RICHTLIJNEN VOOR HET AFKOLVEN EN BEWAREN VAN MOEDERMELK
Van harte gefeliciteerd met de geboorte van uw baby en welkom op de kraamafdeling van het Ruwaard van Putten Ziekenhuis! Jammer genoeg kan uw baby door omstandigheden niet zelf bij u drinken, maar gelukkig kunt u door te kolven de borstvoeding toch op gang brengen. Hoe vaak kolven Moedermelk wordt geproduceerd op basis van vraag en aanbod. Voor een zieke of te vroeg geboren baby is het gemakkelijker om aan de borst te drinken als de melkproductie goed op gang is. Dit bereikt u door 7 keer per dag te kolven, om 06.00 uur, 09.00 uur, 12.00 uur, 15.00 uur, 18.00 uur, 21.00 uur en 23.00 uur. `s Nachts rust u uit en kolft u alleen indien u wakker wordt met gespannen borsten of als u bijvoorbeeld naar het toilet moet. Als u de kolfspullen van te voren gereed zet, kost het kolven ’s nachts minder tijd en kunt u snel weer gaan slapen. Geef toe aan uw eigen behoefte en bepaal wat voor uzelf haalbaar en acceptabel is. Onthoud dat vaker kolven meer effect heeft dan langer kolven!
103-270312
Om de borstvoeding op gang te brengen en
opgewekt. Maar een borstpomp is een
op peil te houden, dient u net zo vaak te
machine en die roept andere gevoelens op
kolven als wanneer u uw baby aan de borst
dan uw baby! Wees geduldig, gun uzelf
zou voeden.
voldoende tijd. Een gehaast gevoel hindert uw toeschietreflex. U zult merken dat u na
Wanneer de baby al enkele voedingen aan
een poosje in staat bent uw toeschietreflex
de borst drinkt, kolft u alleen iedere gemiste
bij het kolven te activeren.
voeding. Als uw baby nog niet voldoende per voeding drinkt, kan nakolven na een
Hulpmiddelen ter bevordering van de
borstvoeding nodig zijn.
toeschietreflex -
Het kijken naar een foto van uw baby.
Gedurende de opname van uw kind is het
-
Het kijken via de monitor naar uw baby.
soms nodig om langere tijd alle benodigde
-
Kolven op de couveuseafdeling zelf.
voedingen af te kolven. Ook kan uw melk-
-
Voor het afkolven 5 minuten lang warme
productie hoger zijn dan de hoeveelheid
kompressen op uw borst(en) leggen.
voeding die uw baby op dat moment nodig heeft. In dat geval kunt u de melk invriezen
Borstmassage
voor later gebruik. Minder kolven is niet
Borstmassage voor en tijdens het kolven
verstandig.
werkt ook heel goed ter bevordering van de toeschietreflex. Hier zijn verschillende
De opname is voor u een spannende en
manieren voor.
drukke periode. Het is normaal als de melkproductie hierdoor na verloop van tijd wat
Figuur 1
terugloopt. Blijf echter zo vaak mogelijk
Masseer de melkgangen
afkolven. De melkproductie zal dan vanzelf
en –kliertjes door met
weer op peil komen.
een vlakke hand van boven richting tepel te
Bevorderen van het toeschieten
drukken. Maak cirkelvormige bewegingen
van de melk
met de vingers en concentreer de bewe-
Als uw baby aan de borst ligt, gaat de melk
gingen gedurende enkele seconden op één
vanzelf stromen. Bij het kolven moet de
plek voor u naar de volgende plek gaat. Ga
toeschietreflex meestal bewust worden
in een ronde beweging richting tepelhof.
2
103-270312
Figuur 2
Richtlijnen voor hygiëne
Strijk licht van de boven-
Moedermelk is een goed houdbaar product,
kant van de borst richting
onder andere door de aanwezigheid van
tepelhof. Probeer te ont-
levende cellen. Dit geldt zeker als de melk
spannen.
onder de beste condities wordt bewaard en vervoerd. Als de afgekolfde melk wordt
Figuur 3
gebruikt om een te vroeg geboren of zieke
U kunt ook gebruik maken
baby te voeden, is hygiëne extra belangrijk
van de zwaartekracht door
om de groei van bacteriën te voorkomen.
voorover te leunen en te "schudden".
