Mannen let op uw Saeck
Dr. R.F. Kropman, uroloog 12 maart 2013
Men's Health
Sterfte en Sterftecijfer
• Sterfte is het totaal aan overledenen in een bepaald jaar • Het sterftecijfer (of de mortaliteit) is het jaarlijkse aantal sterfgevallen per 1000 mensen.
Men's Health
Sterfte 2010 • 136.000 sterfgevallen • In 2010 overleden in Nederland 136.058 personen, waarvan 65.977 mannen en 70.081 vrouwen. • Dit komt overeen met 802 per 100.000 mannen en 835 per 100.000 vrouwen.
Men's Health
Tabel 1: Sterfte (absoluut en procentueel) in 2010 (CBS). Mannen 65.977
Vrouwen 70.081
Totaal 136.058
ICD-Hoofdgroep
absoluut
%
absoluut
%
absoluut
%
Nieuwvormingen
23.684
35,9
19.832
28,3
43.516
32,0
Ziekten van het hartvaatstelsel
18.275
27,7
20.734
29,6
39.009
28,7
Ziekten van de ademhalingswegen
6.660
10,1
6.356
9,1
13.016
9,6
Psychische stoornissen
2.266
3,4
5.351
7,6
7.617
5,6
Ongevalsletsels en vergiftigingen
3.239
4,9
2.509
3,6
5.748
4,2
Ziekten van het spijsverteringsstelsel
2.414
3,7
2.852
4,1
5.266
3,9
Men's Health
2010 Sterfte NL
Ziekte/aandoening
mannen
vrouwen
M+V
Coronaire hartziekten
6.004
4.378
10.382
Longkanker
6.536
3.678
10.214
Dementie
2.513
6.501
9.014
Beroerte
3.488
5.425
8.913
Hartfalen
2.623
4.289
6.912
COPD
3.288
2.696
5.984
Infecties van de onderste luchtwegen
2.709
3.066
5.775
Dikkedarmkanker
2.691
2.420
5.111
3.213
3.213
1.620
3.002
Borstkanker (vrouwen) Diabetes Mellitus
1.382
Men's Health
Verschillen in sterftecijfer • Gemiddeld is de het sterftecijfer per leeftijdcategorie (tot 84 jr) onder mannen in Europa ongeveer anderhalf keer zo hoog als onder vrouwen. Uiteraard zijn er verschillen per land. • In Polen is bijvoorbeeld het sterftecijfer onder mannen 12,2 per 1000 inwoners terwijl onder vrouwen het sterftecijfer 6,8 per 1000 is. • In Nederland is dat 8,8 en 5,6 per 1000 voor mannen en vrouwen respectievelijk.
Men's Health
CBS: • De sterftekans van mannen in de leeftijdscategorie 62-84 jaar is voor iedere leeftijd meer dan anderhalf keer zo groot als die van vrouwen. • Dit is vooral het gevolg van een hogere relatieve sterfte onder mannen in die leeftijdsklasse aan longkanker, coronaire hartziekten, beroerte en COPD
Men's Health
Sterftecijfer per 1000 inwoners Men's Health
Gemiddelde leeftijd bij overlijden
2008 2009 2010
Mannen 73,6 73,7 74,0
Vrouwen 79,3 79,4 79,6
CBS 2012
Men's Health
Relatieve sterfte per 100.000 mannen of vrouwen naar leeftijd (éénjaarsklassen, hoogste leeftijd is 99+) over de periode 20062010 (Bron: CBS Doodsoorzakenstatistiek, bewerkt door het RIVM). Op bijna alle leeftijden hebben mannen een grotere kans op overlijden dan vrouwen. Onder de 15 jaar is dit vrijwel gelijk
Men's Health
Absolute sterfte naar leeftijd (éénjaarsklassen, hoogste leeftijd is 99+) in 2010 (Bron: CBS Doodsoorzakenstatistiek).
Men's Health
Oorzaken verschil in sterfte? • Erfelijk? Het Y of het X-chromosoom? • Sociaal? – Opvoeding – Leefpatroon • Roken • Drinken • Eten – Risicovol gedrag (relatie testosteron?) – Beroepen – Blootstelling aan gevaarlijke stoffen/straling
• Testosteron?
