Maritiem. Rond- en platbodems. s-hertogenbosch s-hertogenbosch is en. september. 3x liefde op het eerste gezicht

Maritiem ’s-Hertogenbosch

20-21-22 september

2013

Rond- en platbodems

3x liefde op het eerste gezicht

’s-Hertogenbosch is en @JƃDR?JRƃBU?RCPQR?B

1

De natuurlijke mix van bier en citroenwater

Maritiem Magazine in het nieuw

SDL@JDM (MGDSAžYNMCDQ#DJJDQRU@M&DQVDMiR 'DQSNFDMANRBG waarop we dit jaar weer konden rekenen voor het drukwerk van verschillende middelen.

JTCJC?kCTCPGLECLECCDR1RGAFRGLE+?PGRGCK Q&CPRMECL@MQAFCCL@J?BSGR ,?BCTMPGEC CBGRGC@CQJMRCL+?PACL$CPBW BGCFCR@J?BBC ?DECJMNCLH?PCLKCRTCPTCFC@@CLECBP?ECL  CCLQR?NHCRCPSERCBMCL 8CJGCRCLCCLNP?AFRGE DMPK?R?AFRCPCLCCLKMMGCI?LQTMMPLGCSUC +?PGRGCKC??LU?Q XM?JQGIXCJD MKXGAFCPGL T?QRRC@ƃRCL  Dat hebben we gedaan. Vaste lezers van dit magazine zal het direct YžMNOFDU@KKDMCDYDDCHSHDCQ@@FSDDMEQ@@HMHDTVI@RID $DMI@RID dat is ontworpen en vormgegeven door het Communicatie Team, een bureau gevestigd in het Maritieme gebied en met een hoge beSQNJJDMGDHCAžGDS!NRRBGD 5NNQNMRDDMKNFHRBGDO@QSMDQVDKJNL aan boord. Daarnaast veel dank aan de redacteuren, die ook dit jaar VDDQLDSFQNNSDMSGNTRH@RLDNOI@BGSYžMFDF@@MM@@QL@QHSHDLD UDQG@KDMDMMHDTVSIDRDM@@M@KKD@MCDQDUQžVHKKHFDQRCHDGDAADM AžFDCQ@FDMNLU@MCHSL@F@YHMDDMU@MGDSDUDMDLDMSDDMRTBBDR

Aan onderwerpen voor ons blad geen gebrek. Rondom deze 19e DCHSHDU@M,@QHSHDLiR 'DQSNFDMANRBGU@KSUDDKSDUDQSDKKDM 4JQžFS @KU@RSDDMHMJžJIDHMGDSOQNFQ@LL@C@SANKRS@@SU@MAžYNMCDQD optredens van bekende en minder bekende artiesten en koren. Daaromheen tal van activiteiten voor jong en oud, alle in het teken van ‘genieten van het water’. Ook is er aandacht voor onze stad als sfeervolle gastvrouw van dit evenement, onder meer over wat ze nog meer te bieden heeft op cultuur-historisch vlak en over de grootse operatie die de Zuid-Willemsvaart momenteel ondergaat. En natuurKžJKDDRSTNUDQGDSSGDL@U@MCDYDDCHSHDQNMC DMOK@SANCDLR -DS@KRAžUNQHFDDCHSHDVNQCDMGDSUNKKDCHFDOQNFQ@LL@DMCD OK@SSDFQNMCKNRTHSFDFDUDM 9žYžMNMCDQLDDQUDQJQžFA@@QAžCD VVV ’s-Hertogenbosch, de Stadsbibliotheek en de infoposten op het evenement zelf. Ook op de website vindt u het actuele programma DMTJTMSNOCDGNNFSDAKžUDMU@MMHDTVSIDRUH@NMYDCHFHS@KD nieuwsbrief, Facebook en Twitter. 6žVDMRDMTUDDKKDDROKDYHDQDMGNODMTNODMRDOSDLADQ weer te mogen begroeten. Namens de redactie en de communicatiecommissie, Anke Bardie

Hoofdsponsoren Sponsoren

Colofon Coördinatie

#HSL@F@YHMDHRLNFDKžJFDL@@JSCNNQNMCDQRS@@MCDODQRNMDMDMNQF@MHR@SHDR

Katja Loermans

Anke Bardie Emiel Bootsma Redactie

%NSNFQ@×DDMHKKTRSQ@SHDR

Secretariaat:

Henk van Esch

Postbus 3273

VVV GDMJU@MDRBGENSNFQ@ÖD MK

5203 DG ’s-Hertogenbosch Tel.: 06-36005294

Tekstbureau Best!, Rosmalen .KFDQU@M"NNSVžJ

Anke Bardie (hoofdredactie) Ronduit Media,

Vormgeving en opmaak

Olger Design,

www.ronduitmedia.nl

Communicatie Team,

’s-Hertogenbosch

www.communicatieteam.nl

Thoth Teksten, www.thothteksten.nl

Litho en drukwerk

PR & communicatie: Internet: www.maritiemshertogenbosch.nl

’s-Hertogenbosch Astrid Berkhout

Mail: [email protected]

CUDQSDMSHDR

Mail: [email protected]

Frans Kragten

Twitter: @MaritiemDB

Joost Ruesink

Facebook: Maritiem ’s-Hertogenbosch

Dekkers van Gerwen, Peter Kortz

’s-Hertogenbosch

© 2013 Stichting Maritiem ’s-Hertogenbosch

Pentekst, www.pentekst.nl

www.dekkersvangerwen.nl

www.maritiemshertogenbosch.nl

3

Gastvrijheid met een grote G

Zo voelt het, bij Van den Udenhout. Persoonlijk en plezierig. Wij vinden dat autorijden een feest moet zijn. En blijven. Voor iedereen. U bent van harte welkom. UW OFFICIËLE AUDI- EN VOLKSWAGENDEALER

Bedrijfswagens

Eindhoven Wekkerstraat 53 Helmond Varenschut 17 ’s-Hertogenbosch Balkweg 1 Oss Kantsingel 22H-J Son Ekkersrijt 1001 Veghel Heuvelplein 4 -7

Maritiem

'LFMSBQMNE?TC

’s-Hertogenbosch

Do zingt de sterren van de hemel

P.12

Voorwoord Voorzitter Rob van de Laar

7

Voorwoord Burgemeester Ton Rombouts

9

2ONMRNQHMADDKC #QTJJDQž#DJJDQRU@M&DQVDM



.ODMHMFRBNMBDQS Do opent Maritiem 2013



1NX@KMHFGSNELTRHB Sterren op het water



,NCDKANTVUDQDMHFHMF3HS@MHB Scheepsmodelbouw is voor iedereen



1NMC DMOK@SANCDLR Het thema van Maritiem 2013



$WONRHSHD*QTHSGTHR Zeeschappen en waterkunst



9DDKHDCDQDMRNMFEDRSHU@K Thema 2013: het roer moet om



$WONRHSHD2S@CR@QBGHDE Macht en pracht in ‘s-Hertogenbosch



#DFQNSDKHDECDRU@M/HDS Aan boord van de Pieternel



6DQJDM@@MGDSV@SDQ Bossche havenmeesters aan het woord



.LKDFFHMF9THC 6HKKDLRU@@QS Een enorme operatie



-HDTVJ@M@@KO@QJ Groen rondom de Zuid-Willemsvaart



5@@QSNBGSDM!HMMDMCHDYD ‘s-Hertogenbosch vanaf het water



#D*QHMF5QHDMCDM ‘s-Hertogenbosch van bovenaf bekeken



!'("  Duik in de watergeschiedenis van Brabant

Kunst & Maritiem

P.23

De grote liefdes van Piet

P.28

6@SDQOK@RRDMU@MSNDM ‘s-Hertogenbosch waterstad



*-," Schipperskoor bezoekt Maritiem



6@SDQOK@RRDMU@MMT WV Neptunus in beeld



!NRRBGD1DCCHMFR!QHF@CD houdt een oogje in het zeil



"@EEDQ@S@  verzorgt een spectaculaire vuurwerkshow

Omlegging Zuid-Willemsvaart

P.32

Race voor het goede doel

P.55

!@CDDMCIDRQ@BD voor WensAmbulance Brabant



*HMCDQ ,@QHSHDL Uitgebreid kinderprogramma



2ONMRNQNUDQYHBGS en medewerkers



5

www.appel.nl Contract-Catering - Schoonmaakdiensten - Theater- en Receptiediensten

&C@RSUCJCCLQ@CQCDRFMCTCCJ,CBCPJ?LBQC RCPKCL QNPCCIUMMPBCLCLECXCEBCL?DIMKQRGE XƃLSGRBCQAFCCNT??PRCLTGQQCPƃ,GCRXM TCPUMLBCPJƃI?JQHCIƃIRL??PBCPƃICK?PGRGCKC ECQAFGCBCLGQT?LMLQJ?LBCL KCCPLME BC TCP@MLBCLFCGBKCRFCRU?RCP 5?RB??P@ƃ MNT?JR GQB?RTCCJT?LBGCQNPCCIUMMPBCLCL ECXCEBCLXMEMCBRCEC@PSGICLXƃLGLFCR FSGBGECAMLMKGQAFTƁ #LKCR>TƁ@CXGEGI DCGRCJƃI?JBCCCPQRCRCPK

Voorwoord

Om deze 19e editie te kunnen realiseren, heeft het bestuur ‘alle ZEILENMOETENBżZETTEN’ en moeten ‘schipperen’ om niet ‘tussen wal en schip’ te raken. Immers: ‘Een groot schip heeft een hoop zorg.’ !žDDM@@MS@KU@RSDRONMRNQRDM@CUDQSDDQCDQRhVISTENWżACHTERHET net’ en ‘het water stond soms na aan de lippen’. Er is ‘heel wat water DOORDE2żNGEGAAN’ om het ‘hoofd boven water te houden’ en om te voorkomen dat we ‘het schip in zouden gaan’. We wilden geen ‘schipbreuk leiden in het zicht van de haven’. We hebben ons laten adviseren want ‘een schip op het land, is een baken op zee’. Maar NNJGHDQAžHRVDDQDDMRFDAKDJDMhDe beste stuurlui staan wal.’ Hier DMC@@QLNDRSDMVDRMžCDMV@@QAžVDGDSFDYDFCDh@lle vrachtjes LICHTEN ZEIDESCHIPPER ENHżGOOIDEZżNVROUWOVERBOORD’ (dat ik NUDQHFDMRMHDSSDKDSSDQKžJYNTMDLDMVDKLNDRSDMG@MSDQDM hHet schip is zo waardig als z’n bemanning’ en daarom ging ons ‘geen zee te hoogi 6DGDAADMTHSDHMCDKžJhDEZONINHETWATERZIENSCHżNEN’ en ‘met de wind in de zeilen’ kiest Maritiem 2013 ‘het ruime sop’. '¯G¯C@SYHSDQNO $QYžMDQMNFFDMNDFNUDQL@@QCHDK@@SHJNUDQ @@MCDDBNMNLHRBGDV@@QYDFFDQRNLNNJHMCDJNLDMCDSžCGTM zwaar uiteenlopende vooruitzichten te larderen met oude waarheden. Wat ons Maritiem betreft: dat is al jaren ‘een baken in zee’ (ik kan GDSCTRSNBGMHDSK@SDMâDMC@SY@KNNJCDJNLDMCDDCHSHDYNAKžJDM  De vanouds vertrouwde sfeer van meewarige zeemansliederen van shantykoren, gelikte podiumconcerten, grandioos vuurwerk, het creatieve zeemansliederensongfestival, het gekostumeerd schippersbal, exposities en een levendige braderie doorspekt met geuren van FDA@JJDMDMFDQNNJSDUHRYTKKDMTVCDDKYžM ,@@QGDSHRANUDM@KCD

reuk van geteerd hout, het geluid van wapperende zeilen en brulKDMCDRBGDDORLNSNQDMDMM@STTQKžJRSNDQDRBGDDORL@MMDMOQ@@SCHD de sfeer van Maritiem ’s-Hertogenbosch zo bepalen. Eén grote reünie U@MRBGDDORE@M@SDMCHDSDFDMU@KKDMCDSžCDMNEMHDSGTMGNAAXDM hun plezier vinden in het tonen van hun prachtig varend erfgoed. En u, bezoeker, kunt daaraan uw hart ophalen. Zoals het sinds drie ediSHDRHMLHCCDKRSQ@CHSHDHRRS@@S°°MSXODRBGHOC@@QAžBDMSQ@@KDMC@S YžMCHSI@@QCDQNMC DMOK@SANCDLR /Q@BGSHFDNDQCDFDKžJDRBGDODM U@MUNNQ@K'NKK@MCRDRMHSCHDVžCDADYNDJDQRV@QL@@MADUDKDM ter bezichtiging. Vergaap u aan de trots van de eigenaren die met zoveel liefde en deskundigheid hun juweeltjes in stand houden voor het nageslacht en denk u eens in dat u zelf zo’n prachtig schip zou mogen bezitten en, nog mooier, zou mogen varen. Wie weet, als het hSžJDDQSi Ondanks het ‘Tż’ zult u dan toch ook nog nieuwigheden aantreffen in GDSQžJUNNQYHDMDOQNFQ@LL@  Aan de vooravond van de viering van het vierde lustrum van Maritiem ’s-Hertogenbosch (in 2015, noteer dat alvast in uw agenda) heet ik u namens alle medewerkers en bestuursleden van harte welkom op deze 19e editie. We hebben een weergaloos mooi Maritiem ‘voor de boeg’.

1NAU@MCD+@@Q Voorzitter Stichting Maritiem ‘s-Hertogenbosch

7

Voorwoord

4MMPBCLCECLRGCLBCICCPGLH??PGQ Q&CPRMECL@MQAFE?QRFCCPT?LR?JT?L FGQRMPGQAFCCLFCBCLB??EQC @GLLCLT??PRQAFCNCL #CLE?QRFCCPBGCEP??E F??PU?RCPCLMNCLQRCJRTMMP?JJCQU?RT??PRCL BPƃDR #LB?RBCQR?BB??PGL@CBPCTCLGQ @CUƃQR UCJFCRDCGRB?RQ&CPRMECL@MQAFTMMPFCRBCPBC MNCCLTMJECLBCH??PRMRKCCQRE?QRTPƃCQR?BT?L ,CBCPJ?LBGQ@CLMCKB "??PBP?ECLSGRCP??PB LGCR?JJCCLBCU?RCPCL??L@ƃ K??PMMIBC FGQRMPGQAFC@GLLCLQR?B PSGKTMMPXGCLT?L KMLSKCLRCL CCLECT?PGCCPBUGLICJ??L@MB  @ƃXMLBCPCKSQC? UCJECJCECLRCPP?QQCLCL TCPP?QQCLBCFMPCA?ECJCECLFCBCL )MPRMK FCR GQEMCBRMCTCLGLBC&CPRMEQR?B

Welkom bij Maritiem ’s-Hertogenbosch Het water is van oudsher een elementair onderdeel van de stad. Zeker de laatste decennia heeft ’s-Hertogenbosch zich ontwikkeld tot ‘stad aan het water’. Steeds meer worden de stromen, rivieren, havens en omliggende plassen benut voor allerlei wateractiviteiten. ,DSM@LDU@@QSNBGSDMYžMRSDDCRLDDQHMSQDJ #@SFDKCSTHSDQ@@QC voor de Binnendieze, maar zeker mogen ook de tochten over Dommel, Aa, Dieze en Maas niet worden vergeten. De verknochtheid aan en het belang van het water heeft het college ertoe aangezet om het afgelopen jaar een vaarvisie aan de gemeenteraad voor te leggen.

hernieuwde en zojuist heropende Noordbrabants Museum en 2SDCDKžJ,TRDTL ,DSQDBGSDDMJQNNMITVDDKU@MCDRS@C

#DNMSVHJJDKHMFDMDMC@@QLDDCDLNFDKžJGDCDMRS@@MMHDSRSHK  !žCDUNKFDMCDDCHSHDU@M,@QHSHDLHRCDNLKDFFHMFU@MCD9THC Willemsvaart gereed en zal de vaart die door de stad loopt op velerlei manieren gebruikt kunnen gaan worden. Er is dan immers geen belemmering meer van vrachtverkeer. De restauratie aan de vestingVDQJDMGDDESC@MDDMGDQRSDKU@MCDRS@CRFQ@BGS@@MCDYTHCYžCD NOFDKDUDQC .ERBGNNMMHDSSNDF@MJDKžJUNNQCDRBGDDOU@@QSY@KGDS beeld van ‘stad te midden van water’ extra bevestigd worden.

Een woord van dank aan het bestuur van de Stichting Maritiem iR 'DQSNFDMANRBGHRGHDQNOYžMOK@@SRL@@QYDJDQNNJUNNQCDUDKD UQžVHKKHFDQRCHDCHSTMHDJDDUDMDLDMSLNFDKžJL@JDM ,@QHSHDL is een van de vele evenementen die er, ook dit jaar, aan hebben AžFDCQ@FDMC@SVDNMRCDh,DDRS&@RSUQžD2S@CU@M-DCDQK@MCi mogen noemen. Ik hoop dat u dat ook zo ervaart.

De stad bouwt verder aan haar toekomst. Wat dat betreft mag ik u ook eens uitnodigen om een bezoekje te brengen aan het volledig

Maritiem ’s-Hertogenbosch mag zich het grootste binnenlandse scheepvaartevenement van Nederland noemen. De honderden bezoekende schepen en tienduizenden bezoekers mogen zich weer vergapen aan het varend erfgoed en genieten van een prachtig programma, onder het genot uiteraard van een hapje en een drankje. Geniet ervan.

-@LDMRGDSRS@CRADRSTTQVDMRHJTDDMF@RSUQžDMYNMMHFL@QHSHDL feest toe! ,Q CQ  & ) , 1NLANTSR Burgemeester van ’s-Hertogenbosch

9

Sponsor in beeld

Duurzaam betrokken -NGLBSQRPGCRCPPCGL"C P?LBQR??RFCR@CBPƃDQN?LB T?L"CIICPQT?L%CPUCL CCLT?LBCFMMDBQNMLQMPQ T?L+?PGRGCK -MGRU?QBCBPSIICPƃECTCQRGEBGL CCL@MCPBCPƃGL"CL"SLECLMLBCPBCL??K G@JM T?L%CPUCL 8MBP?HCFCR@CBPƃDQEC@MSU@GLLCLQR?NR TMCJHCHCMNECLMKCLGLCCLPSGKRCJƃIC MKECTGLE "CCLRPCCGQMNCLCLPSGK BC?LRP?AGCRIJCSPMTCPFCCPQR +??PU?LLCCPHCBMMPFCREC@MSU U?LBCJR T?JRFCRIJCSPEC@PSGIMN #JICUCPIPSGKRC FCCDRXƃLCGECLIJCSP "?RTMCJRNPCRRGE??L ,DDQC@MDDMCQTJJDQŨ j KKDRV@SVžOQNCTBDQDMGDDESSDL@JDM LDSFDCQTJSDBNLLTMHB@SHD #DFQ@ÖRBGD HMCTRSQHDV@@QSNDVžADGNQDMHRSDBGMN KNFHRBGGNNFRS@@MC 6žL@JDMNMCDQ andere drukwerk voor instellingen en ADCQžUDMCHDLDSGTMJK@MSDMLNDSDM communiceren om wat voor reden dan ook.” Aan het woord is Ab Bouwens, directeur van Dekkers van Gerwen. “Je kunt zeggen dat VDDDMCQTJJDQžYžML@@QVžCNDML°°Q  #DL@QJSK@@SDDMNUDQOQNCTBSHDYHDMCD BNMBTQQDMSHDHRFQNNS 5DDKADCQžUDMYžM omgevallen en er zullen nog vele volgen, HRLžMUDQV@BGSHMF #TRIDLNDSIDVDKHM deze sector onderscheiden. Marktomstandigheden hebben ons op scherp gezet en VDYžMNOYNDJFDF@@MM@@QDDMADCQžERvoering die meer omvat dan alleen maar een CQTJJDQžYžM k KI@QDMVDQJS A!NTVDMR R@LDMLDSDDMADCQžETHS#NQCQDBGS #DJJDQR 5NQHFI@@QYžMADHCDADCQžUDM R@LDMFDUNDFCSNS°°MADCQžELDSHDCDQYžM eigen taak. In Dordrecht staan de grote offsetmachines en in ’s-Hertogenbosch de CHFHS@KD #DR@LDMVDQJHMFDMTHSDHMCDKžJ fusie hebben alles te maken met investeren HMCDSNDJNLRSDMLDSLNFDKžJGDCDMNL DEÖBH²MSSDVDQJDM #DLNCDQMDL@BGHMDR YžMATHSDMFDVNNMJNRSA@@QDMR@LDMVDQJHMFL@@JSU@MYDKEROQDJDMCLDDQLNFDKžJ 

10

“De digitalisering heeft de markt op YžMJNOFDYDSk

Maar er is nog iets. “Als je je beperkt tot @KKDDML@@QCQTJJDMCQ@@HS@KKDRNLCDOQžR  Wie het goedkoopst is, mag aan het werk. 6žADSQDJJDMDBGSDQM@CQTJJDKžJCDJK@MS AžGDSOQNBDRU@MBNLLTMHB@SHDUDQVDQJHMF k Printing on demand Directeur Bouwens vertelt over wat er @KKDL@@KUDQ@MCDQCHRHMADSQDJJDKžJJNQSD SžC #DCHFHS@KHRDQHMFGDDESCDL@QJSNOYžM JNOFDYDS (DCDQDDMJ@MYžMDHFDMCQTJVDQJ maken met een desktopprintertje. In de loop der jaren is het kleurgebruik in de communicatie sterk gegroeid. Mensen hebben JDMMDKžJADGNDESD@@MJKDTQQžJDBNLLTMHB@SHDLHCCDKDM 6@SCNDIDC@M@KRADCQžENL MHDSTHSCDL@QJSFDBNMBTQQDDQCSDVNQCDM j6žGDKODMNMYDJK@MSDMLDSGDS@TSNL@SHseren van hun communicatiestromen. Er U@KKDMRBGžUDMVDFCDKžMDMVNQCDMJNQSDQ en zo vinden er versnelde en goedkopere OQNBDRRDMOK@@SRCHDUNNQADHCDO@QSžDM OQDSSHFYžM 5DDKHMRSDKKHMFDMDMADCQžUDM UNNQVHDVžVDQJDMGDAADMCNNQF@@MRDDM communicatieafdeling. Die doen een ADRSDKKHMFAžUNNQADDKCENKCDQRLDSUNNQKHBGting. De klant logt in op de portal, maakt een keuze uit een scala van vormgegeven formats, kan zelf het document zien, inclusief OQžRDMCNDSCDADRSDKKHMF #DNOCQ@BGS JNLSCHQDBSAHMMDMAžNMYDL@BGHMDR k

Vergeleken met vroeger is dit een enorme winst. Klanten die communicatiemiddelen bestellen, hoeven geen voorraden meer aan te leggen. De bestelling wordt op maat FDL@@JS $QVNQCSM@TVDKžJRMNFHDSR VDFFDFNNHCNLC@SAžUNNQADDKCCD HMENQL@SHDUDQNTCDQCHR j#HSMNDLDMVž printing on demand. Sterker nog: de oplages YžMMTNNJMHDSLDDQU@MADK@MFHMCHDYHM C@SVžRODBHÖDJ@EFDRSDLCNOCDCNDKFQNDO van de klant kunnen produceren. Dat kan F@@MNLAžUNNQADDKCENKCDQR $MC@SHR niet kostbaarder, want je produceert veel FDQHBGSDQDMCDJK@MSVDDSC@SYžMCNDKFQNDO optimaal bereikt wordt. Een enorme winst. Bedenk dat de informatie nu niet meer in algemene termen is gesteld, maar doelgericht is geschreven. Een ander groot voordeel is dat aanpassingen in de informatie heel RMDKYžMCNNQSDUNDQDM $QUDQ@MCDQSMT eenmaal veel en daarop kunnen we samen met de klant simpel en snel inspelen.”

