Als eerste artikel in dit nummer treft u zoals gewoonlijk een woord van de pastor mevrouw Marie-José Voss aan, gevolgd door een verslag van het afscheidsconcert dat het BP-koor gaf in de Bernardinuskapel. Ofschoon de Carnaval al geruime tijd achter ons ligt, kijkt de redactie terug op dit feest en op de buitengewone dialectviering met carnavalsvereniging De Eekheuëre. Uiteraard is er informatie van de diaconiegroep over het project in Nigeria. De kranten staan er vol mee: respect en bijzonder het gebrek daaraan in onze samenleving. Er was zelfs een Dag van Respect op 15 november 2007. Het door de redactie gekozen thema voor deze Contact Onderweg staat volop in de belangstelling. Enkele mensen laten hun licht schijnen over dit onderwerp in het themadeel van dit blad.
INHOUD Marie-José Voss
2
BP-koor zong de laatste keer
4
Carnaval en Vastentijd
5
Dao kinste neet um hin
6
Actieplan voor Nigeria - Respect voor anderen
8
Respect voor anderen
10
Respect voor wie anders zijn
12
Respect voor wie anders denkt
13
Nou en...?
15
Respect en samenleving
16
Dementie, achtergrond van en omgaan met
17
Marie-José Voss Pastor Samen Onderweg De feestdagen, carnaval zijn allemaal al lang voorbij. Naar mijn gevoel gaat de tijd maar sneller en sneller. Of heeft dat met de (mijn) leeftijd te maken? Naar mijn gevoel kunnen we tevreden zijn over alle vieringen rond en met de feestdagen. Eén viering wil ik even naar voren halen. Na de Oudejaarsviering van 2006 gingen we twijfelen of het nog wel zin had, met 17 mensen in de kerk. Denk aan voorbereiding, kosten voor gas en licht etc. In 2007 gooide ik het over een andere boeg. Een soort van experiment. Ik zette twintig stoelen in een kring op het priesterkoor. Als die twintig stoelen gevuld waren had het voor mij voldoende zin. Het werd een meditatieve viering. Tot mijn grote verbazing kwamen er 36 mensen!! Stoelen moesten worden aangesleept; het was vol op het priesterkoor. Het gaf een heel intieme sfeer met beperkt licht en kaarsen. We blikten terug, we keken vooruit, we staken een kaars aan voor het nieuwe jaar, opdat we het licht uit zouden dragen naar onze omgeving, om licht voor anderen te kunnen zijn. De reacties waren heel positief. Wel heb ik nu een probleem voor dit jaar. Indien er volgend jaar nog meer mensen komen, dan is het priesterkoor te klein. Ach, we hebben nog een heel nieuw jaar om daarover na te denken. ‘Respect voor anderen’ is het thema van dit Contact Onderweg. Een heel actueel thema de laatste maanden. ‘We moeten weer meer respect hebben voor anderen’ is een veel gehoorde kreet, in gesprekken, kranten en televisie. Waarom is dat nu zo actueel? Het lijkt wel of heel Nederland respect wil opbrengen. We willen opkijken tegen staatslieden, tegen vorsten, tegen zeehelden. Maar de tijden van koningin Wilhelmina en Drees zijn definitief voorbij. De ontzuiling in de jaren zestig en de daarop volgende ‘gewoonwording’ van alles en iedereen, van politici, tv-sterren, van kunstenaars, die allemaal aanraakbaar zijn geworden, heeft een desastreuze invloed gehad op Nederland. Onze calvinistische volksaard, gewend aan respectabele voormannen, zijn in de loop der jaren hun ankers kwijtgeraakt.
Op wie kun je nog bouwen? Voor wie kunnen we nog onze hoed afnemen? Nederland, waarin Geert Wilders door de journalisten tot de beste politicus van 2007 is verkozen? Lawaaischoppers die in de Nieuwjaarsnacht de hulpverleners belemmeren in hun werkzaamheden? Nederland lijdt aan het ‘doe maar gewoon’- syndroom. Het door de christelijke cultuur gepropageerde ontzag voor de boven ons gestelden is, nu we allemaal gelijk zijn, helemaal losgeslagen. Kijk maar naar elk willekeurig televisieprogramma waarin ministers met ‘je en jij’ worden aangesproken, alsof ze aan je huiskamer tafel zitten. Zelf ben ik geboren in de jaren vijftig en ik sprak mijn ouders aan met ‘u’, zo hoorde dat. Nee mijn kinderen zeggen dat niet meer tegen mij, maar dat wil niet zeggen dat zij mij niet met respect behandelen. Het zijn de omgangsvormen met elkaar, de christelijke waarden en normen, ofschoon je dat ook bijna niet meer hardop kunt zeggen. Onze volksziel hunkert weer naar de tijden van koningin Wilhelmina en een snufje Drees, onze christelijke wortels, naar ontzag en respect voor anderen. ‘Verbeter de wereld en begin bij jezelf’, een groot cliché, maar o zo waar. Beginnen in onze eigen omgeving. Behandel elkaar zoals je zelf behandeld wilt worden.
We zitten nu midden in de veertigdagentijd. We bereiden ons voor op het grote kerkelijke feest; Pasen! In deze voorbereidingstijd wil ik graag uw extra aandacht vragen voor ons project in Nigeria, de school in het dorpje Ketti. U kunt uw giften kwijt in de bus in de kapel of u kunt een bedrag overmaken op ons banken gironummer. Namens de kinderen in Ketti alvast mijn dank. Eind januari vindt de eerste ouderavond plaats voor de zes communicanten van dit jaar. Op 18 mei zal het grote feest plaatsvinden. Deze kinderen komen van drie verschillende scholen; via eigen ervaring of van horen zeggen zijn ze bij ons terechtgekomen. Een voorbereiding waarbij de kinderen centraal staan. Graag wil ik hierbij ook Diana Welman en Monique Cottaar noemen, die mij terzijde staan in dit project. Na vele jaren ervaring kun je spreken van een hecht team. Wij hebben er weer zin in. En met een klein groepje zal dat zeker gaan lukken. Het nieuwe jaar is al weer een eindje onderweg. Toch wil ik u allen, voor zover ik dat nog niet gedaan heb, van harte een goed en vooral gezond Nieuwjaar toewensen.
