Man 2.0 _ _ 1
Man 2.0 Een overzicht van drie jaar Man 2.0 Iedereen actief aan de maatschappij laten deelnemen, daar streeft het Oranje Fonds naar. Maar hoe doe je dat, als je niet over de juiste tools beschikt? Zoals een grote groep mannen die bijvoorbeeld door verlies van werk en privéproblemen - ongewild - tijdelijk aan de zijlijn staan. Man 2.0 richtte zich in hoofdzaak op deze groep. Man 2.0
Onderzoek
Vier jaar geleden constateerde het Oranje Fonds een groeiende
De Radboud Universiteit Nijmegen onderzocht van januari 2011
aandacht bij maatschappelijke organisaties voor de partici-
tot december 2013 hoe deze projecten bij de projectorganisa-
patie en emancipatie van ’laagopgeleide sociaal geïsoleerde
ties in de praktijk werden uitgevoerd. Het primaire doel van het
mannen’. Daarbij ging het niet alleen om het bevorderen van
onderzoek was om inzicht te krijgen in welke manieren van het
maatschappelijke participatie door (vrijwilligers) werk, maar
‘vinden en binden’ van deze groep mannen aan de initiatieven,
ook om emancipatie door het ontwikkelen van bewustzijn over
succesvol zijn.
de eigen rol als man, en de rol die hun mannelijkheid speelt in hun eigen functioneren. Het ging daarbij om autochtone
Deze waardevolle lessen uit de praktijk en kennis over wat werkt
en allochtone mannen die een sociaal en/of maatschappelijk
willen we graag met u delen. Deze site laat zien wat in drie jaar
geïsoleerd bestaan leiden of op sociaal maatschappelijk niveau
tijd is bereikt met Man 2.0. Zo vertellen vijf projectleiders en vijf
dreigden uit te vallen.
deelnemers u hun verhaal en geven tips. Ook de uitkomsten van het onderzoek vindt u terug in een korte publieksversie.
Doelen Wij wensen u veel leesplezier!
Veelal richtte emancipatie zich voornamelijk op het doorbreken van het traditionele rollenpatroon voor vrouwen. Er ontstond langzaam echter ook meer aandacht voor het aandeel van mannen. Ook werd duidelijk dat projecten die zich richten op mannen (gender) specifieke aandacht vragen. Zo ontstond het innovatieve Stimulerings- en Ontwikkelingsprogramma Man 2.0, waarbij een aantal doelen centraal stond: • het bevorderen van maatschappelijke participatie;
Oranje Fonds
• het bevorderen van emancipatie in de zin van doorbreking van traditionele rolpatronen en normen binnen relatie, gezin
Het Oranje Fonds is het grootste nationale fonds op sociaal
en familie;
gebied. Zij ondersteunt jaarlijks 7000 sociale initiatieven in
• het stimuleren van reflectie op eigen identiteitsbeleving/zelf-
Nederland en in het Caribische deel van het Koninkrijk. Het
beeld/gedrag van mannen, met als doel persoonlijke ontwik-
Oranje Fonds wil betrokkenheid in de samenleving bevor-
keling en zelfbewustzijn/bewustwording.
deren. Door onze steun ontmoeten mensen elkaar of vinden zij een nieuwe plek in de maatschappij.
Resultaten Het Oranje Fonds ondersteunde de afgelopen drie jaar meer
Het Oranje Fonds steunt projecten op het gebied van soci-
dan twintig organisaties verspreid over heel Nederland, die zich
ale cohesie en sociale participatie. Bijvoorbeeld: kleinscha-
richten op de maatschappelijke emancipatie en participatie van
lige buurtinitiatieven, mentorprojecten voor jongeren en
deze groep mannen in de leeftijd van 15 tot 65 jaar. Financieel,
taalprogramma’s.
maar ook inhoudelijk met kennis- en uitwisselingsdagen en daarnaast coaching. De afgelopen drie jaar is veel bereikt. Op
Vanuit onze expertise zorgen we er steeds vaker voor dat
het gebied van empowerment, bewustzijn van eigen rolpatroon
projecten niet alleen geld krijgen, maar ook kennis kun-
en de mannelijke identiteit, maatschappelijke participatie (vrij-
nen opdoen, ervaringen uitwisselen en zich vaardigheden
willigerswerk of deelname aan wijkactiviteiten), een actieve
eigen maken. Ons streven is om op een steeds duurzamere
rol binnen de relatie, gezin en familie, het vergroten of opbou-
manier te investeren in de sociale sector.
wen van een – nieuw – sociaal netwerk, tot het vinden van een
www.oranjefonds.nl
nieuwe baan. Daarnaast hebben de vaderprojecten de deelnemende vaders kennis gegeven over opvoeden en onderwijs.
_ _ 2
Van de bank af Het programma Man 2.0 doorbrak het clichébeeld van mannen, die altijd alle problemen zelf moeten kunnen oplossen. Want voor een hele grote groep mannen blijkt dat niet zo eenvoudig te zijn.
Een vergeten groep, noemen projectadviseurs Mirjam Lammers
Man 2.0 doorbrak het clichébeeld van mannen, die altijd alle
en Pim Achterkamp van het Oranje Fonds de mannen die de
problemen zelf moeten kunnen oplossen.
doelgroep van Man 2.0 zijn. Drie jaar lang volgden zij het wel en wee van deze grote groep mannen. Mannen die volgens
Sneller met lege handen
Achterkamp geen binding meer hadden met hun omgeving,
Beide adviseurs zagen de afgelopen jaren veel aandacht voor
niet deelnamen aan de activiteiten in hun buurt, wrok koester-
vrouwenemancipatie. “En terecht”, zegt Lammers, “een groot
den tegen de maatschappij en zich volstrekt overbodig voelden.
deel van de vrouwen heeft nog steeds een sociaal-economische
Zelfs in hun eigen gezin.
achterstand en verdient die aandacht dan ook.” Maar tegelijkertijd wordt ook in de literatuur verwezen naar mannen als
Man 2.0 richtte zich in hoofdzaak op laagopgeleide, sociaal
achtergestelde groep en ontstond in de dagelijkse praktijk bij
geïsoleerde mannen. Autochtone en allochtone mannen die een
maatschappelijke organisaties een groeiende aandacht voor de
sociaal en/of maatschappelijk geïsoleerd bestaan leiden of op
participatie en emancipatie van mannen.
dat vlak dreigen uit te vallen. Over deze groep was ook niet veel bekend. “Hulpbehoevende mannen stroken niet met het beeld
Lammers: “Vrouwen krijgen bijvoorbeeld na een scheiding
van de man die uitstekend in staat is om voor zijn gezin en zich-
direct van alle kanten hulp aangeboden, van vervangende
zelf te zorgen”, zegt Lammers. “Zo zien wij de man het liefst. Man
woonruimte tot advies over de toewijzing van de kinderen.”
2.0 geeft een ander beeld, dat veel mensen niet kennen.”
“Mannen staan sneller met lege handen”, voegt Achterkamp
_ _ 3
toe, “als man moeten ze het zelf regelen.” Volgens hem liggen
Als deze mannen hun blikveld verbreden, laten ze vanzelf weer
hier ook de zogenaamde mannelijkheidscoderingen aan ten
externe invloeden toe. Dan komen ze steeds weer wat verder.”
grondslag. Opvattingen en denkbeelden die mannen hebben meegekregen over wat in een bepaalde context gewenst en
Lammers heeft het idee dat zij in hun emancipatiedoelstelling
ongewenst gedrag is. “Een man vraagt geen hulp. Hij trekt niet
misschien iets te ambitieus zijn geweest: “Persoonlijke ontwik-
aan de bel, waardoor hij die hulp voor zichzelf niet regelt. Hij is
keling gaat vooraf aan emancipatie. Empowerment alleen kost
onmachtig en laat het gewoon gebeuren. De situatie glipt weg
veel tijd en energie van alle betrokken partijen. Drie jaar is dan
uit zijn handen.”
waarschijnlijk te kort om ook nog eens de emancipatiedoelstelling te verwezenlijken. We zorgen er in ieder geval voor dat het
Stap vooruit
blijft rollen. Met een aantal individuele organisaties kijken we
“Daarnaast”, vervolgt Achterkamp, “steunden we veel initiatie-
wat nodig is. Zorgen dat er een methodiek ligt, zodat andere
ven om vrouwen uit hun isolement te halen. Diezelfde vrouwen
organisaties niet het wiel opnieuw hoeven uit te vinden.”
gaven aan dat hun mannen niet diezelfde ontwikkeling doormaakten en eigenlijk bleven hangen in de oude situatie. Thuis
Levensvreugde
werd de kloof alsmaar groter en dat zette een rem op de ontwik-
De resultaten zijn bemoedigend, vinden Lammers en Achterkamp.
keling van de vrouwen en hun dochters. Want de man reageerde
“Veel mannen hadden een complexe problematiek”, weet
daarop door regels te stellen en zich zo alsnog te handhaven.