LNFDMYDKERAžGDSGTHRGNTCDKžJ@EU@K FDOK@@SRSVNQCDM -@STTQKžJCNDMVDC@S niet. Wist je trouwens dat particuliere OQHMSDQRUDDKADK@RSDMCDQYžMUNNQGDS LHKHDT6žFDAQTHJDMUDDKO@OHDQL@@QCD aanplant van bomen is vele malen groter C@MV@SVž@@MO@OHDQUDQAQTHJDM .NJ FDAQTHJDMVDFDQDBXBKDCO@OHDQC@SJ@MMHDS oneindig, want papier is vezelig en valt THSDHMCDKžJTHSDKJ@@Q #@@QM@@RSL@JDMVž ook Cradle to Cradle®-drukwerk, wat inhoudt dat het materiaal elders hergebruikt J@MVNQCDM 'DSHCDDU@ML@@SRBG@OODKžJ verantwoord ondernemen is in onze ADCQžERUNDQHMFUDQ@MJDQC 6žVHKKDMFQ@@F CTTQY@@LDMADSQNJJDMAžCDR@LDMKDUHMF werken.” Die betrokkenheid uit zich ook in CDRONMRNQHMFU@M,@QHSHDL j6žUNDKDM NMR@KRADCQžEMTDDML@@KADSQNJJDMAž ’s-Hertogenbosch. Maritiem is zo’n echt !NRBGDUDMDLDMS 6žVHKKDM@KRADCQžENNJ NOCHDVžYDHDSRADSDJDMDMUNNQCDRS@C k

Betrokkenheid KRVDCNNQGDSADCQžEV@MCDKDMUDQSDKS A dat er niet eens een milieuvergunning nodig HR $QHRVDKDDMLDKCHMFROKHBGS $DMCQTJJDQž QNDOSAžGDSOTAKHDJGDSHCDDNOU@M vervuiling en belasting voor het milieu. Niet ten onrechte, maar Ab zet uiteen: j6žFDAQTHJDMAHNKNFHRBGDHMJSDMDMCHD

Meer informatie: www.dekkersvangerwen.nl Tekst en foto’s: Peter Kortz

11

Zangeres Do opent maritieme weekend groots

,MMGRCCPBCPGLBCECQAFGCBCLGQT?L+?PGRGCK Q&CPRMECL@MQAFU?QFCRMPE?LGQCPCLT?LFCREPMRC MNCLGLEQAMLACPRXMLSGRB?EGLE "C@CICLBK?IGLE T?LFCRNPMEP?KK?FCCDRB?LMMICTCLMNXGAFJ?RCL U?AFRCL K??PX?JLGCK?LBRCJCSPQRCJJCL 4MJRPMRQ TCPUCJIMKR+?PGRGCKQ&CPRMECL@MQAFMNTPƃB?E?TMLB MNFCRFMMDBNMBGSK"M -LBCPBCDCPKC@CECJCGBGLE T?LBC"MS?LC&?PKMLGC,CBCPJ?LBXGLER"MBCXC TPƃB?E?TMLBBCQRCPPCLT?LBCFCKCJ 'LBCQDCCPTMJJC K?PGRGCKC?K@G?LAC KCRMLXCFGQRMPGQAFC!GR?BCJ?JQ NP?AFRGEBCAMP I?LFCRLGCR?LBCPQB?LCCLMLTCPECRCJƃI MNCLGLEQAMLACPRUMPBCL )P?AFRGECLKCCQJCNCLB

12

Krachtig -DDQK@MCRSQNSR Met haar 32 jaar heeft Do, of Dominique van Hulst zoals haar echte naam luidt, al een indrukwekkende staat van dienst. In haar tienerjaren was ze hard op weg naar een succesvolle tenniscarrière, maar vanwege een zware blessure moest ze die droom opgeven en legde ze zich volledig toe op haar muziek. Het duurde niet lang voordat ze ontdekt werd. Na haar eerste optreden, in een café in Valkenswaard, kreeg ze direct een platencontract aangeboden en stond in verschillende voorprogramma’s, onder meer U@MHUDDM,NMSDKK)NQC@M 1NMCCHDSžC verscheen ook haar eerste single: Real Good. Haar echte (internationale) doorbraak beleefde ze echter pas in 2001, toen ze door DJ Sammy gevraagd werd een trance-versie van Bryan Adams’ Heaven op te nemen,

en meeslepend waarvan later een balladversie en unplugged versie werden uitgebracht. Sindsdien staat ze aan de top van de Nederlandse muziekindustrie. Verschillende bekroonde albums en hits volgden, waaronder het CTDSLDS,@QBN!NQR@SN5NNQAž*HKKHMF Me, Angel By My Side, het kerstnummer Everyday Is Christmas, Als Je Iets Kan Doen – dat ze zong met verschillende Nederlandse artiesten om geld in te zamelen voor de slachtoffers van de tsunami –, The Way You Make Me Feel, dat ze samen met Boris NOM@LDMM@STTQKžJG@@QUDQRHDU@M9ž FDKNNESHMLžU@M MCQ°'@YDR .NJVNMYD UDQRBGHKKDMCDOQžYDMV@@QNMCDQSVDDL@@K een TMF Award, een Cosmopolitan FFF (Fun Fearless Female) Award, Elegance Award en de 100%NL Magazine Award en werd ze genomineerd voor een Edison.

5DQQ@RRDMCCHUDQR Do is naast haar zangcarrière een graag geziene gast in het theater en op televisie. Ze toerde succesvol door Nederland met haar Follow Me Theatertour, speelde Assepoester HMCDFDKžJM@LHFDLTRHB@KHMCD$ESDKHMFDM ze vertolkte de heilige maagd Maria in The /@RRHNMGDSLTYHJ@@K !žADKRDDUDMDLDMSC@S live werd uitgezonden op televisie en radio. Op televisie was ze te zien in Dancing With 3GD2S@QR@KRITQXKHCHM7 %@BSNQ!DKFH²53, en My Name is..., ze deed mee aan Wie is de Reisleider, De beste zangers van Nederland en Expeditie Robinson en presenteerde dit jaar Van je vrienden moet je het hebben en 3GD-DWS/NOS@KDMS $DMUDDKYžCHFD@QSHDRSD dus, die op nog veel meer gebieden dan alleen muziek excelleert en verrast. Ze is muzikaal, mooi en sportief.

j3žCDMR,@QHSHDL  ’s-Hertogenbosch zal Do extra stralen, want eind dit jaar verw acht ze haar eerste kin dje”

$MSžCDMR,@QHSHDLiR 'DQSNFDMANRBGY@K YžVDKKHBGSDWSQ@RSQ@KDMV@MSDHMC verwachten Dominique en haar man Marc hun eerste kindje. #NT@MD'@QLNMHD-DCDQK@MC 3žCDMRGDSNODMHMFRBNMBDQSU@M,@QHSHDL iR 'DQSNFDMANRBGY@KDDMADK@MFQžJDQNK YžMVDFFDKDFCUNNQGDSNQJDRSU@MCD Nederlandse Douane. Dit orkest bestaat al LDDQC@MI@@QDMADRS@@SUNNQM@LDKžJ THSDMSGNTRH@RSDLTYHJ@MSDMVDQJY@@LAž de Douane, aangevuld met professionele musici. Het orkest verzorgt concerten, neemt deel aan taptoes en treedt op AžCHUDQRDLTYHJ@KDDUDMDLDMSDMHM AHMMDM DMATHSDMK@MC 3žCDMR,@QHSHDL ‘s-Hertogenbosch zal het orkest optreden met een bekende solist. Tekst: Anke Bardie Foto Do: Sander Nagel

13

Royal Night of Music

Sterren op het water JQJGAFRHCQMNFCRU?RCPQAFGRRCPCLBC>K?PGRGCKCQRCPPCLUCCPRƃBCLQ0MW?J,GEFRMD+SQGAMN X?RCPB?E?TMLBQCNRCK@CPMNFCREPMRCNMBGSK@ƃBC!GR?BCJ "CXC?TMLBK??IRLGCK?LB KGLBCPB?L$P?LILRFMLW CCLT?L,CBCPJ?LBQ@CQRC#JTGQGKGR?RMPQ XƃLMNU?AFRGLE &ƃUMPBR GLQRPSKCLR??J@CECJCGBBMMPBC)MLGLIJƃIC&?PKMLGCQ&CPRMECL@MQAF -MIISLRSBCXC?TMLB ECLGCRCLT?LCCLICSP??L MQQAFCQRCPPCL MLBCPUGC0CLÌ&?@P?ICL .GCRCP)PMKFMSR 0G?LLC .MNCJGCP "GKNFWT?LBCP4CJBCL *MGQT?LBC4CL 'PGQT?L%ƃLCL2CB*MAF "CNPCQCLR?RGCGQGL BCT?IISLBGECF?LBCLT?L>!?NR?GL2MLW MB?P

Inspired by the King >'LQNGPCB@WRFC)GLEFCCRBCQNCAR?ASJ?GPCRPG@SRCQFMUT?L$P?LILRFMLW  "C-QQCX?LECPUCCRKCRXƃLEPMRC#JTGQECJƃICLGQCLU?PKCQRCK BGC MNT?JJCLBTCCJJƃIRMNBGCT?L>2FC)GLE ?JH?PCLFCRNS@JGCIGLTCPTMCPGLE RC@PCLECL $P?LILRFMLWQR??RB?LMMI@CICLB?JQCCLT?L,CBCPJ?LBQ@CQRC #JTGQGKGR?RMPQCLRPCCBR?JKCCPB?LH??PMNGLTCJCRFC?RCPQCLDCQRGT?JQGL @GLLCLCL@SGRCLJ?LB 8MQRMLBFƃ?JRUCCICCPMN*MUJ?LBQCLRMMLBCFƃ XƃLISLQRCLGLTCPQAFGJJCLBCRCJCTGQGCCLP?BGMQFMUQ

Koninklijke Harmonie ’s-Hertogenbosch #DHMRSQTLDMS@KDADFDKDHCHMFHRHMG@MCDMU@MCD*NMHMJKžJD'@QLNMHDiR 'DQSNFDMANRBG  .OFDQHBGSHMiR 'DQSNFDMANRBGHMHRCDG@QLNMHD@KSžCNMKNRL@JDKžJUDQANMCDMFDAKDUDM @@MCD!NRRBGDFDLDDMRBG@O -@@RSCDI@@QKžJRDHMSNBGSU@MOQHMRB@QM@U@K9 * '  L@CDHQNHRDM V@RCDh*NMHMJKžJDiNNJAžS@KU@M@MCDQDQDFHNM@KDDUDMDLDMSDMU@MCDO@QSž 2HMCRVNQCS onder de bezielende leiding van dirigent Sjef Ipskamp, medewerking verleend aan de Promconcerten SžCDMR,@QHSHDLiR 'DQSNFDMANRBG 'DSQDODQSNHQDmGDSADRSUDQFDKžJA@@QLDSC@SU@MDDMAHFA@MC – is zeer gevarieerd: van marsen, musical medleys, pop en Zuid-Amerikaans tot top-40-hits en licht klassieke muziek.

14

Muziek op zondag #@SCDY@SDQC@FY@KRODSSDQDML@FCTHCDKžJYžML@@QNNJGDS muzikale programma op zondag zal u verrassen. Zo staat er op zondagmiddag een groot maritiem jeugdorkest bestaande uit ongeveer MDFDMSHFLTYHJ@MSDMNOGDSFQNSDCQžUDMCONCHTLUNNQCD"HS@CDK  $DMCDDKU@MCDLTYHJ@MSDMJNLSTHSGDSNORS@ONQJDRS*NMHMJKžJD '@QLNMHDiR 'DQSNFDMANRBG #@@QM@@RSYžMDQM@STTQKžJGDSGDKD weekend muzikale optredens van shanty- en visserskoren op de verschillende podia in het Maritieme gebied. Het weekend wordt op het grote podium afgesloten met het Maritiem Promconcert, met optredens van onder meer de Heineken Fanfare en het Percussion EnsemAKD 'DHMDJDM%@ME@QDHRCDADCQžERE@ME@QDU@MCD'DHMDJDMAQNTVDQž in ’s-Hertogenbosch. Het Fanfareorkest en het Percussion Ensemble L@JDMLTYHDJNOGDSGNNFRSDK@MCDKžJMHUD@T #@@QM@@RSGDDESCD vereniging een aspirantenorkest en een opleidingsorkest. De Fanfare DMGDS/DQBTRRHNM$MRDLAKDSQDCDMFDQDFDKC@O@QSNEFDY@LDMKžJNO zowel in de regio als ver daarbuiten.

Club Maritiem Harbour Party met DJ VanderWeyden -HDTVCHSI@@QSžCDMR,@QHSHDLiR 'DQSNFDMANRBGHR"KTA,@QHSHDLLDSCD'@QANTQ/@QSXNO zaterdagavond. Van 21.00 tot 1.00 uur vindt een geweldige ‘kajuitgaansavond’ plaats op het haventerrein naast het Oliemolenpaviljoen, midden in het bruisende hart van Maritiem. Loungen in maritieme sferen dus. Club Maritiem is vooral gericht op de jongere Maritiembezoeker (21+), maar zeker ook leuk voor iedereen die houdt van een avond lekker dansen, borrelen en loungen met trendy muziek. #D-DCDQK@MCRDCI5@MCDQ6DXCDMYNQFSCDYD@UNMCLDSYžMCDDOGNTRDKNTMFDLTYHDJUNNQ een lekker loungesfeertje. VanderWeyden treedt geregeld op in binnen-en buitenland en is een bekend gezicht in de Amsterdamse en Duitse dancescene. Club Maritiem vindt plaats op het haventerrein naast het Oliemolenpaviljoen en is gratis te bezoeken op zaterdagavond vanaf 21.00 uur.

Dit is slechts een greep uit het Maritieme programma van dit jaar. Zie voor een volledig overzicht de website www.maritiemshertogenbosch.nl of het losse programma dat wordt verspreid tijdens Maritiem ’s-Hertogenbosch. Foto’s: Henk van Esch / Laura Anthony

15

Verbindt mensen, creëert kennis

Avans Hogeschool is een brede hogeschool met ruim 24.000 studenten in Breda, ’s-Hertogenbosch en Tilburg. Avans Hogeschool is een vooraanstaande kennispartner voor bedrijven, overheden en maatschappelijke organisaties en staat daardoor midden in de maatschappij. De sterke, verbindende schakel tussen onderwijs en beroepspraktijk wordt gevormd door lectoren. Zij ontwikkelen toepasbare kennis én ondersteunen de innovatie van bedrijven en instellingen in de regio. Door deze inspirerende wisselwerking sluit ons onderwijs naadloos aan op de praktijk. Onze ambities zijn dit jaar beloond met de positie ‘Beste grote Hogeschool’ van Nederland. Bron: Elsevier Beste Studies 2010 en Keuzegids Hoger Onderwijs 2010. www.avans.nl

  Voor  uw  financiële  administratie  en   alle  fiscale  zaken,  van  A  tot  Z.     Gunstig  tarief.   Speciale  starterbegeleiding  en     tarieven.     Bel  voor  een  vrijblijvende  afspraak   073-­61.11.749  of  mail  in-­ [email protected]   Zie  ook:  www.buroburmanje.nl    >ŝĚǀĂŶ͗



Beleef  uw  eigen  Maritiem  in   Golden  Tulip  Hotel  Central

Geniet in ’s-Hertogenbosch In Golden Tulip Hotel Central aan de rustieke Bossche Markt vindt u alles om uw verblijf bijzonder te maken. Keuze uit 125 hotelkamers waaronder 3 suites, allen uitgerust met airco en gratis WiFi. Restaurant De Leeuwenborgh verrast u met eigentijdse variaties op de klassieke keuken. Brasserie Central biedt u een uitgebreide kaart, variërend van simpele snacks tot uitgebreide menu’s. Tel daarbij onze twee gezellige bars en de vele mogelijkheden die de stad u biedt en u bent verzekerd van een fantastisch verblijf.

Beleef uw eigen Maritiem Om u tijdens Maritiem in de juiste sfeer te houden, vindt u op uw badkamer een verrassing: twee lieve badeendjes waarmee u uw eigen Maritiem kunt creeëren. Voor u, ook om als aandenken mee naar huis te nemen.

Burgemeester Loeffplein 98, 5211 RX ‘s-Hertogenbosch www.hotel-central.nl / [email protected] T: 073-6.926.926 / Twitter: @GTHotelCentral Facebook: Golden Tulip Hotel Central Reserveer uw kamer o.v.v. “Maritiem 2013” en maak gebruik van speciale kamertarieven!

Drie smoezen die niet opgaan bij Titanic

Scheepsmodelbouw is voor iedereen 8M?JQCJIH??PFC@@CLMMIBCCLRFMSQG?QRCJCBCLT?L+MBCJ@MSUTCPCLGEGLE2GR?LGASGR Q&CPRMECL@MQAFUCCPCCLNJCIHCMNFCR+?PGRGCKRCPPCGL "CQAFCCNQKMBCJJCLT?LBCJCBCL T?L2GR?LGAECLGCRCLCJICCBGRGCTCCJ@CJ?LEQRCJJGLE "CKMBCJJCLUMPBCL@CUMLBCPBCLBC @MSUCPQCPT?LTMJMNECNPCXCL +??PU?LLCCPB?LUMPBRECTP??EBMDBC@CUMLBCP??PXCJD XMLKMBCJXMSUGJJCL@MSUCL GQT??IFCR?LRUMMPB

1: “Daar heb ik het geduld niet voor” De leden van Titanic weten beter. Het valt best mee met de benoCHFCDGNDUDDKGDHCFDCTKCCHDIDLNDSGDAADM -@STTQKžJJNRSGDS ANTVDMU@MDDMBNLOKDDSLNCDKSžCL@@QNLC@SGDSNMCDQCDDK voor onderdeel wordt gebouwd, de mast of de schoorsteen of de dekopbouw, laat de voldoening niet lang op zich wachten. Die is er na het gereedkomen van elk onderdeel. Vaak luidt de reactie ook:

2: “Dat kan ik niet, te moeilijk voor mij” ,@@QNNJC@SU@KSHMCDOQ@JSžJLDD #DYDS@JU@MLNCDKANTV U@QHDDQSU@MUQžDDMUNTCHFSNSYDDQBNLOKDW 5@MANTVCNYDMSNS bouwen vanaf een tekening. Waarheidsgetrouw of naar fantasie. StaSHRBGNEQ@CHNFQ@ÖRBGADRSTTQC 'DSHR@KKDL@@KLNFDKžJDMCNNQKHCSD worden van een vereniging heeft de onervaren bouwer desgewenst vanzelf de steun van de andere leden.

3: “Ik heb er thuis geen ruimte voor” wordt ook maar al te vaak als reden genoemd om deze hobby niet NOSDO@JJDM ,@@QHMCDOQ@JSžJAKžJSC@SLDSGDDKVDHMHFQTHLSD @KFDANTVCJ@MVNQCDM $QYžMKDCDMAž3HS@MHBCHDSžCDMRGTM U@J@MSHDM@@RSCDB@Q@U@MNMCDQDDMNKžEANNLDDMLNCDKANTVDM  Een ‘schoenendoosproject’ wordt zo’n onderneming wel genoemd, omdat alles wat er nodig is in een schoenendoos moet passen.

