4.2013
Management en Consulting platform voor organisatieprofessionals
vrouwen geven zich bloot www.managementenconsulting.nl
Redactioneel
attentie! In het najaar van 2012 gooide Illya Soffer (die van de cover, ja!) de knuppel in het hanenhok met een twitterbericht waarom er geen vrouwen spraken op het Kluwer Verandermanagementcongres. Waarop Yvonne Burger en Annet Weitering uit de vaste M&C redactie de uitdaging verder brachten en er een M&C kwam met louter vrouwen. Zo ontstond de Illya. Oprecht een uitdaging. Want vrouwen zijn kritisch en niet alleen naar elkaar. Vrouwen zijn bijzonder kritisch naar zichzelf. ‘Zit mijn haar wel goed?’, ‘Doe ik wel de juiste dingen?’, ‘Waarom voel ik wat ik voel?’ Dat constant reflecteren doen we graag. Sterker nog: we vinden zelfs dat mannen dat ook best meer zouden mogen doen. Misschien is het juist wel die preoccupatie met het ‘zelf ’ die vrouwen belemmert om ongegeneerd en vaker het podium te pakken. We willen best op podia worden gevraagd, maar als we dan naar onszelf gaan kijken vinden we het weer niet goed genoeg. Die cirkel moest doorbroken worden. Het uitgangspunt voor dit themanummer werd dus: podium creëren voor de vrouwelijke aanraking in het verandervak. Dat betekent: veel persoonlijke ervaring (kijken naar jezelf!), maar ook: een praktische benadering. En: de stem laten klinken van het andere en het niet-gezegde. Ook daarom vroegen we een kunstenaar om ons te portretteren. Juist omdat een beeld maar een beeld is en niet de werkelijkheid. Laat het beeld dan ook spreken. Let u dus vooral op de rauwe fotografie in de Gallery van prijswinnaar Chris Rijksen! Maar denkt u vooral niet dat we allemaal blij zijn met onze foto! Alle rimpels en wallen zijn te zien. Ik zag zelf ook ineens dat ik heel streng kan kijken als ik probeer aandachtig te zijn. Geen verleiding en gezelligheid in dit vrouwennummer dus, denkt u nu misschien teleurgesteld. Nee, niet echt geloof ik. Maar wel een vloedgolf aan vrouwelijke invalshoeken, gedachten, grapjes (ja heus!) en portretten van vrouwen die zo hun eigen aanpak hebben om veranderingen aan te sturen. Ook komt u kunst, yoga en muziek tegen en toeval in organisaties. Wist u al dat mensen in India heel anders tegen obstakels bij veranderingen aan kijken? En voor de gezelligheid hebben we ook een puzzel opgenomen. Kopje koffie erbij? --Sabine Funneman
Dagboek
De WeeK Van… Ingrid Visser werkt als directeur bij Adviestalent, een dochter van Twynstra Gudde, waar uitsluitend jong toptalent werkt en daarnaast wordt opgeleid. Zij richt zich graag op het leer- en ontwikkelingsproces de adviseurs. Wat leert zij daar zelf van? Een kijkje in haar weekagenda. ik kan soms Jaloers ziJn oP wat ziJ nu al kunnen en durven
Gisteren stond een van onze adviseurs in NRC Next op een pagina waar jonge professionals iets vertellen over hun werk en leven met een mooie foto van zijn huiskamer. Ik lees de citaten: ‘Groenten snijden is héél ontspannend.’ En: ‘Ik wil in het weekend echt niks aan werk doen.’ Wauw, wijs denk ik. Dat hoor ik niet vaak en kan ik zelf ook beter doen. Of deze collega representatief is voor zijn generatie, vraag ik me wel af. Voor veel jonge collega’s is de balans werk-privé een heikel thema. Zeker eerstejaars zijn in mijn ogen vaak te optimistisch over hun werkconditie en geneigd hun agenda van ‘s ochtends vroeg tot ‘s avonds laat vol te plannen. Ik predik in dit bedrijf graag de waarden van structuur, prioriteiten en vroeg slapen. Ouderwets vinden ze me dan. Enfin, ik ben zelf ook niet zuiver op de graad. Het nieuwe werken biedt geen uitkomst: jonge professionals hebben het liefst een vaste werkplek op kantoor en bij voorkeur face to face contact. Alles gericht op intensief samenwerken en kennis delen. Dat herken ik ook bij mijzelf. Wat dat betreft geen verschil tussen de generaties. Wat leer ik hiervan? Laat ik onze mensen zelf verantwoordelijk zijn voor hun agenda en van hun eigen fouten leren? Dus tot waar strekt mijn bemoeienis als leidinggevende? Ik wil het regelmatig bespreekbaar blijven maken en houden. En een goed voorbeeld zijn – als dat helpt. Nu is het zondagmiddag: laptop uit en ophouden met uitstellen: gemotiveerd naar de sportschool!