Men's Health
Y-chromosoom • Ieder mens heeft 22 paar autosome chromosomen en één paar geslachtschromosomen die zijn of haar geslacht bepalen. • Man = 46,XY. • Vrouw = 46,XX. • Het Y-chromosoom is een kort chromosoom, waarop zich maar weinig erfelijke informatie bevindt. Het speelt echter wel een cruciale rol in de ontwikkeling van het embryo. • Het Y-chromosoom zet aan tot de productie van mannelijke hormonen en zodoende tot de ontwikkeling van mannelijke geslachtskenmerken.
Men's Health
“X-factor” • Er bestaan veel X-gebonden erfelijke aandoeningen. • Vaak komen deze ziektes alleen tot uiting in mannen, omdat mannen maar één X-chromosoom hebben. • Is de aandoening recessief dan zorgt de aanwezigheid van een tweede, "normaal" X-chromosoom er bij vrouwen voor, dat ze de ziekte niet ontwikkelen, of in veel minder heftige mate. Hemofilie A, het syndroom van Lesch-Nyhan en de ziekte van Duchenne zijn voorbeelden van X-gebonden afwijkingen.
Men's Health
Y-factor • Mannen met een Type I-haplogroep krijgen sneller ziekten van de kransslagaderen dan mannen met andere Y-haplogroepen • Type 1 komt voor bij 13% van de Britse mannen • Type 1 komt meer voor in het noorden van Europa Bron: European Society of Cardiology 2010; Lancet feb 2012
Men's Health
Oudemannenhuis Den Haag. Oude Molstraat 25 (1772)
De toegangspoort van het Oudemannenhuis in Haarlem. Thans Frans Hals Museum
Men's Health
Mannen kunnen niet voor zichzelf zorgen!
• In Haarlem waren 40 (!) hofjes – Gebouwd van 12e – 19e eeuw – Bedoeld voor vrouwen
• Mannen konden slecht een huishouden voeren en werden ondergebracht in oudemannenhuizen
Men's Health
Opvoeding • Amerikaanse arts Marianne Legato: “Why men die first “ Hypothese: De schuld van de opvoeding • Mannen zijn vanaf hun geboorte kwetsbaarder dan vrouwen, o.a. als gevolg van een “ongelijke behandeling”. Zo krijgen jongetjes vaak al vroeg in hun leven te horen dat ze hun pijn moeten verbijten en dat ze een "echte man" moeten zijn. Het gevolg is dat mannen pas onder zware druk medische hulp zoeken. Dat verklaart volgens de Amerikaanse arts dat mannen pas zo laat naar de dokter gaan.
Men's Health
Leefpatroon • Roken • Alcohol • Eetgewoonten
Men's Health
Roken Rokers sterven jonger • Rokers leven gemiddeld 13 jaar korter dan niet-rokers. • Er zijn vele ziektebeelden en doodsoorzaken verbonden met het gebruik van tabak. • Van vier groepen ziektes is bekend dat zij veel vaker voorkomen bij mensen die roken. – longkanker – chronische bronchitis en emfyseem – ziekten van de kransslagaders van het hart – Beroerte (bron: Stivoro/KWF)
Men's Health
Roken Chronische bronchitis
• Vanaf ± veertigste jaar. Wanneer na deze diagnose wordt doorgerookt, neemt het longweefsel af en ontstaat emfyseem. • De sterfte door roken aan deze ziektes bedraagt 72% bij mannen en 62% bij vrouwen.
(bron: Sterftecijfers Rokersziekten uit het Jaarverslag STIVORO 2001)
Men's Health
Roken Hartaanval • Een ziekte van de kransslagaders. • Het aantal mensen per 100.000 dat overlijdt aan een acute hartaanval is op de leeftijd 50-54 jaar 79 mannen en 24 vrouwen. Op de leeftijd van 60-64 jaar is dit al opgelopen tot 275 mannen en 84 vrouwen per 100.000. • De sterfte door roken aan deze ziekte komt bij mannen op 36% en bij vrouwen op 26%.