Scheepsmodelbouw is ontspannend door geconcentreerde inspanning. Het kan enorm boeien en heel veel voldoening geven. Het leidt af van andere zaken. Voor sommigen zou het een prima therapie JTMMDMYžM 6DKHRGDSADK@MFQžJC@SGDSFNDCDOQNIDBSVNQCS uitgezocht alvorens te beginnen. Heel veel modellen eindigen half afgebouwd op zolder. Het project bleef niet boeien of het bleek te K@RSHF %DHSDKžJHRDQC@MHMGDSADFHMDDMUDQJDDQCDJDTYDFDL@@JS of er is niemand in de buurt geweest om goede adviezen te geven. Door lid te worden van een vereniging is een minder ervaren of onervaren bouwer verzekerd van raad en daad. Daarnaast stimuleren de leden elkaar onderling op een positieve manier om een project tot voltooiing te brengen. Dat verkleint de kans op het vastlopen van het OQNIDBS@@MYHDMKžJ Modelbotenclub Titanic heeft haar deuren voor nieuwe leden WAGENWżDOPENSTAAN+żKVOORMEERINFORMATIEOP www.modelbotenclub-titanic.nl of loop voor een kennismaking op donderdagavond eens binnen in het clubhuis aan de Oosterplas. .ATUURLżKKUNTUOOKEENSEENPRAATJEMAKENMETDELEDENVAN 4ITANICTżDENS-ARITIEMS (ERTOGENBOSCH

Tekst: Guus Haffmans Foto’s: Guus Haffmans / Henk van Esch

17

Navigeer door de Bossche Omroep voor alle informatie over dit sfeervolle evenement.....

ADC zet vaart achter uw opdracht... Uw werk is onze passie! Drukken, printen, kleur, zwart-wit, visitekaartjes, posters, rapporten, verslagen,

. enz . z t p d , s w e t i s e b rkzaamheden, enz. en mailings, boeken, belettering, banners, roll-up systemen, we ADC Reproservice BV Postbus 515 5201 AM ’s-Hertogenbosch

Bezoekadres Vughterstraat 299 5211 GE ’s-Hertogenbosch

Telefoon/fax Telefoon 073 6120566 Fax 073 6146455

Internet/e-mail www.adcrepro.nl [email protected]

Rond- en platbodems centraal tijdens Maritiem 2013

De liefde die platbodem heet ƃQR?BHCQ??LFCRU?RCPXGCHCQMKQGLCCLQCCLFCCJ@MQT?LK?QRCL@MTCL?JJCQSGRQRCICL (CUCCR B?LB??PGQBCH?AFRF?TCL #ÌLQMMPRXCGJCPXGCRLGCR?JJCCLBGCK?QRCL K??PQNCSPRMMIKCRCCL QLCJJC@JGIFCRFCJCK?QR@MQJ?LEQMNXMCIL??P>GLRCPCQQ?LRCK?QRHCQ "GCT?LBCNJ?R@MBCKQ 

Alle oud-Hollandse schepen, ook wel platbodems genoemd, herken je direct aan de houten mast, met een mooie top, een ÖDQDVHLODKGNTSDMAKNJJDMJ@SQNKKDMDM CNMJDQDKžMDMV@@QLDDCDYDHKDMFDGDRDM JTMMDMVNQCDM *NLIDCHBGSDQAžC@M NMSCDJIDM@STTQKžJC@SCDDMDOK@SANCDLDQ totaal anders uitziet dan de andere. Langer, korter, breder, met of zonder kajuit, echt en authentiek of toch een replica. De meeste GDAADMYžYV@@QCDMU@MCHDLNNHDS@EDKAK@CDMCHD@@MCDYžJ@MSU@MCDANNSG@MFDM  #HDJTMMDMSžCDMRCDQDHRM@@QADMDCDM gelaten worden en dienen dan als ‘kiel’: SDFDMGDSYžV@@QSR@ECQžUDM 6@MSNMCDQ water hebben deze schepen geen dikke vin, CHDORSDJDMCDQNLONEATKAGDSYžMKDSSDQKžJ /+ 3 ANCDLR 'DSYžMRSNDQDRBGDODMV@@QLDDUQNDFDQHMDKJI@@QFDSžCDFDVDQJSJNM worden. Werkschepen om te vissen, handel

te vervoeren of passagiers en vee over te varen. Duizenden enthousiastelingen weten de kwaliteiten van de oude schepen te waardeQDMDMUDQSDKKDMLDSGTMRBGHONUDQUNNQAžD SžCDMV@@QHMRSNDQDRBGHOODQRNOVNDKHFD V@SDQDMCDCTHSDMAžDKJ@@QUDQCHDMCDM V@@QLDDUDKDRSDCDMHM-DCDQK@MCFQNNSYžM geworden. .MRU@QDMCDQEFNDCJNDRSDQDM Liefhebbers van oud-Hollandse schepen houden ervan te zeilen zoals vroeger: ze GžRDM@TSGDMSHDJDYDHKDMONDSRDMGDSJNODQ lakken het houtwerk en zwerven de gehele zomer over de Nederlandse wateren. Maar… van de echte, oude Hollandse platbodems YžMDQMHDSYNUDDKLDDQNUDQ &DKTJJHFVNQden voor de liefhebbers van oude schepen tot op de dag van vandaag mooie replica’s gebouwd. Nieuwe oude schepen. En als het

toch een nieuw schip wordt, dan is de verKDHCHMFFQNNSNLV@SDHFDMSžCRDF@CFDSRDM @BBDRRNHQDRSNDSDUNDFDM $DML@FMDSQNM Dat zie je toch niet. Maar een schotelanSDMMD#@SSNBGL@@QMHDS Om de echte oude schepen te bewaren en om replica’s er goed te laten uitzien, heeft in Nederland het ‘Stamboek’ criteria opgesteld en duizenden schepen gekeurd en op een KžRSFDYDS  KRIDDDMhRBGNTViGDASLNDS die boot er ook uitzien als een schouw. Was een boot vroeger van hout of staal, dan J@MCHDMTMHDSU@MONKXDRSDQYžM 6HDDDM echt honderd jaar oud schip heeft en alles origineel weet te houden, heeft volgens het stamboek een A-schip. De nieuwgebouwde replica’s die zich goed houden aan de criteria RS@@MCNNQF@@MRNOCD# KžRS $QYžMHM Nederland veel organisaties die zich bezighouden met ons varend erfgoed.

19

"C410. 4CPCLGEGLE4PGCLBCLT?LBC1RGAFRGLE1R?K@MCI0MLBCCL .J?R@MBCKH?AFRCL GQBCTCPCLGEGLETMMPKCLQCLBGCEP??EXCGJCL KCRRP?BGRGMLCJCPMLBCCLNJ?R@MBCKH?AFRCL &CR@CFMSBCLT?L BCQAFCNCLGQFCR@CJ?LEPƃIQRCBMCJT?LBCTCPCLGEGLECLB?RBMCR XCBMMPXMTCCJKMECJƃIKCLQCLRCFCJNCLMKK?VGK??JNJCXGCPRC @CJCTCL??LFCRXCGJCLCLT?PCL

Vereniging Vrienden van de Stichting Stamboek Ronde en Platbodemjachten Daarvoor organiseert de VSRP evenementen waar leden elkaar ontmoeten, van elkaar leren hoe je nog beter kunt varen en ook waar CDLNNHRSDOKDJJDMYžM #DUDQDMHFHMFSDKS QTHL KDCDMHMKDDESžCU@QH²QDMCU@M SNSI@@Q $QYžMKDCDMCHD@KGTMGDKD KDUDMDKJUQžLNLDMS@@MANNQCYžM +DJJDQ lui in de jachthaven wat aanrommelen, een praatje met de buren maken en een boek lezen. Of juist verre tochten maken, naar de .NRSYDDNE9THC %Q@MJQžJ 6@SCDKDCDMCDKDMHRCDKHDECDUNNQGTMRBGHODMYDYžMDQ allemaal trots op. Dat zie je aan de staat van NMCDQGNTCCDI@BGSDMYžMAžM@@KKDL@@K zorgvuldig onderhouden.

20

/@QDKSIDRU@MRBGDODM !žCD521/YžMRBGDODMU@MAžM@I@@Q oud, echte kunststukjes van vakmanschap en KHDECDUNKNMCDQGNTCLDDRS@KU@MDHJDMGNTS  $DMADGNNQKžJFQNSDFQNDORBGDODMHRQNMCCD honderd jaar oud en vaak al generaties lang in het bezit van families, maar er worden nog steeds nieuwe schepen gebouwd. Wel volgens strakke criteria, zodat vorm, functie en THSDQKžJU@MGDSSQ@CHSHNMDKDI@BGSADGNTCDM AKžUDM 5DDKRBGDODMYžM@KROKDYHDQI@BGSFDbouwd, maar vooral de oudere schepen hebben vaak een prachtige historie als vracht- of UHRRDQRRBGHO #DJKDHMRSDI@BGSDMYžMDQU@M@E een meter of vier en de grootste, de tjalken en aken, halen de twintig meter wel. Allemaal hebben ze een of meer zeilen en vaak ook een motor. Op de kleinste schepen slaap je NMCDQCDCDJSDMSCDFQNSDQDGDAADM@KKDR@@M boord: slaapkamers (hutten), sanitair, keuken en zitruimte zowel binnen als buiten.

van de Stichting Stamboek Ronde en Platbodemjachten. Het Stamboek is opgericht voor het behoud van de traditionele jachten door de kenmerken van alle types vast te leggen in criteria. De stichting bewaakt die criteria DMYNQFSC@SYNUDDKLNFDKžJFDFDUDMRU@M CDRBGDODMADV@@QCAKžUDMDMSNDF@MJDKžJ YžMUNNQCDKHDEGDAADQ 6@@QCDLDDRSD aandacht van de stichting uitgaat naar de schepen, zorgt de vereniging vooral voor de mensen en de evenementen. In 2013 bestaat de vereniging 25 jaar en dat wordt breed gevierd. De historie wordt door de leden vastgelegd in Wikipedia, een voor HDCDQDDMSNDF@MJDKžJDDMBXBKNODCHDNOHMternet. Het publiek kan kennismaken met de RBGDODMDMGTMADL@MMHMFAž/NQS9°K@MCD SžCDMRCDYNLDQQDÂMHDDMM@STTQKžJHMRDOSDLADQSžCDMR,@QHSHDLHMiR 'DQSNFDMANRBG  #@MYžMCDAžYNMCDQDRBGDODMHMFQNSDM getale aanwezig.

I@@Q521/ De oorsprong van de VSRP heeft te maken met de volledige naam: Vereniging Vrienden

Meer informatie: www.vsrp.nl.

5CJIQAFGNRSQQCL?JBGCRH?JICL ?ICL QAFMSUCL @MJJCLJ??RTMMP?JXGCLU?RBCKCCPU??PBCGQT?LBC410.5CJICNJ?R@MBCKE??R RCLTMJJCTMMPQ?KCLXCGJCL ECLGCRCLT?LBCMLRKMCRGLE SGRUGQQCJCLT?LCPT?PGLECLCLECXMLBCAMKNCRGRGCGLCCLUCBQRPƃBHC

.OJžJDMM@@QDM@EJžJDMAž

De Swanneblom "C1U?LLC@JMKUMPBRQGLBQH??PCLB?E@CT?PCLBMMP BCXCJDBCD?KGJGCBCBPGC@PMCPQ8U?LCTCJB 'LKGBBCJQ MNFMECJCCDRƃB K??PLME?JRƃBTCPILMAFR??LFSL QAFGN 8CXƃLFCRECFCJCH??PBMMPKCRFSLRH?JI@ƃ ?JJCPJCGCTCLCKCLRCL??LUCXGECLFCRXƃLDMPKGB?@CJC UCBQRPƃBXCGJCPQ 8CUGLLCLCGECLJƃI?JRƃB %CTP??EBMD MLECTP??EBTMMPXGCLXCBCTCPJGCXCPT?LNMQGRGCD@CBMCJBC P??B BTGCXCLECTCLXCMTCPGECLQMMIMNCCL?LBCPLGTC?S  ??LFCR,?RGML??J0CEGQRCPT?L4?PCLBC+MLSKCLRCL 

De Swanneblom is in 1964 ingeschreven in het Stamboek. Het jaar ervoor had Jan Zwaneveld het schip gekocht. Het was toen een kaal casco met mastkoker en een klein roefje. Al in 1965 kwam er in plaats van dat roefje een ruime stuurkuip. In mHMLHCCDKRV@RDQ@KUžEI@@QLDDFDzeild – kwam er een professionele kajuitopbouw op. De inrichting van deze kajuit werd een familieproject, met als doel om lekker @@MANNQCNMCDQC@JSDJTMMDMYžMDMQNMC CDONSJ@BGDKSDJTMMDMYHSSDMM@GDSYDHKDM  Want zeilen deden ze met de Swanneblom. Ze bezochten de zomerreünies, de ‘Sails’ in Amsterdam, havendagen hier, vaardagen C@@QDMYDCNLHMDDQCDMUDKDVDCRSQžCDM op de Westeinder, de Braassemermeer, de race Warmond-Kaag, de Marker Vuurrace, Flevorace, strontrace, het Beurtveer enzovoort. Jaar in jaar uit. De roem van de gebroeders Zwaneveld en de Swanneblom is groot. 2BGNJJDQJ@OHSDHM"DDRj KRVžAž een zeilrace de Swanneblom op de RS@QSKžRSYHDMRS@@MVDSDMVD@KC@S we gaan verliezen. Om toch een FNDHDVDCRSQžCSDU@QDMGNTCDMVD ze constant in de gaten. Gaat de Swanneblom op een raar moment en vreemde plek overstag, dan CNDMVž

dat ook. Want de broers doen nooit zomaar iets. We verliezen maar leren ook wat.” Schouweigenaar Jaap: “Platbodemzeilers YžM@KSžC@@MGDSQNLLDKDMLDSGTMANNS talietje strakker, zwaard een beetje op of MDDQYDHKSIDDQAžNEQHEIDDQHM )DRM@OSMHDS wat ze doen en waarom ze het doen, maar het werkt. Dat is de X-factor van het zeilen. Op de Swanneblom is die X-factor in hoge mate aanwezig. Je ziet ze op hun tjalk ADYHFDMSDQVžKHDCDQDDMHMCDVHMCRSHKSD ligt te wachten op een zuchtje wind, GDAADMYžC@S@KSDO@JJDMDMFKžCDMYD ervandoor.” @JYDHKDQ6HL “Ik heb veel van ze geleerd als opstapper. Vooral omdat YDBNMRDPTDMSYžMSžCDMRGDSYDHKDM  Vasthoudend aan datgene wat de ervaring ze leerde. Ze passen toe wat bekend is en in de meeste boekjes gewoon te vinden is, maar ze hebben de discipline zich eraan te houden.” Voor velen is het ongeveer de droom om opstapper te mogen YžMNOCD2V@MMDAKNLSžCDMR VDCRSQžCDMNEDUDMDLDMSDM  KR bemanningslid valt er voor jongere liefhebbers van traditio-

nele schepen veel te leren. Jan Zwaneveld AD@@LSCHSj(JVDQJSDHMCDANTVDMLžM U@J@MSHDUHDKYDKCDMR@LDMLDSCHDU@MLžM broers, dus moest ik bemanning zoeken. Een tjalk zeil je niet alleen. Ik maakte toen gebruik van de bemanningenpool van de -6! #@SKDUDQCD@KSžCKDTJR@LDMFDstelde bemanningen en fraaie zeiltochten op. Met sommigen heb ik nog steeds contact, de club van ouwe knakkers. Het is voor jong en oud een goede manier NLCDÖIMDJMDDOIDRU@MGDSYDHKDMSD leren. Bovendien is het goedkoop en je JTMSDDMRFNDCQNMCJžJDMV@SUNNQ RBGHONEU@@QFDAHDCIDTHSDHMCDKžJ zou willen kiezen.” Het zou, aldus Jan Zwaneveld, dan ook een goed HCDDYžM@KRCD521/NELHRRBGHDM zelfs het jeugdbestuur weer zo’n bemanningenpool start. Verder wenste Jan nog even te melden dat de Swanneblom twee keer Nederlands Kampioen geweest is in de Tjalkenklasse, ergens in 2001 of 2006 C@BGSGž 9NYHDIDL@@Q waar de aanschaf van een oud casco met een rottig roefje toe kan leiden. Tekst en foto’s: VSRP

21

Zeeschappen en waterkunst in Het Stok-Kruithuis

Maritiem inspireert tot bijzondere expositie (CISLRFCR?J@ƃL?CCLRP?BGRGCLMCKCL -MIBGRH??PFCCDR&CR1RMI)PSGRFSGQRƃBCLQ +?PGRGCKQ&CPRMECL@MQAFCCLQNCAG?JCK?PGRGCKCCVNMQGRGCGLNCRRM 4MMPBCXCCVNMQGRGCGQ ISLQRCL??P!MLQR?LRƃL+MJCLI?KNSGRECLMBGEBMKXƃL@ƃXMLBCPCXCCQAF?NNCLRCCVNMQCPCL  GLLCLBGRRFCK?EGLECLMMIJCCPJGLECLT?LTCPQAFGJJCLBC@?QGQQAFMJCLSGRQ&CPRMECL@MQAFCL MKQRPCICL??LBCQJ?EKCRFSLCGECLU?RCPISLQR "CUCPICLT?LBCXCHMLECR?JCLRCLXƃLRƃBCLQ +?PGRGCKQ&CPRMECL@MQAFRCXGCLGLFCR)PSGRFSGQ

Beleef de zee

Leren van water

8CCQAF?NNCLT?L!MLQR?LRƃL+MJCLI?KN

)GLBCPCVNMQGRGC

18 augustus t/m 22 september

1 t/m 22 september

#DADDKCDMCDVDQJDMU@M"NMRS@MSžM,NKDMJ@LOCQ@FDM@KKDCD titel ‘Zeeschap’, een woord dat de kunstenaar al jaren gebruikt om YžMDHFDMUHRHDNOCDQDK@SHDSTRRDMCDYDDDMGDSK@MCNUDQSDCQ@FDM  In de Zeeschappen herkennen we de oerkrachten van de zee. 6DYHDMGDSLDDRSÖFTQ@SHDEDDMJQ@ADDMRSQ@MCO@@KDDMJTRSKžM  Golven met schuimende koppen bewegen zich in alle tinten die de YDDQžJHRL@@QNNJHMJKDTQDMCHDCDYDDUQDDLCYžM &NKUDMDM VNKJDMF@@MHMGDSOQNBDRU@MRBGHKCDQDMCHJVžKRHMDKJ@@QNUDQL@@Q CDRNMC@MJRAKžEIDGDSFDUNDKGNTCDMU@MDDMHLLDMRDCHDOSDDM DDMLXRSDQHDTYDRO@MMHMFDDMADKNESD@@MCDGNQHYNM #DS@KKNYD K@FDMNKHDUDQENOCDRBGHKCDQžDMYNQFDMUNNQSQ@MRO@Q@MSHD DMAž UDQ@MCDQHMFU@MGDSKHBGSUDQ@MCDQDMCDRBGHKCDQžDMU@MJKDTQDM CHDOSDMDS@KRHMCDM@STTQKžJDRHST@SHD #DUQ@@FU@M'DS2SNJ *QTHSGTHRNLDDMSDMSNNMRSDKKHMFR@LDMSDRSDKKDMU@MYžM9DDRBG@OODM was voor Molenkamp aanleiding om het thema weer op te pakken DMSDFDAQTHJDMUNNQDDMRDQHDMHDTVDRBGHKCDQžDM 5NNQGDSDDQRS RHMCRK@MFDSžCJTMMDMCDKHDEGDAADQRU@M,NKDMJ@LORVDQJVDDQ uitzien naar nieuwe Zeeschappen.

Ook leerlingen van verschillende basisscholen gingen aan de slag met het thema ‘water’ in een uniek schoolproject op initiatief van Het Stok-Kruithuis en Maritiem ’s-Hertogenbosch. De opdracht was om kunst te maken geïnspireerd op water en daarmee gingen de kinderen gedreven aan de slag. Het resultaat: een fantasievolle DWONRHSHDCHDNMRDDMJžJIDFDDESHMGNDJHMCDQDMV@SDQADKDUDM

Tekst: Anke Bardie &OTOS#ONSTANTżN-OLENKAMP

Het Stok-Kruithuis Citadellaan 7, ’s-Hertogenbosch Geopend: woensdag t/m zondag van 12.00 tot 17.00 uur Entree: € 3,50, tot 16 jaar gratis www.stokpunt.nl

23

Wie wint dit jaar het Zeeliederensongfestival?

Thema 2013: het roer moet om

Viking verdedigt titel met hand en tand -NBCX?RCPB?E?TMLBT?L+?PGRGCKQR??RRP?BGRGCECRPMSUFCR8CCJGCBCPCLQMLEDCQRGT?JMNFCR NPMEP?KK? -NTCPQAFGJJCLBCNMBG?TCPQNPCGBMTCPFCR+?PGRGCKCEC@GCBRPCBCLQF?LRWIMPCLSGR FCCJ,CBCPJ?LBMNCLQRPƃBCLTMMPBCSJRGCKCK?PGRGCKCCCP 'LUMLFCRQF?LRWIMMPT?L 5?RCPQNMPRTCPCLGEGLE4GIGLESGRQ&CPRMECL@MQAFKCRFCRXCJDECQAFPCTCLLSKKCP>)MNHCMLBCP  2ƃBCLQ+?PGRGCKQ&CPRMECL@MQAFJ??RFCRIMMPUCCPT?LXGAFFMPCL 3GRCP??PBFMNCLBC X?LECPQCPMMIBGRH??PKCRBCCCPQRCNPƃQT?LBMMPRCE??L “Sinds enkele jaren doet Viking met een aantal leden mee aan het ZeeliederensongEDRSHU@KSžCDMR,@QHSHDLkUDQSDKS1NKHMD Huiskamp van Viking. “We doen dat met ons shantykoor. Het koor bestaat uit 25 enthousiaste mensen, zowel mannen als UQNTVDM 6DQDODSDQDMHDCDQDDDQRSDUQžC@F van de maand. Een shanty is een lied dat FDAQTHJSVNQCSNLGDSVDQJDML@JJDKžJDQ SDL@JDM #DSDJRSDMYžMU@@JRBGTMMHFNE YDRK@@MMDQFDMRNO 6DYHMFDMDMDQYžCR bekende liedjes waar we een eigen draai aan geven, of onbekende liedjes die het ritme van een werklied hebben. Op dit

24

moment wordt de zang begeleid door een accordeonist en twee gitaristen, in de toekomst hopen we dit uit te breiden met meer instrumenten.” De eerste keer dat ze meededen aan het Zeeliederensongfestival was een hele ervaring. “We hadden niet begrepen dat we een half uur moesten volzingen, dus we hadden naast ons nummer niets voorbereid. Dat was DUDMRKHJJDML@@QTHSDHMCDKžJRSNMCDMVD samen met onze eigen mensen, die waren gekomen om ons een hart onder de riem te steken, uit volle borst allerlei liederen te zingen. Geweldig gewoon.”

