Afkolven van moedermelk In deze folder geven wij u informatie over het kolven van moedermelk in het ziekenhuis en daarna. Op elke suite kunt u een handleiding vinden met informatie over borstvoeding. Redenen om te kolven
Uw baby is opgenomen op de couveuseafdeling en kan of mag niet direct aan de borst drinken, of drinkt zelf nog onvoldoende uit de borst. U gebruikt (tijdelijk) medicijnen die schadelijk kunnen zijn voor de baby. U heeft een borstvoedingsprobleem en u moet tijdelijk kolven tot het probleem opgelost is, b.v. tepelkloven, ingetrokken tepels of stuwing. U heeft bezigheden buitenshuis en u kunt tussentijds niet voeden. Uw baby drinkt (nog) niet goed aan de borst.
Enkele manieren om te kolven
Met de hand Met een handkolf Met een elektrische kolf
Kolven en de melkproductie Om de melkproductie op gang te brengen en wanneer u zelf niet kunt voeden, begint u het liefst binnen zes uur na de bevalling met kolven. In de eerste dagen komen er slechts enkele druppels (colostrum). Ondanks deze geringe hoeveelheid worden de melkklieren aangezet tot het produceren van meer voeding. Dit gebeurt onder invloed van hormonen. Daarna kolft u ongeveer om de drie uur. Probeer zes tot acht keer per dag te kolven en/of borstvoeding te geven, hoe vaker hoe beter. Elke keer als u voedt of kolft krijgt uw lichaam het signaal meer melk te maken. Hoe leger de borst en hoe vaker u voedt of kolft, hoe meer melk u maakt. ’s Nachts mag er niet langer dan zes uur tussen het voeden/kolven zitten, als de baby overdag genoeg aan de borst is geweest of u minimaal zes keer gekolfd heeft. Tijdens het voeden of kolven kunt u naweeën krijgen. Dit is een goed teken. De hormoonproductie komt op gang en de baarmoeder herstelt zich. Kolven duurt ongeveer zo lang als het voeden van de baby: twintig tot dertig minuten. Dit betekent dat u tien tot vijftien minuten per borst kolft. Na het kolven moeten de borsten soepel voelen. Het is effectief om meerdere keren per kolfsessie te wisselen van borst. Deze methode levert in de regel meer melk op dan langere tijd één borst afkolven. Ook krijgt u zo meer vetrijke achtermelk uit de borsten. Afwisselen van de borsten tijdens het afkolven is ook minder belastend voor een (over)gevoelige huid. U kunt ook dubbelzijdig kolven. Dit bespaart tijd en heeft een hogere hormoonspiegel tot gevolg waardoor de melkproductie beter op gang komt. Wanneer u in tijdnood komt, kunt u beide borsten vijf minuten kolven. Beter kort kolven dan helemaal niet.
2
Baby op de couveuseafdeling Met de couveuseafdeling maakt u afspraken over de tijden wanneer u naar de baby gaat. Zij hebben zicht op de conditie van uw baby. Als de baby mag buidelen heeft dit een positief effect op de borstvoedingshormonen. Veel zieke of te vroeg geboren baby’s drinken nog onvoldoende uit de borst en moeten worden bijgevoed met gekolfde moedermelk of speciale kunstvoeding. De melkproductie moet kunstmatig d.m.v. kolven worden opgevoerd. Als de baby aan de borst drinkt op de couveuseafdeling is het verstandig nog na te kolven. Dit nakolven duurt meestal minder lang dan wanneer u een hele voeding kolft en de baby niet aan de borst is geweest Zorg ervoor dat u anderhalf uur voor u naar de baby gaat om te voeden niet meer kolft. Het handigst is om meteen nadat u bij de baby bent geweest te kolven. U kunt ook op de couveuseafdeling kolven. U kunt uw eigen afkolfsetje meenemen naar de couveuseafdeling.
Om de melkproductie op gang te brengen en/of te stimuleren kolft u als volgt: De eerste twee minuten korte, snelle zuigbewegingen in de stimulatiefase. U stelt zelf het maximaal comfortabele vacuüm in. Daarna kolft u lange halen in de afkolffase vijf tot tien minuten of tot er geen voeding meer komt. Wissel drie keer van borst of kolf beide borsten tegelijk. Als u dubbelzijdig kolft kunt u de borsten tussendoor even masseren. Kolven mag geen pijn doen! Nakolven duurt vaak iets korter. Als de productie goed op gang is, meestal na 14 dagen, kunt u de borstvoeding op gang houden door minimaal 5 keer per dag te kolven, vijftien tot twintig minuten per borst of twintig minuten dubbelzijdig. Om de productie te verhogen kunt u tijdelijk vaker kolven.