Men's Health
Roken Beroerte • Op de leeftijd van 50-54 jaar overlijden 21 mannen en 16 vrouwen per 100.000 aan een beroerte. Op de leeftijd van 6064 jaar gaat het om 74 mannen en veertig vrouwen per 100.000. • Bij mannen wordt 45% van de sterfte aan een beroerte door roken veroorzaakt, bij vrouwen is dit 40% (bron:Sterftecijfers Rokersziekten uit het Jaarverslag STIVORO 2001)
Men's Health
“Emancipatie”
• Evolutie aandeel tabaksgerelateerde mortaliteit, mannen en vrouwen, Vlaams Gewest, 2000-2009 (Bron: sterftecertficaten personen ouder dan 1 jaar, Vlaams Gewest, 2000-2009)
Men's Health
Alcohol •In 2002 1800 alcoholdoden • In 1996 1400 alcoholdoden • Hogere alcoholsterfte mede door veroudering bevolking Twee van de drie alcoholdoden zijn tussen 45 en 69 jaar • Gecorrigeerd voor de leeftijdsopbouw van de bevolking neemt de alcoholgerelateerde sterfte tussen 1996 en 2002 met 15 procent toe.
Men's Health
Alcoholdoden
De vrouwen lopen in!
Men's Health
Oorzaken alcoholsterfte
Bron: CBS. Bevolkingstrends 3/2004 p. 32-39 (PDF)
Men's Health
Helft sterfte Russen in 2009 tussen 15 en 54 jaar komt door alcohol
Men's Health
Read more: http://www.livestrong.com/article/381904-negative-effects-of-red-meat-in-mens-health/#ixzz1u7Xnvshr
Eetgewoonten Rood vlees verhoogt kans op overlijden
• Het regelmatig eten van (verwerkt) rood vlees verhoogt de kans op overlijden Bron: Harvard Medical School: Red Meat Consumption and Mortality: Results From 2 Prospective Cohort Studies.Pan et al.Arch Intern Med.2012; 172: 555-563. The researchers analysed data from 37,698 men between 1986 and 2008 and 83,644 women between 1980 and 2008)
– Verhoging risico op hart en vaatziekten (wrsch tgv de verzadigde vetten) – Verhoging risico op kanker
• In een studie bij 17,000 personen werd een relatie gevonden tussen de consumptie van rood vlees en kanker Bron: Ferrucci, L. M. et al. (2011). "Meat consumption and the risk of incident distal colon and rectal adenoma". British Journal of Cancer.)
Men's Health
Rood vlees en prostaatkanker
• Consumptie van rood vlees is geassocieerd met een verhoogd risico op prostaat kanker.
Bron: "American Journal of Epidemiology"; Meat and Meat Related Compounds and Risk of Prostate Cancer in Large Prospective Cohort Study in the United States; Rashmi Sinha, et al.; July 2009
Men's Health
Eetgewoonten en vetzucht • Metabool syndroom – Hypertensie – DM – Dikke buik (BOV > 103 cm) – Buikvet! Veroorzaakt vaatlijden
Men's Health
Advies: andere eetgewoonten! • • • • • •
Minder (rood) vlees Vis (2 x per week) ivm gunstige vetzuren “Geen” (= weinig) verzadigde vetten Plantaardige vetten Matig met zout Alcohol max 2 glazen dd
Men's Health
Slokdarmkanker en keelkanker • Alcohol • Roken
Men's Health
Risicovol gedrag • Verkeersdoden 2005 – Mannen: 594, 206 tussen de 20 en 40 jaar (126 met auto) – Vrouwen: 223, 49 tussen de 20 en 40 jaar (31 met auto)
• Oorzaken verkeersongevallen: – Lagere sociaal economische status (tot 2 x verhoogde kans) – Vermoeidheid – Medicatie (kalmeringstabletten bv) – Alcohol & drugs – Mobiel bellen – Emoties/stemming
Men's Health
Beroepen en blootstelling aan gevaarlijke stoffen/straling • Bepaalde beroepen hebben een hoger sterfterisico. bijvoorbeeld schilder (bron: oude CBS statistieken) • Thans te weinig gegevens van CBS
Men's Health
Testosteron • Relatie sterfte en te laag testosterongehalte
Men's Health
Nomenclatuur 1.