zondag ---
Belangrijke driedaagse voor de boeg. Vroeg uit de veren en letterlijk op weg naar de hei om, voordat iedereen daar is, de zalen mise-en-place te maken. Vandaag start onze nieuwe adviessimulatie voor eerste- en tweedejaars. Er is van alles om te oefenen in deze marathonsessie: teamwork, gespreksvoorbereiding, intakes, interviews, terugkoppelingsgesprekken, presentaties, etc. Ik geniet van mijn begeleidersrol, zo vaak doe ik dat niet meer. Maandag ---
woord: ingrid visser
thema: vrouwen geven zich bloot
M&C 4 2013
61
Ik bewonder de eagerness van de adviseurs en de veerkracht tot in de late uurtjes! Al kan leren soms ook onaangenaam en confronterend zijn, ze willen ‘goed’ worden en gaan er gewoon voor. Rollenspelen? Niks weerstand: proberen! Wat was ik zelf als 25-jarige starter toch bleu en verlegen; ik kan soms jaloers zijn op wat zij nu al kunnen en durven. Ik reflecteer aan de zijlijn intensief mee op het ambacht en op mijn eigen ups en downs: eigen modelletjes bedenken en de opdrachtgever ervan overtuigen dat meegaan hierin het beste is, niet doorvragen, te veel halen bij de ander en zelf te weinig brengen, éénrichtingverkeer in presentaties en weerstand niet signaleren. Alle klassieke adviesbloopers passeren de revue. Maar ook de aanwezige talenten zoals: humor, creativiteit, contact maken, impact. Ik herken de tips en tops van de acteurs zo goed. En ze komen flink binnen bij de deelnemers die de feedback goed incasseren. Knap!
Dinsdag ---
Na de finalepresentaties sluiten we woensdagmiddag moe en voldaan af met bier en bitterballen. In de auto naar kantoor vraag ik me af of deze intensieve training eigenlijk wel verantwoord is. Iedereen was bekaf, hoe enthousiast ook. Misschien net iets te veel een ontgroeningsritueel? Einde van de middag nog even bijpraten met twee adviseurs die het project ‘werving nieuwe collega’s’ leiden. Ze hadden bij de projectstart-up allerlei goede ideeën over de vorm, waaronder een ontbijtpicknick in een stadspark, vlakbij een faculteit. Ik ging er helemaal in mee. Inmiddels zijn de plannen gevorderd en komt de uitvoering dichterbij. In dit gesprek wordt het concrete projectvoorstel neergelegd met hetzelfde programma als vorig jaar, alleen iets korter. Niks nieuw en hips dus en ik kan mijn teleurstelling blijkbaar niet verbergen. Een van de adviseurs zegt: ‘Ja Ingrid, nieuw en anders is niet altijd beter hoor!’ woensdag ---
De dag start met een kop koffie met collega-directeur Jaap Berends. Bijpraten over de cijfers, offertes, de bouw van de nieuwe site en de matching van adviseurs op nieuwe opdrachten. Direct hierna een jaargroepoverleg. Het agendapunt is de vraag: ‘in hoeverre kunnen wij als adviseurs meedenken, meeweten en meebeslissen in de interne besluitvorming? Goede vraag! Ik hoor mezelf praten en uitleggen: ‘Blablabla…We doen het met elkaar.’ Wat een managerstaal. Ik besluit wat scherpte aan te brengen. ‘Invloed dus tot op zekere hoogte! Rollen en verantwoordelijkheden verschillen.’ Het gesprek komt lekker op gang. Waarom vind ik dit toch een lastig onderwerp? We lopen tijdens het overleg voorbeelden langs van stafbesluiten. Helaas voor de adviseurs hebben we voorbeelden waar alleen ‘meeweten’ wordt gevraagd. De staf heeft namelijk de afgelopen tijd nogal wat grote knopen doorgehakt over marktfocus, interne organisatieprojecten en portefeuilleverdeling. Ik krijg er een kleur van,
Donderdag ---
62
M&C 4 2013