Thema Contact Onderweg 59
Deugden, bestaan ze nog? Uw reacties (of andere kopij) per brief of e-mail graag vóór 11 mei 2008
BP-KOOR ZONG DE LAATSTE KEER Corry van Zandvoort
Op vrijdag 21 december zong het BP-koor voor de allerlaatste keer in de kapel. Het koor, dat nog maar zes leden telde, houdt op te bestaan. Veel oud-koorleden lieten zich de gelegenheid niet ontgaan om nog één keer uit hun dak te kunnen gaan met de vertrouwde liederen. Rond 19.45 uur druppelden de belangstellenden die dit evenement niet wilden missen de kapel binnen. Oud-koorleden die elkaar een tijd niet hadden gezien, hadden heel wat te vertellen. Ouders van oud-koorleden ontmoetten nog eens de (inmiddels ouder geworden)vrienden en vriendinnen van zoon of dochter. Het was een geanimeerd weerzien, waardoor het de dirigent, Peter Weinstock, enige moeite kostte om zo’n 75 mensen in het gareel te krijgen voor het concert. Uiteindelijk zongen zo’n 150 mensen mee op het priesterkoor. Jammer dat er niet veel toehoorders waren. Er was een afscheids-cd gemaakt waarvan de dirigent het eerste exemplaar kreeg aangeboden. Peter Weinstock memoreerde de malheurs met een vorige cd waarbij Pater Max ontdekte dat er jodelmuziek op stond. Zo erg was het deze keer niet, maar de pech had de makers ervan ook nu weer achtervolgd. Desondanks was er een goedklinkend product
gemaakt dat vergezeld werd van een boekje waarin impressies van 38 jaar BP te lezen en te bekijken zijn. Goede herinneringen aan een mooie tijd met vrijdagavonden in de Duikboot, Goede Vrijdagwandelingen en legendarische zeilkampen. Het koor zong eerst enkele kerstliedjes en vervolgde met het bekende repertoire zoals: “Hoe goed is het om samen te zijn” en “Licht dat ons aanstoot in de morgen”. Speciaal voor Pater Max klonk ‘Laudate si’ , ‘Hij is vuur’ en ‘Rejoice!’ Een oud-koorlid van de eerste lichting dook in de geschiedenis. Het koor zag in 1969 het levenslicht. Kees van Drie en André Stolwijck stonden samen met pater Theo Simons ofm (die tot zijn spijt vanwege de te vermoeiende reis niet bij dit concert aanwezig kon zijn) aan de wieg. Na het Tweede Vaticaans Concilie was in de liturgie ruimte gekomen om het anders te doen. In het begin kon alles! Zelfs controversiële teksten werden niet geschuwd. Pater Max van der Schoot nam later de leiding over van Pater Simons. De kapel stroomde op zondag vol. Pastoor Harrie Brouwers (indertijd kapelaan in de Pancratiuskerk) haalde het koor naar de dekenale kerk om weer wat leven te brengen in de daar vergrijzende parochiepopulatie. Het koor zong in de Pancra-
tius en in de Bernardinuskapel. Er ontstonden hechte vriendschappen en er was een grenzeloos onderling vertrouwen en respect voor elkaar. Dit was jarenlang de sleutel voor het succes. “De huidige koorleden verdienen een applaus dat zij de laatste jaren ondanks het feit dat zij tegen de stroom in moesten roeien het BP-gevoel wisten te behouden”, aldus het oud-koorlid. Ook pastoor Harrie Brouwers kwam aan het woord. Hij complimenteerde Peter Weinstock met de manier waarop hij de aandacht van het koor steeds wist vast te houden. En hij vervolgde: “Ontroerend om jullie allemaal terug te zien en te horen zingen. Ik zou bijna zeggen: Niets mooier dan een stervend koor! Jullie hebben mooie momenten meegemaakt maar ook pijnlijke. Het is jammer dat het ophoudt.” Hij haalde verder enkele anekdotes aan uit de tijd dat BP in de Pancratius zong. Peter Weinstock gaf aan dat hij blij was geweest dat hij dit 33 jaar had mógen doen. Hij memoreerde zijn sollicitatiegesprek met Pater Max dat maar liefst tweeënhalf uur had geduurd.
En het verschijnen op zijn eerste repetitie “waarvan ik van de helft van de koorleden nauwelijks ouder was dan de oudste en kleiner was dan de andere helft. Het was mooi om voor jullie te mogen werken”. Tot slot dankte een van de koorleden iedereen voor de komst. Met een uit volle borst gezongen “Long live God” werden de laatste klanken van dit ooit zo bloeiende en enthousiaste koor met Pater Max als bindende schakel tot een warme herinnering voor velen. Leden en oud-leden begaven zich voor het laatst naar De Duikboot. Na twaalf uur zette Menigeen het weerzien voort tot in de kleine uurtjes bij café Bijsmans.
Carnaval en vastentijd Arie Broekhuis leerlingen van Johannes wel en die van Jezus niet. Jezus lijkt daar volgens het evange- lie van Marcus (Marcus 2:18-20) ook wat moeite mee te hebben. Hij is toch de bruidegom, de Heer van het feest? Nu is het goede nieuws In Utrecht staat de Janskerk. Naast die mooie van Godswege in Hem toch aan het licht gekerk zien we het standbeeld van Willibrord, komen? Vasten kan pas als de bruidegom is dankzij wie wij van heidenen tot christenen heengegaan. zijn geworden. De Geest werkt door moedige mensen. Bij Adri Bosch (‘Tilburg-Utrecht, op Er is een tijd van feesten en van treuren. en neer’) lees ik dat de Janskerk is gewijd aan Rooms-katholieken kunnen dat, denk ik, beter Johannes de Doper. Johannes is de scherpe dan protestanten: een feest vieren. Aan mij is criticus van alle wantoestanden in het Palesti- carnaval niet besteed, omdat het mij niet van na ten tijde van Jezus. In de evangeliën proe- jongsaf is bijgebracht. In het dorp waar ik opven we soms enige rivaliteit tussen de leer- groeide had je wel de feestelijke palmpasenlingen van Jezus en Johannes. Zo vasten de optocht en daar deed ik dapper aan mee. Een Carnaval en vastentijd horen bij elkaar. Van feesten naar soberheid en inkeer. De oproep van enkele jaren geleden tot ‘onthaasting’ geeft daar een nieuwe dimensie aan.
kruis van hout, een haantje van brood - mijn vader produceerde als bakker alle denkbare variaties - gelardeerd met een streng van gekleurde eitjes. Ik vind dat wel jammer van mijn protestantse opvoeding, want het carnaval en de vastentijd daarna, in de oude vorm, dat heeft wel iets. Een overgang van uitbundigheid naar soberheid en inkeer: misschien lukt vasten in dat geval beter dan het mij nu afgaat.
Carnaval en vasten: er is een tijd van feesten en soberheid, een tijd van werken en een tijd van stilte zoeken. Van alleen vasten word je een verzuurd mens. Dan wordt vasten presteren. Het gaat erom vrij te worden voor andere dingen en voor jezelf. Omgekeerd, alleen maar feesten wordt op den duur vermoeiend en kost veel geld. Vastentijd: we trekken ons niet terug. Er wordt gewoon doorgewerkt en ook vergaderd op het kerkelijke erf. Zelf onthoud ik me van vergaderingen in de Goede Week, en dat doet me goed. Ik hoop dat iedereen iets kan bedenken om minder te doen. Of het nu op het vlak ligt van eten en drinken, van tv kijken, of iets anders.
