info voor de patiënt
man, vrouw en kind
Tips bij afkolven en bewaren van moedermelk UZ Gent, Materniteit en Neonatologie
Tips bij afkolven en bewaren van moedermelk Je geeft borstvoeding en je gaat afkolven. De vroedvrouw van de materniteit of de verpleegkundige van neonatologie zal je informatie geven over de wijze van afkolven en het materiaal dat je er voor nodig hebt. Deze folder dient als geheugensteuntje bij het afkolven en bewaren van moedermelk. Je kan manueel (met de hand) afkolven of elektrisch (met een pomp). De vroedvrouw zal je uitleggen op welke manier je het beste afkolft. Dit is immers voor elke situatie anders.
2 Techniek • Zorg voor een rustige en comfortabele omgeving. • Was je handen met water en zeep of met ontsmettingsmiddel voor handen. • Voor tepel en tepelhof geldt de normale lichaamshygiëne. • Kolf bij voorkeur dubbelzijdig. Dit stimuleert de melkproductie beter en neemt minder tijd in beslag. • Sluit het (de) setje(s) aan op het afkolftoestel. Bij enkelzijdig kolven sluit je 1 ingangspoort af door het witte klepje in de juiste positie te brengen.
1 Materiaal
• Begin met tepelstimulatie (de tepel tussen de vingers rollen), borstmassage, eventueel warmte en manueel afkolven (zie verder) om de toeschietreflex te stimuleren.
• Een afkolftoestel dat je gedurende je verblijf op de materniteit mag gebruiken.
• Wanneer er melk uit de tepel stroomt, kan je starten met elektrisch afkolven.
• Zeep en eventueel ontsmettingsmiddel voor de handen. • Een (of twee) wegwerpafkolfsetje(s), die je dagelijks krijgt op de materniteit. Als je baby opgenomen is op de afdeling neonatologie en je niet meer op de materniteit verblijft, gebruik je een persoonlijk afkolftoestel en een persoonlijke afkolfset. • Steriele flesjes (zonder speen) om de moedermelk in op te vangen. • Etiketjes voor het noteren van de naam van je baby, de datum en het uur van kolven. • Afwasmiddel om de afkolfsetjes af te wassen. • Schone tetradoek om de setjes na reinigen in te bewaren en te drogen.
• Start het toestel op zachte zuigkracht. Verhoog de zuigkracht volgens je eigen aanvoelen, bij het toeschieten van de melk. • Kolf in het begin 10 tot 15 minuten. Bij een goede melkproductie langer, tot de melkstroom stopt. Masseer dan je borsten en kolf nog enkele minuten verder. • Identificeer het (de) flesje(s) (datum, uur van afname en naam van het kindje). • Was het afkolfsetje af met afwasmiddel en warm water. Spoel het nadien goed af en bewaar het hygiënisch. Op de materniteit krijg je elke dag nieuwe afkolfsetjes. Als je baby op neonatologie verblijft, moet je de afkolfset na elke afkolfbeurt steriliseren. • Draai bij elke kolfbeurt een nieuw steriel flesje op het kolfje. • Probeer minimum 6 keer per dag te kolven, eventueel 1 keer ’s nachts als dit niet te vermoeiend is. Het is belangrijk je borsten telkens leeg te kolven. • Heb je na een tijdje te weinig melk om in de behoefte van je baby te voorzien, dan kan je wat frequenter kolven. Neem gerust contact op met de vroedvrouw of verpleging als je vragen hebt.
2 Tips bij afkolven en bewaren van moedermelk
Tips bij afkolven en bewaren van moedermelk 3
3 Tips om de melkproductie gunstig te beïnvloeden
4 Techniek manueel kolven
• Bevorder een ontspannen gevoel.
Het is belangrijk dat je bij je vertrek uit de materniteit weet hoe je zelf met de hand melk uit je borst kan kolven. De vroedvrouw zal dit tijdens je verblijf uitleggen en samen met jou oefenen.
• Installeer je comfortabel, kies voor een prettige omgeving. • Visuele prikkels: foto, video van de baby tijdens het kolven. • Aan de baby denken, een bezoekje aan de baby. • Informerend telefoontje i.v.m. toestand van de baby als die op neonatologie verblijft. • Dubbelzijdig kolven (zie foto). • Voor het kolven: warme douche, warme doeken, borstmassage, manueel kolven gevolgd door elektrisch kolven. • Huid- op huidcontact met de baby indien mogelijk. • Kolven naast het bedje of de incubator van de baby.