Lammers, “ iedere dag op de bank met de gordijnen dicht. Voor
Dus de vraag kwam ook van de vrouwen zelf.”
een groot aantal mannen is dit verleden tijd.” “Ze zijn weer in beweging”, bemerkt Achterkamp, “hebben
Het programma richtte zich op drie onderdelen: het bevorderen
het gevoel dat ze er toe doen en ervaren weer levensvreugde.
van maatschappelijke participatie, het stimuleren van reflec-
Prachtig!” Naar de ervaring van Lammers zijn het vaak hele
tie op de eigen identiteitsbeleving met als doel persoonlijke
simpele dingen, die de mannen uit hun isolement halen: “Een
ontwikkeling en zelfbewustzijn en tot slot het bevorderen van
van de mannen van het project in Rotterdam vertelde met kerst
emancipatie in de zin van doorbreking van traditionele rolpa-
weer alleen te zijn. De projectleider opperde dat de mannen ook
tronen en normen binnen relatie, gezin en familie. Achterkamp:
samen kerst zouden kunnen vieren. Dat werd uiteindelijk heel
“Dat laatste is iets van de lange termijn. Als je van niets doen
gezellig.” Kleine stapjes dus, met mooie resultaten. ” Maar”, zegt
weer in het leven gaat staan, is dat een hele stap vooruit. Dat op
Lammers, “het is nog een lange weg.”
zich vind ik al een fascinerende en spectaculaire ontwikkeling.
_ _ 4
We zijn er nog lang niet Hoogleraar Mieke Verloo wordt gezien als de autoriteit op het gebied van genderstudies. Ze was een van de voorvechters voor Vrouwenstudies op de Nederlandse universiteiten en ontwikkelde de Emancipatie Effect Rapportage. “We zijn vooruit gegaan, maar niet op ieder gebied.”
Praktisch haar hele wetenschappelijke carrière houdt Mieke
een ander moreel bewustzijn hebben dan mannen. Ik ben zelf
Verloo zich bezig met genderstudies. “Met een heel klein uit-
niet zo activistisch, maar dat de wetenschap moest veranderen,
stapje naar onder andere de volkshuisvestingsproblematiek”,
daar was ik snel uit.” In 1994 ontwikkelde ze de Emancipatie
zegt ze bijna verontschuldigend. “En al lang voordat het in bre-
Effect Rapportage in opdracht van de Nederlandse overheid. Die
dere kring geaccepteerd was”, voegt ze nog toe.
is in totaal twintig keer uitgevoerd. “Nederland was in die tijd nog een voorloper”, zegt Verloo, “dat was aan het eind van de
Verloo is als Hoogleraar Vergelijkende Politicologie en
vorige eeuw. De politiek en sommige hoge ambtenaren vonden
Ongelijkheidsv raagstukken
het op een gegeven moment niet meer belangrijk. Dat was gelijk
verbonden
aan
de
Radboud
het einde van de effectrapportages.”
Universiteit Nijmegen. Haar proefschrift ging over macht en gender in sociale bewegingen. Het was het begin van de jaren 80. De Dolle Mina’s die streden voor gelijke rechten tussen man-
Haar werkruimte in Nijmegen biedt uitzicht op wat ooit een
nen en vrouwen, beroemd om hun acties uit de jaren 70, waren
landgoed was. Aan de muur hangen herinneringen aan sympo-
nog steeds actief. Verloo was een van de voorvechters voor de
sia, en tekeningen die verwijzen naar haar vakgebied. Daarnaast
oprichting van het Centrum voor Vrouwenstudies. “De universi-
hangt een schema met data. Volgende week is ze in Parijs en
teiten vergaten vrouwen niet alleen, maar brachten ook de ver-
Berlijn, daarna een symposium op het Radboud. Verloo is een
keerde kennis over. Bijvoorbeeld dat het voor de hechting van de
gepassioneerd onderzoeker. Ze is ontspannen, maar bedacht-
kinderen gevaarlijk was als moeders werkten. En dat vrouwen
zaam. Glimlacht voorzichtig, en straalt vooral rust uit.
_ _ 5
Terugkijkend, ziet u vooruitgang op emancipatiegebied? “Ik hoop dat wat ik doe als wetenschapper bijdraagt aan die
Vond u de uitkomsten van het onderzoek verrassend in dat opzicht?
vooruitgang. Mijn passie is om dingen uit te zoeken. We kun-
“Wat je ziet bij deze groep mannen is dat ze, ondanks de beper-
nen niet zeggen dat het voor jonge vrouwen is opgelost. We zijn
kingen van hun achtergrond, hun lage opleiding en het feit dat
vooruitgegaan, maar niet op ieder gebied. Het is nu heel gewoon
ze van huis uit minder sociale vaardigheden hebben meegekre-
dat je als vrouw een serieuze baan hebt. Je kunt op de universi-
gen, toch in grote mate in staat zijn tot reflectie. De mannen zijn
teit werken en zelfs hoogleraar zijn. Dat was vroeger heel uit-
bereid om iets aan hun situatie te verbeteren, en ze zijn bereid
zonderlijk. Er zijn ook meer mannen die in gelijke mate samen
tot discussie. Daar heb ik veel respect voor. Het laat ook zien dat
met hun partner voor de kinderen en het huishouden zorgen.
we als samenleving meer potentie en talenten hebben dan we
Statistisch is dat nog niet gelijk, maar er zijn groepen mensen
nu benutten. Ik vind dat we daaraan ook het succes van de pro-
die dat doen. Vaders deden vroeger niets met hun kleine kinde-
jecten moeten afmeten en niet aan concreet statistisch materi-
ren en liepen niet achter de kinderwagen. Tegelijkertijd zie je dat
aal. Er is een meetbaarheidssyndroom ontstaan, dat geld alleen
voor jonge vrouwen uiterlijk heel belangrijk is, de normen op dat
moet worden gestopt in zaken die je kunt meten. Maar je kunt
gebied zijn veel gedetailleerder dan vroeger. Het is moeilijk om
het resultaat van deze projecten zo niet meten, omdat het posi-
daarmee om te gaan, het mediabombardement is zo intensief.
tieve ervan uitstraalt naar de gehele omgeving van die persoon:
Het zit complex in elkaar. Niet alles is beter geworden. Ik heb als
zijn eventuele partner, buren, familie, ouders. In getallen meten
wetenschapper nog heel wat uit te zoeken. Ik zou heel graag wil-
werkt alleen maar averechts.”
len weten hoe het kan dat Nederland is opgehouden met in de voorhoede te lopen. En welke landen zijn dat nu?”
Past dit initiatief van Man 2.0 binnen het huidige emancipatiedenken? Hoe kijkt u tegen het onderwerp Man 2.0 aan?
“Man 2.0 richtte zich veelal op de allochtone man, maar ook
“Ik vind het vernieuwend van het Oranje Fonds dat ze een pro-
onder de autochtone bevolking is op dat gebied nog veel te doen.
gramma hebben ontwikkeld, specifiek gericht op deze doel-
Zelfs bij de autochtone middenklasse hoewel die meer in huis
groep: mannen met maatschappelijke en sociale problemen. Er
heeft aan capaciteiten en vaardigheden om dat zelf te doen.
waren waar ook ter wereld geen soortgelijke projecten. Voor mij
Dus in zekere zin is het terecht dat de keuze veelal op migran-
als wetenschapper is het interessant om te zien hoe mannen die
tenmannen viel, maar er zou meer aandacht moeten zijn voor
normaliter aan de geprivilegieerde kant zitten, met die positie
de rol van mannen in emancipatieprocessen. De overheid zou
weinig kunnen als ze geen werk hebben en een hele kwetsbare
dit natuurlijk ook kunnen oppakken door betere richtlijnen op te
plek hebben in de samenleving. En ik was heel benieuwd naar
stellen, bijvoorbeeld in het geval van ouderschapsverlof of hui-
hoe mensen in het land dachten over emancipatie. Participatie
selijk geweld.”
is als begrip wat eenduidiger. Op het begrip emancipatie blijft iedereen een beetje hangen. Er is veel gebeurd op dat terrein,
Zijn mannen nu aan zet?
maar er ligt geen programma van emancipatie van mannen.”