Maar enkele jaren geleden ging het woord ‘vasten’ voor mij toch weer wat meer leven toen minister Margreeth de Boer de term ‘onthaasting’ lanceerde. Dat kwam uit onverwachte hoek. Het sloeg enorm aan. In ‘gelovige’ en ‘seculiere’ kring was er herkenning, en werd er verwoord waar kennelijk zo’n behoefte aan is. De oproep tot wat meer rust in een samenleving met zoveel indrukken, prikkels, mediahypes werd dankbaar omarmd. Hoe behoudt een mens in dat alles zijn ziel?
DAO KINSTE NEET UM HIN C. van Zandvoort
Je kon er inderdaad niet omheen: de dialectviering op 13 januari. In een tot de nok toe gevulde kapel (het was weer op z’n ouderwets) gaven de Eekheuëre acte de présence. Echt alles was uit de kast gehaald om dit briljantje aan de ring van activiteiten van 3 x 11 jaar Eekheuëre te laten schitteren. De al jaren niet te evenaren voorganger Philippe Cremers werd in deze woord- en communieviering muzikaal ondersteund door het koor ‘Neet Mis’, de Sjpassmonie Akseptabel Gesjravel en de solisten Jack Vinders(beste Limburgse zanger van 2007) en de alom bekende troubadour Sjef Diederen. In het eerste lied werd de rode draad die door de hele viering liep verwoord: ‘In kadans, in balans, dao kinste neet um hin’, ook niet om dit jaarlijks terugkerend moment van bezinning.
In haar welkomstwoord benadrukte MarieJose Voss dat De Eekheuëre niet geschaard kunnen worden onder de ‘gewone’ carnavalsgroepen. De saamhorigheid die zij uitstralen is van betekenis voor het hele Eikenderveld. Ook Philippe Cremers ging hierop in tijdens
zijn overweging. De Eekheuëre zijn meer dan alleen feestvierders. Ook in het gewone leven hebben zij een culturele en sociale betekenis en vormen zij een samenbindende kracht in hun wijk. Het was 33 jaar een proces van vallen en opstaan. In balans zijn, je evenwicht vinden kan alleen met hulp van anderen. Verder durven te kijken dan de buitenkant; op zoek durven te gaan naar de persoon achter het masker. De voorganger verwees naar de evangelielezing over de doop van Jezus door Johannes waar een stem uit de hemel sprak: ”Dit is mijn geliefde zoon.” Dit betekent zoveel als: Jij bent belangrijk voor mij, jij bent mijn geliefd kind waar ik niet omheen kan en wil. En dat geldt voor ieder van ons, voor iedereen die gedoopt is. Het is goed je op markante momenten in het leven te realiseren wat de intentie van die doop inhoudt: de weg gaan van Jezus, vorm geven aan gerechtigheid, liefde concreet maken. In de geloofsbelijdenis bad iedereen samen: Vieër geleuve dat d’r oets un welt kumpt zoewie Pater Max die zich vuërgesteld houw. Un welt, in die vieër eg same leëve kinnen. Un welt, in die vieër os kinne aansjpreëke. Un welt , die in kadans en balans is. Un welt in die vieër vuëral òg durve te lieëre.
Dan zal d’r un welt va vreë en geregtigheed kòmme. Voor het Tafelgebed voegden zich Marie-José Voss, de beide prinsen, het bloemenmeisje, en Wiel Lagarde bij de voorganger. Neet Mis zong opnieuw een gevoelig liedje en Sjef Diederen vertolkte het Onze Vader. Akseptabel Gesjravel oversteeg zichzelf met twee prachtige muziekstukken. Bij het ‘Blief nog gans efkes’ werd hier en daar een traantje weggepinkt. In zijn Dankwoord noemde Rob Dijcks de diverse activiteiten in het kader van het jubileum. “De Eekheuëre bestaan 3 x 11 jaar en iedereen mag het weten! We blijven de traditie van carnaval in ere houden. Carnaval is niet alleen lol trappen, het is ook oog hebben voor elkaar, samen tegenslagen verwerken. Vastelaovend is op andere gedachten komen, ontspannen. Voor het gevoel van in-balans-zijn blijven we hard werken. En de balans van nu, dao kinne vieër neet um hin!” Sjef Diederen zong, samen met een sjoenkelende menigte deze warme zinvolle viering naar een einde.
ACTIEPLAN VOOR NIGERIA Joop Cottaar, lid actiegroep Nigeriaproject
Zoals U al weet, hebben wij voor dit jaar als diaconieactie gekozen voor de ondersteuning van een schoolproject in het dorp Ketti dicht bij de hoofdstad Ajuba in Nigeria . Al in november hebben wij U daar meer over verteld i.v.m. met de collecte in de Adventstijd als aanloop naar de verdere acties in de Vasten en daarna in 2008. De collecte in december heeft inclusief bijdragen via de giro rond € 700 opgebracht, een goed begin maar nog ver van ons doel van € 2500 voor het “Samen Onderweg Jaar” 2007/2008 (U weet elke belangrijke cultuur heeft zijn eigen jaartelling!).
Daarnaast komt er nog een bijzondere sponsoractie. Marie José Voss gaat voor de achttiende keer (!) de Vierdaagse lopen. U kunt dan ons diaconieproject steunen door een bijdrage voor elke kilometer die zij loopt. Dat zijn er maximaal 160 in vierdagen. In de loop van mei/juni komen hiervoor inschrijfformulieren achter in de kapel te liggen. En maar hopen, dat zij hem weer uitloopt; goed voor haar en dus ook voor de school in Ketti.
Om U op de hoogte te houden van de stand van de binnengekomen giften komt er achter in kapel weer een grafiek te hangen, waarop de stand wordt bijgehouden. U kunt dan zien of we nog een tandje hoger moeten inzetten, Welke verdere acties staan gepland? of dat we wat extra’s halen om het project In de Vasten komt weer de bekende melkbus meer steun te geven, dan we tot nu toe durfmidden in kapel te staan. U kent die bus wel. den te beloven. Elk jaar staat die bus er in de vastentijd om U de mogelijkheid te geven een gift voor ons De uitdaging ligt er, aan ons het antwoord. diaconieproject te geven, als het U uitkomt. Wij geloven dat elke mens uw beeld en gelijWij zullen U in de Vasten duidelijk op die bus kenis is, maar betuigen hem en haar te weiblijven wijzen, vergeten kunt U hem dus niet. nig eerbied, gerechtigheid en liefde. Daarnaast staat een extra collecte gepland op zondag 2 maart, half vasten. We hopen dan iemand bij ons te hebben, die het project in Ketti uit eigen waarneming kent, en die ons daar dan uitvoeriger over kan informeren. Mogelijk moeten we deze collecte een week opschuiven, als onze spreker of spreekster niet op die zondag kan. U hoort dat op tijd van ons. We willen ook weer de traditionele maaltijd voor ons diaconieproject organiseren. Dat wordt dus op zijn Nigeriaans eten. Maakt U geen zorgen, overal in wereld weten mensen wat lekker eten is. Anders dan in andere jaren wordt die maaltijd niet in de vasten gehouden, maar in de Paastijd op woensdag 16 april. Eigenlijk logisch; de vastentijd is de tijd van soberheid, dus niet zo zeer van lekker eten; dat doe je eerder in een feestelijke periode, en dat is voor ons de Paastijd bij uitstek. U hoort tijdig van ons, waar en wanneer dat feestmaal plaats heeft. Deelname is beperkt door de ruimte die we hebben.