-
Voordat u de kolfset gebruikt, wast u uw handen goed met water en zeep. Voor
Onderstaande bewegingen zijn niet
het afdrogen gebruikt u in het ziekenhuis
goed voor uw borsten en dient u dan
een papieren handdoek, thuis een hand-
ook te voorkomen!
doek voor uzelf die u dagelijks verschoont. -
Het is niet nodig de tepels extra te wassen voor het kolven. Eén keer per dag douchen is voldoende.
-
Gebruik geen zeep of lotions. Op de
Figuur 1
tepelhof bevinden zich kliertjes die een
Knijp niet in de borst, dit kan een kneuzing
vettige stof afscheiden. Deze stof houdt
van het borstweefsel veroorzaken.
de tepelhof soepel en heeft een antisep-
Figuur 2
tische werking.
Laat de handen niet over de borst "glijden".
-
Verschoon iedere keer na het kolven de
Figuur 3
borstkompressen, indien u deze ge-
Trek niet aan de tepel, ook dit kan bescha-
bruikt.
diging van het weefsel veroorzaken.
-
Was uw voedingsbeha het liefst dagelijks.
3
103-270312
-
Tijdens de ziekenhuisopname wordt
minuten rechterborst kolven.
dagelijks een steriele kolfset verstrekt.
-
-
-
Indien ook op de couveuseafdeling
Bij gebruik van een dubbele kolfset
wordt gekolfd, dient u hetzelfde
-
Toeschietreflex bevorderen.
setje ook daar te gebruiken.
-
10 (tot 15) Minuten achter elkaar beide
Na elk gebruik de kolfset zonder de
borsten tegelijkertijd kolven.
slang omspoelen, eerst met koud water
Sommige moeders merken dat het tussen-
en daarna warm water. Het gebruik van
door stoppen met kolven de toeschietreflex
afwasmiddel is toegestaan.
beter stimuleert dan 10 minuten aan één
Thuis kunt u uw eigen kolfset ook in de
stuk kolven. Probeer uit wat voor u het
afwasmachine reinigen.
beste werkt.
Zolang uw zieke of te vroeg geboren baby in het ziekenhuis ligt, dient de
Het is normaal dat het soms een paar
kolfset 1 keer per dag te worden uitge-
minuten duurt voordat de melk begint te
kookt of gesteriliseerd.
stromen. Ook kan de hoeveelheid afgekolfde
Het ziekenhuis verstrekt gedurende de
melk van keer tot keer verschillen en de
hele opnameperiode van uw baby ste-
eerste dagen na de bevalling komen er
riele flesjes om de moedermelk in te
misschien niet meer dan een paar druppels.
bewaren. Let op: raak de binnenkant
Deze eerste melk (colostrom) bevat veel
van de flesjes en de binnenkant van
afweerstoffen voor de baby. Ook kleine
de dop niet aan!
beetjes hebben in dit opzicht grote waarde en dragen bij aan de gezondheid van uw
Kolfschema als de melkproductie nog
kind.
niet op gang is Bij gebruik van een enkele kolfset
Kolfschema als de melkproductie wel
-
Toeschietreflex bevorderen.
op gang is
-
7 Minuten linkerborst, 7 minuten
Wanneer u na verloop van tijd routine in het
rechterborst kolven.
kolven heeft en de melkproductie op peil is,
Enkele minuten pauzeren met kolven en
kunt u de aangegeven tijden als richtlijn be-
door borstmassage toeschietreflex be-
schouwen. Nu is het belangrijk de borsten
vorderen.
te kolven tot deze zachter aanvoelen en er
Nogmaals 5 minuten linkerborst, 5
bijna geen melk meer uit komt.
-
-
4
103-270312
U kolft tot de straaltjes melk weer druppel-
-
tjes worden. U kunt dan het beste nog 1 tot
Leg een katoenen luier onder uw borsten voor opvang van gelekte melk.