3
Werkwijze kolven met de hand Veel vrouwen vinden dat kolven met de hand een efficiënte manier is om te kolven wanneer dit maar af en toe nodig is. Het is zelfs zo dat als er colostrum is en de melkproductie niet overvloedig is (zoals in de eerste paar dagen) het vaak makkelijker is om de melk met de hand af te kolven dan met een kolf.
Bron: lalecheleague.nl
Was je handen. Plaats de duim en de wijsvinger aan weerszijden van de tepel, ongeveer drie tot vijf cm van de tepel af. Duw voorzichtig naar binnen richting de ribbenkast. Rol de vingers samen in een lichte neerwaartse beweging. Herhaal dit overal rondom de tepel indien gewenst. Vang de melk op met een cupje of lepeltje. 4
Werkwijze kolven met de Medela Symphony Voorbereiding
U krijgt een afkolfbox in bruikleen met daarin een startsetje om te kolven. U neemt elke dag een nieuw afkolfsetje en elke voeding nieuwe flesjes. Er zijn afkolfsets in drie maten, maat M, L en XL. Zet iets te drinken klaar. Zo komt u aan genoeg vocht en u kunt dorstig worden van het hormoon dat zorgt voor de toeschietreflex, die de melk laat stromen. Was en droog uw handen zorgvuldig. Sluit zonodig de bedgordijnen, denk om uw privacy. Sluit het kolfapparaat aan op het elektra. Zorg voor een comfortabele houding. Als u iets voorover zit glijdt de melk makkelijker in de fles. Masseer de borsten en rol de tepel zachtjes tussen de vingers om de toeschietreflex te bevorderen. Plaats het kolfstuk op uw borst. Zorg dat het kolfstuk zodanig is geplaatst dat uw tepel goed in het midden is gecentreerd en de moedermelk in het flesje kan lopen.
Als u het standaardprogramma gebruikt (de baby is geboren na 37 weken zwangerschap, of de productie is al goed op gang):
Zet de kolf aan. De kolf begint met twee minuten korte, snelle zuigbewegingen in de stimulatiefase die de toeschietreflex stimuleert. U stelt zelf het maximaal comfortabel vacuüm in met de gele draaiknop. Daarna start de afkolffase. Als de melk is toegeschoten (druppels aan de tepel) kolft u tot de melkstroom stopt. U wisselt van borst als u enkelzijdig kolft. Op deze manier maakt u beide kanten goed leeg. U stopt met kolven als de melkstroom stopt wanneer u dubbelzijdig kolft. 5
Als er geen toeschietreflex is opgetreden kunt u terug gaan naar de stimulatiefase door op de knop met de druppeltjes te drukken. De kolf herhaalt twee minuten de korte, snelle zuigbewegingen. Is er na twee minuten nog geen melk, dan kunt u deze fase nog eens herhalen.
Als u het Preemie+ programma gebruikt (de baby is geboren voor 37 weken zwangerschap):
U herkent de speciale kolf door de sticker waarop staat dat er een Preemie+ programma op de kolf zit. Zet de kolf aan. Druk binnen 10 seconden op de knop met de druppeltjes. In het scherm verschijnt ‘start preemie+’. U stelt zelf het maximaal comfortabel vacuüm in. Het Preemie+ programma loopt onafgebroken gedurende 15 minuten en bestaat uit een serie stimulatie-, afkolf- en pauzeerfases. Als het programma klaar is verschijnt in het scherm ‘gedaan’.
Na het kolven
Wrijf een druppel voeding over de tepel en laat deze aan de lucht drogen. Voorzie het flesje van een sticker met uw baby’s naam, datum en tijd. Haal de kolfset los van het slangetje. Het slangetje mag niet in contact komen met water. Deze laat u op het apparaat zitten. Spoel het kolfsetje na ieder gebruik af met koud water en maak het schoon met heet water en droog het af met een droge doek of papieren handdoekje. Bewaar het kolfsetje in uw nachtkastje in b.v. een katoenen luier. Pak iedere dag een nieuw kolfsetje en een schone luier.
6
Tips om de productie te verhogen
Om de toeschietreflex te bevorderen is het goed om naar een foto of video van uw baby te kijken en uw borsten te masseren, u kunt ook warme doeken gebruiken. Voor de productie van moedermelk is rust nemen belangrijk. Kolf 15 minuten dubbelzijdig en eindig enkelzijdig waarbij je borstcompressie geeft. Kolf in een periode van drie uur elk uur 10 minuutjes. Powerpumpen: kolf binnen 1 uur als volgt: 20 minuten kolven – 10 minuten rust – 10 minuten kolven – 10 minuten rust – 10 minuten kolven. Dit kun je 1 of 2 keer per dag doen.