RESPECT VOOR ANDEREN Pater Ambro Bakker s.m.a. Natuurlijk had ik het kunnen weten: als je iets over het onderwerp respect wilt weten dan kun je het beste maar gaan googlen! Dan kom je er al snel achter dat er zelfs een Stichting bestaat met de naam “Dag van Respect”. Deze stichting maakt lesbrieven voor de bovenbouw van de basisschool. Wist u dat in november 2007 meer dan duizend scholen mee hebben gedaan aan “de Dag van Respect”? Op hun site ge¬ven talloze kinderen van 11 en 12 jaar hun mening over wat voor hen respect is. De moeite waard om de site te bezoeken (google onder respect). Isabeau uit Landgraaf (10) schrijft: “voor mij is respect aardig zijn, accepteren zoals iemand is, elkaar niet in mekaar slaan”. Bente (11) uit Gouda: “voor mij heeft het te maken met waarderen, beleefd zijn”. Tom uit Oisterwijk (11): “laat iedereen in zijn eigen waarde”. Siënna (12) uit Geleen: “iedereen is gelijk, wees eerlijk”. Joshua (10) uit Oirsbeek: “het is voor mij voor elkaar opkomen”. Bram (10) uit Amstenrade: “je moet elkaar iets gunnen”. Annabel (11) van Vlieland: “voor mij is het: behulpzaam zijn, de ander accepteren en vertrouwen”. Mohammed (12) uit Assen: “blijf je zelf en volg je hart”. Lima (11) uit Sittard: “elkaar niet beoordelen aan de buitenkant”. Vele ontroerende uitspraken van basisschoolkinderen. De reacties zijn samen te vatten rond drie thema’s: respect voor elkaar, respect voor natuur en milieu en respect voor de samenleving. Het project, waar veel scholen aan mee doen loopt van 2006 tot 2010. Daarna is het “met alle respect” gedaan met de klus. Maar de initiatiefnemers hopen dat het project heeft bijgedragen tot een groeiend respect voor de ander. Respect komt van het woord Respicere. Dat Latijnse woord betekent letterlijk ”omzien naar, rekening houden met, eerbied hebben voor”. We willen zelf ook met respect behandeld worden. Dat wil zeggen dat anderen naar ons omzien en rekening met ons houden, ons eerbiedigen. Zo klagen velen over
het gebrek aan respect voor hulpverleners. Brandweerlieden en ambulancepersoneel worden gemolesteerd. Het is een gebrek aan respect voor het werk wat ze doen. Anderen klagen over het gebrek aan respect van kinderen voor hun ouders. Weer anderen vinden juist dat je je kind vooral moet respecteren, Het respecteren van elkaars mening (die niet de jouwe hoeft te zijn), naar elkaar omzien, rekening houden met, eerbied hebben voor”. Had Jezus respect voor anderen? De evangelieverhalen laten daar mooie voorbeel¬den van zien. De kracht van Jezus was dat hij iedereen een kans wilde geven. Elk mens, hoe gehavend hij of zij ook mag zijn, mag de zon tegemoet vliegen. Iedereen hoort er bij, iedereen vormt een deel van de keten. En als we tegen één schakel zeggen: je hoort er niet bij, is de ketting kapot! Geen mens hoeft verloren te lopen. Daarom geeft Jezus mensen de ruimte, ook als ze anders zijn dan Hijzelf. Ongedwongen raakt Hij in gesprek met de tollenaar (en in de ogen van vele Joden zondige) Zacheüs. Met een publieke vrouw staat Hij bij de bron te praten. Hij pint haar en Zacheüs niet vast op hun verleden, maar trekt voor hen een wissel op de toekomst. Het verhaal van Zacheus is één van de vier verhalen die Lucas gebruikt om te laten zien
10
wat een ontmoeting met Jezus kan betekenen in je leven. Het is het verhaal van de ontmoeting met Petrus (5:1-11), de ontmoeting met de zondige vrouw in het huis van Simon de Farizeeër (7:36-50), er zijn de parabels over het verloren schaap, de verloren muntstuk en de verloren zoon (15). En de vierde ontmoeting is de geschiedenis met de tollenaar Zacheus (19:1-10)
en nog wel een Samaritaanse! Er ontwikkelt zich ‘n gesprek tussen Jezus en deze vrouw. Speels en kattig weigert het dametje Jezus wat water. Jezus belooft haar water uit ‘n bron die elke dorst definitief zal lessen. Giechelend houdt ze zich aanbevolen. Dat zou een makkie zijn: nooit meer dat gesjouw met schalen en emmers! Jezus zegt: “Ga uw man roepen”. Zij antwoordt: “Ik heb geen man”. “Dat zeg je terecht:, zegt Jezus, “want vijf mannen heb De tollenaar Zacheus is belastingambtenaar. je gehad en de man met wie je nu samenleeft Hij int het geld voor de Romeinse bezet¬ter. is je man niet”. Dan gebeurt het wonder: de Terwijl de omstanders Zacheus ziet als land- Samaritaanse laat zich oogsten en geeft zich verrader en zondaar, let Jezus vooral op de over. Ze komt onder de indruk als Jezus haar positieve kanten van Zacheus. “Ik weet iets verleden doorlicht. En met haar spraakwatergoeds van jou”. Dat was de houding van Je- val “stroomt ze verder”. Ze haalt ‘t hele dorp zus ten opzichte van mensen die de fout in erbij, waarschijnlijk de mannen het eerst! Jegingen. Ons dagelijks nieuws is gebaseerd op zus laat haar merken dat er altijd nog hoop is. “ik weet iets slechts van jou”. Jezus bevestigt Op de derde zondag van de Veertigdagentijd Zacheus en die komt tot bekering. En de be- (zondag 24 februari) wordt dit verhaal verteld kering wordt gevolgd door concrete daden. in onze kerken. Van hen die in de hoek geZacheus heeft de helft van zijn trapt worden, houdt Jezus het bezit aan de armen. En de om- Respect komt van het meest. standers staan te juichen. En woord Respicere. Dat Jezus kijkt hen aan en zegt: Maar het mooiste bijbelverhaal “Daar ben ik immers voor ge- Latijnse woord bete- – waar het gaat over respectkomen!”