“Ja, je ziet wel heteroseksuele mannen, vaak hoger opgeleid, die streven naar een egalitaire verhouding. Maar het blijft een sub-
Hoe komt dat denkt u?
groep en geen beweging. Deze groep mannen kan wel invloed
“Ik had gehoopt dat mannen zelf het voortouw hierin zouden
uitoefenen als baas of hoofd van een personeelsafdeling. Zij vin-
nemen. Maar misschien is het te riskant voor hen om dat te
den het aanvragen van ouderschapsverlof of tijd voor de kinde-
doen. Het is voor hen wellicht niet duidelijk wat ze eraan kun-
ren heel gewoon. Dan verandert uiteindelijk toch iets, maar het
nen hebben. Ik heb het niet onderzocht, dus een echt antwoord
gaat wel heel langzaam. Te langzaam.”
daarop heb ik niet.”
In het onderzoek ziet u een rol voor het Oranje Fonds weggelegd, wat is die rol in uw ogen exact? “Voor projectorganisaties is het lastig in tijden van bezuinigin-
Man 2.0 laat zien dat we als samenleving meer potentie en talenten hebben, dan dat we nu benutten.
gen projecten duurzaam in te bedden. Wat het Oranje Fonds zou kunnen doen is een terugkomdag aanbieden, of kleinere innovatieve projecten financieren, bijvoorbeeld die zich richten op homoseksualiteit en mannelijkheid. Vragen op dat gebied speelden ook in de praktijk. Als je een aantal projecten blijft financieren, dan houd je het vlammetje in het veld brandend.”
_
6
_
U heeft een Schijf van Vijf ontwikkeld die het begrip emancipatie zou moeten verduidelijken?
dan duidelijker worden. Emancipatie houdt in dat een mens ver-
“In Nederland is emancipatie lange tijd vooral ingevuld als
de ander.”
antwoordelijkheid neemt en een visie ontwikkelt op zichzelf en
‘ongelijke machtsverhoudingen tussen mannen en vrouwen’, waarbij steeds bleek dat vrouwen over de hele linie in het nadeel vrouwen. We kunnen niet zomaar de problemen waar mannen
Helpt deze benadering om het stigma van emancipatie weg te halen?
tegenaan lopen op een hoop gooien met die van de vrouwen.
“Nee, dat stigma is een te verwachten reactie in een systeem van
Bovendien spelen ook andere ongelijkheden dan sekse een rol,
ongelijkheid zoals we dat nu helaas nog kennen. Als je gewoon
op zowel maatschappelijk als persoonlijk niveau. Dat zie je bij de
met mensen praat over feminisme, dan blijken heel veel mensen
doelgroep van Man 2.0. Zij zijn qua klasse en minderheidspositie
feministisch te zijn zonder dat als zodanig te benoemen. Maar
in het nadeel vergeleken met hoger opgeleiden of mensen in een
de meeste mensen houden niet van verandering. Emancipatie
etnische meerderheidspositie. Maar tegelijk zijn zij in de struc-
vraagt daarom en dat leidt tot weerstand.”
zijn. Emancipatie is dan bijna automatisch emancipatie van
turele machtsverhoudingen tussen de seksen ‘in het voordeel’, terwijl de machtsmechanismen die genderongelijkheid verooremancipatie van mannen willen werken moeten dus rekening
Het beeld dat u heeft van die samenleving waar de Schijf van Vijf wordt toegepast, is dat niet een utopie?
houden met de complexe positionering van deze mannen.”
“Dat is het ook. Maar je kunt niet aan emancipatie werken zon-
zaken ook voor hen beperkingen inhouden. Projecten die aan de
der een utopische visie. Die visie is groot, en dat mag ook. Ik vind het de moeite waard om daaraan te werken. Want ik weet
Wat is emancipatie dan, simpel gezegd?
niet of ik mijn bed uitkom als de loonkloof tussen mannen en
“Emancipatie heeft altijd heel simpel te maken met (on)gelijk-
vrouwen met 0,05% kleiner wordt, hoe mooi dat ook zou zijn. En
heid ten opzichte van de ander. De Schijf van Vijf benoemt de
afgezien of dat realistisch is. Dat vind ik te klein en te saai. Ik wil
vijf belangrijke domeinen waarop dit zich kan voordoen: zeg-
liever een grootse visie en een samenleving met een gelijkwaar-
genschap, werk, zorg, geweld en lichaam. Het is een instrument
dige plek voor iedereen. Dat, en het samenwerken met uitste-
waarmee de emancipatiepositie van mensen in kaart kan wor-
kende jonge onderzoeksters, maakt het werken eraan voor mij
den gebracht. Met de vraag: welke ongelijkheidslijnen spelen er
de moeite waard.”
op die genoemde terreinen? Ongelijkheid komt altijd van twee zijden en mensen zijn daarop ook te positioneren. In het geval van zeggenschap kan een persoon geven en nemen. Kinderen
Man 2.0 in uitvoering
moeten gehoord worden, een geëmancipeerd persoon vindt dit ook en doet dat dus. Die geeft kinderen zeggenschap. Iemand
Het onderzoek ‘Man 2.0 in uitvoering; onderzoek naar
die slachtoffer is van racistisch geweld kan zelf seksistisch zijn.
Nederlandse projecten, gericht op de participatie en eman-
Diegene is dus zowel slachtoffer als dader. Hem wordt iets aan-
cipatie van laagopgeleide, sociaal geïsoleerde mannen’
gedaan, maar hij doet een ander ook iets aan. Of neem werk.
werd uitgevoerd door Iris van Huis (junior onderzoeker),
Iedereen zou reële toegang moeten hebben tot betaald werk,
Marleen van der Haar (senior onderzoeker) en begeleid door
maar ook bereid moeten zijn vrijwilligerswerk te doen.”
hoogleraar Mieke Verloo. Te vinden in de toolkit op www.oranjefonds.nl/man
Het maakt het tegelijk ook veel lastiger. Is het niet simpeler om gewoon richtlijnen aan te houden zoals: mannen moeten evenveel in het huishouden doen als vrouwen ? “De Schijf Van Vijf laat zien hoe ingewikkeld het is, in plaats van het te simplificeren. Het laat zien hoe de samenleving in elkaar steekt, dat ieder mens, hoe klein ook, op een bepaald gebied ook zeggenschap heeft. Om het hanteerbaar te houden, zou binnen een project dan bijvoorbeeld maar slechts een domein uitvoerig centraal gesteld kunnen worden, maar wel aan beide kanten van de medaille. Mensen met weinig en mensen met veel zeggenschap komen altijd in een positie waarin ze kunnen nemen Iris van Huis
en geven. Dat kan heel emanciperend werken, omdat de rollen
_ _ 7
Marleen van der Haar
Mieke Verloo
Echte mannen huilen niet
“In het voorbijgaan zag ik een affiche hangen met als tekst: echte mannen gezocht. Ik heb altijd gedacht dat ik het zelf kon redden, zonder hulp van anderen. Ik was toch geen softie.“
Ger Driesens, 51 jaar | Chauffeur op de Tuk Tuk, in opleiding voor chauffeur Vervoer Op Maat met baangarantie
“Maar ik moest toegeven: ik zat niet alleen financieel, maar ook
ciële problemen in het slop waren geraakt en ver van de samen-
emotioneel behoorlijk in de knoop. Zonder geld ga je nergens
leving afstonden. Door de training kwam ik weer met mensen
heen. Dus ik zat bijna de hele week binnen. Om wat geld bij te
in contact. Ik ontdekte allerlei nieuwe mogelijkheden en zag
verdienen verkocht ik op Marktplaats mooie spullen die ik bij het
weer kansen. Door naar anderen te luisteren, hun verhaal aan te
grof vuil op straat vond. Daarnaast werkte ik als vrijwilliger bij
horen, krijg je een spiegel voorgehouden. Ik stap nu weer mak-
de Voedselbank en maakte ik foto’s voor de Stadsruit, een wijk-
kelijker ergens op af. Je leeft minder geïsoleerd; door het contact
krantje. Ik had geen werk meer als professionele fotograaf, zag
met de andere mannen ben ik wat zekerder geworden. En ik zie
mijn twee dochters niet en kreeg zogeheten leefgeld van de soci-
mijn kinderen nu wekelijks. Van wat ik van mijn uitkering, na
ale dienst, zo’n 38 euro per week. Doordat ik geestelijk steeds die-
aftrek van alle schulden, bij elkaar had gespaard, kocht ik een
per wegzakte, maakte ik de post niet meer open, sloot me af, en
scooter waardoor ik mobieler ben en mijn ouders en kinderen
werd steeds eenzamer. Ik was mijn lach verloren. ‘Echte mannen
kan opzoeken. Deze zomer heb ik hopelijk weer een vaste baan,
huilen niet’, dus ik zocht ook geen hulp.
maar ik ben ook wel een beetje nerveus of alles weer goed komt. Ik zie altijd de donkere kant van het leven, de keerzijde van de
Ik heb uiteindelijk drie jaar meegedaan, eerst als deelnemer en
medaille. Als ik die nieuwe baan heb bij Vervoer Op Maat, hoop
later als fotograaf. Ik zag meer mannen zoals ik, die door finan-
ik echt met een schone lei te beginnen. Helemaal opnieuw.”