$DMJ@MRNLFDGNNQCSDVNQCDM j$QYžMDHFDMKžJVDHMHFFDKDFDMGDCDMNL onze muziek te laten horen aan het grote publiek”, gaat Roline verder. “Vandaar dat we het een uitdaging vinden om mee te doen aan het Zeeliederensongfestival. Vorig jaar hebben we gewonnen met ons zelfgeschreven nummer. Dit jaar hebben we weer een mooi lied FDRBGQDUDMFD²MSNOGDSSGDL@hGDSQNDQ moet om’. Het refrein zing je moeiteloos mee als je het een keer hebt gehoord. Volgens ons is het zeker een kanshebber UNNQCDDDQRSDOQžRâk

Refrein van het winnende lied van 2011:

“Het Zeeliederensongfestival is een kans voor ons om het grote publiek te laten kennismaken met onze muziek”

4żDENSHET:EELIEDERENSONGFESTIVAL laten shantykoren uit heel Nederland zich van hun beste kant horen

Even kort over Viking Watersportvereniging Viking uit ’s-Hertogenbosch is opgericht in 1929 en is daarmee de oudste watersportvereniging van Zuid-Nederland. De vereniging heeft een beschutte haven aan de Ertveldplas, iets ten noorden van het middeleeuwse stadscentrum. Deze haven vormt het decor voor het intensieve clubleven van de 300 leden. j6DCNDMNMRADRSNLDDMBKTASDYžM die voor en van iedereen is”, vertelt Roline Huiskamp. “We streven naar een evenwichtige verdeling van motorbootvaarders en zeilers. Het is een mooie mix van mensen:

jong en oud, waaronder veel gezinnen, met uiteenlopende achtergronden. Velen laten de Vikingvlag wapperen tot ver over onze landsgrenzen. Er gebeurt veel door de leden zelf, want subsidie is voor een watersportUDQDMHFHMFYDDQLNDHKžJSDJQžFDM 5QDDLC want zeilend ’s-Hertogenbosch is groter dan voetballend ’s-Hertogenbosch.” Wat voor plannen heeft Viking voor de koLDMCDI@QDMj6DYHSSDMNOCHSLNLDMSNO de top, dat willen we vooral vasthouden. We YžMFDKC@@MGDSRO@QDMNLNMYDIDTFCNNJ de komende jaren aan het varen te houden door de aanschaf van open BIC’s. Daarnaast

‘Kopje onder’ Luister schat naar mijn woorden Luister wat ik bedoel Kijk niet zo naar mijn daden Maar kijk naar mijn gevoel Als ik zink naar de diepte En de zee trekt aan mij En de schuit die vaart verder Maar ik ben er niet bij Dan schreeuw ik tot mijn liefje Met mijn lijf in de kou Ik ga kopje onder Maar mijn hart blijft bij jou.

willen we matchraces gaan organiseren, waaraan combinaties van nieuwe en ervaren zeilers kunnen meedoen. Verder hopen we dat aan de Ertveldplas verschillende activiteiten op het gebied van watersport zullen VNQCDMFDBNMBDMSQDDQCCHDJTMMDMDKJ@@Q alleen maar versterken. De skatebaan is er MTVDFV@@QCNNQDQQTHLSDHRUQžFDJNLDM  Dat biedt kansen voor de toekomst!” Meer informatie: www.wsvviking.nl.

Tekst: Astrid Berkhout Foto’s: Viking / Henk van Esch

7IEHET:EELIEDERENSONGFESTIVALWILWINNEN MOETmINKOEFENEN$ATISAANHETSHANTYKOORVAN6IKINGWELBESTEED

25

,DQJ HMYHBGS Als ervaren communicatiespecialisten zorgen we dat uw merk als baken dient voor uw doelgroepen. Benieuwd hoe we uw merk in het zicht krŇgen? Bel met Henk Jansen 073 - 613 80 00.

VVV BNLLTMHB@SHDSD@L MK

Expositie tijdens Maritiem

‘Macht en pracht in ’s-Hertogenbosch’ V Aartshertog Albert, souverein van de Nederlanden (1559-1621)

V Wapendiploma voor ’s-Hertogenbosch van Napoleon Bonaparte, 1813

"CQR?BQ&CPRMECL@MQAFGQCCSUCLJ?LEFCRBCAMPECUCCQRTMMP @CXMCICLT?L??LXGCLJƃICNCPQMLCL -DFCRLSMKBC P?@?LRQC FCPRMECL BC MSPEMLBGQAFCCL&?@Q@SPEQCJ?LBQFCPCL  ,?NMJCML ML?N?PRCMDJCBCLT?LFCR,CBCPJ?LBQCIMLGLEQFSGQ EGLE QRCCBQJGCRBCFCPRMEQR?BXGAFMNBGCKMKCLRCLT?LF??P @CQRCI?LRXGCL "CQNMPCLBGC??LXGCLJƃICNCPQMLCLT?L?DBC KGBBCJCCSUCLGLQ&CPRMECL@MQAFFC@@CLL?ECJ?RCLGLBC TMPKT?L?PAFGCDQRSIICL F?LBRCICLGLECLCL@CUCECLBCMD QRGJQR??LBC@CCJBCL XƃLMLBCPUCPNT?LCCLCVNMQGRGCT?LFCR 1R?BQ?PAFGCDQ&CPRMECL@MQAF "CXCIPCCEBCRGRCJ>+?AFRCL NP?AFRGLQ&CPRMECL@MQAFCLX?JRCXGCLXƃLT?LX?RCPB?E QCNRCK@CP-NCL+MLSKCLRCLB?ERMRCLKCRXMLB?E QCNRCK@CP+?PGRGCK  De tentoonstelling toont onder meer twee brieven die het Stadsarchief ’s-Hertogenbosch eind UNQHFI@@QGDDESUDQVNQUDM #DYDYžMHMDM@@MCDRS@CUDQYNMCDM -TYžMYDC@@Q QTHLUHDQDDTVDMK@SDQSDQTF !žYNMCDQNNJYžMCD@EYDMCDQRCHDDHFDMG@MCHFGTMG@MC tekening erop zetten: Alexander Farnese, hertog van Parma (1545-1592) en aartshertog Albert, soeverein van de Nederlanden (1559-1621). De brieven leidden tot nu toe een verborgen leven in de verzameling van particulieren. Ze geven een aardig beeld van de corresponCDMSHDLDSDMCDRHST@SHDU@MiR 'DQSNFDMANRBGSžCDMRCD3@BGSHFI@QHFD.NQKNF

V2ƁTOERVANKONINGIN7ILHELMINAEN0RINS (ENDRIKDOORS (ERTOGENBOSCH 

#@@QM@@RSYžMNMCDQLDDQGDSHMCNNQ-@ONKDNM!NM@O@QSDNMCDQSDJDMCDCHOKNL@ voor een nieuw stadswapen van ’s-Hertogenbosch te zien, documenten met handtekeningen van Nederlandse vorsten en vorstinnen en de nodige foto’s van bezoeken van leden van het JNMHMFRGTHR .NJCDNTCRSDÖKLADDKCDMU@MiR 'DQSNFDMANRBGCHDGDSADYNDJU@MJNMHMFHM 6HKGDKLHM@@@MCDSDMSNNMRSDKKHMFUNNQJDQJDKžJDJTMRSHMK@SDMYHDMYTKKDMR@LDMLDS andere bewegende beelden vertoond worden. De tentoonstelling is geopend op de zaterdagen 14 en 21 en zondag 22 september, telkens van 10.00 tot 17.00 uur, en van dinsdag 17 tot en met donderdag 19 september van 9.00 tot 16.00 uur. De expositie vindt plaats in de Willem en Mariezaal van het Brabants Historisch )NFORMATIE#ENTRUM"()# INDE#ITADEL :UID 7ILLEMSVAARTINS (ERTOGENBOSCH Tekst en foto’s: Stadsarchief ’s-Hertogenbosch

V0RINSES"EATRIXMETHAARVERLOOFDE#LAUS op het bordes van het stadhuis, 1965

27

Welkom aan boord van de Pieternel

De grote liefdes van Piet: varen, Nel én de Pieternel 2ƃBCLQ?JUCCPBCCCBGRGCT?L+?PGRGCKQ&CPRMECL@MQAFQR??LBCPMLBCLNJ?R@MBCKQ ACLRP??J 5CTPMCECLMSBECBGCLBCLCL@CICLBCECXGAFRCL@ƃBCPMLBCLNJ?R@MBCKT??PBCPQ  .GCRCL,CJT?LBCL&SPI L??PFSL@CJCTGLET?L?JBGCH?PCL+?PGRGCKQ&CPRMECL@MQAF Piet is inmiddels 78 jaar, maar kwam als kleine jongen al in aanraking met het water en met varen. Het was liefde op het eerste FDYHBGS .O I@QHFDKDDESžCFHMFGž@@M ANNQCAžYžMNNL  KRL@MTRID U@M @KKDR maar met als voornaamste taak sigaretten CQ@@HDMUNNQCDADL@MMHMF 3NDMYžMNNL ziek werd, moest Piet noodgedwongen weer aan wal. Maar het water bleef hem trekken. KRMDKFHMFGžVDDQ@@MCDRK@F@KRRSTTQL@MAžDDMQDCDQžV@@QNNJYžMSNDJNLRSHFD schoonvader werkte. !žDDMRSNOHM2SQ@¦ATQFY@F/HDS-DKUNNQ het eerst. Weer: liefde op het eerste gezicht. 9DV@QDMDMI@@QSDMSžCDU@MGTM eerste afspraakje. Niet lang daarna trouwden

28

ze. “Dat scheelde mooi een matroos aan ANNQCkUDQSDKS/HDSK@BGDMC ,@@QCDOQ@JSžJ was anders. Want wie Piet en Nel wel eens heeft zien varen, weet dat Nel de kapitein en /HDSCDL@SQNNRHR j-DKRS@@S@KSžC@@MGDS roer en ik doe het zware werk. Zo hoort dat SNBGkYDFSGžRBGNTCDQNOG@KDMC /HDSDM -DKYžMMTI@@QFDSQNTVCDMMNFRSDDCR gemiddeld 3 maanden per jaar aan boord U@MGTM/HDSDQMDK 9DYžMDKJ@@QDMGDSU@QDM na al die jaren nog steeds niet zat. -NFDDMFQNSDKHDECDCD/HDSDQMDK /HDSDM-DKYžM,@QHSHDLCDDKMDLDQRU@MGDS eerste uur. Al vanaf het begin doen ze mee. In de beginjaren met hun toenmalige schip, een Groninger Bol, ook met de naam

/HDSDQMDK #DGTHCHFD/HDSDQMDKNEÖBHDDKCTR Pieternel II, waarmee Piet en Nel nu nog @KSžC,@QHSHDLiR 'DQSNFDMANRBGADYNDJDM kochten ze in 1984. Piet had al enkele jaren geprobeerd dit scheepje te kopen, want het K@FKDSSDQKžJVDFSDQNSSDMNODDMRBGDDORwerf. Toen de werf failliet ging, kon Piet DHMCDKžJSNDRK@@MUNNQFTKCDMV@RGDS RBGHOUNNQGDL j'DSV@RDDMUDQRBGQHJJDKžJD puinhoop. We hebben het staalwerk laten doen, de gaten stonden erin. Verder hebben we alles zelf gedaan: een mast erop, zwaarden en gaan. De boot had nog geen betimmering van binnen, die kwam later. Mensen verklaarden ons voor gek dat we al die uren en geld in dat wrak stopten. Ze zagen de potentie niet. Nu wordt de

“Voor 2500 gulden was de Pieternel voor ons. Toen een wrak, nu een van de mooiste platbodems van Nederland” Pieternel gezien als een van de mooiste platbodems van Nederland.” Mooie herinneringen aan Maritiem De herinneringen aan de beginjaren van Maritiem koesteren Piet en Nel. “Toen heette het nog Maritiem Brabant”, vertellen ze, SDQVžKYDDDMRS@ODKJQ@MSDM@QSHJDKDM SDUNNQRBGžMG@KDM 9DGDAADM@KKDRADV@@QC  “Maritiem was toen heel anders dan nu. De route begon in Willemstad en ging via Geertruidenberg, Woudrichem en Heusden naar ’s-Hertogenbosch. In elke plaats was de NMSU@MFRSDUDMAžYNMCDQ 6DVDQCDMDBGS UDQVDMC !ž@@MJNLRSHMCDG@UDMVDQCDM we door koetsen opgewacht en op het stadhuis door de burgemeester ontvangen.” Piet en Nel misten in al die jaren slechts één of twee edities van Maritiem. “Soms vinden we het wat te kolossaal geworden, maar we ADRKTHSDMSNBG@KSžCSDF@@M #DFDYDKKHFGDHC het weerzien met oude bekenden. Veel men-

sen, vaarvrienden, zie je één keer in de twee I@@QAž,@QHSHDLDMC@MHRGDS@KSžCVDDQ volop mooie herinneringen ophalen. Wel is het elk jaar weer een verassing wie we @KKDL@@KYHDM 2NLRYžMRBGDODMUDQJNBGSNE LDMRDMNUDQKDCDM &DKTJJHFJNLSDQ@KSžC weer nieuwe gezellige aanwas.” De mooiste GDQHMMDQHMFDMAKžUDMSNBGCDADFHMI@QDM maar ook aan de recentere edities heeft Piet LNNHDGDQHMMDQHMFDM !žUNNQADDKC@@MCHD keer dat ze voor de brug van de Brede Haven de mast al omhoog gedaan hadden, in de veronderstelling dat de brug open zou gaan. “Helaas waren de lampjes zodanig op de brug gehangen dat deze niet meer open kon”, vertelt Piet schaterlachend. “Hierdoor konden we de Brede Haven niet in en LNDRSDMVDUNNQCDAQTFAKžUDMKHFFDM  Iets wat we helemaal niet erg vonden, want hierdoor hadden we de beste plek om het vuurwerk te zien. Onze boot zat die avond dan ook afgeladen vol met volop mensen en

gezellige muziek aan boord. Voor die spontaan gezellige momenten kom je ook naar Maritiem.” 6DKJNL@@MANNQC Wat niet iedereen weet, is dat bezoekers van Maritiem de schepen ook van binnen mogen ADJžJDM j ARNKTTSCDLNDHSDV@@QCkUHMCS Piet, die vol passie over rond- en platbodems praat. “Rond- en platbodems worden met veel vakmanschap gebouwd, zowel de oude als de nieuwe platbodems. De zeeg van het RBGHOCDUQNTVDKžJDQNMCHMFDMDQHRMHDSR mooiers. We verwelkomen iedereen dan ook graag op onze Pieternel, zodat mensen dat met eigen ogen kunnen aanschouwen.

Tekst: Katja Loermans Foto’s: Katja Loermans / Theo Meeuwsen

29

Trossen los Brabants Dagblad is aan boord!

Altijd op koers met Brabants Dagblad Neem een voordelig abonnement Bel: 088 - 013 99 30

bd.nl/abonneren

01e_adv_Maritiem_DB_245x340.indd 1

27-05-13 14:17

Werken aan het water 8CXƃLFCRECXGAFRT?LFSLF?TCL 8CJCTCLTMMPFCRU?RCP BCQAFCNCLCLFSLE?QRCL  5CTPMCECLRUCC@CICLBC MQQAFCF?TCLKCCQRCPQL??PFSLUCPI &MCGQFCR?JQFCR U?RCPHCUCPIÌLHCJCTCLGQ Naam1?QIG?.MCJK?LZ+DDESƀCH??PZWerk&?TCLKCCQRCPN?QQ?LRCLF?TCL  PCBC&?TCL

“Elke dag nieuwe buren”

3ASKIA0OELMAN OPDEFOTOMET partner en collega-havenmeester Niels 3CHRAM ISDEENIGEVROUWELƁKE"OSSCHE HAVENMEESTERh$ATZORGTSOMSNOG WELEENSVOORVERRASSINGBƁBEZOEKERSv

6DQJDMDMKDUDMNOGDSV@SDQHR

 “...een way of life. Als havenmeester ben je in principe dag en nacht gastvrouw en troubleshooter. Mensen komen niet binnen NOJ@MSNNQSžCDMDM@KRCDRSQNNLTHSU@KSADM

IžGDSDDQRSD@@MROQDDJOTMS +DUDMNODDM ANNSHRRNVHDRNDDM@MCDQDKDUDMRRSžKC@M CDLDDRSDLDMRDMFDVDMCYžM (MCDYNLDQ KDDEIDATHSDMGDAID@KKDUQžGDHCU@MCDVDreld. Maar als het kouder wordt, moet je erg BQD@SHDEYžMHMGDSADMTSSDMU@MCDADODQJSD woonruimte die je hebt. Op onze boot heb ik eigenhandig het interieur getimmerd. Elk hoekje wordt benut en elk gaatje heeft een laatje. Toch zou ik niet anders willen.” +DTJ@@MLŨMVDQJ “In het hoogseizoen ontvangen we hier zo’n 5.000 passanten, voor een dagje shoppen, cultureel uitstapje of vakantie. Ieder heeft een eigen verhaal. Dat is het leukste van LžMVDQJCDLDMRDMDMGTMUDQG@KDM 9N

komt er elk jaar een Amerikaans stel met GTMANNSNOU@J@MSHD 9DYžM@KHMCD en noemen zichzelf ‘Owl and Pussycat’. Ze komen al 60 jaar in ’s-Hertogenbosch en elke keer weer meren ze aan voor een paar nachten. Sowieso om naar de Chinees te gaan.” ,HMCDQKDTJ@@MLŨMVDQJ “Politieagentje spelen is soms ook onderCDDKU@MLžMVDQJYDJDQ@KRGDSCQTJHR #D boten liggen dan dicht op elkaar en mensen vinden dan soms dat ze last van elkaar hebben. Ook maak ik wel eens mee dat mensen proberen weg te varen zonder te betalen. Gelukkig hebben we daarvoor een uitstekende samenwerking met de sluismeesters van Sluis-0 en Engelen.”

Naam$PCB#@@CLZ+DDESƀCH??PZWerk&?TCLKCCQRCP(?AFRF?TCL4GIGLECLCVNJMGR?LRT?LFCRAJS@FSGQ

“Vrijheid en verantwoordelijkheid zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden” Fred en Ine Ebben hebben al 25 jaar de zorg voor de jachthaven en het clubhuis VAN6IKINGh$EHAVENENHETCLUBHUIS ZƁNONSWERK MAAROOKONZEHOBBY  ONZEVRƁETƁDENDEPLEKWAARWEONZE vrienden ontmoeten.”

6DQJDMDMKDUDMNOGDSV@SDQHR

 j

UQžGDHCDMUDQ@MSVNNQCDKžJGDHCSDFDKžJ NMKNRL@JDKžJLDSDKJ@@QUDQANMCDM #DG@UDMDMGDSBKTAGTHRYžMNMRVDQJL@@QNNJ NMYDGNAAXNMYDUQžDSžCDMCDOKDJV@@Q VDNMYDUQHDMCDMNMSLNDSDM 6DYžM dagen per jaar, zo’n 100 uur per week open. *DHG@QCVDQJDMCTRL@@QSDFDKžJDQSžCFDDES GDSNMRUDDKUQžGDHC .MYDJHMCDQDMYžM

GHDQNOFDFQNDHCLDSADHCDNTCDQR@KSžCHM de buurt. Dat is mooi. Wonen op het water doen we nog niet, maar we hebben planMDM 6DYžMMTCQTJADYHFLDSGDSNOJM@Open van ons schip, de Røde Orm. Alles zit erop en eraan: een keuken, een badkamer, centrale verwarming, een wasmachine. Over een jaar of drie willen we met pensioen en er met ons schip op uitvaren. Permanent op reis en af en toe aanmeren in onze geliefde haven. Bosschenaar ben je immers voor het leven.” +DTJ@@MLŨMVDQJ “Omgaan met een diversiteit aan mensen. We ontvangen hier mensen uit alle lagen van de bevolking, van minister tot aardap-

pelboer en alles wat daar tussenin zit. De FDY@LDMKžJDGNAAXHRCDFDLDDMRBG@OODKžJDCDKDQ )DKDDQSLDMRDMJDMMDMLDS VHDID@MCDQRV@@QRBGžMKžJMHDSHM@@MQ@JHMF YNTJNLDM $MC@SADUDRSHFSV@SHJ@KSžC@K C@BGS@KKDLDMRDMYžMFDKžJDMGDAADMHM wezen het beste met elkaar voor.” ,HMCDQKDTJ@@MLŨMVDQJ “Midden in de nacht eruit moeten om de haven te controleren omdat het water hoog RS@@SNEDQDDMRSNQLVNDCS #@SYžMCD DMHFDLNLDMSDMC@SHJLžMVDQJVDKDDMR minder leuk vindt. Maar dat kan juist ook VDKRO@MMDMCYžM (JOQNADDQHMGDSKDUDM DHFDMKžJ@KSžCYNLHMLNFDKžJGDSMDF@SHDUD te zien. Dat zit niet in me.”