. Het is een grappig kent letterlijk ”omzien vol omgaan met elkaar - vind verhaal. De man die alleen ik het verhaal van de Emmausnaar, rekening houden maar dacht in categorieën van gangers (Lucas 24:13-35). Er geld en bankbiljetten houdt met, eerbied hebben zijn in het leven Jeruzalemganplotseling opruiming in zijn gers en Emmausgangers. In brandkast. Voor hem zijn geld en bezit niet de stad Emmaus is een groot garnizoen van meer de hoogste waarden in het leven. En ter- de vijand gelegen - een Romeins legerkamp, wijl hij afstand doet van het materiele vindt hij - een sterk Romeins bolwerk. Jeru¬zalem is zijn eigen hart terug. Al het goede dat diep in de stad van de vrede. Dat betekent die naam het hart van Zacheus toch besloten lag, wordt ook: Jeru-sjaloom. De gang van de leerlingen door Jezus naar boven gehaald. En Jezus kon naar Emmaus - dat weten bijbelgeleerden dat bereiken door te vertrekken vanuit Zijn haarfijn uit te leggen - is de weg van de volrespect voor Zacheüs. ledige capitulatie. Het is het beeld van de Nederlandse soldaat die met een witte vlag op Jezus houdt van mensen. Voor Hem is geen de Maasbrug op weg is naar de Duitse bezetmens afgeschreven. Ook niet de vrouw uit de ter. “Naar Emmaus gaan” betekent het einde rosse buurt, die Hij ontmoet bij de bron van van alle dromen rond vrede en vrijheid. Jakob (Johannes 4:5-52) De zon staat als een Stel je voor: de leerlingen van Jezus capituleoven aan de wolkenloze hemel te branden. ren voor de dood! Twee leerlingen van Je¬zus Jezus laat zich vermoeid neervallen bij de wa- trekken weg van Jeruzalem - stad van vrede terput. “Heel toevallig” zijn er geen leerlingen - naar Emmaus - stad van capitulatie. Drie in de buurt. En dan komt er, midden op de jaar lang hadden ze Jezus gevolgd. Al hun dag, een vrouw aangelopen: een bijdehandje hoop hadden ze op Hem gevestigd. Vlak na van ‘n bepaald soort. Uit het verhaal blijkt dat zijn dood hadden ze nog gehoopt dat - desze beter kan opschieten met mannen dan met noods door een ordinair wonder - Jezus nog vrouwen. Jezus gaat rustig op haar flirtige vrij zou komen. Niets van dat alles. Met eigen houding in. Jezus in gesprek met ‘n vrouw, ogen hadden ze gezien hoe Jezus stierf aan 11
het kruis en neer was gelegd in het graf van Jozef van Arimatéa, in het graf van voorbij, het graf van definitief: “zand er over!” Met de steen die het graf van Jezus afsloot was er een zware steen neergelegd over hun idealen. Voorgoed begraven. Finito! Hun idealen lagen aan scherven. Diep teleurgesteld keerden ze de stad van vrede, Jeruzalem, de rug toe en gingen weer terug naar de slavernij van de dood, terug naar Emmaus. Dan vertelt het verhaal van de wonderlijke ontmoeting van die twee met Jezus. Hij loopt met hen mee, weg van Jeruzalem. Hij weet dat de leerlingen in Jeruzalem moeten zijn, maar Hij loopt met hen mee naar Emmaus, stad van de capitulatie, Met mensen meelopen, ook al gaan ze volgens jou de verkeerde kant op. U begrijpt misschien waarom ik dit evangelie nogal eens ter hand neem bij zilveren of gouden bruiloften: Met je kinderen durven meelopen, ook al gaan ze een weg die volgens jou niet de goede is. Gelukkig gebeurt dat veel. Ik ken vele ouders die zeggen: “hoe dan ook, wat er ook ge¬beurt, mijn deur staat voor mijn kind altijd open, want het is en blijft mijn kind!” Dat is “omzien naar”, “rekening houden met” en “eerbied hebben voor”. Door met zijn leerlingen mee te lopen
en hen te respecteren – ook in hun verdriet en vertwijfeling – komen ze tot bekering, keren ze zich om, weg van Emmaus, richting Jeruzalem. “En onderweg verklaarde Jezus hen de schriften”. Maar het mooie is dat die teksten hen niet helemaal overtuigen. Ze herkennen Hem uit¬eindelijk “aan het breken van het brood”, gewoon aan tafel, de plaats waar mensen hun brood met elkaar delen. En de leerlingen laten zich oogsten en spoeden zich naar Jeruzalem. Door zijn ontwapenende houding, door uit te gaan van respect voor hun verdriet, door een eindje met hen mee te lopen, richting Emmaus, konden de leerlingen zich laten oogsten. Op de derde zondag van Pasen (zondag 6 april) kunt u in de kerken luis¬teren naar deze boeiende ontmoeting, een wonderlijk verhaal, vol bekering. Een verhaal vol respect voor de ander, respect voor mensen die dreigen vast te lopen in hun verdriet en vertwijfeling… Ik wens u een goede vastentijd toe, richting Pasen
Respect voor wie anders zijn M.Fickers Met dit thema had de redactie een fijne neus,want op 15 november jl .was de Dag van Respect,een initiatief van rabbijn Awraham Soetendorp Dit feit kwam ook in de pers aan de orde. Vooral op scholen werd stilgestaan bij het thema respect. Respect betekent in onze taal eerbied, ontzag, waardering zelfs bewondering voor een persoon of een zaak. Deze houding kan niet vroeg genoeg worden besproken en aangeleerd in onze maatschappij die vaker erg respectloos is.
En wie is anders? Dat ben jij en dat is hij/zij. Concreet: alle mensen die je ontmoet, je ouders broers, zussen, vrienden, andersgelovigen, immigranten, drugsverslaafden enz. De volle christelijke liefde is driepolig en omvat: ik, jij en hij of zij. Een tweepolige liefde is onvolledig.
Respect en tolerantie zijn actuele termen in het kader van immigratie en integratie. Vergeten we niet dat integratie wederzijds is. Wij moeten naar de migrant toe gaan, anders zal de integratie niet lukken!! Dit is makkelijker geEen uiterst minimum aan respect is toleran- zegd dan gedaan, de boodschap van Jezus is tie; dit woord kan een negatieve bijbetekenis niet eenvoudig. Paulus vond het al nodig zijn krijgen als tolerantie met onverschilligheidge- medechristenen, heiligen zoals hij ze noemt, paard gaat. 12aan te zetten tot gastvrijheid(Romeinen 12,13).