‘Echte mannen’ haalt mannen uit isolement Yoga op een roze matje, vrijwilligerswerk, of je gevoelens openlijk durven uiten. Ze draaien er hun hand niet meer voor om, de Rotterdammers die meededen aan ‘Echte Mannen’. “Je bent ook een echte man als je niet alles zelf kunt oplossen.”
van de deelnemers was afkomstig uit onze eigen doelgroep: mannen die in een sociaal isolement zitten en veelal wonen in de dak- of thuislozenopvang. Mannen die niet meer meedoen, met hun rug naar iedereen toestaan, eenzaam en op zichzelf zijn. Ze zitten op hun kamer een beetje t.v. te kijken, zien hun begeleider tweewekelijks een half uur. Ze zeuren niet, gaan ook niet naar de dokter met een gebroken vinger of zelfs met een ernstige kwaal. Maar het zijn ook mannen die willen werken aan
“In de eerste twee jaar lag de focus vooral op participatie en
datgene wat ze belemmert, zoals een verslaving of schulden, die
daarna meer op emancipatie”, zegt trainer Henk van der Hoek
een stap vooruit willen zetten. Mannen die zich willen ontwik-
van het Centrum voor Dienstverlening (CVD). “Het merendeel
kelen en willen participeren in de maatschappij.”
_ _ 8
Mannelijke versie ‘Klim in je kracht’
hun gevoelens, hoe moeilijk dat ook was. Als ze er een puinhoop
Het CVD had toen al ruime ervaring met participatieprojecten
van maakten, waren ze altijd weer welkom. Dat hoort gewoon
voor vrouwen, zoals ‘Klim in je kracht’. “Dat was zo succesvol,
bij deze groep. Door een lange adem te hebben, krijgen ze meer
dat we ook iets voor mannen wilden doen. Maar dat was in het
vertrouwen en daardoor meer rust. We rekenen niet met ze af.”
begin, niet zo eenvoudig. Het overgrote deel van onze groep mannen, dak- en thuislozen, kampten met een te zware proble-
Talent
matiek voor een intensief project als ‘Echte Mannen’.” De eerste
Het vervolg voor zowel mannen als vrouwen is het programma
deelnemers bestonden daarnaast dan ook uit sociaal geïso-
‘Talent Atelier’, waaraan een werkplaats is verbonden en waarbij
leerde mannen uit Hoogvliet, tussen de 30 en 60 jaar, aangedra-
geen onderscheid wordt gemaakt in sekse. Minder vrijblijvend
gen via het maatschappelijk werk. “Die mix hebben we in 2012
dan eerdere programma’s. Van der Hoek: “Hoe klein ook, we
en 2013 ook aangehouden in Rotterdam Noord en West.”
willen een concreet resultaat, bijvoorbeeld een klein verhuisbedrijfje of een catering aan huis.”
Boswandelingen In totaal duurde de training twaalf weken, met maximaal
Clichébeelden
twaalf deelnemers, en elke week een ander thema: van doelen
“Je bent geen loser als je niet aan zogenaamde mannelijkheids-
leren stellen en plannen maken, opkomen voor jezelf, mannen &
coderingen voldoet”, benadrukt Van der Hoek. “Zoals een baan
vrouwen, en van jezelf presenteren tot het zoeken van een baan
hebben, je gezin onderhouden, presteren, emoties beheersen,
of vrijwilligerswerk. Met als einddoel: het maken van een port-
alles kunnen oplossen. Dat die coderingen bestaan, daarvan zijn
folio (werkmap, cv en werkplan).
we ons helemaal niet bewust. Die mannen hebben tv-presen-
De training behelsde daarnaast activiteiten als wandelen, voet-
tator Jeroen Pauw voor ogen met zijn 200 veroveringen. Ofwel
ballen, of museumbezoek. Volgens Van der Hoek was het spor-
een echte man is seksueel actief, een performer en die heeft dus
ten en bewegen en bijvoorbeeld het samen wandelen door het
zoveel vrouwen veroverd. Of actrice Halina Reijn die in een inter-
Kralingse Bos voor veel mannen het hoogtepunt van de week.
view zei: ”Ik heb toch soms liever een ‘echte’ man die tegen mij
“Eerst was er natuurlijk gemekker over de lengte. Maar al gaan-
zegt ”en nou is het klaar” en mij gewoon op bed gooit.” Hiermee
deweg gingen we steeds meer lopen, en dan zie je alles letterlijk
bevestigt Reijn als vrouw dus de codering. Het zijn clichés die
gaan stromen bij die mannen. Over alles werd gesproken: van
worden uitvergroot. Bij de training ‘Echte Mannen’ hadden we
echtscheidingsperikelen en kleding tot de schuldhulpverlening.”
het uitvoerig over de zin en onzin van dergelijke coderingen.”
“Want”, zegt Van der Hoek, “mannen denken en praten makkelijker als ze iets aan het doen zijn.”
Tip:
Daarnaast kregen de deelnemers, vanaf het moment van deel-
• Probeer een mix van deelnemers te krijgen van verschillende
name, voor maximaal een jaar een coach en de mogelijkheid om
leeftijden en afkomst.
gedurende zes maanden een vorm van dagbesteding te doen.
• De groep moet voldoende in staat zijn aan zelfreflectie te doen, anders is het effect verwaarloosbaar.
Lange adem De resultaten zijn opmerkelijk: er deden negentig mannen mee
Meer informatie: Centrum voor Dienstverlening.
en bijna 70% heeft de training afgemaakt. “Sommigen zijn vrij-
www.cvd.nl
willigerswerk gaan doen, gestopt met blowen, de marathon gaan lopen. Anderen hebben een betaalde baan gevonden of
Door het sporten en bewegen ging bij die mannen alles weer stromen.
zijn weer gaan samenwonen. Er is een scooterclub ontstaan en een loop/yoga groepje in Hoogvliet. Ons doel was empowerment. We investeerden ook echt in de mannen. En zij investeerden in zichzelf en elkaar. Ze luisterden naar elkaar en deelden
_
9
_
Daar ben je de president, maar hier het kind
De ontmoeting met Mohamed Bashir in 2011 bij de Somalische winkel veranderde zijn leven compleet. Muhumed heeft nu een (vrienden)netwerk, werkt als vrijwilliger bij de schuldsanering en bereidt zich via een opleiding voor op het HBO.
Abdulhakim Ali Muhumed, 29 jaar | Volgt een MBO-opleiding en werkt als vrijwilliger bij de schuldsanering.
“In 2009 kwam ik, na een jaar in het AZC in Winterswijk, in
Hier is dat totaal anders. Somalische vrouwen krijgen in
Nijmegen wonen. Ik kende niemand. Ik volgde een inburgerings-
Nederland een eigen uitkering, waardoor ze minder afhanke-
cursus, had drie keer per week les en de rest van de tijd was ik
lijk zijn van hun man. Veel mannen werken niet. Ze hoeft zijn
alleen thuis. Daarom was ik heel blij dat ik kon meedoen met het
gedrag dus niet meer te tolereren, zoals in Somalië. Nederlandse
project ‘Somalische mannen in beeld’. Vrij snel daarna mocht ik
partners beslissen samen wat er gebeurt en verdelen de taken.
met behoud van mijn uitkering een opleiding volgen met daar-
Dat was ik niet gewend. Ik ben door die training anders gaan
aan gekoppeld een werkervaringsplaats: vrijwillig spreekuur-
denken over de verhouding tussen mannen en vrouwen. Ik ben
medewerker bij Het Inter-lokaal. Zo leerde ik de hele Somalische
– als ik ga trouwen – nog steeds de hoofdpersoon van het gezin,
gemeenschap in Nijmegen kennen.
maar overleg met mijn vrouw over hoe we het gezin runnen. Voorheen heb ik ook nooit hoeven koken, mijn eerste pan rijst in
Tijdens de training leerden nieuwkomers van oudkomers: hoe
het AZC brandde direct aan. Nu kan ik koken en voor mezelf zor-
zijn zij geïntegreerd? Hebben ze de juiste keuzes gemaakt? Is het
gen. Veel Somalische mannen denken dat in Europa alles vanzelf
verstandiger eerst te kiezen voor een opleiding in plaats van een
gaat, dat je alles in je schoot geworpen krijgt. Daar ben je dan
huwelijk? In Somalië is de man de baas, hij is de kostwinner. Er
misschien een president, maar hier ben je een kind en moet je
zijn afspraken tussen man en vrouw. De man is gewoon de kost-
een stap terug doen. Mijn ontmoeting met Mohamed was het
winner en de vrouw doet de huishoudelijke taken. Er zijn geen
keerpunt in mijn leven. Hij zag dat ik bepaalde talenten had. Het
afspraken tussen man en vrouw over het huishouden. Dat zijn
heeft richting gegeven aan mijn lot. En met een HBO- opleiding
gewoon de taken van de vrouw.
heb ik ook meer kans op een betaalde baan.”