2 minuten doorgaan met kolven om deze
-
Houd het borstschild van de kolf tussen
druppeltjes calorierijke achtermelk op te
wijsvinger en middelvinger en druk dit
vangen. U wisselt nu van borst en kolft tot
zachtjes tegen de borst. De tepel moet
de melkstroom weer afneemt. Hierna kunt u
in het midden van het borstschild zitten
eventueel opnieuw van borst wisselen en
om schuren van de tepel tegen het
nog één of twee keer de borsten afwisse-
plastic te voorkomen.
lend kolven.
-
Zet het apparaat aan met behulp van de aan/uit toets en begin te kolven.
Een kolfsessie duurt gewoonlijk tien tot
-
Verhoog eventueel tijdens het kolven
vijftien minuten per borst, dus een hele
geleidelijk het vacuümniveau met behulp
voeding afkolven kost ongeveer een half
van de regelknop (= middelste grote
uur. Als langdurig kolven nodig is, raden wij
knop).
u een dubbele kolfset aan. Dit geeft een
-
Kies een comfortabele zuigkracht, die
aanzienlijke tijdwinst en mogelijk ook meer
voor u het beste resultaat geeft en geen
melkproductie.
ongemak veroorzaakt. Kolven mag geen
Een hele voeding afkolven duurt bij gebruik
pijn doen!
van een dubbele kolfset ongeveer 10 tot 15
-
minuten.
Baby’s zuigen eerst snel om de toeschietreflex te stimuleren en het stromen van de melk op gang te brengen.
Kolven met de kolfset
Zodra de melk begint te stromen, begin-
-
Eerst goed handen wassen!
nen baby’s langzamer te zuigen.
-
Zet alle benodigdheden van de kolfset
Borstpomp “Symphony” kolft op dezelfde
binnen handbereik.
manier: eerst snel (= stimulatiefase) en
Zorg voor iets te drinken binnen handbe-
na twee minuten automatisch in een
reik. Veel moeders krijgen dorst tijdens
langzamer kolfritme (= afkolffase).
-
het kolven! -
-
Als de melk toeschiet voordat de twee
Zorg dat u comfortabel zit en probeer zo
minuten durende stimulatiefase is afge-
goed mogelijk te ontspannen. Sluit zo
lopen, kunt u de “druppeltoets” indruk-
nodig de bedgordijnen en maak gebruik
ken. Probeer uit of u dit prettig vindt.
van kussens om uw armen te steunen.
5
103-270312
-
Als u stopt met afkolven dient u eerst
kolfde melk bij de volgende voeding
het vacuüm te verbreken. Dit doet u
wordt gebruikt, kunt u moedermelk
door eerst de pomp uit te zetten en pas
veilig enkele uren op kamertemperatuur
daarna het borstschild van de borst af te
bewaren.
nemen. -
-
Indien dit niet het geval is, dient u de
Als u kolft vlak voordat u gaat rusten of
melk snel achter in uw koelkast thuis te
slapen, komt u snel tot rust door de
zetten. Op deze plaats blijft de koeling
ontspannende werking van de borstvoe-
van de melk bij het openen van de
dingshormonen.
koelkast optimaal. -
In het ziekenhuis mag moedermelk 48
Na het kolven
uur in de koelkast worden bewaard. Dit
-
zijn speciale borstvoedingskoelkasten.
Verdeel een druppel melk over de tepel en laat de tepels even aan de lucht
-
Afgekolfde moedermelk die niet binnen
drogen.
48 uur gebruikt gaat worden, kan het
-
Doe een schone kompres in uw beha.
beste worden ingevroren. Zet de melk
-
Sluit het flesje met afgekolfde moeder-
dan direct na het afkolven in de koelkast
melk goed af en voorzie dit van een
van het ziekenhuis, vervoer het flesje
patiëntensticker van uw baby, die u
melk in een koeltasje met koelelementen
heeft ontvangen van de medewerkers op
naar huis en vries de melk thuis binnen
de kraam- of couveuseafdeling.
24 uur na het afkolven in.
Vermeld hierop ook de datum en tijd
-
van afkolven!