Een multiculturele maatschappij zonder integratie, met mensen die naast en langs elkaar leven, ontaardt in een heksenketel. De taal is zeer belangrijk voor de integratie. Meestal gaat de integratie van immigranten in de tweede of derde generatie over in assimilatie, d.w.z. gelijkwording aan de Nederlanders. Dit hoeft echter niet .De Nederlandse joden waren en zijn meestal prima geïntegreerd in de Nederlandse maatschappij, maar zij zijn niet geassimileerd. Door de kracht van hun godsdienst wisten zij hun identiteit te behouden, nadat de tempel in Jeruzalem in het jaar 70 door de Romeinen was verwoest en de diaspora begon. Tot slot wil ik U een uitspraak van professor Wil Roebroeks (in het LD van 24 nov.jl.), die mij aan het denken zette, niet onthouden. Wil Roebroeks, een Geertruidenaar, is hoogleraar archeologie aan de universiteit Leiden. Hij
ontving dit jaar de Spinozaprijs, de Nederlandse Nobelprijs. Samen met collega Robin Dell van de universiteit Sheffield vocht hij de gangbare theorie aan over de oorsprongsplaats van de mensheid (publicatie in Nature 2005). Tot dan toe gold dat de vroege mensachtigen zo´n twee miljoen jaar geleden vanuit Afrika naar Azië kwamen. Het duo bewees dat die stelling op basis van de afgelopen jaren in Azië gedane vondsten onhoudbaar is: er was op zijn minst sprake van tweerichtingsverkeer tussen de twee continenten en mogelijk koloniseerde de homo erectus Afrika zelfs vanuit Azië, in plaats van andersom. Voor Roebroeks is de archeologie een wetenschap die nederig maakt door het besef dat de evolutie een proces is dat al miljoenen jaren speelt, dat alles voortdurend verandert. Dat relativeert die hele discussie over autochtonen versus allochtonen, omdat wij uiteindelijk allemaal allochtonen blijken te zijn.
RESPECT VOOR WIE ANDERS DENKT J.A.M. Cottaar, lid redactie Contact Onderweg
“cogito ergo sum “ is een bekende uitspraak van René Descartes (1596-1650): “Ik denk dus ik ben”. In zijn filosofische onderzoekingen kwam Descartes tot de conclusie, dat de menselijke waarneming subjectief is, en dus onbetrouwbaar. Er is alle reden om aan alles wat je waarneemt te twijfelen. Het is duidelijk: men twijfelt, men zoekt, men denkt. Denken is een essentieel onderdeel van het mens zijn: Ik denk dus ik ben een mens. Denken maakt ons tot mens Door die subjectiviteit van de menselijke waarneming komt de ene mens tot een andere interpretatie van de waarneming van haar/ zijn omgeving dan de andere mens. Omdat de waarneming de basis is van ons doen en laten, zal de ene mens dus anders reageren op haar/zijn omgeving dan de andere mens. Op grond van eenzelfde waarneming kunnen mensen verschillend denken en zich dus verschillend gedragen. Anders waarnemen leidt tot anders denken en anders zijn.
13
Die subjectiviteit van wat men waarneemt, geeft alle aanleiding om aan de juistheid van de interpretatie van die waarneming te twijfelen. Een van de zekerheden waarmee we moeten leven is de twijfel (volgens Descarte); de twijfel aan het eigen rechtmatig denken. Is mijn interpretatie van de waargenomen werkelijkheid juist? Mijn gedrag op basis van die interpretatie juist? Die van de ander onjuist? Of is het andersom? Is die ander juist? Anders gezegd: Er is alle reden om het eigen standpunt kritisch te bezien en dat van de ander niet a priori als foutief te beschouwen, ook al gedraagt die ander zich anders dan ik, op een manier die ik meen te moeten afkeuren. ,Misschien ben ik wel meer foutief in mijn denken en doen dan die ander. Ik zal de ander in haar/zijn gedrag als product van haar/zijn denken moeten respecteren. Zij/hij heeft er recht op, dat ik anders denken respecteer. Wij zijn alle twee een denkend mens Respect voor wie anders denkt Maar hebben we dat dan? Als we de mening van de ander horen, een mening gebaseerd op haar/zijn waarneming van de werkelijkheid waarin zij/hij leeft, en een mening waarin wij ons niet zonder meer herkennen, zijn we dan bereid ons in haar/zijn argumenten te verdiepen, onze eigen mening kritisch te bezien? Te gauw houden we óns standpunt voor “de waarheid”, en keuren het standpunt van de ander zonder verder denken af. We zijn als het ware even geen volledig mens, we denken niet.
anders hebben geleid dan de perfect georganiseerde vergassing van 6 000 000 Joden? Er zijn grenzen aan ons open staan voor de ander……. Maar zo extreem komt het zelden voor, en ook dan beoordelen wij de ander te gemakkelijk negatief in opzichten die hij niet verdient. Paus Johannes Paulus II verkondigde standpunten die dikwijls niet de onze waren: gebruik van voorbehoedsmiddelen in een wereld die angstwekkend snel overbevolkt dreigt te raken en waarin aids om zich heen grijpt, absolute afwijzing van de vrouw in het ambt, het terugdraaien van verworvenheden van het tweede Vaticaans concilie, het min of meer slaafs moeten volgen van wat de Katholieke kerk verkondigt, om er maar een paar te noemen. Maar was dat een reden om hem in Nederland te ontvangen zoals wij dat in 1985 gedaan hebben? Hij was ook de paus, die de dictatuur van het communisme aanpakte en daarmee hielp om een wereldwijde dreiging weg te nemen, die de moed had om andere godsdiensten te benaderen, die jongeren wist te enthousiasmeren, die uit idealisme op zijn plaats bleef tot het laatste moment ook al kon hij eigenlijk niet meer. Daarmee dwong hij toch groot respect af, ook al verkondigde hij standpunten die wij liever niet hoorden.