31

Een enorme klus: omlegging van het kanaal

Zuid-Willemsvaart voorbereid op de toekomst 'LMNBP?AFRT?L0ƃIQU?RCPQR??RJCER5GJJCKQ3LGCRCLMMQRCLT?LQ&CPRMECL@MQAFCCLLGCSU I?L??J??LKCRCCLJCLERCT?LLCECLIGJMKCRCP "C?DR?IIGLE@CEGLR@ƃ"CL"SLECLCLJMMNRTG? 0MQK?JCLCLL?RSSPEC@GCB"C)MMPLU??PBPGAFRGLEBC+??Q 2UCCLGCSUCQJSGXCL&GLRF?KCL #KNCJMTCP@PSEECLFCRTCPQAFGJGLU?RCPLGTC?S "??PL??QRUMPBCL?AFR@PSEECLEC@MSUBMTCP FCRRMCIMKQRGECI?L??J "CMKJCEEGLET?LBC8SGB5GJJCKQT??PRGQMNBGRKMKCLRFCREPMMRQRC U?RCPUCE@MSUNPMHCARGLFCRJ?LB 'DSL@FCTHCDKžJYžMGDSHRDDMDMNQLD klus waarmee veel geld is gemoeid. Maar V@SKDUDQSGDSMTNOj#DNLKDFFHMFU@MCD Zuid-Willemsvaart leidt tot een duurzamer en beter bereikbaar Brabant over water”, legt Monique van Kilsdonk van WillemsUnie uit. “Na de omlegging kunnen grotere schepen – met maximaal drie lagen containers – door de Zuid-Willemsvaart naar de containerterminal in Veghel varen. Het gevolg is minder vrachtverkeer op de weg, LHMCDQÖKDRDMLHMCDQTHSRSNNSU@M".2 en ÖIMRSNE 'DSUDQUNDQNUDQV@SDQVNQCS UDHKHFDQDEÖBH²MSDQDMCTRNNJCTTQY@LDQ 

Hoe meer lading één schip kan vervoeren, hoe beter dit immers is voor het milieu. #@@QM@@RSHRDQMNFDDMAžJNLDMCFQNNS voordeel voor de binnenstad van ’s-Hertogenbosch. Omdat de grote schepen straks niet meer door de binnenstad hoeven varen, behoort het beeld van openstaande bruggen LDSV@BGSDMCD@TSNiRDMÖDSRDQRUNNQS@@M tot het verleden.” De nieuwe sluizen Empel en Hintham kunnen dus grotere schepen aan. Het schutten wordt eenvoudiger én schepen kunnen sneller passeren. Er worden acht

bruggen gemaakt over de nieuwe Zuid6HKKDLRU@@QS #DYDAQTFFDMYžMUNNQCD RBGDDOU@@QSUQžCNNQU@@QA@@Q #DFQNNSRSD brug, in de provinciale weg N279, heeft een overspanning van meer dan 100 meter. Alle wegverbindingen en de verbindingen ten behoeve van de waterhuishouding worden door WillemsUnie uitgevoerd. De WillemsUnie is een samenwerkingsverband tussen CDSVDD5NKJDQ6DRRDK ADCQžUDM5@M'@SSTL en Blankevoort en KWS Infra én GMB Civiel en Van den Herik Kust- en oeverwerken.

Feiten & cijfers

Het beeld van openstaande bruggen LDSV@BGSDMCD@TSNiRDMÖDSRDQRHM de Bossche binnenstad behoort straks tot het verleden

"?KU?LBRML CRMLK %PMLBMLREP?TCL  K 1RMPRQRCCL RML 5?NCLGLERML 4MMPQN?LLGLERML QD?JR RML

32

Sluiscomplex Empel

Sluiscomplex Hintham

'DSRKTHRBNLOKDW$LODKADUHMCSYHBGHMCD$LODKRDCžJDMUNQLS de verbinding van de omlegging van de Zuid-Willemsvaart met de Maas. Het sluiscomplex maakt deel uit van de waterkering en daarom wordt een dubbele waterkering gebouwd. Ter bescherLHMFU@MGDS@BGSDQK@MCAžGNNFV@SDQHRDDM@@MU@@QADUDHKHFHMF UNNQYHDMCHDVNQCSFDAQTHJSSžCDMRGDSRBGTSSDMUNNQ,@@Rwaterstanden hoger dan 2,75m boven NAP. De keermiddelen ADRS@@MTHSDMJDKDCQ@@HCDTQDMCHDSVDDYžCHFGDSV@SDQJTMMDM JDQDM #DYDCDTQDMCQ@@HDMNODMM@@QCD,@@RV@@QCNNQYDAž GNNFV@SDQHMCDCDTQJ@RVNQCDMFDCQTJSDMEXRHDJMHDSYžMSD NODMDM 9NVNQCSDDMUDHKHFDRHST@SHDFDBQD²DQC .MCDQMNQL@KD omstandigheden is de Maaswaterstand lager dan het kanaalpeil. Daarom is gekozen de keermiddelen te voorzien van een vergrenCDKHMFYNC@SCDYDHMFDU@KU@MMDF@SHDEJDQDMFDRKNSDMAKžUDM  Op het sluisterrein worden alle voorzieningen aangebracht die MNNCY@JDKžJYžMUNNQGDSFDAQTHJDMADGDDQU@MCDRKTHRYN@KR het bedieningsgebouw voorzien van zonnepanelen, verlichting, camera’s, communicatieapparatuur en een ruimtereservering voor de opslag van de reservedeur. De sluis zal in de toekomst op afstand worden bediend.

Sluiscomplex Hintham vormt de verbinding tussen de beide kanaalpanden binnen de omlegging van de Zuid-Willemsvaart. Het sluiscomplex maakt geen deel uit van de waterkering. De keermiddelen bestaan uit puntdeuren, uitgevoerd in staal. De JDDQLHCCDKDMYžMFDRBGHJSFDL@@JSUNNQK@MFY@@LUDQJDDQ om het kanaal over te steken. Daartoe is steeds één sluishoofd beschikbaar. Op het sluisterrein worden ook alle voorzieningen @@MFDAQ@BGSCHDMNCHFYžMUNNQGDSFDAQTHJDMADGDDQDMCDRKTHR VNQCS@@MVDDQYžCDMUNNQYHDMU@MQDLLHMF DMFDKDHCDVDQJDM die worden verlicht en voorzien van communicatieapparatuur. 'DSQDLLHMF DMFDKDHCDVDQJHR@@MCDYTHCYžCDU@RSTHSFDUNDQC DM@@MCDMNNQCYžCDVNQCSFDAQTHJFDL@@JSU@MCDC@LV@MCconstructie die tussen sluis Berlicum en de Graafsebaan wordt aangelegd. Op de foto staat het eerste begin van de sluiskolk.

Sifons en gemalen

Bruggen bouwen Omdat het kanaal nog niet meteen wordt gegraven, kunnen CDADSNMMDMAQTFFDMhHMGDSUQžDUDKCiFDANTVCVNQCDMYN@KR hier naast de Graafsebaan. Als de brug klaar is, wordt het kanaal NMCDQCDAQTFFDMCNNQFDFQ@UDM #NNQCDYDVDQJVžYDJ@MGDS UDQJDDQFDCTQDMCDCDVDQJY@@LGDCDMFDVNNMFDAQTHJAKžUDM maken van de bestaande weg. De aansluiting van de brug met de nieuwe weg wordt in ongeveer een weekend gerealiseerd, zodat DQYNLHMLNFDKžJGHMCDQHRUNNQGDSUDQJDDQ

De sifons en gemalen worden gebouwd om de waterhuishouding in het gebied te regelen. De nieuwe Zuid-Willemsvaart wordt dwars door het landschap aangelegd. Waar de bruggen dienen als verbinding van de kruisende wegen over het nieuwe kanaal, dienen de sifons als verbinding van de kruisende wateren onder J@M@@K .OCDENSNHRDDMRHENMSDYHDMUK@JAž#D!Q@MCV@@QCNNQ straks de Aa onder de Zuid-Willemsvaart zal doorlopen. Er worden vier sifons gebouwd. De vier gemalen worden gerealiseerd om het water van een lager naar een hoger niveau te brengen. Veelal worden deze in de buurt van de sifons aangelegd. Naast CDRHENMRDMFDL@KDMVNQCSDQDDMROTHFDL@@KBNLOKDW@@MFDlegd om het overtollige water naar de Maas af te voeren. Een te hoog waterpeil in het kanaalpand wordt hiermee voorkomen. Foto en tekst: WillemsUnie 33

Monumenten Monumenten Weekend Weekend 2013

Machten & Pracht Pracht Macht

Zaterdag 14 september: binnenstad ‘s-Hertogenbosch Open Monumentendagen in groot ‘s-Hertogenbosch

Zondag 15 september: fietsroutes in buitengebied ‘s-Hertogenbosch Vught Berlicum Den Dungen Sint-Michielsgestel

Monumenten Magazine verschijnt op 8 september huis aan huis en is uw wegwijzer voor locaties, activiteiten, plattegronden en fietsroutes

adv-machtpracht-1/1.indd 1

13-06-13 12:20

’s-Hertogenbosch krijgt fraai Kanaalpark

Natuur en economie rond de nieuwe Zuid-Willemsvaart "CECKCCLRCQ&CPRMECL@MQAFMLRUGIICJRCCL??LRPCIICJƃI J?LBQAF?NQN?PIPMLBBCLGCSUC8SGB5GJJCKQT??PR  "CMKJCEEGLET?LFCRI?L??JGQ@CJ?LEPƃITMMPBCCAMLMKGC GL8SGBMMQR P?@?LR 4MMPFCREPMCGCLBCQAFCCNT??PRTCPICCPGQ ECCLPSGKRCKCCP?JQB?RBMMPBCQR?BKMCR &CR0ƃIQRCKBCGL GLKCRBCMKJCGBGLE MNTMMPU??PBCB?RCPMMICCL CAMJMEGQAFCTCP@GLBGLEQXMLCIU?K Het Kanaalpark Zuid-Willemsvaart schroeft de ambitie hoger op. Die ambitie is het ontwikkelen van een hoogwaardig natuur- en recreatiepark tussen Rosmalen en ’s-Hertogenbosch. Het is straks het economische en groene visitekaartje van de stad. In 2015 is het Kanaalpark klaar. 'NNFV@@QCHFM@STTQ DMQDBQD@SHDO@QJAHMMDMRSDCDKŨJFDAHDC De nieuwe Zuid-Willemsvaart ligt tussen Rosmalen en ’s-Hertogenbosch. Rondom het nieuwe J@M@@KJNLSDDMO@QJK@MCRBG@OLDSKNNEANRLNDQ@RDMAKNDLQžJFQ@RK@MC 'DSDMDCDDK JQžFSCDTHSRSQ@KHMFU@MDDMK@MCFNDCGDS@MCDQDVNQCSDDMQTHFM@STTQO@QJLDSG@KEVHKCD paarden. Een nieuwe beek loopt er als een ‘blauwe draad’ doorheen: over een afstand van 6 JHKNLDSDQRKHMFDQSCD1NRL@KDMRD @HMCDSNDJNLRSU@M @M@@Q,@@RGDSUDQAHMCSCDADHCD QHUHDQDM 'DSO@QJK@MCRBG@OVNQCSFDRBGHJSUNNQADUDQžRUNFDKDMUDKDRNNQSDMUHRRDMDMHRCD ONNQSM@@Q'DS&QNDMD6NTC $QJNLDMÖDSR DMV@MCDKO@CDMTHSJžJOKDJJDMDMQTRSOK@@SRDM  $QJNLSLNFDKžJDDMRS@CR DMRSQDDJANDQCDQžLDSRSQDDJL@QJSQDRS@TQ@MSM@STTQRODDKOK@@SR en ruimte voor meditatie. /TAKHDJDMOQHU@SDO@QSŨDML@JDMGDSR@LDMLNFDKŨJ #DNUDQGDHCHMUDRSDDQS×HMJHMGDS*@M@@KO@QJ (ML@@JSDMCHUDQRDO@QSžDM@EROQ@JDM NUDQCDÖM@MBH²M 'DSF@@SNL1žJRV@SDQRS@@SOQNUHMBHD-NNQC !Q@A@MS6@SDQRBG@O @DM ,@@RDMCDFDLDDMSDM2HMS ,HBGHDKRFDRSDKDMiR 'DQSNFDMANRBG /@QSHBTKHDQDMCQ@FDMAžUH@ hQNNCGDKOSFQNDMi $DMCDDKU@MGDS*@M@@KO@QJJQžFSDDMGDTRK@MCFNDCJ@Q@JSDQ (MSQ@STHM RSDKCDDDMOK@MNOUNNQDDMFNDCDK@MCRBG@OODKžJDHMO@RRHMFU@MGDSADCQžE %HDSRO@CDM UDQAHMCDMGDS*@M@@KO@QJRSDCDKžJFDAHDCDMGDSADCQžELDSDKJ@@QmhVHM VHMiGDDSC@S  $MCDRS@CR DMRSQDDJANDQCDQžHRDDMOQHU@@SHMHSH@SHDEHMR@LDMVDQJHMFLDSCDFDLDDMSD Tekst en foto’s: Gemeente ’s-Hertogenbosch

35

Wat ’s-Hertogenbosch nog meer te bieden heeft

’s-Hertogenbosch vanaf het water MRCLBGCT?L?DBC+??QTG?BCQJSGQ@ƃ #LECJCLMTCPBC"GCXCL??PBCQR?BT?PCL  @CPCGICL@ƃBC!GR?BCJFCRACLRPSKT?LBC QR?B "GRU?RCPPƃICEC@GCBTMPKRFCRKGBBCJ NSLRT?LFCRRUCCH??PJƃIQCU?RCPQNMPR CTCLCKCLR+?PGRGCKQ&CPRMECL@MQAF

#D"HS@CDKHRDDMUNNQL@KHFENQSLDSUžEA@RSHNMR 'DSVDQCJNQSM@ CDHMM@LDU@MCDRS@CHMFDANTVC 'DSENQSJQDDFCDNEÖBH²KD naam Fort Willem Maria, naar een zoon en schoondochter van Frederik Hendrik, de Prins van Oranje die de stad had veroverd. Het vestingwerk moest dienen om de stad te verdedigen tegen eventuele aanvallen van de Spanjaarden. Bovendien was het bedoeld om de Bossche bevolking in de gaten houden. De Hollanders waren M@LDKžJA@MFC@SCDJ@SGNKHDJD!NRRBGDM@QDMSQNTVAKDUDM@@MCD Spaanse koning. In de volksmond heette het fort daarom ‘de Papenbril’. In de Citadel is nu het Brabants Historisch Informatie Centrum gevestigd. !žCD"HS@CDKLNDSDMCDAHMMDMU@QDMCDRBGDODMJHDYDMVDKJD vaarroute gevolgd gaat worden. Vrachtvaart gaat hier rechtdoor om via de Zuid-Willemsvaart richting Veghel te gaan. Dit veroorzaakt nogal wat overlast, reden waarom momenteel wordt gewerkt aan een MHDTVDQNTSDU@MGDSJ@M@@KATHSDMCDRS@CNL /KDYHDQU@@QSJHDRSAž de Citadel veelal voor een ligplaats op de Dommel of een plekje in de GHRSNQHRBGD!QDCD'@UDM 5@MGHDQTHSJ@MLDMFDL@JJDKžJJDMMHR L@JDMLDSGDSGHRSNQHRBGDRS@CRBDMSQTL (MUQNDFDQDSžCDMV@RCD Brede Haven een echte haven waar goederen met zeilschepen naar toe werden gebracht. De schepen kunnen er varen tot aan een stuw. Aan de andere kant van de stuw is de Binnendieze te vinden. In en onder de stad stroomt een wirwar van kleine waterlopen, al dan niet overkluisd. Dit is het domein van de rondvaartboten van de Kring Vrienden van ’s-Hertogenbosch. De bezoekers beleven hier een NMUDQFDSDKžJDDMTMHDJDU@@QSNBGS &DYDSDMHM×THRSDQANSDMK@@SCD RBGHOODQFHCRGDMFDMHDSDMU@MAžM@UDQRBGNKDMDMNMADJDMCDRSTJIDR van de stad. )NFORMATIEOVERDEZEVAARTOCHTENISTEVERKRżGENBżDEBALIESINDE Molenstraat 15a en aan de Parade 12 en op de website: www.binnendieze.nl. Tekst en foto’s: Ed Hupkens / Gerard ter Steege 6RżWILLIGERSBżDE+RING6RIENDENVANS (ERTOGENBOSCH

37

’s-Hertogenbosch van bovenaf bekeken

De contouren van een oude vestingstad

5GCMLBCPJCGBGLET?LCCLEGBQT?LBC)PGLE4PGCLBCLT?LQ&CPRMECL@MQAFBCRPCBCL@CIJGKR T?LBCRMPCLT?LBC1GLR(?L @CPCGIRBCTMCRT?LBCQNGRQMNCCLFMMERCT?LBPGCÎLTCCPRGEKCRCP  &CRFMMEQRCNSLRT?LBCRMPCL B??PU??PFCRF??LRHCQR??R GQBCPRGEKCRCPFMECP K??PLGCR RMCE?LICJƃITMMP@CXMCICPQ 4?L?DBCTGCP@?JIMLQFCCDRBC@CXMCICPCCLGLBPSIUCIICLBSGRXGAFRMTCPBCMSBCTCQRGLEQR?BCLXƃLUƃBCMKECTGLE "C@?JIMLQQRCJJCLBC@CXMCICPQGLQR??R MKQ&CPRMECL@MQAFT?LSGRTCPQAFGJJCLBCECXGAFRNSLRCLRCMTCPXGCL Aan de voet van de toren ligt de Parade, een van de mooiste pleinen van Nederland, NLFDUDMCNNQDDMQžRS@SHFDNTCDANLDM  Op dit plein worden alom bekende evenementen georganiseerd, zoals theaterfestival Boulevard, Jazz in Duketown en het 6HMSDQO@Q@CžR 5@@JYHDSLDMNOCD/@Q@CD groepjes bezoekers lopen, die samen met een stadsgids van de Kring Vrienden van ’s-Hertogenbosch de stad aan het verkennen YžM $UDMUDQCDQNOKHFSGDS!NRRBGD!QNDJ een groot beschermd natuurgebied dat nagenoeg aansluit op het centrum van de RS@C -TDDMOQ@BGSHFV@MCDK DMÖDSR gebied, maar in de afgelopen eeuwen van

38

ADK@MFFDVDDRSAžCDUDQCDCHFHMFU@MCD RS@CLDML@@JSDC@@QAžFDAQTHJU@MCD zogenaamde inundatie (onderwaterzetting). In dit natuurmonument stroomt ook de Dommel. Op deze rivier komt geregeld de R@KNMANNSh%QDCDQHJ'DMCQHJiUNNQAžCHDM@@Q kasteel Nieuw Herlaer vaart. De kleinere rondvaartbootjes van de Binnendieze varen hier langs de oude vestingmuur. 5DRSHMFRS@C 5@M@EDDM@MCDQA@KJNMNOCDSNQDMJQžFSCD bezoeker een indrukwekkend uitzicht over het centrum van de historische binnenstad. De Markt is de plaats waar rond 1450 Jeroen

Bosch werd geboren, woonde en heeft gewerkt. De stadsgids vertelt hier over het ontstaan van de stad als onderdeel van het 'DQSNFCNL!Q@A@MSDMNUDQCDJQžFR geschiedenis van de stad. De oude vestingstad werd toen regelmatig aangevallen door CD'NKK@MCDQRDMCD&DKCDQRDM $MGžUDQSDKS over de Tachtigjarige Oorlog en over stadhouder Frederik Hendrik, die in 1629 met een imposant Staatsleger de stad veroverde. We zien de contouren van het voormalige Groot Ziekengasthuis. Het ziekenhuis is in 2011 onder de naam Jeroen Bosch Ziekenhuis verhuisd naar de rand van de stad. Het oude gebouw staat op de

j(Mh#D/žOiGNDECDMHDL@MCNL te komen van de honger”

nominatie om gesloopt te worden. Het NNQROQNMJDKžJD&@RSGTHRRSNMCATHSDMCD eerste stadsmuur. Het was een soort opvanghuis voor mensen die na zonsondergang de stad niet in konden. In de 15e eeuw werd het Gasthuis verplaatst naar een terrein gelegen tussen de Binnendieze en de Noordwal. Vanaf het begin van de 19e eeuw werd de naam Groot Ziekengasthuis gebruikt (’t Gròòt in de volksmond). Het terrein van het oude ziekenhuis ligt tussen de Nieuwstraat en de voormalige Lange Tolbrugstraat. Over een tak van de Binnendieze (Marktstroom) lag een brug waar sinds 1213 tol werd geheven. In dit FDAHDCHRCNNQCDDDTVDMGDDMDDMVžJ ontstaan met woonhuizen, winkeltjes, herbergen, danshuizen en bordelen. Ooit hebben er zelfs een klooster en een kazerne FDRS@@M #DYDVžJV@RDDMDBGSDUNKJRATTQSCHDADJDMCRSNMC@KRh#D/žOi  Een drukbevolkt stadsdeel met vreugde en verdriet, armoe, goedheid en ruwe romanSHDJ (M#D/žOGNDECDMHDL@MCNLSD

komen van de honger. Het bekende Bossche café ’t Pumpke’ aan de Parade had ooit hier YžMQNNSR@@MCD'NNFD-HDTVRSQ@@S *QHMF5QHDMCDM Vanaf weer een ander balkon is uitzicht op enkele oude kerken in de stad. Van de Sint-Jan zien we het dak, de luchtbogen en de luchtboogbeelden. De voormalige Sint-Jacobskerk is te zien, waarin tegenwoordig het Jheronimus Bosch Art Center is gevestigd. Even verderop het ‘Groot Tuighuis’: vroeger de Oude Sint-Jacob, maar nu een thuishaven voor de bouwhistorische en archeologische dienst van de stad. Hier kan men onder leiding van een Kringgids JDMMHRMDLDMU@MCDNTCDUNMCRSDMCHDAž CDUDQRBGHKKDMCDNOFQ@UHMFDMHMCDRS@CYžM gedaan. Het Zwanenbroedershuis in de Hinthamerstraat is zeker een bezoekje waard. Hier vertellen de gidsen over de van oorsprong sociale hulpverlening en MariaUDQDQHMFHMCDRS@C &NDCSDYHDMYžMGDS klooster en de kapel van de zusters van de

Choorstraat. We nemen de trappen naar beneden en komen weer terug op de Parade. Als we de Parade oversteken, staat daar het prachtig gerestaureerde pand van de vereniging Kring Vrienden van ’s-Hertogenbosch, een van de grootste heemkundeverenigingen in het land. #DYDUQžVHKKHFDQRNQF@MHR@SHDUDQYNQFSNNJ RS@CV@MCDKHMFDMQNMCKDHCHMFDMHMAžYNMdere gebouwen en vaartochten over de Binnendieze en over de Dommel. Voor informatie over een bezoekje aan de stad en over de vele activiteiten van de Kring Vrienden van ’s-Hertogenbosch kunnen BELANGSTELLENDENTERECHTBżDE+RINGBALIES aan de Parade 12 en in de Molenstraat 15a en op de website: www.kringvrienden.nl.