_
10
_
Somalische mannen in beeld: andere vaderrol aannemen In maatschappelijk opzicht boekten Somalische vrouwen sneller vooruitgang dan hun mannelijke landgenoten. Het viel Mohamed Bashir, mede werker van Het Inter-lokaal, echt op: “Mannen dreigden buiten de boot te vallen. Machteloosheid is gevaarlijk.”
Als voorbeeld noemt hij de echt Hollandse maaltijd, die een collega klaarmaakte : gehaktballen en salade. Sommige vaders kookten diezelfde maaltijd thuis en dat was voor het hele gezin een belevenis. Gehaktballen hadden de kinderen nog nooit gegeten en zeker niet klaargemaakt door hun vader. “Ze zeggen: de liefde van de man gaat door de maag, maar ook die van de kinderen en de vrouw”, zegt Bashir, “het is maar hoe je weet te prikkelen. Dat hebben we steeds gedaan: de mannen middelen gegeven om onderwerpen bespreekbaar te maken.”
Bashir kent de Somalische gemeenschap in Nijmegen als geen ander. Hij zag de verschillen tussen mannen en vrouwen groter
Andere vaderrol
worden. “De gemeente richtte zich sterk op empowerment van
Zijn de mannen ook veranderd? Niet allemaal, constateert
vrouwen”, blikt hij terug, “ zij kregen daardoor meer netwerken
Bashir: “Van de honderd mannen heeft ongeveer de helft de cur-
en opleidingen, spraken de Nederlandse taal steeds beter. De
sus afgemaakt. We probeerden ze erop te wijzen dat ze het echt
man liep hierop achter. Die zat thuis, vaak zonder werk, en voor
over een andere boeg moeten gooien als vader. Daarvoor is het
hem was het moeilijk om in zijn eentje hiermee om te gaan. Hij
belangrijk om een andere rol aan te nemen. Anders ziet de toe-
had weinig contact met zijn kinderen, en feitelijk niets meer in
komst er minder rooskleurig uit.”
de melk te brokkelen. Zijn rol als vader kon hij niet meer goed
Hij vindt het jammer dat de tijdsgeest veranderd is: “De politiek
vervullen.”
heeft andere prioriteiten. Maar we moeten reële verwachtingen hebben van die mannen. Geef hun de mogelijkheid, net als
Opnieuw
Muhumed, om hun talenten in te zetten voor de samenleving.
Bashir merkte dat veel Somalische vaders zich afvroegen
Ik begrijp dat iedereen zijn weg moet vinden, maar degenen die
waarom zij als vader faalden: “Ze raakten niet alleen hun vader-
dat niet zelf kunnen, moeten we blijven helpen.”
schap kwijt, maar ook zichzelf. Van autoriteit en heer des huizes moesten ze zichzelf opnieuw uitvinden en van voren af aan
Tip:
beginnen. De vraag was alleen hoe? Hoe kun je de ontstane
• Ga uit van de behoefte van de deelnemer, bevestig en erken
leegte opnieuw invullen? Aan hen wordt niet verteld hoe ze hier
hem. Dat geeft moed en daardoor ook meer eigenwaarde.
moeten leven. Hoe ze de dingen moeten aanpakken. Totdat ze
• Wees niet terughoudend in het aanspreken op de eigen ver-
merken dat het niet meer gaat tussen hen en hun vrouw. Kleine
antwoordelijkheid, omdat je ze in hun waarde wilt laten, ont-
dingen dreigen dan een ramp te worden, omdat men zich niet
zie ze niet omdat ze kwetsbaar zijn.
meer weet te gedragen. Machteloosheid is gevaarlijk.” Meer informatie: www.inter-lokaal.nl
Gehaktballen Op de cursus ‘Somalische Mannen in Beeld’ van Het Inter-
Ze raakten niet alleen hun vaderschap kwijt, maar ook zichzelf
lokaal kwamen deze problemen aan de orde. “Je bent door de veranderde situatie geen slechte vader”, aldus Bashir, “maar de Nederlandse context vraagt om een andere houding, een andere aanpak. Meer contact maken met je kinderen, hen actief opvoeden. En beter betrokken zijn bij het onderwijs, in tegenstelling tot wat ze in Somalië gewend zijn. Het kan op hele simpele manieren.”
_
11
_
peens O ben je vader
“Er bestaat geen handleiding voor vader zijn. Bij de eerste gaat het nog spelenderwijs, maar met twee kinderen, en naarmate ze groter worden, groeit ook je verantwoordelijkheid als vader.”
Hasan Yildiz, 31 jaar | Planner op Schiphol.
“Ik was nieuwsgierig naar hoe andere vaders het doen. Of ik iets
maar een hele dag. Echte spelletjes, zoals Mikado en knutselen.
van mezelf in hun vadergedrag herkende. Tijdens de ‘Vader &
Dus niet achter de computer, maar ook buiten skeeleren en fiet-
Kind Dag’ en ‘Vaderdag’ zag ik dat de meeste vaders met dezelfde
sen. Bewegen, motoriek oefenen, woorden leren. Een hele dag
vragen kampten als ik. En dan maakt de culturele achtergrond
van elkaar genieten. De lol die ze dan hebben, dat was zo mooi
niets uit. Somalische of Marokkaanse vaders lopen tegen exact
om te zien. Wij vaders praten onderling niet over opvoeden, we
dezelfde dingen aan. In de manier waarop zij met hun kinde-
zien elkaar buiten op straat en dan gaat het vaak ergens anders
ren omgaan, herkende ik veel van mezelf. Dat geeft toch een
over. Zo’n dag is echt nodig om over opvoedingszaken te praten.
soort van geruststelling. Ik ben van de derde generatie Turken
Aan de hand van stellingen bespraken we vragen als: laat je je
in Nederland en wat opvoeding betreft verschillen wij steeds
kind winnen met een spelletje of is het beter als ze ook leren ver-
minder van de Nederlandse ouders. Alleen de wijze waarop wij
liezen? Dat soort opvoedingsvraagstukken kwamen in de stel-
met onze dochters omgaan, verschilt wezenlijk. We laten meisjes
lingen terug. Door met elkaar hierover te praten in een aparte
minder los en beschermen hen meer. Mijn vrouw en ik zijn zo ook
setting hoor je andere oplossingen en ideeën, maar krijg je ook
opgegroeid en hechten daar zeer aan. Dat verandert niet. Mijn
inzicht in opvoeden. Die kennis kun je als vader goed gebruiken.”
vrouw spoorde mij aan om mee te doen. Wat ik tijdens die dagen leerde was hoe je met je kinderen kunt spelen, niet een uurtje
Vaders bewust maken van hun rol Eigenlijk waren het de moeders die erom vroegen. Een speciaal programma voor vaders. Projectleider Tineke de Haas: “De moeders kunnen wel veranderen, maar zonder hun man lukt het niet.”
Vader & Kind Dag Samen met haar collega-projectleider Monique Haveman ontwikkelde De Haas het driejarige programma ‘Vaders komen erbij’ met als hoofdthema ‘vaders en de opvoeding’, verdeeld over kortdurende bijeenkomsten, op verschillende locaties. Op school, of in de moskee. “Dat vonden de vaders prettiger”, legt
“Het waren traditioneel altijd de moeders waarop we ons
De Haas uit, “een tien weken durende cursus zou voor hen niet
richtten met opvoedingsondersteuning”, vertelt projectleider
haalbaar zijn. Zelfs vier of vijf keer achter elkaar vonden ze soms
Tineke de Haas aan de vergadertafel van JSO in Alphen aan de
al veel. We hebben het programma volledig afgestemd op de
Rijn. De stad kent een grote hoeveelheid Turkse, Marokkaanse
behoeftes van de vaders. Dat werkt in de praktijk het beste. Voor
en Somalische bevolkingsgroepen. Met vaders die niet altijd
de Vader & Kind Dag hebben zij zelf ook deelnemers geworven
even zichtbaar zijn binnen het gezin. Vanwege het werk of om
uit hun achterban. Zeventig vaders waren aanwezig met hun
andere redenen.
kinderen. De opkomst bedroeg honderd procent, dat hadden we nog niet eerder meegemaakt.”