Late Onset Hypogonadisme (LOH) Testosteron < 8 - 12nmol/l
2. 1 + klinische verschijnselen = Testosteron deficiëntie syndroom
Men's Health
Late Onset hypogonadisme
• Na 50e jaar dalen de gemiddelde T-spiegels bij mannen ±1% per jaar1
60
Percentage
50 40 TT < 8nmol/l
30
TT < 12nmol/l
20
• 6.0−12.3% van de mannen 40−79 jr hebben lage testosteron spiegels
10 0 <40
40-49
50-59
60-69
>69
Age (years)
1. Morales A, Lunenfeld B. Aging Male 2002; 5: 74−86. 2. Araujo AB et al. J Clin Endocrinol Metab 2004; 89(12): 5920–5926. Men's Health
Symptomen en tekenen die suggestief zijn voor LOH
↓ Energie, motivatie, aggressie, initiatief, zelfvertrouwen, concentratievermogen, geheugen. stemmingstoornissen, slaapstoornissen, libido ↓ Spontane erecties ↓ Fysieke inspanning ↓ Kracht
↓ Vetvrije massa ↓ Botdichtheid ↓ Lengte
↓Baardgroei Hot flushes Gynaecomastie
Men's Health
Klinische condities waarbij hypogonadisme vaak voorkomt • Metabool syndroom: – – – –
• • • • • • • • • •
Insuline resistentie Type 2 diabetes Versnelde aderverkalking Obesitas
Chronische infecties (o.a. HIV) Mannen met fracturen bij gering trauma COPD Kanker Seksuele disfunctie Onvruchtbare mannen (o.a. niet ingedaalde teelbal) Syndroom van Klinefelter (XXY) Corticosteroid therapie Chronisch opiaten gebruik Depressie Men's Health
Hypogonadisme wordt geassocieerd met een hoge mortaliteit Lage totaal testosteron spiegels (<8.7nmmol/L) geassocieerd met 68% verhoogde kans op overlijden in vergelijking met normale T-spiegels*
Men's Health
*Shores MM et al. Arch Int Med 2006; 166: 1660–1665.
Hoe kerken je een man met een metabool syndroom? Abdominal obesity (waist circumference)
> 102 cm
Fasting plasma triglycerides
> 150, 1.69 (mg/dL, mmol/L)
Fasting plasma HDLC
< 40, 1.03 (mg/dL, mmol/L)
Fasting blood glucose
> 110, 6.1 (mg/dL, mmol/L)
Diastolic/systolic blood pressure
> 85 / > 130 (mmHg)
Diagnosis isvan metabolic syndrome if patient 3 or more features Men spreekt metabool syndroom als eenhas man 3 of meer kenmerken heeft Men's Health
• Metabool syndroom : – Insuline resistentie – Type 2 diabetes – Versnelde atherosclerose – Obesitas
Metabool syndroom wordt geassocieerd met hypogonadisme en een verhoogd cardiovasculair risico 1. Kapoor D et al. Eur J Endocrinol 2006; 154: 899–906. 2. Dhindsa S et al. J Clin Endocrinol Metab 2004; 89: 5462–5468. 3. Kupelian V et al. J Clin Endocrinol Metab 2006; 91(3): 843–850. 4. Kapoor D et al. Clin Endocrinol 2005; 63: 239–250. 5. Svartberg J et al. J Intern Med 2006; 259(6): 576−582. 6. Hak AE et al. J Clin Endocrinol Metab 2002; 87(8): 3632−3639. 7. Shores MM et al. Arch Int Med 2006; 166: 1660–1665. Men's Health
Metabool syndroom
• Metabool syndroom en andere chronische ziekten zijn geassocieerd met hypogonadisme • Hypogonadisme is bij mannen een risicofactor voor cardiovasculaire ziekten en dus voor sterfte • Er is een relatie tussen het mannelijk seksueel functioneren en hypogonadisme
Men's Health
Waarom mannen eerder sterven
Men's Health
Waarom mannen eerder sterven
Men's Health