Respect voor de mening van de ander, ook in onze directe omgeving, betekent nog niet, dat wij alles van haar/hem goed moeten praten, dat wij onze eigen mening en het daaruit voortkomend handelen zo maar moeten bijstellen. Er kan alle reden zijn om anders te denken, gewoon al omdat wij over andere Ongenuanceerd oordelen over iemand die waarnemingen en gevoelens beschikken (ik anders denkt, leidt al te vaak tot het veroor- voel dus ik ben mens), om de omgang met delen van die ander ook in opzichten die met haar/hem te mijden of te beperken. Maar dat het verschil van mening niet van doen heb- is wat anders dan haar/hem als mens veroorben. De ander wordt door ons verguisd. Die delen, of spijkers op laag water gaan zoeken rotvent, dat rotmens vindt………….. We heb- bij alles wat zij/hij vindt en doet. ben geen oog meer voor de goede zijden van die ander. Een ander als mens blijven respecteren kan moeilijker zijn als je het hartgrondig met haar/ Soms is dat ook heel moeilijk, misschien zelfs hem oneens bent dan haar/hem overtuigen bijna onmogelijk om voor die ander open te van jouw vermeend gelijk. staan. Als ik het antisemitisme van Hitler en zijn handelen op basis daarvan afkeur, kan ik dan nog respect hebben voor zijn redenaarstalent en organisatievermogen, die tot niets 14
NOU EN.....? Christine van Reeuwijk
Maandagmiddag. Het is druilerig weer. Lenneke, Noortje en ik drinken een kop thee met elkaar. Zomaar ineens zegt Lenneke: ‘Hebben jullie het al gehoord? De man van mijn buurvrouw is vreemdgegaan.’ Noortje reageert: ‘Ja, het is wat. Ik vind het zo naar voor de kinderen.’ Ik luister enkel. Dan vervolgt Lenneke: ‘En wat zo erg is, hij is nog van de verkeerde kant ook.’ Ik blijf zwijgen en warm mijn handen aan mijn mok. Noortje zegt: ‘Wat een viezerik.’ Dan wordt het me te gortig en vraag ik: ‘Hebben jullie er wel eens over nagedacht hoe eenzaam hij zich wellicht heeft gevoeld, hoeveel jaar hij misschien al met zijn geaardheid heeft geworsteld?’ Ze antwoorden tegelijkertijd: ‘Dat had hij maar voor zijn huwelijk moeten bedenken.’ Ik klap dicht en houd mijn lippen op elkaar. Maar als zij weg zijn, laat het me niet los. De krantenkoppen gaan de laatste tijd steeds vaker over homodiscriminatie. Het ligt echt niet alleen aan de streek waar we wonen. Ook in Amsterdam voelen homoseksuele mannen en vrouwen zich lang niet altijd veilig meer. Letterlijk en figuurlijk. De rechten van deze mensen zijn dan wel wettelijk geregeld, de sociale acceptatie is regelmatig nog ver te zoeken. Redenen: onwetendheid, angst, weerstand en zelfs agressie, met als oorzaak culturele en religieuze achtergronden. De tolerantie jegens homo’s kalft af. Niet alleen wegens hogere aangiftebereidheid en eenzijdige media-aandacht. Maar de feiten liegen er gewoonweg niet om. En natuurlijk is die andere realiteit er ook. Er komt ook seksueel wangedrag voor, maar je mag niet iedereen over een kam scheren. Ik las pas over de Parade in Amsterdam, maar in dezelfde straat zat een man huilend achter de ramen. Uit schaamte en angst voor geweld was de deur die net openstond om voor zijn gevoelens uit te komen weer net zo hard voor zijn neus dichtgegooid. Je zou maar in die kast zitten. Verstikkend, ziekmakend moet dat zijn. Ik zou met mijn handen om mijn mond willen roepen: ‘Kom
uit die kast. Er kunnen mensen en kerkgemeenschappen zijn die moeite met jullie geaardheid hebben, maar we moeten met z’n allen wel respectvol blijven naar wie anders is. God is liefde en liefde is respect.’ Nog geen week later begint een kennis zomaar uit het niets te vertellen over een vriend die homoseksueel is en vanwege zijn geaardheid naar een andere stad is verhuisd. Daar wordt hij gelukkig wel geaccepteerd. Ik merk op: ‘Goed dat je deze ervaring met me deelt. Het kan dus wel. Misschien moet er meer voorlichting komen en moeten we bij de jeugd beginnen?’ Ze antwoordt: ‘Dat heb ik al gedaan. Ik vertelde pas aan onze kleinzoon Bram dat die kennis die wel eens bij ons komt schaken van mannen houdt. Ik heb er lang over nagedacht of ik dit wel moest vertellen en hoe. Als ik eerlijk ben, ik zag er wel tegenop. Ik had het gesprek zelfs voorbereid. Maar mijn angst bleek ongegrond. Toen Bram bij me op de bank zat, begon ik eerst over zijn nieuwe voetbalschoenen, maar algauw gooide ik een balletje op en was het hoge woord eruit. En weet je wat Bram’s antwoord was? “Nou en...?”’
15
RESPECT EN SAMENLEVING Corry van Zandvoort “Respect is iedereen hetzelfde behandelen”, zei een van de kinderen van de basisschool in Schinveld tijdens het maken van een collage op de Dag van Respect. Een ander formuleerde het zo: “..dat je aardig voor elkaar bent en voor de natuur en je beleefd moet zijn tegen oudere mensen en ‘u’ zegt.” De kinderen hadden het allemaal heel goed begrepen. Kinderen moeten van huis uit geleerd krijgen dat je respect moet hebben voor andere mensen, hun opvattingen, hun gebruiken, hun eigendommen. Jammer genoeg heeft ieder van ons vrijwel dagelijks te maken met een respectloze houding tegenover anderen. Dat kan gaan over het uitlaten van de hond op andermans terrein, het eindeloos telefoneren in de trein in een stiltecoupé, het zo maar op straat gooien van lege blikjes en pakjes, het opsteken van een middelvinger , iemand uitmaken voor kutmarokkaan tot het in elkaar trappen van homo’s of het molesteren van oudere of heel jonge mensen om een handtas of dure fiets afhandig te maken. Vaak durven we niet eens iets te zeggen om over ingrijpen maar te zwijgen. Het lijkt erop dat onze samenleving steeds verder verhard en dit alles gewoon accepteert. Wat is erger: het feit dat het gebeurt of dat iedereen dat volkomen normaal vindt? Veel mensen zijn bezorgd over onze samenleving waar een steeds verdergaande verharding te zien is. Generalisaties en kwetsende woorden zijn aan de orde van de dag. Vanuit die bezorgdheid is vorig jaar de Dag van Respect, ingesteld. Het is een initiatief van het Fonds Hoop voor Kinderen, in samenwerking met Plan Nederland, het ministerie van OCW en het ministerie van Justitie. Op 15 november 2007 vond deze dag voor de tweede keer plaats. Landelijk namen ruim duizend basisscholen deel aan deze tweede Dag van Respect. Het idee erachter is dat jongeren bewus-
ter gemaakt moeten worden van het belang om respectvol met elkaar, de samenleving en de natuur om te gaan. Ook de koningin gaf blijk van haar bezorgdheid en riep in haar kerstboodschap op respect voor minderheden. Tolerantie was in Nederland een kostbare verworvenheid die deel uitmaakt van ons culturele erfgoed. Onlangs kwam Doekle Terpstra, de voorzitter van de HBO-raad, samen met een initiatiefgroep van bekende mensen naar buiten met een oproep tot “Benoemen en Bouwen”. Een deel daarvan wordt hieronder weergegeven want dit heeft alles te maken met het thema van deze Contact Onderweg. “Samen-leven kan alleen als we oog hebben voor elkaars opvattingen en gewoonten. Als we respect hebben voor verschillen in afkomst en culturele en religieuze oriëntaties. Als we elkaar niet discrimineren vanwege afkomst, sekse, religie of seksuele geaardheid. Als fysiek en verbaal geweld uit den boze zijn. Als we ons onthouden van extremisme, van welke aard dan ook. Als we ons aan de wet houden. Als de scheiding tussen kerk en staat niet ter discussie staat. De meeste van die regels staan óf in de grondwet, óf het zijn algemeen geaccepteerde fatsoensnormen. Toch blijkt keer op keer dat veel mensen zich er niet aan houden. Van oudsher staat de Nederlandse cultuur bekend als open en tolerant. In de afgelopen periode is die cultuur onder druk komen te staan: Eerst hadden we de neiging om te veel te gedogen. Nu dreigt intolerantie de boventoon te voeren. Het is tijd dat wij terugkeren naar de wortels van de Nederlandse traditie en een nieuwe balans vinden tussen de waarden van toen en de waarden van nu.” Laten wij met elkaar aan deze oproep gevolg geven. Wellicht dat dan onze samenleving 16weer vreedzaam en leefbaar wordt.