_
12
_
Verjuft
een ongekende luxe. Vaders vonden het prachtig, die aandacht.
Een belangrijk onderdeel vormden de gesprekken over de rol van
Ze waren zich ervan bewust dat het veel geld kostte en waar-
vaders binnen het gezin. Met vragen als: denken jij en je vrouw
deerden het daarom des te meer. Harde cijfers zijn er niet, maar
hetzelfde over opvoeden? Hoe ben je als vader thuis? Doe je
vaders zijn zich bewuster geworden van hun rol. Er zijn een soort
leuke dingen met je kind samen?
van vriendschappen ontstaan. Er is veel kennis gedeeld.” Bij een
Die gesprekken vonden veelal plaats onder begeleiding van een
naburige gemeente is inmiddels een aanvraag gedaan om een
mannelijke collega. De Haas: “Overal in de kinder- en jeugdsec-
deel van het programma te continueren, opnieuw gericht op
tor zijn vrouwen oververtegenwoordigd. De school is verjuft. Op
vaders en het vroege alcoholgebruik van kinderen. Maar ook
consultatiebureaus werken alleen vrouwen. Dat maakt het voor
met een project rond Marokkaanse vaders en de hoge criminali-
deze mannen niet eenvoudig om contact te maken en in alle
teit bij Marokkaanse jongeren wil De Haas verder:
openheid vragen te stellen. Daar staan wij niet bij stil, omdat
“De vader is niet meer altijd de hoofdkostwinner. Dit is aan het
die oververtegenwoordiging van vrouwen voor ons inmiddels zo
verschuiven. Steeds meer moeders werken. Het traditionele rol-
gewoon is.”
patroon verandert. Daar zouden instellingen zich met hun aan-
Daarom organiseerden De Haas en Haveman op school vader-
bod op moeten aanpassen.”
avonden, alleen voor vaders. “Dan beleef je als vrouw wat die mannen de hele tijd moeten voelen”, ervoer De Haas toen, “het
Tip:
gaat er dan ook heel anders aan toe. Er worden meer grappen
• Richt de aandacht zowel op de moeders als de vaders.
gemaakt, en de gesprekken zijn ook anders, meer vanuit de visie van de man op de opvoeding. Voor de school en de andere
Meer informatie: JSO expertisecentrum voor jeugd,
samenwerkingspartners was de specifieke rol van de vader ook
samenleving en ontwikkeling, www.jso.nl
een eyeopener. Nu vergeten ze vaders minder snel.”
Rolpatronen verschuiven
Die vaderavonden waren voor de school een echte eyeopener.
Of er iets veranderd is? Zeker, zeggen beiden: “Alleen al door het onderwerp drie jaar lang op de agenda te hebben. Want dat is
_
13
_
Ook mannen hebben een knuffel nodig
Nu is hij sportverslaafd, maar ooit waren er andere verslavingen. Jan heeft inmiddels zijn zaakjes goed op een rij.
Jan Brouwer, 47 jaar | Vrijwilliger bij Us Boot en sporttrainer voor kinderen en volwassenen.
“Ik weet hoe het voelt, eenzaamheid en afwijzing. Daarom ben
sociaal zijn. Ik gaf ze een schouderklopje, of een knuffel. Mannen
ik mee gaan doen aan ‘Mannen in beweging’, om anderen te hel-
hebben dat ook nodig. Ik heb daar geen moeite mee, net zo min
pen.” Soms valt hij nog wel terug in oude gewoonten. “Ik ben
als met de was doen, koken of strijken. Ze kregen van mij sug-
toch een einzelgänger.” Dan blijven de gordijnen dicht totdat
gesties over bijvoorbeeld koken met minder koolhydraten. Niet
hij zichzelf weer tot de orde roept. Dit duurt niet lang, want zijn
alleen spaghetti en rijst. Want dat zorgt voor extra kilo’s.
kinderen wonen de halve week bij hem. En dan is het rust, reinheid en regelmaat. “Ik heb een uitkering, daar wilde ik wat voor
Ik ben door ‘Mannen in Beweging’ sterk gegroeid. Ik weet nu
terug doen. Ik begon als deelnemer en werd later begeleider.
waar mijn gedrag en emoties vandaan komen, waarom ik tegen
Wat die mannen meemaakten kende ik: gescheiden, verslaafd,
bepaalde zaken weerstand voel. Dat vind ik echt een winst van
je afzonderen, geen werk, depressiviteit. Je ziet je kinderen niet
het meedoen. Ernaar handelen was altijd makkelijker dan het
meer. Je durft niemand meer te vertrouwen, omdat je jezelf als
gedrag te veranderen. Ik heb mezelf nu veel beter onder controle.
verslaafde ook niet vertrouwde. Bij de mannen die meededen,
Ik kan iets betekenen voor anderen. Sommige mannen zie ik nog
zag ik het langzaam veranderen. Het vertrouwen kwam terug,
weleens, we zijn een soort maatjes geworden. Vroeger had ik
ze zijn gaan sporten, koken, samen op pad. Het verwachtings-
meer geld, maar ik ben nu veel rijker. In immateriële zin heb ik er
patroon was laag, niet gericht op presteren, maar op gewoon
veel voor terug gekregen.”
Mannen in beweging Een thuis is het nog net niet. Maar de mannen komen graag in het buurtcentrum van Oosterwolde. “Ze hebben weer zin in het leven.”
de
Verscholen in een rustige woonwijk ligt het nog als nieuw
Scala en Partoer zetten zich beide in om mensen die hiermee te
ogende buurtcentrum ‘De Kompaan’ vijf minuten van het oude
maken hebben een steuntje in de rug te bieden. Zo ontwikkel-
station van Oosterwolde. Met een tramspoorlijn ervoor die na
den zij samen het project ‘Mannen in Beweging’: activering en
tien meter stopt en nergens meer heen gaat. Een oude herin-
emancipatie voor mannen.
projectleiders van ‘Mannen in Beweging’ noemt ze op:
“Eenzaamheid, geen toegang tot sociale netwerken, een hoger werkloosheidspercentage dan in de Randstad en een sterke verslavingsproblematiek.”
nering aan de tijden van de veenwinning. Het station is nu een café. Ondanks de idylle van het platteland met lieflijke dorpjes
“In de wandelgangen heten zij weleens de Bentex Boys”, voegt
als Haule en Makkinga, kent de gemeente Ooststellingwerf,
Nyske van der Feen, senior adviseur en de tweede projectleider
waartoe Oosterwolde behoort, ook grootstedelijke problemen.
vanuit Partoer, toe. “Mannen die aan de zijlijn staan. Geïsoleerd,
Jenny Stuivenberg, leidinggevende bij Scala en een van
vaak geen werk, laag opgeleid en gescheiden. Zij kwamen hier
_
14
_
altijd bij elkaar in het winkelcentrum voor de ‘Bentex’ (kleding-
Eigen vertrouwde plek
winkel, vergelijkbaar met Zeeman – red.). Die mannen, daar ging
Volgens Stuivenberg en Van der Feen hebben 33 mannen het
het ons om. Mannen die best veel willen, maar niet kunnen.”
programma succesvol doorlopen: “Hun gevoel van eigenwaarde
“Want”, zegt zij, “in hun ogen ben je pas echt een loser als je naar
is gestegen. Sommigen hebben werk gevonden. Ze hebben weer
de hulpverlening gaat.
zin in het leven. Van hulpvragers zijn ze naar een maatjesgroep
Als man hebben zij geen goed zicht op hun rol in verschillende
gegaan. Ze helpen elkaar en dat geeft ze een goed gevoel. Een
situaties: als vader, vriend of buurman. Hoe gedraag je je als
aantal sport nog samen. Alle deelnemers zijn vrijwilligerswerk
man in je gezin, relatie en werk? Wat betekent het als je werk-
gaan doen. We zijn druk bezig om zoveel mogelijk van het pro-
loos bent, geen relatie hebt en geen plek in de samenleving.
gramma op te nemen in de lopende activiteiten van onze orga-
Wat doet dat met je? Hoe krijg je deze mannen na al die jaren
nisatie. Maar ze kennen de weg inmiddels, het is hier voor hen
weer overeind?”
heel vertrouwd. Nee, nog net geen thuis.” Stuivenberg: “De problematiek van deze mannen is vergelijkbaar
Levensverhalen
met die in stadswijken en komt dus ook op het platteland voor.