Tekst en foto’s: Gerard ter Steege / Ed Hupkens 6RżWILLIGERSBżDE+RING6RIENDEN van ’s-Hertogenbosch

39

,IVING LIGHT :ORGELOOS LEASEN 3TOCKLEASE &LEXILEASE 2ESPONSIBLE LEASE !DDITIONAL LEASE 3TARTERSLEASE Wagenparkbeheer Maatwerk

Nieuw CONTRACT (ET LEASENIET AAN U R WAA VAST ZIT


S (ERTOGENBOSCH s %INDHOVEN s (ELMOND s /SS s 6EGHEL s 4     s AUTOPONLEASENL

leveren wij aan onze klanten de kwaliteit die zij wensen... !!!"#$%&&'"(&&)"*$+,-$."/$"0,1'"$'"2$$"/$ ($'3$'"2$/"($"&4()567/#$8$r.

Ambrosiusweg 7 5081 NV Hilvarenbeek T 013 542 37 55 Lid van bouwend Nederland en Bouwgarant

www.aannemersimons.nl

95''$2,'#:-$(),1;"?

Het BHICISGEVESTIGDINEENPRACHTIGZEVENTIENDE EEUWS FORT DE#ITADEL DATLIGTAANDE:UID 7ILLEMSVAARTIN ’s-Hertogenbosch

Fraaie prent uit 1860 DETƁDWAARIN#HRISTINA3CHÙSSERLEEFDE $EZELAATDEAANLEGPLAATSVANDEBOTENZIEN,INKSHET Kruithuis, rechts daarvan de toenmalige Orthenbrug

Brabants Historisch Informatie Centrum

Duik in de rijke (water)geschiedenis van Brabant -NHSLGE??R!FPGQRGL?1AF×QQCPQKMPECLQMKCCLSSPMDLCECLL??PBC8SGB5GJJCKQT??PR MKCCLCKKCPU?RCPRCF?JCL &??PK?L &CPK?L"?FKCL GQ@SGRCL@CXGEMNBC@JCICPƃCLGL F??PFSGQXGRIJCCPK?ICP5GJJCK1AF?DP?R??LXƃLUCPI JQBCXCRGCLKGLSRCLJ?RCPFSJNECPMCN FMMPR QAFGCRBMMPFCKFCCLB?RFƃTPMSU"?FKCLLGCRFCCDRXGCLRCPSEIMKCL &ƃPCLRL??P @SGRCLU??P@PSEU?AFRCP(MF?LLCQ)?LRCPQHSGQR@CXGEGQF??PMNFCRBPMECRCF?JCL "CXCF?B  BMMPFCRECQAFPCCSUT?LIGLBCPCLEC?J?PKCCPB BGAFR@ƃBCMCTCP?JJCCLLMEU?RPMIICL@MTCL FCRU?RCPXGCLSGRQRCICLCLU?QBCT??PRGLECQNPMLECLv Wist u dat deze spannende gebeurtenis zich anderhalve eeuw geleden heeft afgespeeld in de omgeving waar binnenkort Maritiem iR 'DQSNFDMANRBGOK@@SRUHMCS Dit verhaal en vele andere over watermolens, bruggen en veren, maar ook over thema’s zoals ‘genieten van water’ en ‘verdedigen met water’, kunt u terugvinden op de Brabantse Waterkaart, een virtuele ontmoeSHMFROKDJQNMCNLCDQžJDV@SDQFDRBGHDCDMHR van onze provincie, en ondergebracht op www.bhic.nl. !'("AHDCSL°°Q Het BHIC is het geheugen van de provincie Noord-Brabant en is gevestigd in een prachtig zeventiende-eeuws fort, de Citadel in ’s-Hertogenbosch.

Dit indrukwekkende gebouw kent een lange FDRBGHDCDMHRDMADV@@QSHMYžMCDONSRLDDQ dan dertig strekkende kilometers aan documenten. Veel van de gegevens kunt u via de website raadplegen. Deze zal overigens rond het evenement Maritiem BNLOKDDSUDQMHDTVCYžM !DMSTFD¶MSDQDRseerd in familiegeschiedenis, raadpleeg dan zeker www.bhic.nl. Ook voor de geschiedenis van uw stad of dorp, mooie Brabantse UDQG@KDMENSNiRÖKLRDMJ@@QSDMNEHMENQL@SHDNUDQCQ@L@SHRBGDUKHDFSTHFBQ@RGDRSžCDMR de Tweede Wereldoorlog kunt u er terecht. 3žCDMR,@QHSHDLiR 'DQSNFDMANRBGADMST van harte welkom om eens lekker rond te neuzen in en rondom de prachtige Citadel DMJDMMHRSDL@JDMLDSGDS!'("HM@KYžM historische facetten. De toegang is gratis.

BHIC Meer informatie: Brabants Historisch Informatie Centrum Zuid-Willemsvaart 2, ’s-Hertogenbosch www.bhic.nl Tekst: Margot America Foto en prent: BHIC / Stadsarchief ’s-Hertogenbosch

41

%P??DK?AFGLC>"CŽXCPCL+?LT?LMLBCP??LLCKCP 4?L&MPCL@žBCSGREP?TGLECLT?LX?LBGL4SEFRR @ T  SGR@PCGBGLEQNJ?LR8?LBGLQ&CPRMECL@MQAF

$MRMSGRT?LBCTGCPGLET?LFCRH?PGE@CQR??LT?LBCQR?B  -NRPCBCLT?LBCBPGCPCSXCLŽXCPCL+?L ŽXCPCL4PMSUCLŽXCPCL )GLBGLBCUžI>R8?LBMKBCQRP?RCLT?LIGLBCPCLTPžRCK?ICL

Waterplassen van toen

’s-Hertogenbosch waterstad "CL MQAFQR??RT?LMSBQFCP@CICLBMKXƃLU?RCPPƃICMKECTGLE ECRSGEC??LBSGBGLECLXM?JQBC KMCP?QBP??I "CGLUMLCPQF?BBCL TMMP?JGLBCUGLRCP PCECJK?RGEJ?QRT?LMTCPQRPMKGLECL "GRGQ FCRECTMJET?LFCRDCGRB?RQ&CPRMECL@MQAFTPƃJ??EJGER "C"GCXC BC"MKKCJCLBC?TGLBCL FGCP?JJCK??JFSLUCEL??PBC+??Q "CXCBPGCPGTGCPCLXƃLFCR@CICLBQR K??PGLBCJ??RQRC H??PFCCDRQ&CPRMECL@MQAFCPTCCJU?RCP@ƃECIPCECL

’s-Hertogenbosch barstte in de negentiende DDTVTHSYžMUNDFDML@@QU@MVDFDCD status als vestingstad was uitbreiding buiten CDV@KKDMMHDSLNFDKžJ (MUDQKNNQ ’s-Hertogenbosch die status, maar dat maakte MHDSLDSDDMCDVDFUQžUNNQMHDTVANTV  De binnenstad ligt op een hoger gedeelte (een ‘donk’), maar de grond in het omliggende gebied moest opgehoogd worden. De eerste uitbreiding werd gebouwd tussen de Dommel en het station. Voordat met de bouw begonnen kon worden, moest de grond met gemiddeld vier meter zand worden opgehoogd. Dit zand werd tussen 1889 en 1893 gewonnen op de Vughtse Heide. Het werd uitgegraven met een graafmachine

42

CHDCNNQCD@QADHCDQRCDhŽYDQDM,@MiVDQC genoemd. Het zand werd per spoor naar ’s-Hertogenbosch gebracht en handmatig (!) verspreid over de op te hogen grond. Door de zandwinning ontstond een plas die de naam U@MCDFQ@@EL@BGHMDJQDDF #DVžJJQDDF haar naam vanwege de ophoging: Het Zand. Het Zand was rond 1910 volgebouwd. Het besef ontstond dat er nieuwe stadsuitbreiding nodig was. Dit keer keek men richting het noorden: de Muntel. Ook hier waren grondophogingen nodig. In 1916 werd het ontwerpplan voor de Muntel goedgekeurd en kon worden begonnen met de grondophoging. Daarvoor moest

zand gewonnen worden. Dit was tevens een mooi werklozenproject: vanwege de Eerste Wereldoorlog had de Nederlandse – en CTRNNJCD!NRRBGDmDBNMNLHDDDM×HMJD knauw gekregen. Door de zandwinning ontstond een nieuwe plas die naar analogie U@MCDŽYDQDM,@MCDŽYDQDM5QNTVVDQC FDMNDLC +@SDQNMSRSNMCAž'HMSG@LNNJ CDJKDHMDQDY@MCOK@RGDSŽYDQDM*HMCV@@Qmee de familie compleet was. Na de Tweede Wereldoorlog breidde de stad zich in alle richtingen uit: west, zuid, oost DMMNNQC 5NNQ@KKDMHDTVDVžJDMLNDRS de grond worden opgehoogd. Voor West is Y@MCFDVNMMDMAžGDS$QSUDKCV@@QCNNQ

$MRMSGRBCŽXCPCL4PMSUGLFCR.PGLQ &CLBPGIN?PIKCRECQAFCGBCLXUCK@?BCL  JGLIQTMMPTPMSUCL PCAFRQTMMPK?LLCL

CD$QSUDKCOK@RNMSRSNMCDMAž$MFDKDMGDS $MFDKDQLDDQ !žCD@@MKDFU@M9THCHRCNNQ zandwinning de Zuiderplas ontstaan. Het ADCQžEC@SGDSY@MCLNBGSVHMMDMV@RCD ÖQL@!NR*@KHRGDSGTHCHFD!NR*@KHRCHD daarvoor een speciale machine bouwde, genaamd de ’s-Hertogenbosch. De Oosterplas DM-NNQCDQOK@RYžMNMSRS@@MCNNQY@MC VHMMHMFUNNQCD@@MKDFU@MCDVžJDM.NRS en Maaspoort. Voor Maaspoort is ook zand gewonnen uit het Engelermeer. !žM@@KCDYDOK@RRDMYžMUQžVDKLDSDDM in gebruik genomen voor recreatie. Aan CDNNRSYžCDU@MCD$QSUDKCOK@RCHDUH@CD Dieze een verbinding heeft met de Maas, is een jachthaven gebouwd. Er is alle ruimte

-LRQR??LT?LBC8SGBCPNJ?QBMMPBC @?EECPUCPIX??KFCBCLBMMP MQ)?JGQR @ T NJ?L8SGB

“Door zandwinningen ontstonden nieuwe OK@RRDMCHDUQžVDK@KKD direct voor recreatie werden bestemd.” voor watersport. In de jaren dertig werd QNMCNLCDŽYDQDM5QNTVGDS/QHMR'DMCQHJpark aangelegd, met een omheind zwembad in de plas zelf – ook weer een mooi VDQJKNYDMOQNIDBSSžCDMR#D#DOQDRRHD 'DS YVDLA@CHMCDŽYDQDM5QNTVJDMCDCQHD strikt gescheiden afdelingen: het mannenbad, het vrouwenbad en het familiebad. Het V@RM@STTQKžJDDMRONQSNLNMC@MJRGDS strenge toezicht, tóch in het andere bad te JNLDM '@KUDQVDFDCDI@QDMYDRSHFVDQCAž CDŽYDQDM5QNTVGDSNUDQCDJSD!Q@A@MSA@C gebouwd. Eind jaren negentig werd het

VDDQ@EFDAQNJDM 3NDMV@RGDSUNNQAžLDS GDSYVDLLDMHMDMAžCDŽYDQDM5QNTV .NJ@@MCD9THCDQOK@RJ@MGDDQKžJFDQD BQD²DQCVNQCDM #@@QUNNQHRCDYDOK@RU@M@E het begin bestemd geweest. Dat leidde tot de aanleg van een strandbad, een botenhaven, vier schoolsportvelden, een grote RODDKOK@@SRDDMJHMCDQANDQCDQžDDMGDDLpark en een speel- en picknickweide. De NTCDANDQCDQžHRHMLHCCDKRNLFDUNQLCSNS een Brabantse herberg. Ook in het Engelermeer kan gezwommen worden. ’s-Hertogenbosch is nog steeds een stad met veel water – juist om de voeten van de bewoMDQRU@MCDTHSCžDMCDRS@CCQNNFSDGNTCDM

Tekst: Marieke Klomp Foto’s: Stadsarchief ’s-Hertogenbosch

8CGJQAFMMJ"C-MQRCPNJ?Q 43

Duik in de waterketen! Met een spetterende wandelroute tijdens Maritiem 2013

Ontdek wat de gemeente ‘s-Hertogenbosch samen met haar partners allemaal onderneemt om het water in de stad beheersbaar te houden. Want water is niet vanzelfsprekend! Van drinkwater tot hemelwaterverwerking en van rioolwaterzuivering tot vaarwater. Ontdek de waardevolle waterketen, een altijd stromende cyclus van iets dat we allemaal nodig hebben: WATER!

Om kennis te maken met deze waterketen is een prachtige route voor u uitgestippeld, die u langs verschillende belangrijke herkenningspunten voert.

Vanaf 20 september 2013 is de routekaart gratis voor u te downloaden en te printen op www.s-hertogenbosch.nl Loop deze spetterende route en ontrafel al puzzelend het ‘magische woord’. Zo maakt u ook nog eens kans op fantastische prijzen!

Koninklijke Nederlandse Motorboot Club

KNMC Schipperskoor beleeft Maritiem ’s-Hertogenbosch "C),+! TMJSGR)MLGLIJƃIC,CBCPJ?LBQC+MRMP@MMR!JS@  GQCCLTCPCLGEGLET?LCLTMMP?ARGCTCKMRMP@MMRT??PBCPQ BGC FSLFM@@WT?LRƃBRMRRƃBEP??EKCR?LBCPCLBCJCL !SJRSPCJC CLQNMPRGCTCCJCKCLRCLK?ICLB??P@ƃQRCCBQBCCJSGRT?LFCR T?PCL K??PMMIBCECXCJJGEFCGBUMPBRLGCRSGRFCRMMETCPJMPCL  4CCJJCBCLBGCCJI??PRƃBCLQ@ƃCCLIMKQRCLMDRMCPRMAFRCL FC@@CLJCPCLICLLCL @CQJSGRCLQMKQKCRCCLN??PQAFCNCL MLBCPJGLEJ?LECPCPCGXCLRCK?ICL @ƃTMMP@CCJBL??P "CLCK?PICL  CPJƃL .?PƃQ  MCB?NCQRMD8SGB$P?LIPƃI De KNMC-vloot is zeer gevarieerd en kent zowel kleine als grotere en zowel langzame als snellere schepen. Aan de meeste activiteiten kan met alle scheepstypes worden deelgenomen. De KNMC is er dan ook voor elke motorbootvaarder. 3NDQSNBGSDMUNNQINMFDMNTC De KNMC verwelkomt steeds vaker leden met schoolgaande kinderen. Voor deze varende gezinnen worden speciale evenementen georganiseerd. Zeer geliefd is de I@@QKžJRDhJKDHMJHMCDQSNBGSiCHDQNMC Hemelvaart plaatsvindt. Zoals de naam van de tocht al aangeeft, doen clubleden mee met één of meer kleinkinderen aan boord. Het programma van deze tocht staat na-

*-,"2BGHOODQRJNNQSQDDCSNO Ook buiten het vaarseizoen bruist het KNMC-clubleven. Soms is er een feest en er YžMKDYHMFDMBTQRTRRDMDMHMENQL@SHDAžDDMkomsten. Op ander gebied is de KNMC NNJ@K@BSHDEYN@KRTSžCDMRCDYDDCHSHDU@M Maritiem ’s-Hertogenbosch zult ervaren. Met een eigen Schipperskoor timmert de KNMC M@LDKžJ@@MCDVDF (MCDVHMSDQQDODSDQDMDMNOSQDCDMSžCDMREDRSHUHSDHSDM 2HMCR enkele jaren treedt het koor ook op in de YNLDQSžCDMRDDMM@TSHRBGEDRSHU@K $M KDSVDK@KKDKDCDMU@MCHSJNNQYžMCTR schipper! Meer dan 40 schepen van het KNMC Schipperskoor liggen gedurende Maritiem ’s-Hertogenbosch in de ZuidWillemsvaart. Het koor zal enkele malen optreden op het grote podium. $E+.-#ISEENAANTREKKELżKECLUBVOOR motorbootvaarders. Wilt u meer informatie OFDENKTUEROVERLIDTEWORDEN+żKDAN eens op www.knmc.nl onder ‘lid worden’ voor alle activiteiten.

Tekst en foto’s: KNMC

STTQKžJFDGDDKHMGDSSDJDMU@MADKDUDMHRRDM UNNQCDJHMCDQDM ,@@QDQYžMLDDQ*-," toertochten: als enige watersportvereniging in Nederland worden door en voor de leden NOMHDS BNLLDQBH²KDA@RHRI@@QKžJRAžM@ tochten georganiseerd. Tochten met een gevarieerd programma en een duur van enkele dagen tot meerdere weken. Speciaal voor nieuwe leden wordt elk jaar een ‘nieuweledentocht’ gehouden. Voor hen betekent GDSAžM@@KSžCDDMUDQQTHLHMFU@MGTM bekende vaargebied en kennismaking met MHDTVDU@@QUQHDMCDM .NJYžMDQDUDMDLDMten zoals het openingsfeest van elk nieuwe U@@QRDHYNDMDMh*HCR,@QHSHDLiV@@QAž KNMC-leden een dag varen met kinderen met een chronische ziekte of handicap.

45

'LBSQRPGCF?TCL6ANWEGEDEMOGELƁKEUITBREIDING VANDE"RABANTHALLENMOET.EPTUNUSBINNENKORT WAARSCHƁNLƁKAFSCHEIDNEMENVANDE)NDUSTRIEHAVEN

)MMPLU??PB$E+OORNWAARD is gelegen op een prachtige locatie, midden in de natuur

Waterplassen van nu en hun verenigingen

WV Neptunus in beeld

Tijd voor een nieuw begin 5?RCPQNMPRTCPCLGEGLE,CNRSLSQGQ?JQGLBQBCMNPGAFRGLEGLECFSGQTCQR??LBC'LBSQRPGCF?TCL GLQ&CPRMECL@MQAF 1GLBQ@CQAFGIRBCTCPCLGEGLEMMIMTCPCCLF?TCLGLBC)MMPLU??PB  CCLPSQRGCIECJCECLX?LBE?R??LBC+??QL?@ƃ#KNCJ 4?LUCECBCKMECJƃICSGR@PCGBGLET?LBC P?@?LRF?JJCLGQFCRBC@CBMCJGLEB?RBC'LBSQRPGCF?TCLGLBCL??QRCRMCIMKQRIMKRRCTCPT?JJCL  "??PKCCUMPBRBC)MMPLU??PBBÌF?TCLT?L,CNRSLSQ

De 81-jarige Sjef van Daal (actief lid) en de 71-jarige Johan Sommers (havenmeester InCTRSQHDG@UDMYžMYNiMADDSIDUDQFQNDHCLDS -DOSTMTRYDYžMQDRODBSHDUDKžJDM jaar lid van de vereniging. “Van oudsher is Neptunus gehuisvest aan de Industriehaven. We waren de goedkoopste en gezelligste watersportvereniging, vanuit de overtuiging dat iedereen watersport moest kunnen beCQžUDM .MYDKDCDMYžM@KSžCYDDQHMUDMSHDE FDVDDRSYDANTVCDMU@@JYDKEGTMANSDM  (MGDSUDQQDUDQKDCDMV@RDQRSQžCLDSCD M@AžFDKDFDMV@SDQRONQSUDQDMHFHMF#D5HJHMFV@@QU@MHMCHDSžCCDADSDQADCDDKCDM lid waren. Dat is al lang geleden hoor, de samenwerking is nu uitstekend.”

