmerken manie Heel weinig behoefte aan slaap; enorme energieuitbarstingen; uitzonderlijk gelukkig voelen; ongepast gevoel voor humor; obsessief voor bepaalde dingen; heel boos, overactief Mama-Fit!
Psychose Onmiddellijk aandacht nodig! Begin: vlak na de bevalling of binnen 2 weken • Bizarre gedachten • Verwarring • Desoriëntatie • Extreme agitatie • Slapeloosheid • Visuele en auditieve hallucinaties (allerlei dingen zien of horen die er niet zijn) • Buitenissig gedrag Mama-Fit!
Wat kan je doen als kraamverzorgende • Belangstellende vragen over hoe ze zich voelt nu en hoe ze zich tijdens haar zwangerschap heeft gevoeld • Hoe is de bevalling gegaan en vooral hoe heeft ze het ervaren; hoe kijkt ze daar op terug? • Hoe is het de eerste dagen na de bevalling gegaan? Hoe omschrijft ze zichzelf? • Steun (praktisch en emotioneel) Mama-Fit!
Wat kan je doen als kraamverzorgende? • Heeft ze eerder in haar leven depressieve of angstklachten gehad? • Slapen? Eten? Spanningsklachten? Hoe voel je je (qua (on)zekerheid) • Geruststellen; het komt vaak voor • Gevoeligheid voor hormoonwisselingen (PMS; pilgebruik) Mama-Fit!
Als de vrouw het gevoel heeft dat er iets “mis” is en dat zij zichzelf niet is, neem haar dan serieus!
Mama-Fit!
Als de vrouw het gevoel heeft dat er iets “mis” is en dat zij zichzelf niet is, neem haar dan serieus!
Mama-Fit!
Aanbevelingen: Let op extreem slaaptekort? Voelt zij zich eenzaam?
Mama-Fit!
Manieren om als kraamverzorgende te helpen. • Erken en benoem het gevoel • Respecteer haar beslissingen • Benoem je rol, maak het praktische en vraag waar ze behoefte aan heeft
Mama-Fit!
manieren om als kraamverzorgende te helpen. • Bespreek steunnetwerk: “it takes a village to raise a child” – Oppas, voor (oudere kinderen) – Koken, eten brengen, boodschappen doen – Schoonmaken – Andere terugkerende taken, wie kan er ingezet worden? Mama-Fit!
Belangrijk om te onthouden1 Rust Reinheid Regelmaat
Mama-Fit!
Belangrijk om te onthouden2 Vooral: Ben betrouwbaar en zorgvuldig, doe niets buiten de kraamvrouw om en benoem je gedachten en overwegingen
Mama-Fit!
Belangrijk om te onthouden3 Kraamverzorgende = werken in een intieme setting, dichtbij mensen thuis op een heel bijzonder moment in hun leven! Je ben belangrijk, waardevol en onvergetelijk!
Mama-Fit!
Verwijzen Verloskundige informeren doe je altijd! Rapporteer zorgvuldig en met respect Vraag of je contact mag hebben met: – Huisarts – Specialisten op het gebied van psychische klachten in de kraamtijd Mama-Fit!
Dank voor jullie aandacht! Maryleen Sorée Mama-Fit!