Voor je begint, bereid je best je borsten voor zodat de toeschietreflex goed gestimuleerd wordt. Dit kan bijvoorbeeld door het aanbrengen van een warmtecompres, massage van de borsten (vb. draaiende beweging), … Vergeet ook niet je handen te wassen. • Neem je borst met je hand vast. Plaats je vingers ongeveer 2 tot 3 cm achter het tepelhof, de duim bovenaan en de rest van de vingers onderaan. • Druk zachtjes je borst met de vingers richting je lichaam zonder je vingers te verplaatsen. • Maak vervolgens met je vingers een ‘rollende’ en zacht ‘knedende’ beweging (niet knijpen!) richting de tepel om de melkkanalen leeg te duwen. • Het kan even duren vooraleer de melk vloeit. • Herhaal deze beweging op een ritmische manier, zodat het drinken van de baby wordt nagebootst, waarbij de hand rond het hele tepelhof beweegt zodat alle melkkanalen en borstdelen geleegd worden. Plaats de vingers, druk de borst naar het lichaam toe, maak de rollende en knedende beweging, verplaats de vingers, drukken, rollen en kneden, ... • Wanneer de melkstroom vermindert, wissel je van borst. Dit kan je enkele keren per kolfbeurt doen, waarbij je tussendoor nog wat kan masseren. • Je kan de melk met je andere hand in een steriel potje opvangen.
Voorbeeld handkolf 4 Tips bij afkolven en bewaren van moedermelk
Voorbeeld elektrisch afkolftoestel Tips bij afkolven en bewaren van moedermelk 5
5 Afkolftoestel kopen of huren
7 Bewaren van moedermelk in het ziekenhuismilieu
Er zijn verschillende afkolftoestelletjes op de markt, variërend van handpompjes tot elektrische toestellen. De keuze van toestel is afhankelijk van het doel van het afkolven. Om de melkproductie op gang te brengen en op peil te houden voor een gehospitaliseerde baby is een elektrisch toestel belangrijk.
In het ziekenhuis gelden strengere normen voor de bewaring van voeding.
Een elektrisch afkolftoestel huren bij de mutualiteit is het voordeligst. Zijn er geen afkolftoestellen beschikbaar, dan kan je ook een toestel huren op onze materniteit. Sommige apothekers verhuren ook medisch materiaal. Vraag naar een toestel om dubbelzijdig (beide borsten samen) te kolven. Toestellen waarmee je dubbelzijdig kunt kolven en die het zuigritme van de baby nabootsen, zijn het meest aan te bevelen. Is het toestel dat je huurt van een ander type dan het toestel op de materniteit, dan is het raadzaam dit vóór je ontslag samen met de vroedvrouw uit te testen. Bij het gehuurde afkolftoestel dienen er ook 1 of 2 afkolfsetjes aangekocht te worden. Dit zijn geen wegwerpsetjes. Ze moeten dus na elk gebruik gesteriliseerd worden (sterilisator, in de microgolf of uitkoken).
6 Bewaren van moedermelk thuis Bewaren van moedermelk op kamertemperatuur (18° tot 25°C) Vers afgekolfde moedermelk kan veilig bewaard worden op kamertemperatuur tot de volgende voeding (max. 4 uur). De antistoffen in de melk vernietigen de aanwezige bacteriën. Bewaren van moedermelk in de koelkast (0° tot 4°C) Vers afgekoelde moedermelk kan maximum 48 uur bewaard worden in de koelkast. Het flesje dient in het midden en achteraan in de koelkast bewaard te worden. Als de moedermelk binnen deze termijn niet zal gebruikt worden, is zo vlug mogelijk invriezen de beste oplossing. Bewaren van moedermelk in de diepvriezer Hoe lang je de melk kan bewaren, is afhankelijk van het soort diepvriezer: • Vriesvakje: 2 weken • Vriezer met constante temperatuur (- 18°C): 3 maanden
Bewaren van moedermelk op kamertemperatuur (18° tot 25°C) We bewaren in het ziekenhuis geen moedermelk op kamertemperatuur. Bewaren van moedermelk in de koelkast (0° tot 4°C) Vers afgekolfde moedermelk mag maximum 24u in de koelkast bewaard worden. Als de moedermelk binnen deze termijn niet zal gebruikt worden, is zo vlug mogelijk invriezen de beste oplossing. Bewaren van moedermelk in de diepvriezer In het ziekenhuis kan je de melk 3 maanden bewaren.
8 Ontdooien en verwarmen van moedermelk Moedermelk ontdooit het best langzaam: in de koelkast of onder stromend water van koud naar lauwwarm. Bij ontdooide moedermelk zijn de vetten van het waterige deel gescheiden en moet je eerst zwenken, niet schudden. Moedermelk verwarmen tot kamertemperatuur is voldoende. Wil je het toch warmer, beperk dan de tijd van het opwarmen (max. 15 min). Opwarmen kan onder stromend water of in een flessenwarmer. Moedermelk wordt beter niet opgewarmd in de microgolfoven. Controleer steeds de temperatuur vóór toediening. Ontdooide moedermelk mag 24 uur in de koelkast bewaard worden.
9 Transport van moedermelk Moedermelk (gekoeld of diepgevroren) dient in een koeltas met koelelementen getransporteerd te worden. Voeg koelelementen toe zodat de melk koud, respectievelijk ingevroren blijft gedurende het transport. Verpakkingsmateriaal • Plastic flesjes (thuiszorgwinkel) • Plastic zakjes (diepvrieszakjes met 3 lagen of speciale zakjes om moedermelk in te vriezen) Bij een opname op neonatologie zijn steriele flesjes te verkrijgen op de afdeling. Heb je nog vragen, aarzel dan niet ons team te contacteren, zowel tijdens je verblijf in het ziekenhuis als nadien.
