AFKOLVEN VAN MOEDERMELK

AFKOLVEN VAN MOEDERMELK 771

Inleiding

In deze folder leest u informatie over het afkolven van moedermelk. Er kunnen zich situaties voordoen waarbij het niet mogelijk is om direct borstvoeding te geven of waarbij de baby nog niet optimaal kan zuigen. Ook kan het zijn dat de moeder tijdelijk medicijnen gebruikt, waardoor de moedermelk niet gebruikt mag worden. Het alternatief is dan (tijdelijk) kolven.

Wanneer begint u met kolven

U begint bij voorkeur zo snel mogelijk na de bevalling met afkolven. Het beste is om binnen één uur te beginnen, maar het mag niet langer duren dan drie uur na de bevalling. Een goede richtlijn is om net zo vaak te kolven als een pasgeboren baby drinkt: acht keer per dag (of vaker). Bij voorkeur kolft u ook een keer ’s nachts. Wanneer uw borsten te vol raken, kan dit de toeschietreflex en de melkproductie belemmeren. Begin met kolven ’s ochtends voor het ontbijt en kolft u de laatste keer voor het slapen. De overige kolfmomenten kunt u verdelen over de dag. Het is belangrijk om een goede melkproductie op te bouwen in de beginperiode. Op die manier is er voldoende voeding op het moment dat uw baby meer voeding nodig heeft. Moeders die in een later stadium van de borstvoedingsperiode beginnen met kolven, kolven elke voeding die de baby niet aan de borst kan drinken. Bij afname van de melkproductie is het verstandig de kolffrequentie op te voeren. Hoe vaker u kolft, hoe meer melk geproduceerd wordt. Het heeft geen zin om langer te kolven, het is beter om vaker te kolven dan minder vaak en lang.

Manieren van afkolven Kolven met de hand Kolven met de hand is de meest natuurlijke manier van kolven. Het huid-op-huidcontact bevordert de toeschietreflex. Door met de hand te kolven kan een moeder de spanning in de borst verminderen en kan de baby gemakkelijker aanhappen. Door de borst met de hand na te kolven wordt de moedermelk productie verbeterd.

Kolven met de hand kan op veel manieren. Eén van de mogelijkheden is de volgende:  De borst eerst zachtjes masseren met beide handen zoals te zien is op afbeeldingen massage techniek verderop in de folder. Om de toeschietreflex op te wekken kunt u de tepel losjes tussen duim en wijsvinger laten rollen. Als de eerste druppel melk verschijnt gaat u actief meekolven. Een warme doek op de borst kan het toeschieten van de melk bevorderen.  U plaatst uw duim boven de tepel en de wijsvinger en de andere vingers onder de tepel, ongeveer 2-3 cm vanaf de tepel (zie hieronder afbeelding 1). De duim en vingers vormen samen de letter c.  U beweegt de vingers eerst richting borstkas en rolt vervolgens duim en vingertoppen tegelijkertijd naar voren. Deze rollende beweging zorgt ervoor dat de melkkanaaltjes geleegd worden zonder het tere borstweefsel te beschadigen.  Kolf voorzichtig af. Het is niet de bedoeling dat u in de borst knijpt of aan de tepel trekt. Zorg dat de vingers niet over de huid glijden. Herhaal deze beweging ritmisch om de melkgangen te legen. Plaats, druk, rol… plaats, druk, rol…. Plaats, druk, rol… gedurende 5-7 minuten.  Om de hele borst goed te legen kunt u uw duim en vingers verplaatsen in de richting van de klok om nog eens 3-5 minuten te kolven.  Vang de druppels melk op in een lepel.  Elke druppel moedermelk is belangrijk voor de baby. De inhoud van de lepel kan af en toe leeg gezogen worden met een voedingsspuitje.  Als u klaar bent met kolven de voedingsspuit afsluiten met een dopje en een patiënten sticker van de baby op de spuit plakken met daarop datum en tijdstip van afkolven.

Laat de moeder de borst zachtjes masseren met beide handen zoals te zien is op vier afbeeldingen hierboven bij borstmassage techniek. Om de toeschietreflex op te wekken kan zij de tepel losjes tussen duim en wijsvinger laten rollen.

Elektrisch Wanneer u voor langere tijd moet kolven, geniet een elektrische kolf de voorkeur. De elektrische kolf bootst de zuigbewegingen van de baby na, waardoor de melkproductie op gang komt en blijft. Indien u langer dan twee weken of voor een meerling kolven moet, is het aan te bevelen om beide borsten tegelijk af te kolven. Hieraan zijn drie voordelen verbonden:  Het spaart de helft van de tijd;  Het geeft een verhoging van het hormoon prolactine, waardoor de melkproductie toeneemt;  Het vetgehalte in de moedermelk stijgt. Tijdens uw verblijf in het Sint Franciscus Gasthuis kunt u gebruik maken van de Symphony kolf van Medela. Mocht het bij ontslag nog nodig zijn om te kolven, dan kunt u een apparaat huren. De kolfset die u nodig heeft om te kunnen afkolven, kunt u kopen op het adres waar u de kolf huurt. Een kolf kunt u huren bij een:  Thuiszorgwinkel;  Medela steunpunt;  Een lactatiekundige met een eigen praktijk.