46

Sinds 2001 beschikt de vereniging over een CQžUDMCBKTAGTHRmFDM@@LC)@BJ!DSNMm van 22 meter lang en 8 meter breed. Het beschikt over een ruime kantine met bar en keuken, een terras en een toilet-douchecomAHM@SHDCHD@KSžCNODMHR (MGDSRNTSDQQ@HM YžMDDMFQNSDUDQF@CDQY@@K@MMDWIDTFCruimte, twee ruime toilet- en doucheruimtes, een bestuurskamer en twee technische ruimtes te vinden. “In de herfst en winter ligt het clubschip in de Industriehaven, in de lente en zomer in de Koornwaard. Op vaste SžCDMHRDQDDMUQžDHMKNNOLDMRDMJTMMDM dan gewoon binnenlopen voor een kopje JNEÖDNESGDD k

BSHDUDKDCDM j'DSAžYNMCDQDHRC@SGDSBKTARBGHOUNNQ een groot deel is gebouwd door onze eigen leden. Ook de kades aan de IndustriehaUDMYžMCNNQKDCDMYDKE@@MFDKDFC 'DSHR tekenend voor hun grote betrokkenheid.” Neptunus heeft ongeveer 230 leden en 180 KHFOK@@SRDM j'DSYžMUDDK@KLDMRDMU@M circa 50 jaar en ouder. We doen ons best om meer jongere mensen binnen te halen, maar dat gaat nog wat moeizaam. Ook als mensen geen boot meer hebben, mogen ze AžNMRAKžUDMJNLDM 9NGDAADMVDGHDQ enkele dames van wie de man is overleden. 9žUHMCDMGDSÖIMC@SYDSNBGMNFKHCLNFDM AKžUDMU@MCDUDQDMHFHMF k

$ANKZżEENGROTEGROEPBETROKKENLEDENWORDENERVAAKENVEELLEUKEACTIVITEITENGEORGANISEERDBż.EPTUNUS

-DOSTMTRNQF@MHRDDQSVDCRSQžCDMCDMJ aan de Oetel Challenge en, in samenwerking met andere watersportverenigingen, #D!NRRBGDDUDMDLDMSDMDMBTQRTRRDM workshops. “Deze worden uitgevoerd door verschillende teams waarin onze leden zich hebben verenigd. We hebben een vaste club van ruim 60 mensen die maar al te graag hun handen uit de mouwen steken voor de vereniging.” Onzekerheid De gemeente ’s-Hertogenbosch heeft de locatie aan de Industriehaven nodig voor uitbreiding van de Brabanthallen, maar het is K@MFNMCTHCDKžJFDVDDRSV@MMDDQLDMDBGS weg moet van deze plek. “Die onzekerheid is erg vervelend. Het lastige is dat je niets kunt opbouwen, omdat je een beetje hinkt op twee gedachten. Het heeft ook geen zin meer om onderhoud te plegen. Alleen het RSQHJSMNNCY@JDKžJDHRFDC@@MV@@QCNNQ ADO@@KCDY@JDMDMHFRYHMRYžMUDQV@@QKNNRC  #DK@@SRSDSžCGDAADMVDDBGSDQ@KRSDDCR meer de Koornwaard gebruikt als basis voor onze activiteiten. Ook om onze leden de SžCSDFDUDMNLSDVDMMDM@@MCDMHDTVD situatie.”

!DHCDGDQDMGDAADMMNFCDhFNTCDMSžCDMi U@MCDUDQDMHFHMFLDDFDL@@JSDMJžJDM daar met weemoed op terug. “De vereniging bruiste toen van het leven. De dekschuit ‘Oude Willem’ werd nog gebruikt als BKTAGTHR #DCNMCDQC@F@UNMCVDCRSQžCDM DDMUNNQSYDSSHMFU@MCDCH@L@MSVDCRSQžCDM ter gelegenheid van het 60-jarig bestaan, waren gedenkwaardig. En een vaste groep gangmakers deed jaren mee aan het ZeelieCDQDMRNMFEDRSHU@KSžCDMR,@QHSHDLDMVNM FDQDFDKCCDDDQRSDOQžR k#DUDQDMHFHMF bestaat in 2014 tachtig jaar, een feit dat onFDSVžEDKCVNQCSFDUHDQC 'DSHRDDMLNNHD

“Een vaste groep gangmakers deed jaren mee aan het Zeeliederensongfestival SžCDMR,@QHSHDLDM won geregeld de DDQRSDOQžRk

gelegenheid om het verleden af te sluiten en een nieuwe bloeiperiode aan de Koornwaard in te luiden. #D*NNQMV@@QC “De Koornwaard is gelegen op een prachtige locatie, midden in de natuur. Vanwege de omlegging van de Zuid-Willemsvaart zal de ingang naar de haven worden verlegd. Men is bovendien bezig met het uitdiepen. $QYžMLDDQC@MFDMNDFUNNQYHDMHMFDM waaronder een lange vaste steiger en drie FQNSDCQžUDMCDRSDHFDQR #@@QM@@RSHRDQOKDJ UNNQNMRCQžUDMCDBKTAGTHR k Hoe ervaren Sjef en Johan zelf het komende UDQSQDJTHSCD(MCTRSQHDG@UDM)NG@Mj(JVHK GHDQDHFDMKžJGDKDL@@KMHDSVDF (JADMGHDQ normaal gesproken iedere dag te vinden, van ’s ochtends vroeg tot ’s avonds laat. Als het echt zo ver komt, stap ik over naar De 5HJHMF k2IDEj(JMDDLLDSOžMHMGDSG@QS afscheid van de Industriehaven, maar het UNDKSSDFDKžJDQSžC@KRDDMMHDTVADFHM #@S hebben we nodig om de vereniging weer nieuw leven in te blazen.” Tekst: Astrid Berkhout Foto’s: Jos Buskens

47

Adv_2007_1-4_pag_XPR5

Benieuwd naar wat (online) video voor uw organisatie kan betekenen?

02-07-2009

15:41

Wij Älmen Maritiem 2013

Zorg dat u de boot niet mist en neem contact met ons op. www.krosmedia.nl

073 - 613 67 20

0DULWLHP

V+HUWRJHQ ERVFK

'ULHGDJHQ YRORS JHQLHWHQ

0DULWLHPODDWXQDXWLVFKJHQLHWHQ 9DQWPVHSWHPEHULV V+HUWRJHQERVFK ZHHUKHWGHFRUYDQKHWQDXWLVFKVSHNWDNHO 0DULWLHP:LMZHQVHQDOOHGHHOQHPHUVHQ EH]RHNHUVYHHOSOH]LHU

0HHULQIR ZZZPDULWLHPVKHUWRJHQERVFKQO 6DPHQVWHUNHU'DWLVKHWLGHHYDQ FR¸SHUDWLHIEDQNLHUHQ

Pagina 4

DE MARINE VOOR VEILIGHEID OP EN VANUIT ZEE Dit jaar prominent aanwezig bij Maritiem ’s-Hertogenbosch Een van de belangrijkste taken van de Koninklijke Marine is het verdedigen van het Nederlandse grondgebied en dat van de bondgenoten. Ook zorgt de Marine voor de bescherming van het grondgebied en de wateren rond de Nederlandse Antillen en Aruba. Om deze taken te kunnen uitvoeren zijn permanent Marine-eenheden aanwezig in het Caribisch gebied. Op dit moment is de Marine aanwezig in de Golf van Aden om in internationaal verband de vaarroutes te beveiligen tegen aanvallen van (Somalische) piraten. Ook varen op schepen onder Nederlandse vlag eenheden van het Korps Mariniers mee om deze schepen te beveiligen tegen aanvallen van piraten. Nederland stelt zijn eigen veiligheid en onafhankelijkheid zeker door met andere landen samen te werken. Ons land is als een van de eerste lid geworden van de NAVO (Noord Atlantische Verdrags Organisatie). Ieder lid van de NAVO heeft de bereidheid uitgesproken om de veiligheid van elk ander land te helpen waarborgen. De schepen van de Marine maken deel uit van de verschillende NAVO vlootverbanden, zoals de Standing NATO Response Force (NRF) Maritieme Groep I en II. De Nederlandse mijnenbestrijdingsvaartuigen vormen samen met deze twee vlootverbanden de maritieme component van de NRF. Deze NAVO reactiemacht kan op korte termijn worden ingezet en volledig integreren met een militaire operatie waar ook ter wereld.

De Nederlandse krijgsmacht en de krijgsmachten van onze bondgenoten voeren samen crisisbeheersings- en vredesoperaties uit. Het belangrijkste doel is het voorkomen van een gewapend conflict. Het merendeel van de wereldzeeën valt onder de internationale wateren. Marineschepen kunnen lange tijd achter elkaar overal ter wereld zelfstandig optreden zonder grenzen te overschrijden. Eenheden van het Korps Mariniers worden ingezet voor operaties op het land of voor amfibische operaties, op de grens van land en water. Op het gebied van amfibische operaties werkt het Korps Mariniers al ruim 30 jaar samen met Groot-Brittannië. Door de inzet van marineschepen en het Korps Mariniers heeft de Koninklijke Marine haar waarde bij crisisbeheersingsoperaties- en vredesoperaties al vaak bewezen. Waar mogelijk ondersteunt de Marine civiele autoriteiten in binnen- en buitenland. Het gaat dan vaak om rechtshandhaving, rampenbestrijding of humanitaire hulpverlening. Ook ondersteunen Marineduikers regelmatig de hulpdiensten bij zoekacties onder water. De Marine heeft de operationele leiding over de Kustwacht in Nederland en het Caribisch gebied. De Kustwacht coördineert reddingstaken, handhaaft de regels voor het scheepvaartverkeer, voert visserij-inspecties uit, controleert op milieuovertredingen en bestrijdt illegale activiteiten zoals drugssmokkel. Daarnaast ruimt de Marine ook explosieven op, bijvoorbeeld zeemijnen uit de Tweede Wereldoorlog. Tot slot voert de Marine hydrografische metingen uit. Daarmee worden onder andere zeekaarten gemaakt die zowel door de beroeps- als de recreatievaart worden gebruikt. De Vloot & Roadshow KM, ter promotie van en voorlichting over de Marine, beschikt over een klimtoren van 10 meter hoogte. Het publiek kan (onder begeleiding) naar boven klimmen. De Roadshow is ook uitgerust met een promotietent, rubberboten en een trailer met daarin een brug-simulator. Daarmee is het mogelijk om piraten te onderscheppen, of met een fregat door de Rotterdamse haven te varen.

Bossche Reddings Brigade houdt een oogje in het zeil Voorzitter Ronald van Litsenburg

“Als het goed is, halen we de krant nooit” +?PGRGCKRPCIRCJIH??PXML @CXMCICPQ JQBSGXCLBCLKCLQCLXGAFGLCLMKFCRU?RCP TCPX?KCJCL JGERCCLMLECJSIIJCGLMDEPMMRMNBCJMCP %CJSIIGEGQCPRƃBCLQ+?PGRGCK Q&CPRMECL@MQAF?JRƃBBC MQQAFC0CBBGLEQ PGE?BC 0 BGCCCLMMEHCGLFCRXCGJFMSBR -NECPGAFRGLGQBC 0 BCMSBQRCT?L,CBCPJ?LB $MRMQ??LBCU?LBGLFCRAJS@FSGQGL FCR.PGLQ&CLBPGIN?PIBMCLFCPGLLCPCL??LFMCFCRTPMCECPU?QCCLNCPQMLCL?SRMKCRCCLXCJD ECILSRQCJB>PCBBGLEQ@PGE?BC@MPBHCCPMN MP?LHCPCECLH?QHCQCLCCLCCLTMSBGECISGN@MMRMKFCR U?RCPKCCGLRCE??L LLME??RBCPCBBGLEQ@PGE?BCFCCJ?LBCPQRCUCPIKCRCGECLRCPPCGLU?ECLQ SLGDMPKCLCLQLCJJCKMRMP@MRCL *CTCLQPCBBCLGQCCLQCPGCSXCX??I Hulpverlener én sportvereniging De Bossche Reddings Brigade is een vereniging met meer gezichten. “De meeste mensen kennen ons van onze taak als waterhulpverlener”, vertelt voorzitter Ronald van +HSRDMATQF j6DO@SQNTHKKDQDMAžRSQ@MC baden, zoals de Oosterplas en de Zandmeren, en evenementen op het water. Denk aan Maritiem, de Dommel Regatta,

50

de Sinterklaasintocht en Bosch Parade in ’s-Hertogenbosch, en elders in het land evenementen zoals Extrema Outdoor, #DBHADKDMCD&@X/QHCD .NJYžMVD@K I@QDMCDU@RSDQDCCHMFROKNDFAžCDNOM@mes van het televisieprogramma ‘Te Land, SDQ9DDDMHMCD+TBGSi 6DYžMC@@QUNNQ@K om de veiligheid te waarborgen en (eerste) hulp te verlenen als er onverhoopt toch iets

gebeurt. Niet zelden ondersteunen we ook de reguliere hulpdiensten als er iets op of AžGDSV@SDQOK@@SRUHMCS 9NGDAADMVDDDM  @K@QLOKNDFCHDGDKOSAžYNDJ@BSHDRM@@Q drenkelingen.” +HEDR@UHMF@KRRONQS “Naast de hulpverlening op het water GDAADMVDMNFDDMADK@MFQžJDS@JU@M

Wist u dat... …de BRB in 1908 werd opgericht naar aanleiding van een overleg in Plaats Royaal van bezorgde burgers na een verdrinking in de Brede Haven? …de BRB een van de grootste reddingsbrigades van Nederland is? …de BRB niet met beroepskrachten werkt, maar uitsluitend met vrijwilligers?

RONQSLDMRDMV@SDQUQžL@JDM #@SADFHMS@K AžCDJKDHMSIDRU@M@EI@@QAžGDSYVDL ABC en kan helemaal uitgebreid worden tot een volwaardige reddingsopleiding. Dan gaat het echt om leren zwemmen, zwemmend redden op verschillende niveaus en zelfs redders leren redden. Maar niet HDCDQDDMVHKTHSDHMCDKžJKHEDFT@QCVNQCDM UDDKYžMDQNNJOTTQUNNQCDRONQS 6D YžMCTRNNJDBGSDDMRONQSUDQDMHFHMF !ž zwemmend redden denk je daar misschien niet direct aan, maar Lifesaving wordt op hoog niveau beoefend. Het is een spectaculaire sportvorm die is afgeleid van het echte reddingswerk en het vraagt nogal wat THSGNTCHMFRUDQLNFDMNQH²MS@SHDBN¼QCHM@tie, inzicht, samenwerking en communicatie. Nederland heeft ook een nationaal team, C@SDHMCSžCDMRGDS6*+HEDR@UHMFHM TRSQ@KH²UDQRBGHKKDMCDLDC@HKKDRHMCDV@BGS sleepte. In 2016 vindt het Wereldkampioenschap Rescue plaats in Nederland, georganiseerd door Reddingsbrigade Nederland. Een mooi evenement om naar uit te zien.” Op de achtergrond aanwezig Ondanks hun opvallende feloranje boten en UDRSDMAKžESCDQDCCHMFRAQHF@CDAžDUDMDLDMSDMUNNQM@LDKžJNOCD@BGSDQFQNMC  1NM@KCj5NNQUDQDMHFHMFDMHRGDSADK@MFQžJ NLRNLRHMCDRBGžMVDQODQRSDRS@@M 6ž JQžFDMVDKDDMRGDSUDQVžSC@SVDSDUDDK achter de schermen opereren.

…de BRB bijna 300 leden heeft van wie de jongste 4 en de oudste 86 jaar is? …dit jaar tijdens de nieuwjaarsduik van de Bossche Reddings Brigade in de Oosterplas bijna 1000 duikhelden het water ingingen en dat het daarmee de grootste nieuwjaarsduik in binnenwater van Nederland is? …in 2012 maar liefst 2644 vrijwilligersuren werden ingezet voor bewaking en bijna 1000 uur voor het geven van zwemlessen?

Dat maakt het soms lastig om nieuwe leden te werven. Mensen weten vaak niet wat we precies doen. Aan de andere kant: als het goed is, halen we de krant nooit. Want dat zou betekenen dat er iets is misgegaan. GeKTJJHFHRC@SSžCDMR,@QHSHDLMNFMNNHSFDbeurd. Wel waren er verschillende keren dat het mis dreigde te gaan. Zo was er enkele I@QDMSDQTFHDL@MCCHDUNNQ@@MY@SAžGDS FQNSDUQžC@F@UNMCBNMBDQSDMDDMG@QS@@MU@K kreeg. De snelste weg was om de man via het water naar de hulpdiensten te vervoeren. Ook is er wel eens brand uitgebroken op een boot. Toen hebben we de brandweer geasRHRSDDQCAžGDSUQžL@JDMU@MCDV@SDQVDF  'DSYžMFDKTJJHFHMBHCDMSDM ,@QHSHDLUDQKNNOSDHFDMKžJ@KSžCYNMCDQOQNAKDLDM 3NBG HRGDSVDKADK@MFQžJC@SVDDQYžMNLSD voorkomen dat er iets mis gaat. We houden in de gaten of mensen geen dingen doen die gevaar kunnen opleveren. Voorkomen is immers beter dan genezen.”

Oude foto’s doen herinneren aan hoe het vroeger was. Anno 2013 gaat de reddingsbrigade heel anders te werk: met eigen terreinwagens, uniformen en snelle motorboten

Meer informatie: www.bosschereddingsbrigade.nl Tekst: Anke Bardie Foto’s: Bossche Reddings Brigade

51

'@KUD,@@M!QTFFD

“World’s best pale Belgian style blonde”

Brugse Zot werd dit jaar op de World Beer Awards verkozen tot het beste blonde bier in haar categorie. www.brugsezot.be Het échte Brugse stadsbier met een wereldsmaak. bier met liefde gebrouwen drink je met verstand

www.brugsezot.be www.brugsezot.be

Cafferata is uniek en feestelijk vuurwerk

Maritiem gaat weer de lucht in "CT?QRC@CXMCICPT?L+?PGRGCKIƃIRCPCJIC CBGRGCUCCPPCGIF?JXCLBL??PSGRFCRGLBPSIUCIICLBC IJCSPPƃICTSSPUCPIRƃBCLQ +?PGRGCKQ&CPRMECL@MQAF +CLQAF??PRXGAF B?LK?QQ??JPMLBMKFCRU?RCP@ƃFCRFMMDBNMBGSKMKRCECLGCRCLT?LCCLU??PTSSPUCPIQNCIR?ICJ &CRQAFMSUQNCJGQGLKGBBCJQ MLJMQK?ICJƃITCP@MLBCLKCR+?PGRGCK Q&CPRMECL@MQAFCLX?JMMIBGRH??PKCLGECCL TCP@?XCL "CTSSPUCPIQFMUUMPBRTCPXMPEB BMMP!?DDCP?R? B?RXƃLFMMDBI?LRMMPFCCDR GL3BCLCLTCQRGEGLECLGL,GQRCJPMBCCL)JCTC "SGRQJ?LB "@EEDQ@S@ADGNNQSHM$TQNO@SNSCDLNCDQMRSDADCQžUDMHMYžMRNNQS  De bunkers, waar al het vuurwerk is opgeslagen, voldoen aan de RSQDMFDQDQDFDKFDUHMFRHMCRCDQ@LOHM$MRBGDCD 'DSADCQžEHRDQ SQNSRNOC@FDMODQI@@QLDSGDSU@JADYHFSDYžM #@SADSDJDMS DDMUNNQSQDEEDKžJDADQDHJA@@QGDHCUNNQCDJK@MSL@@QUNNQ@KNNJDDM GNNFRS@@MCDDWODQSHRDCHD@@MVDYHFHRAžCDLDCDVDQJDQRCHDUDKD DUDMDLDMSDMOQNEDRRHNMDDKADFDKDHCDM $MC@@QJNLSUDDKAžJžJDM  )DQNDM"@EEDQ@S@j(MNUDQKDFLDSCDJK@MSRSDKKDMVžGDSADFDKDHCDMC vuurwerkprogramma samen. Stel, er is een avond vol muziek, zoals

Až,@QHSHDLC@ML@JDMNMYDDWODQSRHMNMYDRSTCHNGDSUTTQVDQJ O@Q@KKDK@@MCDLTYHDJ #@SADSDJDMSAžUNNQADDKCC@SGDSUTTQVDQJ QD@FDDQSNOA@RO@QSžDMHMCDLTYHDJDMNONUDQF@MFDMHMCDRNMFR  'DSHR@KKDL@@KBNLOTSDQFDRSTTQC 9NJTMMDMVžU@MDDMLTYHDJ@UNMCDDMVDQJDKžJFQNNSRRODJS@JDKL@JDM k $DMRSDCDKžJDUDMDLDMSU@MUTTQVDQJUNNQYHDMHRMHDSYNL@@Q LNFDKžJ $QVNQCDMGNFDDHRDMFDRSDKC@@MCDTHSUNDQHMFDQU@M  5DHKHFGDHCRS@@SC@@QAžUNNQNO )DQNDMj$HFDMKžJYžMVžUDQANMCDM FDQ@@JSLDS,@QHSHDLNLC@SVžHMRS@@SYžMRODBH@@KUTTQVDQJSD OQNFQ@LLDQDMNOJNQSD@ERS@MC 6žJTMMDM@@MCDRSQDMFDDHRDM UNKCNDMCHDMTDDML@@KMNNCY@JDKžJYžMYNCQ@IDHDSRNQF@MHRDDQS waar veel mensen op af komen. Ook de dichte bebouwing in de stad UDQFSRODBH@@KUTTQVDQJC@SVžJTMMDMKDUDQDM k "@EEDQ@S@G@@KSYžMUTTQVDQJUNNQM@LDKžJTHS"GHM@ ,DSCHSK@MC bestaat een hechte band, maar niet alleen wat import betreft. Jeroen: “China is het Mekka van het vuurwerk. daar vinden de innovaties plaats. Daar wordt het beste vuurwerk geproduceerd. 6žUNKFDMCDSQDMCRC@@QO@RRDMCHD@@M@@MNMYDVDMRDMDMCD strenge regelgeving in Nederland.” $ESPECTACULAIREVUURWERKSHOWISTEZIENOPVRżDAGAVONDBżHET hoofdpodium aan de Citadel. Tekst: Peter Kortz Foto’s: Henk van Esch

53

HET MAGAZINE VOOR ONDERNEMERS & BESTUURDERS

G I V J I R D E B

BEDRIJVIG EDRIJVIG ‘s -HERTOGENBOSCH

BOSCH

erwijs n d n o n rijven e samenwerke d e b T C I siever n e t n i gaan tussen t s f e i l als het ‘Ik sta iek’ bl het pu trekt p o o l g ken: rs estin e e V n i m h e e o n H l c i r R ee irec teu antal d d a j i d r r e o c w re n, brou e l u e M an der v r e t e Pi

Bel en informeer naar onze

e t s n e o r g e d n e l ’ ‘Wij wil wereld worden r e t j i r e brouw

13 juni 20

‘

OGEN s - H E RT

voor uw bedrijf! 2.indd      

273319

1

Jeroen Baar | [email protected] | t. 06 14272154 | www.dewinter.nl 315718 Maritiem s-Hertogenbosch Adv.indd 1

14-06-2013 08:27:24

3  P

:5 3      12:13

5/31/201

communicatiemogelijkheden

Opbrengst voor WensAmbulance Brabant

Duizenden badeendjes racen voor het goede doel 2P?BGRGCECRPMSUUMPBRRƃBCLQ+?PGRGCKQ&CPRMECL@MQAFCCLQNCAR?ASJ?GPCCCLBHCQP?ACECFMSBCL  &CRE??RMK@?BCCLBHCQBGClTMMPRECQRSUBBMMPBC>EMJTCLGLBC1R?BQBMKKCJlCCLNMEGLE U?ECLMK?JQCCPQRCBCjLGQFRC@CPCGICL "CTƃDQLCJQRCCCLBHCQ@CXMPECLBCIMNCPQCCLNP?AFRGEC NPƃQ +GQQAFGCL@CLRSB?RUCJä"CQR?PRT?LFCRQNCIR?ICJTGLBRNJ??RQ@ƃBC5GJFCJKGL?@PSE  "CMPE?LGQ?RGCGQGLF?LBCLT?L*GMLQAJS@Q&CPRMECL@MQAF MJBSA Ook dit jaar gaan weer duizenden eendjes te V@SDQHMCDRSQžCNLCDRMDKRSDSDYžM  Dit spektakel vindt plaats op zaterdag RDOSDLADQU@M@E TTQAžCD Wilhelminabrug, op loopafstand van het Centraal Station. De opbrengsten van deze @BSHDYžMADRSDLCUNNQDDMFNDCCNDK  In 2011 kon president Erik Smit namens de Lionsclub bekendmaken dat de totale opbrengst van de eendjesrace ten goede zou komen aan De Binckhorst in Rosmalen. De Binckhorst is een tehuis voor mensen met DDMKHBG@LDKžJDDMFDDRSDKžJDADODQJHMF  Door de eendjesrace is een uitbreiding van CDGNAAXQTHLSDUNNQCDADVNMDQRLNFDKžJ gemaakt. Dit jaar is het goede doel WensAmbulance Brabant. Nog één keer GDSNTCDQKžJGTHRYHDM -@@QE@LHKHDSND  'DSKžJDMVDMRDMCHDGDDKDDMUNTCHFSD UDQUTKKDMYžM ,@@QC@SFDKCSMHDS@KSžCUNNQ mensen die niet lang meer te leven hebben. WensAmbulance Brabant kan voor hen deze wens toch in vervulling laten gaan.