Partoer en Scala kozen voor een nieuwe aanpak die mannen
Met ‘Mannen in beweging’ kunnen we dit soort patronen door-
letterlijk en figuurlijk weer in beweging zette: lichamelijke, gees-
breken en de mannen weer een eigen actieve rol geven.”
telijke en maatschappelijke ontwikkeling. Met zes onderdelen in het programma die elkaar versterkten.
Tips:
De leefwereld van de mannen stond centraal. Belangrijke ele-
• Zet niet te hoog in, benader de mannen vanuit hun eigen
menten: sport, levensverhalen, trainingen, een gespreksgroep
leefwereld en niet vanuit de theorie.
genaamd ‘Mannenpraat’, over onder andere opvoeden, relaties
• Werk met intermediairs, dan is het eenvoudiger om nieuwe
en geluk, cursussen en vrijwilligerswerk. Plus de inzet van acht
deelnemers te werven.
mannen, die meewerkten als ervaringsdeskundigen, en nieuwe
• Zet in op empowerment vanuit de eigen leefwereld
deelnemers aandroegen. Rode draden: emancipatie en empo-
van mannen.
werment. “Hoewel het woord emancipatie nooit nadrukkelijk is gevallen”, zeggen Stuivenberg en Van der Feen. “Dat is voor
Informatie:
velen een moeilijk woord: inhoudelijk en taalkundig. We heb-
Jenny Stuivenberg, www.scala-welzijn.nl
ben het benaderd vanuit het dagelijkse leven in het onderdeel
Nyske van der Feen, www.partoer.nl
Levensverhalen. Nog nooit nam iemand de moeite om naar hen te luisteren. Daarom heeft een interviewer hun verhaal opge-
Als je naar de hulpverlening gaat, ben je pas echt een loser.
schreven. Daarin vroegen we ze naar de rol van hun ouders, zussen en broers. De verhouding met hun (ex)vrouw en kinderen. Welke normen en waarden hebben ze en waar komen die vandaan? Dat je naar jezelf kunt kijken, is voor ons vanzelfspre-
Er is een methodiek beschikbaar van het programma ‘Mannen
kend. Maar zelfreflectie kunnen toepassen door deze mannen
in Beweging’. De levensverhalen zijn (anoniem) gebundeld in
is een vorm van emancipatie. Ze denken weinig na over zichzelf.
een aparte publicatie. Een korte film geeft een impressie van
Traditionele rolpatronen zijn voor hen de maatstaf.”
de activiteiten.
_
15
_
Ik hoor er weer bij
Bij zijn terugkomst uit de Verenigde Staten in 2011 voelde hij zich door iedereen buitengesloten. Totdat hij deelnam aan ‘Meer Man(s)’.
D.R Diyar, 56 jaar | Vrijwilliger bij Zaal 100 in Amsterdam.
“Alle schepen had ik achter me verbrand toen ik vertrok. Bij terug-
In Amsterdam ken ik mensen die niets anders doen dan de
komst had ik geen huis meer in Amsterdam en sliep ik bij vrien-
hele dag thuis zitten en televisie kijken. Dag en nacht. Dat is
den. Ik stond op straat en moest opnieuw beginnen. Zo kwam ik
hun leven. Ze leven niet echt meer, zitten alleen voor de buis. Ik
via het maatschappelijk werk hier terecht. Berooid en ten einde
heb geprobeerd hen erbij te halen, maar ze willen niet. Terwijl
raad. Hier bloeide ik weer op. Mede dankzij de ondersteuning
je hier zoveel mogelijkheden krijgt aangeboden: de taal leren,
van het Maatschappelijk Spreekuur, onderdeel van ‘Meer Man(s)’,
een computercursus volgen, maar ook muzieklessen. Ik ga nu
kreeg ik een huis en een uitkering, pakte mijn vrijwilligerswerk bij
noten leren lezen, met de hulp van een muziekleraar, voor mijn
Zaal 100 weer op en deed mee aan alle gesprekken, trainingen en
muziekinstrument, de Tar. Fantastisch, dat dit mogelijk is.
excursies, naar onder andere de Tweede Kamer en het Anne Frank
Ik heb twee dromen: noten leren lezen en als edelsmid een fijn
Huis. Dat vond ik het mooie aan ‘Meer Man(s)’. Welke nationaliteit
graveermachine bezitten. Ik krijg nu misschien een cursus fijn
of beroep je ook had, je kon vrij en ongedwongen met elkaar pra-
graveren. Dan kan ik daarna zelf een machine kopen en proberen
ten over maatschappelijke onderwerpen als gelijkheid voor man
als zelfstandige op de markt mijn eigen sieraden te verkopen.
en vrouw, of de politiek. Jong en oud, religieus, modern: iedereen
Dan kom ik misschien van die uitkering af. Als dat lukt, dan ben
deed mee. Iedereen hoorde erbij.
ik echt gelukkig.”
Gouden mannen: prikkelen om weer mee te doen Sommige mannen kunnen wrokkig en boos overkomen. Maar volgens projectleider Magdy Khalil is dat slechts de buitenkant: “Voor ons zijn het ‘Gouden Mannen’.”
Rode loper Dat hij ooit dacht om in tien weken tijd mannen makkelijk te begeleiden
naar (vrijwilligers)werk, blijkt nu vier jaar later
meer werk dan gedacht. “We wisten toen we in 2010 met ‘Meer Man(s)’ begonnen nog niet hoe lastig het is om deze mannen te bereiken. Sommige mannen leven in zo een andere wereld
Opeengepakt in een heel klein kamertje oefenen vier mannen
dan wij. Ik werd er in het begin zelf ook somber van. De mees-
hartstochtelijk op hun muziekinstrument. Oosterse muziek-
ten doen al jaren niets meer. De kunst is om ze te prikkelen om
klanken komen door de dikke wanden slechts gedempt naar
weer mee te doen. Als je ze dan na een aantal bijeenkomsten
buiten. Even verderop staat de schilderklas klaar om achttien-
ziet glimlachen en het licht in hun ogen terugkomt, dan komt
de-eeuwse Amsterdamse landschappen op doek te schilderen.
de verandering op gang. Het negatieve zelfbeeld, de frustratie
Het Buurtwerkplaatsen-gebouw in Stadsdeel West is de thuisba-
en de boosheid verdwijnen dan langzaam.” De mooiste dag van
sis van Magdy Khalil, projectleider bij Kantara-Brug.
zijn werkcarrière was dan ook de dag dat hij de mannen als film-
_
16
_
sterren zag binnenkomen op de rode loper voor de première van
Het programma heet vanaf vorig jaar ‘Gouden Mannen’ en is
de mini-documentaire waarin zij zelf de hoofdrol speelden. Meer
zo ingedeeld dat de mannen na ‘Meer Man(s)’ zelf een inhou-
dan zeventig mensen zaten in de zaal. “Na afloop”, vertelt Khalil, .
delijke verdieping kunnen aanbrengen. Zoals het volgen van
“kregen ze een daverend applaus. Als echte beroemdheden bogen
cursussen voor computergebruik, sociale vaardigheden of de
ze naar het publiek. Ze kregen daarna een certificaat. Voor een
Nederlandse taal. Daarnaast krijgen ze de mogelijkheid cur-
groot aantal van hen was dat voor de allereerste keer in hun leven.
sussen te volgen, bijvoorbeeld op het gebied van vrijwilligers-
Dat geluk, die trots en die blijdschap, daar doen we het voor.”
werk, vaderschap of muziek. “Zo kunnen we ze beter blijven volgen”, licht Khalil toe, “anders raak je ze na de tien weken
Laag zelfbeeld
durende cursus sneller kwijt.”
Het gaat om een hele grote groep mannen, weet Khalil. “Migrantenmannen, er zijn bijvoorbeeld mannen die al meer
Uiteindelijk is participatie wel het doel, benadrukt hij, “zodat we
dan twintig jaar niet meer werken, de Nederlandse taal niet
mensen ook los kunnen laten.” “Beleidsmakers, de maatschappij
goed beheersen, moeite hebben met leren. Mannen bij wie
en de overheid hameren steeds vaker op het participeren van
het thuis met de opvoeding ook niet goed gaat, kinderen die
mensen. Het moet allemaal snel, maar voor onze doelgroep
dreigen te ontsporen. Terwijl ondertussen hun vrouwen zich
zijn kleine stapjes de juiste weg om uiteindelijk duurzaam te
beter ontwikkelen dan zij. Het zelfbeeld van die mannen werd
kunnen participeren”, kritiseert Khalil. “Maar als deze mannen
steeds lager. Dat is uiteindelijk niet goed voor het welzijn van
beter in hun vel zitten, scheelt het de samenleving heel veel
die mannen, maar ook niet voor hun gezin of de Nederlandse
geld. Mijn ervaring is dat als je de mannen kleine stapjes laat
samenleving.”
zetten, je langzaam toe kunt werken naar een duurzame vorm van participatie.”