Tips voor het kolven

Omdat afkolven een onnatuurlijke manier is om de borsten te legen, duurt het toeschieten van de melk bij sommige moeders wat langer. Om het toeschieten van de melk te bevorderen volgen hier enige tips:  Kolf naast uw baby;  Kijk, ruik, luister naar dingen die u aan uw kindje herinneren, zoals een foto, een kledingstuk of muziek;  Kolf op een plek waar u niet gestoord wordt en comfortabel zit;  Kolf beide borsten tegelijk;  Drink een glas water of sap tijdens het kolven;  Zoek afleiding in de vorm van televisie kijken of het lezen van een tijdschrift of boek;  Maak voor het kolven uw borst warm, bijvoorbeeld door een warme doek of hittepit;  Masseer uw borst voor en/of tijdens het kolven.

Benodigdheden  kolfmachine;  kolfset, bij dubbel kolven twee setjes en passend schild;  flesje;  sticker;  pen;  katoenen luier;  schone borstkompressen. Voorbereiding  was voor het kolven uw handen;  maak de kolfset gebruiksklaar;  plaats het borstschild recht op de tepel tegen uw borst;  zet de kolfmachine aan door middel van de linker drukknop. Regel de zuigkracht door de regelknop (in het midden) te draaien.

De kolfmachine

De kolfmachine die het Sint Franciscus Gasthuis gebruikt, maakt gebruik van een twee-fasensysteem. De machine bootst daarmee de natuurlijke zuigbewegingen van de baby na. De kolf begint met een stimulatie fase met snelle korte zuigbewegingen. Na twee minuten, de gemiddelde tijd waarin de melk bij veel moeders is toegeschoten, gaat de kolf automatisch naar de afkolffase: de zuigbewegingen worden krachtiger en langer. Draai de regelknop zover naar rechts of links, dat het voor u comfortabel voelt. Het is verstandig om dit de eerste keren op te bouwen, eerst een paar druppeltjes in de display en daarna pas verder opdraaien. Er kunnen anders blaartjes op uw tepel ontstaan. Sommige moeders kunnen de knop na een gewenningsperiode op maximaal zetten, de display is dan vol druppeltjes. Na de stimulatiefase van twee minuten veranderen in de display deze druppeltjes in blokjes. Om een goede melkproductie op te bouwen is het belangrijk dat u met voldoende zuigkracht kolft. U kunt de druppelknop aan de rechterkant gebruiken om van kolffase te veranderen. Wanneer de melk nog niet is toegeschoten tijdens de stimulatiefase, kunt u de machine weer in deze fase zetten door de druppelknop in te drukken.

Kolven

De eerste dagen na de bevalling, als de moedermelkproductie nog op gang moet komen, is het goed om iedere twee tot drie uur te kolven en dan alleen de stimulatie fase drie tot vier maal te herhalen. Na een paar dagen komt de moedermelkproductie op gang. De melk komt eerst in druppeltjes. Na het toeschieten komt de melk in straaltjes of druppelt de melk sneller. Als de melkproductie na het toeschieten van de melk op gang komt kunt u de stimulatiefase overzetten naar de afkolffase. Tijdens het kolven schiet de melk meerdere keren toe. Het is belangrijk de borst te kolven tot er bijna geen melk meer uit komt. Dit gebeurt wanneer de melk weer langzamer druppelt. Hierna kunt u het beste nog een of twee minuten doorgaan om de calorierijke achtermelk op te vangen.

Na het kolven

 Controleer of uw borst na het kolven soepel aanvoelt. Indien u nog harde plekken in de borst voelt, kunt u deze plekken masseren en daarna de kolf nog even aanzetten, waardoor uw borst zo volledig mogelijk geleegd wordt. Bij dubbel kolven kunt u met één borst verder gaan, zodat u uw borst met uw andere hand tijdens het kolven kunt masseren.  Om uw tepels te beschermen kunt u de laatste druppel melk op laten drogen.  Breng schone borstkompressen aan.  Houdt het borstschild en de vacuümklep eerst onder koud en daarna onder warm stromend water om af te spoelen. U mag hierbij een druppeltje afwasmiddel gebruiken, goed naspoelen.  Bewaar het borstschild en de vacuümklep in een katoenen luier, zodat de onderdelen kunnen drogen aan de lucht. Opvangen, bewaren en vervoeren van moedermelk Omdat binnen een ziekenhuis een grotere kans is op besmetting met bacteriën van moedermelk dan thuis, is het van belang om hygiënisch om te gaan met uw kolfmachine en de opgevangen moedermelk. Het is mogelijk om op de Kraamsuites, afdeling Neonatologie en Kinderafdeling te kolven. U kunt hiervoor een disposable set krijgen of uw eigen schone kolfset mee nemen.