Kleine porties moedermelk (die op verschillende tijden van dezelfde dag zijn afgekolfd) kunnen na afkoeling bij elkaar
Voorschriften voor het bewaren en
worden gedaan en binnen 24 uur samen
opwarmen van moedermelk zolang uw
worden ingevroren.
baby in ons ziekenhuis is opgenomen
-
Op de couveuse afdeling is een vriezer
Bewaren
beschikbaar voor het invriezen en bewa-
-
Afgekolfde melk in steriele flesjes
ren van enkele voedingen. Op de kraam-
bewaren, die u van het ziekenhuis
afdeling is het niet mogelijk om melk in
ontvangt. Voor het invriezen kan ook
te vriezen.
een glazen flesje worden gebruikt. -
-
Wanneer u zeker weet dat de net afge-
Het invriezen van kleine hoeveelheden (bijvoorbeeld 50 ml) heeft als voordeel,
6
103-270312
dat de melk sneller ontdooit en de hoe-
-
-
veelheid makkelijk is aan te passen aan
ratuur testen door een paar druppels op
de behoefte van uw baby.
de binnenkant van uw pols te laten
Ingevroren melk dient in de koelkast te
lopen. Als de melk even warm aanvoelt
worden ontdooid. Noteer datum en tijd
als uw huid, is de temperatuur goed en
van ontdooien op het etiket. Voor het
kunt u de melk aan uw baby geven.
transport naar het ziekenhuis dient u de
Drink nooit zelf van de fles! Zo kunt u
gekoelde melk in een kleine koeltas,
bacteriën uit uw mond overbrengen op
voorzien van koelelementen, te vervoe-
uw baby.
ren. -
-
Moedermelk niet in de magnetron
Als u een flesje thuis uit de diepvries
opwarmen omdat daarbij waardevolle
haalt, is het voor ziekenhuisgebruik nog
voedingsstoffen verloren kunnen gaan.
9 uur houdbaar in de koelkast. -
Fles goed schudden, daarna de tempe-
-
Ingevroren melk kan ook snel worden
Het is normaal dat ontdooide moedermelk er soms vlokkerig uitziet.
ontdooid onder een geleidelijk warmere, stromende kraan. Deze melk dient dan
Reinigen van zuigflessen en spenen
wel direct te worden gebruikt om groei
Spoel de fles en de speen onmiddellijk na de
van bacteriën te voorkomen.
voeding uit met koud water. Geen heet water gebruiken, omdat eiwitten bij 40°C en
In de thuissituatie gelden vaak ruimere
hoger klonteren.
bewaartijden, zie tabel op bladzijde 9. Hoe langer u wacht, hoe moeilijker u de Opwarmen
melkresten kunt verwijderen. Melkrestjes
-
Moedermelk wordt in het ziekenhuis in
zijn een voedingsbodem voor bacteriën, die
een warmtestoof opgewarmd.
uw baby kunnen besmetten. Door grondig
Hierbij is het belangrijk dat de melk niet
te reinigen voorkomt u dat uw baby een
warmer wordt dan 30-37°C. Dit is een
darminfectie krijgt.
-
goede drinktemperatuur. Moedermelk
-
verliest beschermende stoffen bij tem-
Voordat de fles opnieuw wordt gebruikt,
peraturen boven 50°C.
kunt u deze op de volgende manieren
Thuis kan eventueel een flessenwarmer
verder reinigen.
worden gebruikt.
-
7
Was de fles en de speen met heet water
103-270312
-
-
en afwasmiddel.
Heeft u nog vragen, stel ze gerust aan de
Vergeet de randen van de fles en de
medewerkers van de kraam- en couveuse-
schroefdop niet.
afdeling.
Gebruik een flessenborstel om alles goed schoon te krijgen. Gebruik deze borstel
Lactatiekundige
uitsluitend voor het schoonmaken van de
Heeft u vragen over borstvoeding of het
zuigflessen en houd deze goed schoon.
kolven, vraagt u dan naar de lactatiekun-
Spoel na met warm water (zonder
dige van het ziekenhuis.
afwasmiddel). Zij is op maandag, dinsdag, donderdag en Flessen en spenen kunnen ook prima wor-
vrijdag van 09.00 uur tot 15.00 uur in het
den gereinigd in een afwasmachine.
ziekenhuis aanwezig. Indien nodig komt ze bij u langs.