7
8
Bewaren van de moedermelk Het is noodzakelijk dat u de afgekolfde moedermelk, als deze niet meteen wordt gedronken, zorgvuldig bewaart. Zie het overzicht bewaartermijnen moedermelk. In het ziekenhuis In het ziekenhuis kunt u de moedermelk op de couveuseafdeling in de koelkast bewaren. De voeding mag 3 uur buiten de koelkast bewaard blijven. Wanneer u uw baby gaat bezoeken op de couveuseafdeling kunt u deze moedermelk meenemen en aldaar afgeven. De gekolfde voeding wordt per flesje, cupje, spuitje of sonde aan uw baby gegeven. In ons ziekenhuis wordt uw moedermelk niet langer dan 48 uur in de koelkast bewaard. Wanneer uw baby minder drinkt dan u kolft, adviseren wij u deze thuis in te vriezen. Invriezen van moedermelk
Moedermelk vriest u bij voorkeur in plastic of glas in. Vul een flesje niet helemaal, net als andere vloeistoffen zet moedermelk uit als het bevriest. Noteer altijd de datum en de naam op het flesje.
9
Ontdooien van moedermelk
Leg de nacht voor het gebruik de moedermelk vanuit de diepvriezer in de koelkast. Het ontdooien duurt dan ongeveer 12 uur. Gebruik geen kokend water of een magnetron om te ontdooien, dit kan de samenstelling van de moedermelk aantasten. Ontdooide moedermelk is nog 24 uur houdbaar in de koelkast.
Belangrijk: Ingevroren moedermelk mag u na ontdooien nooit opnieuw invriezen. Verwarmen van moedermelk
Zet het flesje met moedermelk in een kom met warm water of een flessenwarmer. Vet van de moedermelk dat naar boven is gekomen kunt u, door zachtjes schudden weer vermengen.
10
Overzicht bewaartermijnen moedermelk Soort melk
Temperatuur
Tijd
colostrum
kamertemperatuur
5-10 uur
moedermelk
kamertemperatuur
thuis 5 - 10 uur
moedermelk
kamertemperatuur
ziekenhuis 3 uur
moedermelk
koelkast
thuis tot 5 dagen
moedermelk
koelkast
ziekenhuis niet langer dan 48 uur
moedermelk
vriesvak koelkast
tot 2 weken
moedermelk
vriezer vaak open en dicht
3 - 4 maanden
moedermelk
diepvries -18° C
6 maanden
ontdooide moedermelk
koelkast
24 uur
ontdooide moedermelk
kamertemperatuur
zo snel mogelijk gebruiken
11
Kolven in de thuissituatie Bij ontslag uit het ziekenhuis krijgt u informatie van de verpleegkundige over waar u een kolf kunt huren of kopen. Als u langdurig moet kolven raden wij u aan een goede elektrische kolf te huren (dezelfde als waar u in het ziekenhuis mee hebt gekolfd). De Medela Symphony borstkolf kan worden gehuurd bij de RKZ Kraamzorg in het Rode Kruis Ziekenhuis. Wat heeft u nodig?
legitimatiebewijs adresgegevens telefoonnummer(s) IBAN nummer pinpas
Wat kost het? 75 euro borg 5 euro administratiekosten € 2,50 per dag of € 65,00 per maand Een persoonlijk afkolfsetje, vanaf € 27,50 Bewaarflesjes en dubbele sets zijn ook te koop De borg krijgt u uiteraard terug als de kolf in goede staat wordt teruggebracht. NB. Er kan alleen gepind worden. Waar en wanneer kunt u terecht?