DEMENTIE, ACHTERGROND VAN EN OMGAAN MET..... Christa Kleinen, operationeel manager Parc Imstenrade
Definitie De term dementie stamt uit het Latijn en betekent “ontgeesting”. Vrij vertaald betekent dementie het verliezen van de geestelijke vermogens. Dementie is een verzamelnaam voor verschillende hersenaandoeningen die met elkaar gemeen hebben dat de veranderingen in de hersenen ertoe leiden dat bepaalde hersencellen niet meer goed functioneren en uiteindelijk afsterven. De meest voorkomende vormen van dementie zijn de ziekte van Alzheimer en vasculaire dementie, deze kunnen ook samen optreden. Stoornissen in het geheugen Dementieverschijnselen worden in de eerste plaats gekenmerkt door stoornissen van de cognitieve functies. Dit zijn de kennende functies die een mens nodig heeft om met zichzelf en de omgeving om te gaan. Het geheugen is een belangrijke voorwaarde voor de cognitieve functies. De mens heeft twee soorten geheugen: het korte termijn en het lange termijn geheugen. Het korte termijn geheugen is nodig om de informatie die gedurende een dag wordt opgevangen even te onthouden. Het korte termijn geheugen werkt als een soort zeef, er wordt geselecteerd wat bewaard moet worden voor later. De informatie om te bewaren wordt van het korte termijn geheugen verzonden naar het lange termijn geheugen. Het lange termijn geheugen heeft veel ruimte voor het bewaren van informatie. Bij dementie is er sprake van een gestoorde inprenting, de informatie wordt niet meer van het korte naar het lange termijn geheugen overgezet. De indirecte gevolgen van deze gestoorde inprenting zijn: Contacten vermijden, zich terugtrekken; Verlies van initiatief; Façade opbouwen, liegen, slim ontwijken van antwoorden; Ontkennen van vergeetachtigheid; Afhankelijke soms claimende houding; Agressie, depressie en achterdocht;
Hamsteren; Lichamelijke onrust; Overmatig eten, drinken of roken; Naast de gestoorde inprenting brokkelt bij dementie echter ook het lange termijn geheugen af. Dit kenmerkt zich door het volgende: Instrumentele vaardigheden verliezen zoals koffiezetten, stofzuigen; Verlies van geheugen voor gebeurtenissen uit latere of vroegere levensfase, bijvoorbeeld eigen pensionering; Verlies van sociale vaardigheden en fatsoensnormen; Woordvinding problemen, verlies van spraak; Desoriëntatie van bekende personen, kinderen en partner niet meer herkennen; Tot leven wekken van overleden personen; Verlies van vermogen tot zelfzorg; Persoonlijkheidsverandering; Achteruitgang intellectueel functioneren. Houding Voor familieleden, mantelzorgers en medewerkers in de zorg is een belangrijke drijfveer het doorgronden van de belevingswereld van de dementerende door zich proberen te verplaatsen in de belevingswereld van een dementerende. Daarnaast geeft datgene dat de dementerende zelf vertelt en het gedrag informatie over wat de dementerende voelt en doormaakt. (Het boek “Hersenschimmen” van Bernlef geeft dit weer vanuit het perspectief van de dementerende.) Het ervaren van de geestelijke aftakeling is confronterend voor de dementerende en diens omgeving. Doorlopend dingen kwijt zijn, regelmatig het antwoord op eenvoudige vragen niet meer kunnen geven, niet meer zelfstandig de schoenveters kunnen strikken of een hemd kunnen dichtknopen kan gevoelens van agressie, achterdocht en of depressie veroorzaken.. Leven met en zorgen voor iemand met de-
17
mentie is derhalve niet gemakkelijk. Bij de familie en mantelzorgers steken schuldgevoelens de kop op. Het gedrag van de dementerende stelt de omgeving regelmatig voor raadsels, er treedt een onvoorspelbaarheid op in het gedrag. Mensen met dementie zijn gevoelig voor aandacht, sfeer en lichaamstaal. Een omgeving waarin veiligheid, herkenbaarheid, respect, rust en een liefdevolle benadering worden geboden, vormt de basis waarin de dementerende zo kan zijn zoals die was en zoals die nu is. Daarbij kunnen de volgende adviezen ondersteunend werken: Moedig de dementerende aan actief te blijven en de dingen te doen die hij nog kan Een vaste dagindeling en een vaste plek voor de vertrouwde spullen Eenvoudige woorden en korte zinnen gebruiken, aandacht geven tijdens het gesprek en niet zelf tijdens het gesprek twee dingen tegelijk doen Vanuit het oogpunt van respect niet in bijzijn van de dementerende in de derde persoon over hem spreken
Stel vragen in de omgeving waarin het gewenste gedrag moet plaatsvinden zoals aankleden in de slaapkamer etc. Onder het praten dingen uitbeelden en dingen voordoen Ja nee discussies zoveel mogelijk vermijden Pas als het nodig is corrigeren en dit zo onopvallend en vriendelijke mogelijk doen Vragen stellen waarin het goede antwoord al verborgen zit (was Hans vanmorgen bij u op bezoek?) Een dementerende niet naar specifieke kennis vragen maar ruimte geven om een antwoord te geven dat alle kanten op kan Op een rustige en natuurlijke toon praten Informatie over dementie De Stichting Alzheimer Nederland geeft voorlichting over dementie. Daarnaast zijn er Alzheimer Café’s actief . Geheugenpoliklinieken en het Alzheimer Centrum in Maastricht combineren diagnostiek en behandeling/begeleiding.
18
Colofon Nr. 58, jaargang 18 – februari 2008 Contact Onderweg is een uitgave van de gemeenschap en Stichting Samen Onderweg Redactie: Joop Cottaar, Herman Vos en Corry van Zandvoort Vormgeving: Herman Vos Adres van de Stichting, tevens adres van de redactie van Contact Onderweg: Akerstraat 97 6417 BK Heerlen tel. 045 – 574 24 46 Internet: www.samenonderweg.nl e-mail:
[email protected] Bankrekening: Rabobank 1199.12.023 te Heerlen/ Postbank 5707957 t.n.v. Stichting Samen Onderweg De pastor van de stichting, Marie-José Voss, is bereikbaar via telefoonnummer 045 – 574 24 46 of 043 – 3656358 (privé) Bijdragen (liefst als Word-bestand) of reacties kunnen aan bovengenoemd adres gestuurd worden of gedeponeerd in de brievenbus in de hal van de kapel. Via e-mail kan ook:
[email protected]
19
Samen Onderweg
nr. 58
Contact Onderweg Stichting
Samen
20
Onderweg
Heerlen
Februari
2008