Opvangen (thuis)  Kook het borstschild, de vacuümklep en opvangfles dagelijks gedurende tien minuten uit of was ze mee in de afwasmachine, volledig programma. Ook kunt een magnetron of stoomsterilisator gebruiken, raadpleeg hiervoor de gebruiksaanwijzing.  U krijgt flesjes om de melk in op te vangen mee van de afdeling waar uw baby verblijft.  Bewaar iedere afgekolfde voeding apart. Indien u beide borsten tegelijk afkolft, kunt u wel de voeding van één kolfsessie bij elkaar doen. Houd hierbij rekening met de hoeveelheid voeding die uw baby op dat moment krijgt.  Iedere fles (NIET op de dop) wordt voorzien van een sticker met de:  Naam van de baby  Patiëntnummer  Datum van afkolven  Tijdstip van afkolven  Hoeveelheid moedermelk Bewaren en vervoeren Het is noodzakelijk dat u de afgekolfde moedermelk, als deze niet meteen wordt gedronken, zorgvuldig bewaart. In het schema op de volgende pagina leest u hoe u de afgekolfde moedermelk kunt bewaren. Als uw baby nog niet zoveel kan of mag drinken, kolf dan tot een maximum van 650 tot 750 milliliter per dag. Verdeel dit over het aantal keren dat u kolft, minimaal vijf tot zes keer per dag. Neem elke dag verse moedermelk mee naar het Sint Franciscus Gasthuis voor de komende 24 uur. Alles wat u meer afkolft, kunt u dit invriezen, maar verse moedermelk heeft de voorkeur. U bundelt de moedermelk in de daarvoor bestemde plastic zak en vervoer de melk in een schone koelbox of koeltas met vrieselementen. Ontdooide moedermelk mag niet opnieuw worden ingevroren.

Colostrum Moedermelk Moedermelk Moedermelk Moedermelk Moedermelk Ontdooide moedermelk Ontdooide moedermelk

Temperatuur kamertemperatuur kamertemperatuur koelkast ziekenhuis vriesvak koelkast vriezer vaak open en dicht vriezer -18°C koelkast

Tijd 12 tot 14 uur 3 tot 6 uur niet langer dan 48 uur tot 3 weken 3 maanden

kamertemperatuur

zo snel mogelijk gebruiken

6 maanden tot 24 uur

Vragen

Als u na het lezen van deze folder nog vragen heeft, aarzel dan niet en stel ze gerust aan de verpleegkundige of één van de lactatiekundigen van het Sint Franciscus Gasthuis. De lactatiekundigen zijn op de meeste doordeweekse dagen aanwezig. U kunt ze telefonisch bereiken via 010 – 461 6161, vraag naar toestel 3619. U kunt ook een e-mail sturen naar [email protected]. Meer informatie Voor meer informatie en advies over borstvoeding kunt u ook terecht bij de volgende adressen: La Leche League tel: 0111 - 413 189 www.lalecheleague.nl Vereniging Borstvoeding Natuurlijk tel: 0343 - 57 66 26 www.borstvoedingnatuurlijk.nl Nederlandse Vereniging van Lactatiekundigen tel: 030 - 691 2847 www.nvlborstvoeding.nl Op internet kunt u informatie over borstvoeding en de bovengenoemde organisaties vinden op www.borstvoeding.nl.

Gebruikte literatuur

Voor het opstellen van deze folder, maakten we gebruik van de volgende literatuur:  Breastfeeding and Human Lactation, 3e editie 2005, Riordan,  J. and Auerbach, K.  Begeleiding bij Borstvoeding, A de Reede, 7e druk 2008  La Leche League, brochure 59, 2009  Kenniscentrum Borstvoeding, protocol; Borstvoeding en Prematuur, G. Stam & S. Kleintjes  Academy of Breastfeeding Medicine (ABM) protocol 8, maart 2010, A. Eglash M.D.

Juli 2015

Kolfdagboek

Noteer de hoeveelheid gekolfde moedermelk bij iedere kolfbeurt in het onderstaande schema. Dag 1 Datum Starttijd kolven Stoptijd kolven Hoeveelheid Starttijd kolven Stoptijd kolven Hoeveelheid Starttijd kolven Stoptijd kolven Hoeveelheid Starttijd kolven Stoptijd kolven Hoeveelheid Starttijd kolven Stoptijd kolven Hoeveelheid Starttijd kolven Stoptijd

Dag 2

Dag 3

Dag 4

Dag 5

Dag 6

Dag 7

kolven Hoeveelheid Starttijd kolven Stoptijd kolven Hoeveelheid Starttijd kolven Stoptijd kolven Hoeveelheid Starttijd kolven Stoptijd kolven Hoeveelheid Totaal