maar zo is het! De groep pakt het luchtig op. Een nabrander voor ons: of de staf voortaan iets helderder kan communiceren over genomen besluiten en daarbij ook beter wil aangeven wat grenzen zijn. ‘Zeg vaker “tot hier”, dan is het helder en voldoende! Weten we waar we aan toe zijn.’ Goed punt! Op vrijdag zijn de meeste collega’s op kantoor en is het een gezellige chaos. Veel verhalen en grappen, verjaardagstaart eten, bila’s. Vandaag o.a. drie halfjaargesprekken. Een gesprek is met een eerstejaars adviseur. Vorige week hadden we een tussentijdse evaluatie bij zijn opdrachtgever. Een positief gesprek met ook wat aandachtspunten over zijn dienstverlenende houding. Wat me zorgen baart, is dat hij te veel doet voor ‘de ander’ en te weinig ‘ergens van vindt’. Dit fenomeen is mij welbekend (projectie?). Hoelang heb ik er niet over gedaan voordat ik eindelijk zelf gevoel had bij wat ik wilde? Mijn lange leerweg hoeft echter niet de zijne te zijn, dus ik pas op mijn woorden. De adviseur blijkt de observaties van de opdrachtgever en mij te delen, merkt dat hij te afwachtend is en zoekt naar zijn rol. We onderzoeken samen wat concreet en praktisch een alternatieve houding voor hem zou kunnen zijn. De volgende dag komt hij toch nog even terug op het gesprek. Hij heeft er over nagedacht, vindt het zeker een punt waar hij aan wil werken. Maar wel in eigen tempo en op zijn manier. Dit komt wel goed! vrijdag ---
Hoelang heb ik er over gedaan voordat ik zelf gevoel had biJ wat ik wilde?
De wekker gaat. Het is zaterdag: 6.30 uur, de binnenstad van Utrecht slaapt nog en ik ga werken! Met z’n drieën staan we vandaag met een stand op een jaarlijks vakcongres met het doel om nieuwe collega’s te werven. De ochtend loopt anders dan we verwacht hadden. Weinig aanloop bij de stands. Blijkbaar geen behoefte aan een baan? Hoe is het mogelijk met deze slechte arbeidsmarkt voor jongeren? Verbijsterend! De inhoud van het congres blijkt echt de moeite waard. En inderdaad opmerkelijk: tijdens de pauzes wordt er gediscussieerd over een veranderende maatschappij, decentralisatie, burgerinitiatieven en de rol van de overheid hierin. Niemand blijft bij de koffiespots hangen; iedereen terug in de zalen! Hoezo is de nieuwe generatie niet maatschappelijk geëngageerd en alleen bezig met zichzelf en hun smartphone? Ik heb te snel geoordeeld. Intussen hoop ik wel dat ze onze stand hebben opgemerkt, want hier kunnen wel eens prima potentials tussen zitten. Om 17.00 uur praten we nog even na met een paar studenten en piep ik er tussenuit. Het is tijd voor een vrij avondje op de bank.
zaterdag ---
thema: vrouwen geven zich bloot
M&C 4 2013
63
Reflectie
KUnSt in Het HaRt Dit is wat Anne Marth Kuilder in haar korte leven als adviseur ontdekte tot nu toe:
Opdrachtgevers zoeken soms naar iets anders dan de beste oplossing of het juiste advies.
licht heeft een opdrachtgever in bepaalde gevallen helemaal geen behoefte aan een oplossing, maar helpt het als een vraagstuk eens helemaal binnenstebuiten word gekeerd, vol verbazing
‘Met twee senior adviseurs ging ik op acquisitie
en met nieuwe ogen wordt geanalyseerd, in een
bij een verzekeraar. Mijn collega’s legden al hun
andere context wordt geplaatst, en roze olifan-
modellen op tafel en hielden ronkende verhalen
ten worden benoemd. Zodat er mogelijkheden
over hoe onze aanpak zou leiden tot een indruk-
ontstaan voor werkelijke vernieuwing.’
wekkende oplossing voor het vraagstuk van de potentiële opdrachtgever. Ik zag hem langzaam onder de tafel verdwijnen. Ik had nog geen zin-
Apply what you’re doing to what you’re doing.
nig woord aan het gesprek toegevoegd. Opeens vroeg de directeur aan mij: “Anne Marth, stel
‘Sinds januari van dit jaar werk ik twee dagen
je mag morgen beginnen, wat ga je dan doen?”