/QŨYDMDMRODJS@JDK #THYDMCDMDDMCIDRCTHJDMFDKžJSžCHFCD RS@CRQHUHDQHM #DÖMHRGKHFSYNiMLHMTSDM UDQCDQNOAžCDCQ@@HAQTF@@MCD.KHDLNKDMRHMFDK #DDDQRSDUžEDDMCIDRYžMFNDCUNNQ DDMFDKCOQžR 'DSF@@SNLFDKDA@CDDMSIDR CHDSžCDMR,@QHSHDLiR 'DQSNFDMANRBGSD JNNOYžMHMCDRODBH@KDRS@MCU@M+HNMRBKTA Bolduc. De eendjes wachten daar in een JQ@@LOIDUNKFDYDKKHFGDHCAžCD!NNLAQTF op bereidwillige kopers en kosten € 2,50 ODQRSTJ *NODQDMFDJNYDMDDMCIDJQžFDM DDMODQRNNMKžJMTLLDQ !DCQžUDMJTMMDM in de voorverkoop grotere aantallen eendjes ADRSDKKDMDMJQžFDMDDMHMSDQDRR@MSOQNLNtiepakket rondom de eendjesactie. Wilt u @KU@RSDDMCIDRU@RSKDFFDM,@@JODQDDMCID een bedrag van € 2,50 over op rekening 41.70.05.504 (ABN AMRO) ten name van Lionsclub Bolduc ’s-Hertogenbosch onder UDQLDKCHMFU@Mh$DMCIDRQ@BDi !žCDRODBH@KD RS@MCU@M+HNMRBKTA!NKCTBJQžFSTSžCDMR Maritiem ’s-Hertogenbosch meer informatie.

Wie meer wil weten over de eendjesrace, kan contact opnemen met Wieger Schippers, president van Lionsclub ’s-Hertogenbosch Bolduc: [email protected]. :IEOOKWWWEENDJEKOPENNL Foto’s: Henk van Esch

55

Behaal het diploma Scheepsmaatje

Kinder-Maritiem -MIBCXCCBGRGCT?L+?PGRGCKGQCPUCCPECLMCE RCBMCLTMMPIGLBCPCL 8MI?LCP@ƃBC!GR?BCJ UCCPKCCECT?PCLUMPBCLKCRBCQLCJJCPS@@CP @MRCLT?LBC%CLGC UMPBCLECIJMKKCLMN BCIJGKRMPCLT?LBC*?LBK?AFRCLKMECLBC EPMRCJCECPTMCPRSGECLT?L@GLLCLUMPBCL @CICICL 'LBC8SGB5GJJCKQT??PRISLLCL TCPQAFGJJCLBC@MRCLUMPBCL@CXMAFR U??P MLBCPCCLCAFRCNMJGRGC@MMR

9N@KR@KSžCHRDQNNJGDS*HMCDQ ,@QHSHDL/NRSDMRODKUNNQJHMCDQDM U@MSNSI@@QV@@QAžUDQRBGHKKDMCDNOCQ@BGSDMTHSFDUNDQCLNDSDM worden om zo het diploma ‘Scheepsmaatje’ te kunnen behalen. 9@SDQC@FRDOSDLADQU@M SNS TTQYžMCDRBGHOODQRU@M CDSNDJNLRSDWSQ@VDKJNLAž,@QHSHDL 9DDUDQJDMMDQRFQNDO2HMS)NQHR heeft in samenwerking met Stichting Maritiem ’s-Hertogenbosch, Modelbotenclub Titanic en Jeugd Onderwatersport Vereniging Flipper dit Postenspel ‘met een waterig tintje’ uitgezet over het hele ,@QHSHDLFDAHDC !žHDCDQDONRSJTMMDMCDJHMCDQDMDDML@QHSHDLD opdracht uitvoeren, die wordt afgetekend op het ‘waterkaartje’. Met een vol ‘waterkaartje’ kunnen ze op de MS Makke Beer III, liggend in de Zuid-Willemsvaart recht voor de Citadel, hun diploma ‘Scheepsmaatje’ én een leuk extraatje ophalen. Deelname aan het Postenspel HR@KKDDMLNFDKžJNOY@SDQC@FRDOSDLADQCDNUDQHFD@BSHUHSDHSDM YžMNOY@SDQC@F°MYNMC@F

Over de verenigingen Zeeverkennersgroep 2HMS)NQHR

Jeugd Onderwatersport Vereniging %KHOODQ

Modelbotenclub 3HS@MHB

Zeeverkennersgroep Sint Joris is een waterscoutinggroep in ’s-Hertogenbosch V@@QAžJHMCDQDMU@M@EI@@QSDQDBGSJTMMDM NLNODDMKDTJDVžYDJDMMHRSDL@JDM met de watersport. De groep bestaat uit CNKÖIMDMSNSI@@QYDDUDQJDMMDQR tot 18 jaar), loodsen (vanaf 18 jaar) en vele UQžVHKKHFDQRCHDYNQFDMUNNQCDADFDKDHCHMF van jeugdleden, materiaal en bestuur. De zeeverkenners hebben een eigen clubhuis op het puntje van de Vikinghaven. Daar liggen ook hun wachtschip MS Makke Beer III, lelievletten en optimisten afgemeerd. Ze zeilen, roeien en wrikken op de Ertveldplas en soms ook op de Maas. ZV Sint Joris is een van de 250 watergroepen binnen Scouting, met 125.000 leden de grootste jeugd- en jongerenvereniging van Nederland.

Deze vereniging bestaat al sinds 1973 en is daarmee de oudste zelfstandige jeugdonderwatersportvereniging van Nederland. In al die jaren is er een hoop veranderd in de onderwatersport. Wat eerst een elitesport was, is nu bereikbaar voor jong en oud. Omdat steeds meer mensen vaker en vooral verder op vakantie gaan, is de duiksport veel populairder geworden. Hierdoor is ook de vereniging veranderd. Men geeft les volgens het principe van de Europese duikorganisatie IDD (Instructor Dive Development). Dit betekent dat het brevet dat je kunt halen wereldVžCDQJDMCVNQCS  KRIDAž%KHOODQKHCVHKS VNQCDMLNDSIDLHMHL@@KI@@QNTCYžM  De vereniging organiseert allerlei activiteiten, zoals zwembadtraining, enkele buitenduiken, snorkel- en duikopleidingen en ieder jaar een waanzinnig gezellig zomerkamp.

De leden van Modelbotenclub Titanic bouwen thuis aan hun eigen modellen. Deze worden ontleend aan bouwdozen of tekeningen. Ze bouwen met hout, aluminium, plastic en zelfs RBGTHLDMO@OHDQ #DRBGDDORSXODMU@QH²QDM van binnenvaartschepen tot zeiljachten en van slepers tot vrachtschepen. Alles is op elk MHUD@TLNFDKžJYNVDKQ@CHNFQ@ÖRBGADRSTTQC als statisch. Een scheepsmodel maken hoeft MHDSCTTQSDYžM 5@MFDAQTHJSGNTSHRGDS LNFDKžJDDMOQ@BGSHFRBGHOSDL@JDM .NJ JTMIDDDMANTVCNNRJNODM #DYDYžMHM @KKDOQžRJK@RRDMUDQJQžFA@@Q 2BGDDORLNCDKbouw is een technische hobby voor jong en oud. Met enige handigheid kan iedereen een scheepsmodel bouwen. Modelbotenclub Titanic verenigt de kennis die nodig is om scheepsmodellen te bouwen. Daarnaast biedt de vereniging veel gezelligheid en ruimte om vriendschappen te sluiten.

Meer informatie: UUU XTQGLRHMPGQ LJ

Meer informatie: UUU HMTkGNNCP LJ

Meer informatie: UUU KMBCJ@MRCLAJS@RGR?LGA LJ

56

Sudoku !žDDM2TCNJT OTYYDKHRGDSCDADCNDKHMF NLHMDKJU@JIDDDMBžEDQSDYDSSDM )DL@F JHDYDMTHSCDBžEDQRSNSDMLDS )DGDAS de puzzel goed gemaakt als er geen enkel BžEDQSVDDJDDQUNNQJNLSHMDDMQžHMDDM kolom en in een blok. Succes met het oplossen van deze speciale kinder-Sudoku!

Zeemanshumor Twee matrozen zwemmen in zee. Plotseling zien ze een bloeddorstige haai op hen afkomen. Een van de matrozen doet gauw zwemvliezen aan. “Wat doe je stom”, zegt de andere. j#DMJIDMTGDTRC@SIDC@@QLDDG@QCDQYVDLSC@MCHDG@@Hk j-DDkYDFSCDDMDL@SQNNR jL@@QVDKG@QCDQC@MIžâk

Zoek de

Recept Smulbootje Benodigdheden A?ICMD@PMULGC AFMAMJ?BCN?QR? F?ECJQJ?E NCCP QAFSGKNMNNCRHCQXMSRCPƃCL Q?RÌNPGIICP Hoe maak je dit lekkere smulbootje? 1LƃT?LHCNJ?IA?ICMD@PMULGC RUCCFMCIHCQ?D XMB?RHCCCL @MMRHCIPƃER 1KCCPBCXƃI?LRCLGLKCRAFMAMJ?BCN?QR?  "MCF?ECJQJ?EMNCCL@MPBHC CLPMJHC@MMRHCCPBMMPFCCL  1LƃKCRCCLI??QQAF??DTMMPXGAFRGECCLBGIICNJ?IT?LBC NCCPCLQRCCIHCQ?RÌNPGIICP CPMKCLMKBMMPFCCL "GR GQHCK?QR 8CRTCPTMJECLQBC QAFSGKNMNNCRHCQMNHC@MMR?JQ @CK?LLGLE 1K?ICJƃIQKSJJCLä

10 verschillen

#DNMCDQRS@@MCDOK@@SIDRKžJDMGDSYDKECDL@@Q@KRIDFNDCJžJSYHDIDC@ SYDSNBGV@SU@MDKJ@@QUDQRBGHKKDM  5HMCIž@KKDUDQRBGHKKDM 4EKENING/LGERVAN#OOTWżK

$EVERSCHILLENZżN 5&/IS:EPPELIN\VOGELMIST\ZINKENDSCH IPISGOLF JE\ZEIL BOOTJEM ISTAAND EHORIZON\SCHIPPERSPETMISTKNOOP\KLEURVANDESCHIPPERSSNOR\EENDENKUIKENMIST\HAAIENVINISONDERZEEÕR\GEKLEURDEVI SISmESSENBOODSCHAP\KLEURVANHETTOUWVANDEBOEI 57

De medewerkers van Maritiem 2013 Rob van de Laar Frank Hagemans Ed Schavemaker Nel van der Kroft Kees Burmanje Frank van der Voort

Theo Meeuwsen Harry van der Krabben Frans Kragten Anke Bardie Jack van Elten Elly Gielis Katja Loermans Dionne Vos Astrid Berkhout Emiel Bootsma Andre van Breemen Joop van Velzen Oria van Velzen Thieu Krete Jolanda Smits Wil van Zon Anita van Zon Charitina de Koning Ton Bruysters Richard van Arkel Riky van Bokhoven John van Dal Dolinda van der Donk Henri van der Donk René Hagemans Jan de Koning Jhony Kradolfer Trudy Vermeulen Herman Versfeld Maarten Stout

Bestuur Voorzitter Bestuur Vicevoorzitter Bestuur Secretaris Bestuur 2e Secretaris Bestuur Penningmeester Bestuur Commissie Catering en Contact Behoudsorganisaties, traditionele vaartuigen Bestuur Facilitaire commissie Bestuur Programmacommissie Bestuur Sponsorcommissie Bestuur Communicatiecommissie Communicatiecommissie Communicatiecommissie Communicatiecommissie Communicatiecommissie Communicatiecommissie Communicatiecommissie Facilitaire commissie Facilitaire commissie Facilitaire commissie Facilitaire commissie Facilitaire commissie Facilitaire commissie Facilitaire commissie Facilitaire commissie Facilitaire commissie Facilitaire commissie Facilitaire commissie Facilitaire commissie Facilitaire commissie Facilitaire commissie Facilitaire commissie Facilitaire commissie Facilitaire commissie Facilitaire commissie Facilitaire commissie Facilitaire commissie

Emiel Thomassen %Q@MRU@MCDM!Q@MC /HDQQDU@M#žJ 6HKKU@MCD'DTUDK '@QQHD1NNX@BJDQR )NGM2BGDKKDJDMR 'DMJU@MCD5DM $FADQS5DQG@FDM /HDS5DTFDQ )NGM5DQLDTKDM Marjolein van de Laar Brigit Laumen Natasja Donker Angelique Verstappen Hetty Hoebink-van der Aa Judith Alvarez Marianne Becker Harrie Schraven Dees Berg-van Ham Walter van den Bersselaar Willem Jansen Joost van Kempen Wil Koks Gras Mes Corrie de Mug Jan Graafmans Jan Grefkens Hanegraaf *DDR'Dž Harold Hoes Joop van Hoesel Henk Rutten Ad Vorstenbosch Willem Jan Gloudemans Joep Chappin Harry Korst Joost Ruesink Kees Punt

Facilitaire commissie %@BHKHS@HQDBNLLHRRHDQTAADQANNS %@BHKHS@HQDBNLLHRRHDQTAADQANNS %@BHKHS@HQDBNLLHRRHDQTAADQANNS %@BHKHS@HQDBNLLHRRHDQTAADQANNS %@BHKHS@HQDBNLLHRRHDQTAADQANNS %@BHKHS@HQDBNLLHRRHDQTAADQANNS %@BHKHS@HQDBNLLHRRHDQTAADQANNS %@BHKHS@HQDBNLLHRRHDQTAADQANNS %@BHKHS@HQDBNLLHRRHDQTAADQANNS Infopost Infopost Infopost Infopost Infopost Infopost Infopost Programmacommissie Programmacommissie Programmacommissie Programmacommissie Programmacommissie Programmacommissie Programmacommissie Programmacommissie Programmacommissie Programmacommissie Programmacommissie /QNFQ@LL@BNLLHRRHD Programmacommissie Programmacommissie Programmacommissie Programmacommissie Reddingsbrigade Sponsorcommissie Sponsorcommissie Sponsorcommissie Sponsorcommissie

Maritiem ’s-Hertogenbosch bedankt alle sponsors 'NNECRONMRNQR Amstel Bier #QTJJDQž#DJJDQR5@M&DQVDM Gemeente ’s-Hertogenbosch 2TARONMRNQR ADC Reproservice Bouwgroep Moonen Brabants Dagblad Communicatie Team De Bossche Omroep - krant op zondag 'DžL@MR-5 Horeca Uilenburg Stagelight WillemsUnie

58

Vrienden CDK@DQ! 5  ÖM@MBH@KOK@MMDQR TSNADCQžE5@MCDM4CDMGNTS !DCQžUHFhR 'DQSNFDMANRBG Digibiz - online marketing Interconnect - hosting, breedband en datacenterdiensten *QNRLDCH@ UHCDNOQNCTBSHDR vormgeving TransEquity Network Probus Hertog Hendrik ‘s-Hertogenbosch De Gouden Ton - Vught De Haas Opticien - Tilburg

,DCD LNFDKŨJL@JDQR Brabants Historisch Informatie Centrum (de Citadel) Brandweer en politie ’s-Hertogenbosch &DLDDMSDKžJD EU@KRSNEEDMCHDMRS ’s-Hertogenbosch Gemeente Bestuur en de Technische Diensten ’s-Hertogenbosch Katholieke EHBO Vereniging ’s-Hertogenbosch *NMHMJKžJD+@MCL@BGS&DMHD5TFGS 1žJRV@SDQRS@@S#HDMRSJQHMF waterwegen Noord-Brabant en personeel sluis Engelen

20, 21 en 22 september 2013

Maritiem ’s-Hertogenbosch sloepenarrangement

.MSU@MFTVF@RSDMHMRSŦKSŦCDMR,@QHSHDLR 'DQSNFDMANRBG In 2013 wordt opnieuw het grootste maritiem-historische evenement van het zuiden georganiseerd: Maritiem ’s-Hertogenbosch. Met het sloepenarrangement biedt Maritiem ’s-Hertogenbosch u een THSFDKDYDMJ@MRNLTVJK@MSDMTHSSDMNCHFDMUNNQDDMV@SDQQŦJDMANUDM@KREDDQUNKDUDMDLDMS (M @KKDQTRSVNQCSTHMCDFDKDFDMGDHCFDRSDKCNLHMRSŦKTVY@JDMQDK@SHDRSDNMSU@MFDMDMSDNMSLNDSDM  5QŦC@F@UNMCRDOSDLADQ  TTQSNS TTQ qJHDRTVRKNDOUNNQNEODQRNMDM qFDMHDSU@MGDSNODMHMFRBNMBDQSFDUNKFCCNNQGDS spectaculaire openingsvuurwerk q@KKDR@@MANNQCFDGDDKUNNQYHDMU@MCQ@MJDMDM hartigheden qRS@OHMTVRKNDOU@M@E©  9@SDQC@FLHCC@FRDOSDLADQ  TTQSNS TTQ qJHDRTVRKNDOUNNQNEODQRNMDM qL@@JLDSTVQDK@SHDRDDMSNBGSDMU@@QM@@Q,@QHSHDL ’s-Hertogenbosch q@KKDR@@MANNQCFDGDDKUNNQYHDMU@MVŦMDMROŦR qRS@OHMTVRKNDOU@M@E© 

Advertentie Maritiem 's-Hertogenbosch magazine.indd 1

9@SDQC@F@UNMCRDOSDLADQ  TTQSNS TTQ qJHDRTVRKNDOUNNQNEODQRNMDM qFDMHDSU@MCDLTYHJ@KDNOSQDCDMRNOGDSGNNECONCHTL q@KKDR@@MANNQCFDGDDKUNNQYHDMU@MCQ@MJDM hartigheden qRS@OHMTVRKNDOU@M@E©  5NNQLDDQHMENQL@SHDNUDQNMYDRKNDODM@QQ@MFDLDM SDMDMŰ@MCDQDLNFDKŦJGDCDMNLTVY@JDKŦJDF@RSDM HMRSŦKSDNMSU@MFDMSŦCDMR,@QHSHDLR 'DQSNFDMANRBG MDDLSTBNMS@BSNOLDS'@QQX*NQRSUH@ NEODQL@HKL@QHSHDLGJNQRS MK  © www.maritiemshertogenbosch.nl /QŦYDMYŦMDWBKTRHDE!36

30-05-13 16:01

Smart thinking, Creative printing.

Neem het roer in eigen hand. Wij hebben daarvoor onze koers aangepast!

Met onze tak Printing on Demand regelt u slim, snel en simpel

Corporate & Specials

al uw drukwerk. Online vanuit uw eigen ‘kajuit’. Heerlijk toch,

Printing on Demand

de touwtjes in eigen handen te hebben. Ook dat noemen we Smart Thinking, Creative Printing.

Variable Data Printing Mail Storage & Logistics

Wat is uw koers? Wij denken graag op creatieve wijze met u mee. Kijk voor meer slimme drukwerkoplossingen op www.dekkersvangerwen.nl of bel 088 028 09 00.

advertentie_235X330.indd 1

29-07-13 13:36