Bewaar de fles op een schone, droge en stofvrije plaats. De droge speen kan in een
Bij problemen thuis kunt u uw vraag stellen
afgesloten bakje of boterhamzakje worden
tijdens het telefonisch spreekuur van 10.30
bewaard.
uur tot 11.30 uur via telefoonnummer (0181) 65 82 15. Of stuur een mail naar
Waar te huur
[email protected].
Bij vertrek uit het ziekenhuis dient u zelf een eigen kolfapparaat te huren of te kopen. Voor koop of huur van een kolfapparaat verwijzen wij naar een thuiszorgwinkel bij u in de buurt, bijvoorbeeld Vitaal (zie www.vitaal.nl). De meeste kraamzorgcentra verhuren ook kolfapparaten of lenen deze gedurende de kraamweek uit.
8
103-270312
Tot slot
Borstvoedingslijn
Heeft u na het lezen van deze algemene
Voor acute vragen op een ongebruikelijk
informatie nog vragen, stelt u deze dan
tijdstip van de dag.
gerust aan de verpleegkundigen op de
Telefoonnummer (0900) 26 77 886,
afdeling.
bereikbaar op werkdagen van 18.00 uur – 09.00 uur, in het weekend en op feest-
U kunt ook contact opnemen met één van
dagen.
de onderstaande organisaties.
Kosten € 0,45/minuut.
La Leche League
Op internet kunt u informatie over borst-
Postbus 212, 4300 AE Zierikzee
voeding en de bovengenoemde organisa-
Telefoonnummer (0111) 41 31 89
ties vinden op
Vereniging Borstvoeding Natuurlijk
www.borstvoeding.nl
Postbus 119, 3960 BC Wijk bij Duurstede
www.borstvoeding.com
Telefoonnummer (0343) 57 66 26 Deze twee borstvoedingsbegeleidingsgroepen worden geleid door goed geschoolde vrijwilligers die een uitgebreide ervaring hebben op het gebied van borstvoeding. Nederlandse Vereniging van Lactatiekundigen Postbus 1444, 1300 BK Almere Telefoonnummer 0900 52 28 of 0900 lactatie
9
103-270312
Tabel bewaartijden thuissituatie Temperatuur
Bewaartijd
Verse moedermelk
Koelkast ziekenhuis
Maximaal 48 uur
Verse moedermelk
Koelkast thuis
Maximaal 48 uur
Verse moedermelk
Kamertemperatuur
Zo snel mogelijk geven, binnen 6 uur
Afgekoelde moedermelk
Vriesvak 2**
2 weken
Afgekoelde moedermelk
Vriesvak 3***
3 maanden
Bevroren moedermelk
Diepvries constant
6 maanden
- 18˚C Ontdooide moedermelk
Koelkast ziekenhuis
Maximaal 9 uur
Ontdooide moedermelk
Koelkast thuis
Maximaal 24 uur
Ontdooide moedermelk
Kamertemperatuur
Zo snel mogelijk geven, binnen 1 uur
10
103-270312
KOLFDAGBOEKJE Dag 1 1
2
3
4
5
6
7
1
2
3
4
5
6
7
1
2
3
4
5
6
7
1
2
3
4
5
6
7
Starttijd Stoptijd Hoeveelheid
Dag 2
Starttijd Stoptijd Hoeveelheid
Dag 3
Starttijd Stoptijd Hoeveelheid
Dag 4
Starttijd Stoptijd Hoeveelheid
11
103-270312
Dag 5 1
2
3
4
5
6
7
1
2
3
4
5
6
7
1
2
3
4
5
6
7
Starttijd Stoptijd Hoeveelheid
Dag 6
Starttijd Stoptijd Hoeveelheid
Dag 7
Starttijd Stoptijd Hoeveelheid
12
103-270312