Tijdens kantoortijden kunt u terecht bij het kantoor van de Regionale Kraamzorg op de 3e verdieping van het RKZ. Als er niemand is kunt u zich op de kraamafdeling (B3) melden. Neem alstublieft van tevoren contact op via 0251-783800. 12
Vragen Heeft u na het lezen van deze informatie nog vragen, aarzel dan niet en stel ze gerust aan de verpleegkundige of de lactatiekundige. De lactatiekundige IBCLC, Hester Hillegers, is op maandag, dinsdag, donderdag en vrijdag aanwezig. Vrijwilligersverenigingen VBN en LLL hebben een folder over afkolven, zie hiervoor de website www.borstvoeding.nl. Kijk ook eens op www.borstvoeding.com. Informatieve sites: www.moedermelknetwerk.nl – alles over afkolven www.vumc.nl/afdelingen/Neonatologie/moedermelkbank/5466254 /5466249 - instructiefilms moedermelkbank
13
Kolfvoorbeelden U moet rekening houden met de volgende tijden: Eten: 8.00, 12.00 en 17.00 uur. Bezoek: van 15.15 tot 16.15 uur en van 19.00 tot 20.00 uur. N.B. De voorbeelden zijn richtlijnen en zeer afhankelijk van de conditie van u en de baby. Voorbeeld 1: De baby ligt in de couveuse en heeft 8 voedingen. De baby mag nog niet elke voeding aan de borst. U verblijft in het ziekenhuis. 6.00 uur kolven 8.00 uur ontbijten 9.00 uur baby aan de borst op de couveuse en buidelen 10.00 uur op C3 of op B3 nakolven en eigen verzorging 12.00 uur kolven 12.30 uur eten en slapen 15.00 uur baby aan de borst 15.30 uur bezoek 16.15 uur kolven 17.00 uur eten 18.30 uur kolven 19.00 uur bezoek 21.00 uur baby aan de borst en buidelen 23.00 uur kolven en slapen
14
Voorbeeld 2: De baby ligt in de warmtekamer (C3) en u bent opgenomen op B3. De baby mag de meeste voedingen aan de borst. (voedingsschema 7A) 2.00 uur voeden op C3 of 1 x kolven ‘s nachts 7.00 uur voeden op C3 8.00 uur nakolven op C3 of B3 8.30 uur ontbijten en eigen verzorging 10.00 uur voeden, baby verzorgen en buidelen 11.00 uur nakolven 12.00 uur eten 12.30 uur slapen 13.00 uur baby wordt op C3 gevoed met gekolfde melk 14.00 uur kolven 15.15 uur bezoek 16.00 uur voeden 16.30 uur nakolven 17.00 uur eten 19.00 uur voeden, baby verzorgen en buidelen 20.00 uur nakolven B3 of C3 22.00 uur voeden 23.00 uur kolven B3 en slapen
15
Voorbeeld 3: De baby ligt op C3 en u bent thuis. U kunt twee keer per dag naar uw baby komen om te voeden en te verzorgen. (voedingsschema 7 A) 4.00 uur kolven thuis (of een ander tijdstip van de nacht tussen 1.00 en 4.00 uur) 7.00 uur kolven thuis 10.00 uur voeden C3 en baby verzorgen 11.00 uur nakolven thuis of op C3 13.00 uur kolven thuis 13.30 uur slapen 16.00 uur kolven thuis 19.00 uur voeden C3, baby verzorgen en buidelen 22.00 uur voeden C3 of kolven thuis
16
Kolfdagboek Dag 1: datum…………… Programma: preemie+/standaard 1 2 3 4 5 6 7 8 Starttijd kolven Stoptijd kolven Hoeveelheid gekolfde melk Totale hoeveelheid afgekolfde moedermelk van dag 2 = …………ml
Dag 2: datum…………… Programma: preemie+/standaard 1 2 3 4 5 6 7 8 Starttijd kolven Stoptijd kolven Hoeveelheid gekolfde melk Totale hoeveelheid afgekolfde moedermelk van dag 3 = …………ml
Dag 3: datum…………… Programma: preemie+/standaard 1 2 3 4 5 6 7 8 Starttijd kolven Stoptijd kolven Hoeveelheid gekolfde melk Totale hoeveelheid afgekolfde moedermelk van dag 1 = …………ml 17
Dag 4: datum…………… Programma: preemie+/standaard 1 2 3 4 5 6 7 8 Starttijd kolven Stoptijd kolven Hoeveelheid gekolfde melk Totale hoeveelheid afgekolfde moedermelk van dag 2 = …………ml
Dag 5: datum…………… Programma: preemie+/standaard 1 2 3 4 5 6 7 8 Starttijd kolven Stoptijd kolven Hoeveelheid gekolfde melk Totale hoeveelheid afgekolfde moedermelk van dag 3 = …………ml
Dag 6: datum…………… Programma: preemie+/standaard 1 2 3 4 5 6 7 8 Starttijd kolven Stoptijd kolven Hoeveelheid gekolfde melk Totale hoeveelheid afgekolfde moedermelk van dag 1 = …………ml 18
Dag 7: datum…………… Programma: preemie+/standaard 1 2 3 4 5 6 7 8 Starttijd kolven Stoptijd kolven Hoeveelheid gekolfde melk Totale hoeveelheid afgekolfde moedermelk van dag 2 = …………ml
Dag 8: datum…………… Programma: preemie+/standaard 1 2 3 4 5 6 7 8 Starttijd kolven Stoptijd kolven Hoeveelheid gekolfde melk Totale hoeveelheid afgekolfde moedermelk van dag 3 = …………ml
19
Dag 9: datum…………… Programma: preemie+/standaard 1 2 3 4 5 6 7 8 Starttijd kolven Stoptijd kolven Hoeveelheid gekolfde melk Totale hoeveelheid afgekolfde moedermelk van dag 3 = …………ml
Dag 10: datum…………… Programma: preemie+/standaard 1 2 3 4 5 6 7 8 Starttijd kolven Stoptijd kolven Hoeveelheid gekolfde melk Totale hoeveelheid afgekolfde moedermelk van dag 1 = …………ml
HD90.194/04/2016
20