6 Tips bij afkolven en bewaren van moedermelk
Tips bij afkolven en bewaren van moedermelk 7
10 Nuttige adressen Contactgegevens UZ Gent Materniteit Tel. 09 332 20 43 Dienst neonatale intensieve zorg Tel. 09 332 35 37 Lactatiekundige Tel. 09 332 24 36 Externe organisaties van kraamverzorgenden en/of vroedvrouwen Hieronder vind je een niet-exhaustieve lijst van organisaties die o.a. thuiszorg aanbieden. Je kan voor andere organisaties ook terecht op de websites van de expertisecentra kraamzorg (zie verder).
Begeleiding van borstvoeding (niet-exhaustieve lijst) Je kan voor de begeleiding van je borstvoeding uiteraard altijd terecht bij een zelfstandige vroedvrouw. Naast bovenstaande organisaties kan je ook via andere kanalen hulp en informatie krijgen. Onderstaande organisaties kunnen zowel uit professionele hulpverleners (vroedvrouwen, lactatiekundigen) als ervaringsdeskundigen (moeders met ruime borstvoedingservaring, vrijwilligers) bestaan. Belgische Vereniging van Lactatiekundigen www.bvl-borstvoeding.be Telefoonnummers van lactatiekundigen in je buurt vind je terug op deze website. VZW Borstvoeding Een vereniging van vroedvrouwen, lactatiekundigen en ervaringsdeskundigen. www.vzwborstvoeding.be - tel. 051 77 18 03
Vlaamse Organisatie Vroedvrouwen www.vlov.be Telefoonnummers van zelfstandige vroedvrouwen en/of lactatiekundigen in je buurt vind je terug op deze website.
La Leche League Vlaanderen Internationale organisatie van moeders voor moeders die informatie en steun verleent aan vrouwen die borstvoeding geven. Met o.a. moedergroepen waar borstvoedende ouders samenkomen. www.lalecheleague.be - tel. 015 55 79 43
Volle maan Dienst kraamzorg van Familiehulp met kraamverzorgenden. www.familiehulp.be
Vereniging voor Begeleiding en Bevordering van Borstvoeding www.vbbb.be - tel. 03 281 73 13
Reddie Teddy Service van Bond Moyson met kraamverzorgenden en zelfstandige vroedvrouwen. www.reddieteddy.be - tel. 09 333 57 03 Sloeber City Service van Solidariteit voor het Gezin met kraamverzorgenden en vroedvrouwen. www.solidariteit.be - tel. 09 264 18 11 De 10de maand Een onafhankelijke vroedvrouwenorganisatie voor o.a. thuiszorg en de begeleiding van borstvoeding. www.detiendemaand.be 8 Tips bij afkolven en bewaren van moedermelk
Mammacafés Een plaats waar borstvoedende ouders samenkomen. www.mammacafe.be Andere Diensten Kind en Gezin Kind en Gezin is een door de overheid gesubsidieerde organisatie. Haar missie is om samen met haar partners, voor elk kind, waar en hoe het ook geboren is of opgroeit, zoveel mogelijk kansen te creëren. Alle informatie over Kind en Gezin vind je op www.kindengezin.be. Tel. (Brussel) 02 533 12 11 - Infolijn 078 15 01 00
Tips bij afkolven en bewaren van moedermelk 9
Expertisecentra voor kraamzorg Expertisecentra verschaffen naast thuiszorg door vroedvrouwen en kraamverzorgenden ook extra diensten, zoals een telefonische infolijn, soms een winkel/ uitleenbalie (vb. kolftoestel), organisatie van cursussen/workshops, … www.expertisecentrakraamzorg.be
Vragen? Noteer ze hier
Oost-Vlaanderen Kraamzorg Expertisecentrum VZW www.vzwkraamzorg.be - tel. 09 265 09 44 Vlaams-Brabant (Aarschot, Leuven) de Bakermat www.debakermat.be - tel. 016 20 77 40 Brussel Volle Maan Expertisecentrum Kraamzorg – www.expertisecentrum-vollemaan.be - tel. 02 229 25 58 West-Vlaanderen De Wieg Expertisecentrum Kraamzorg www.eckdewieg.be - tel. 0473 45 14 38
10 Tips bij afkolven en bewaren van moedermelk
Tips bij afkolven en bewaren van moedermelk 11
Materniteit Tel. 09 332 20 43 Dienst neonatale intensieve zorg Tel. 09 332 35 37 Lactatiekundige Tel. 09 332 24 36
v.u.: Eric Mortier, afgevaardigd bestuurder UZ Gent, De Pintelaan 185, 9000 Gent
man, vrouw en kind
Universitair Ziekenhuis Gent De Pintelaan 185 - 9000 Gent Tel. +32 (0)9 332 21 11 - Fax +32 (0)9 332 38 00
[email protected] - www.uzgent.be
MODULO.be 118123 versie 6 juni 2013 (134)
Deze brochure werd enkel ontwikkeld voor gebruik binnen het UZ Gent. Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van het UZ Gent.