per week voor Geen Kunst, een initiatief van
Ik antwoordde dat ik echt niets van verzekeren
twee collega’s van Twynstra Gudde. We zorgen
wist, maar dat ik graag naar de geplande heises-
voor werkende vernieuwing door kunstenaars
sie zou gaan om me erg te verbazen en dat ik
en designers in te zetten in het hart van een taai
vanuit die verbazing zou willen werken om tot
vraagstuk. Hun creatieve kracht, rijkdom aan
een nieuwe en innovatieve verzekeringspropo-
ideeën, durf en autonomie ontsluiten we voor de
sitie te komen. Van schrik hielden mijn collega’s
klant. Als adviseur heb ik hierbij de spannende
hun adem in, maar de directeur begon hard te
taak om constant in gesprek te blijven met de op-
lachen en we kregen de opdracht. Soms is er een
drachtgever, om de verwarring te blijven zoeken
model nodig dat precies to-the-point is, of een
in plaats van uit te sluiten. De kunstenaar werkt
dik rapport met een superscherpe analyse, maar
vanuit zijn of haar eigen artistieke inspiratie. Als
andere vraagstukken liggen als een baksteen in
adviseurs van Geen Kunst zorgen we ervoor dat
de maag van een opdrachtgever, meer van het-
het vraagstuk van de opdrachtgever centraal blijft
zelfde zal niet tot een oplossing leiden. En wel-
staan en er uiteindelijk nieuw handelingsper-
‘Het is vreemd om een sessie over Passie en lef te houden in een beige vergaderzaal
76
met kannen lauwe koffie’
Woord: Anne Marth Kuilder
M&C 4 2013
‘Alleen al de manier waaroP kunstenaars een Probleem analYseren is zo anders dat er in het vraagstuk zelf ruimte ontstaat’
spectief tot stand komt. Hierin hanteren we het
out-of-the-box, inspiratie en andere werkvor-
mantra: ‘apply what you’re doing to what you’re
men, maar creativiteit wordt te vaak gereduceerd
doing’. Dat is zoiets als laat de inhoud de vorm
tot iets leuks voor erbij. “Dat wat we gemaakt
bepalen en de vorm de inhoud. Het is vreemd
hebben zit lekker degelijk in elkaar, maar is een
om een bijeenkomst te organiseren met tal van
beetje saai geworden, dus proberen we er nog iets
parallelsessies als verbinden het doel is, of om een
creatiefs aan toe te voegen.” Ik hou niet van zulke
sessie over passie en lef te houden in een beige
creativiteit op afroep. Echte creativiteit toelaten
vergaderzaal met kannen lauwe koffie. Voor een
in een vraagstuk is een radicale keuze. Je weet
congres over de langdurige zorg ontwierpen we
dan niet precies hoe het proces er uit gaat zien
met Geen Kunst een presentatie waarin we een
en je kunt geen beloftes doen over de uitkomst.
aantal radicale ideeën introduceerden over het
Maar als er echt vernieuwing nodig is, ontstaat de
meetbaar maken van nieuwe kwaliteiten van
meerwaarde van creativiteit in het samen zoeken,
zorg, bijvoorbeeld het prikkelende plan om een
confronteren, verbazen en worstelen. Die ruimte
decibelmeter in de woonkamers van zorginstel-
van het ‘niet-weten’ is doodeng en dus grijpen
lingen op te hangen, zodat aan de luidheid van
managers en adviseurs snel naar vormen en aan-
het gelach van cliënten hun kwaliteit van leven
pakken die vertrouwd zijn. Kunstenaars zijn niet
kwantificeerbaar gemaakt kan worden. Iedereen
snel bang en alleen al de manier waarop zij een
moest zich tot deze nieuwe ideeën verhouden,
probleem analyseren is zo anders dat er in het
men kon zich er niet aan ontrekken. Er kwam een
vraagstuk zelf ruimte ontstaat. De slimme, crea-
gesprek op gang over de vraag of kwaliteit van
tieve mensen met wie wij werken schrijven geen
zorg al dan niet hetzelfde is, of zou moeten zijn
rapport omdat zij denken dat de opdrachtgever
als kwaliteit van leven. Er ontstond ruimte voor
graag een rapport wil. Hun analyse is meteen ook
dialoog en samen zoeken.’
scheppen. En dan ontstaan er vanuit de ‘ruimte van het niet-weten’ interventies die leuk kunnen
Ruimte voor het niet-weten
zijn, maar ook pijnlijk, spannend, ontregelend, of bevrijdend. Iedereen die met het vraagstuk te
‘Ik kreeg onlangs de vraag of het nu kunst is
maken heeft herkent zich er in, moet er iets mee
waar ik enthousiast over ben of het adviesvak.
en wordt zo actor. Van die kracht van kunst gaat
Het is kunst waar ik zo enthousiast over ben,
mijn adviseurshart sneller kloppen en hierover
maar het is het samenwerken met kunstenaars
wil ik graag nog heel veel meer ontdekken.’
in het vraagstuk van een opdrachtgever waar de echte meerwaarde ontstaat. We praten veel over
thema: vrouwen geven zich bloot
---
77