Rolstoelen repareren “Ik kijk in eerste instantie naar de man. Uiteraard komen tij-
Tip
dens het programma onderwerpen als vaderschap en huiselijk
• Ga een relatie aan met de mannen, kijk naar hun daadwerke-
geweld aan de orde. Vader-zijn uitvoerig zelfs. En natuurlijk,
lijke behoeften, dan zul je zien dat de eerste stap van partici-
deze mannen werken niet en doen thuis weinig. Maar pas als zij
patie al gezet is.
weten wie zij zijn en wat ze kunnen, zetten we de volgende stap.” Zoals die deelnemer die als vrijwilliger in een verzorgingstehuis
Informatie: Magdy Khalil, www.kantara-brug.nl
is gaan werken. Khalil: “Bij een rondleiding in dat tehuis raakte
Er is een eindevaluatie beschikbaar.
hij in gesprek met de coördinator. Vertelde dat hij automonteur
Voor deze mannen staat emancipatie gelijk aan zelfontplooiing.
was geweest. Er bleek een enorm tekort te zijn aan mensen die rolstoelen konden repareren. Hij wilde dat graag doen omdat hij zo zijn kennis kon inzetten.”
Cursussen “Als de mannen anders naar zichzelf leren kijken, komt dat vrijwilligerswerk vanzelf”, aldus Khalil, “we kijken naar hun behoeften.”
_
17
_
Projecten Overzicht van alle deelnemende organisaties
1. Stichting Vivaan Oss
8. Stichting Centrum voor Vrijwillige en Professionele Maatschappelijke Dienstverlening (CVD) Rotterdam
14. JSO, expertisecentrum voor jeugd, samenleving en opvoeding Gouda
Echte Mannen
[email protected]
Nelleke Walgers
Monique Haveman
[email protected]
[email protected]
[email protected]
9. Stichting MeanderOmnium Zeist
Mohamed Bashir
Vaderparticipatie
15. Vereniging Platform Buitenlanders Rijnmond (PBR) Rotterdam
[email protected]
Chaouki el Hodayebi
Man on the move
[email protected]
Leonieke Schouwenburg
M-Power Gülnur Koç
[email protected]
2. Stichting Het Inter-Lokaal Nijmegen
Vaders komen erbij! Tineke de Haas
Somalische mannen in beeld Nathalie van der Veeken
3. Stichting Wijkaanpak Enterprise Deventer
[email protected]
Mannencentrum Salomon
10. Stichting Sitara Amsterdam
Frank Leenen
Man to go
16. Stichting Partoer CMO Fryslan Leeuwarden
[email protected]
Vidya Ramdaras
Mannen in Beweging
[email protected]
Nyske van der Feen
4. Stichting 2Gether Deventer
[email protected]
Mannencentrum Salomon
11. Stichting Kakiña s-Gravenhage
Wendy Groener
Di homber pa homber
[email protected]
Joyce Kwidama
[email protected]
5. Stichting Scala Welzijnswerk Oosterwolde
Mannen in Beweging
Vaders van betekenis
12. Stichting Solidez Renkum
Marianne Jansen
Mannenatelier
[email protected]
Amber Tesink
Jenny Stuivenberg
[email protected]
18. Stichting Welzijn Centraal Leeuwarden
[email protected]
6. Stichting Boeng jongeren Amsterdam
17. Stichting Scala Welzijnswerk (in samenwerking met Partoer CMO Fryslan) Oosterwolde
Marion Scalongne
20. Stichting Impuls Projecten Amsterdam
[email protected]
Vaderfestival
22. Stichting Dona Daria, Centrum voor Vrouwen en Emancipatie Rotterdam
Carla Bakhuis
Vadercentrum
[email protected]
Abdel Abali
Vadercentrum Man 2.0
[email protected]
13. Stichting PEP Den Haag Participatie Emancipatie Professionals s-Gravenhage
[email protected]
De nieuwe paplepel
19. Stichting Emergis Goes
Nathaly Mercera
Echte Mannen
[email protected]
Conny Slot
Storytellers Conchita Lie
[email protected]
21. Stichting voor Inburgering en Integratie Delfzijl
23. Stichting Dynamo Amsterdam
Meer Man(s)
Wat wil de man
Buurtwerkplaats
Magdy Khalil
Djodjie Rinsampessy
Mariska van der Linden
[email protected]
[email protected]
[email protected]
7. Stichting Kantara-Brug Amsterdam
[email protected]
_
18
_
_
19
_
Resultaten onderzoek
‘Man 2.0 in uitvoering’
Man 2.0 geboren uit de praktijk
Wat kenmerkt de mannen die meededen aan Man 2.0?
Vier jaar geleden constateerde het Oranje Fonds een groeiende
• Zij hebben weinig scholing gehad.
aandacht bij maatschappelijke organisaties voor de partici-
• Zij zijn in zekere zin geïsoleerd.
patie en emancipatie van ’laagopgeleide sociaal geïsoleerde
• Zij zijn veelal werkloos en ervaren thuis zitten als een probleem.
mannen’. Daarbij ging het niet alleen om het bevorderen van
• De mannen die aan de vaderprojecten meedoen, hebben vaker
maatschappelijke participatie door (vrijwilligers) werk, maar
een gezin en sociale contacten buitenshuis. Een aantal heeft
ook om emancipatie door het ontwikkelen van bewustzijn over
een baan.
de eigen rol als man, en de rol die hun mannelijkheid speelt
• Zij hebben veel tegenslagen gekend in de vorm van verlies van
in hun eigen functioneren. Veelal richtte emancipatie zich
werk, lichamelijke of psychische aandoeningen, gebroken rela-
voornamelijk op het doorbreken van het traditionele rollen-
ties, schuldenproblematiek en nare ervaringen in de jeugd.
patroon voor vrouwen. Er ontstond langzaam echter ook meer
• Migrantenmannen die meededen hebben daarbij vaak te
aandacht voor het aandeel van mannen. Ook werd duidelijk
maken met taalbarrières, discriminatie, tijdelijk gebroken
dat projecten die zich richten op mannen (gender) specifieke
gezinnen in het migratieverleden en soms vluchttrauma’s.
aandacht vragen. Zo ontstond, inspelend op de behoefte in de praktijk, het innovatieve Stimulerings- en Ontwikkelingsprogramma Man 2.0, waarbij drie doelen centraal stonden: 1. het bevorderen van maatschappelijke participatie;
Kader 1
2. het bevorderen van emancipatie in de zin van doorbreking van
Verlenging van het programma leidde tot verscherpte
traditionele rolpatronen en normen binnen relatie, gezin en
focus op emancipatiedoelstelling De rol van de partner
familie;
en genderverhoudingen kwamen beduidend minder
3. het stimuleren van reflectie op eigen identiteitsbeleving/zelf-
aan bod. Deels hing dit samen met de brede formule-
beeld/gedrag van mannen, met als doel persoonlijke ontwik-
ring van de doelen door het Oranje Fonds. Hierdoor ont-
keling en zelfbewustzijn/bewustwording.
stond enerzijds ruimte voor het bieden van maatwerk vanuit het perspectief van de deelnemers; anderzijds
De Radboud Universiteit Nijmegen onderzocht van januari 2011
leidde dit tot het verwateren of ondersneeuwen van
tot december 2013 hoe deze projecten bij 23 projectorganisa-
het emancipatiedoel (in de zin van gendergelijkheid).
ties in de praktijk werden uitgevoerd. Het primaire doel van het onderzoek was om inzicht te krijgen in welke manieren van het
De focus lag hoofdzakelijk op: werk en toegang tot werk
‘vinden en binden’ van deze groep mannen aan de initiatieven,
vanuit de vaardigheden van de mannen, vrijwilligers-
succesvol zijn. Dit onderzoek getiteld ‘Man 2.0 in uitvoering;
werk en vaderschap vanuit de gedachte een tekort of een
onderzoek naar Nederlandse projecten gericht op de participatie
achterstand te moeten inhalen. De verlenging van het
en emancipatie van laagopgeleide sociaal-geïsoleerde mannen’
programma met een jaar leidde echter wel tot een ver-
biedt daarmee belangrijke informatie voor professionals die
scherpte focus op de emancipatiedoelstelling. Daardoor
overwegen met deze doelgroep te gaan werken en soortge-
werden kleine uitbreidingen en emancipatie-elementen
lijke projecten op te zetten. Het volledige rapport is te vinden
aan de bestaande projecten toegevoegd.
in de toolkit op www.oranjefonds.nl/man
_
20
_
DOEL 1
DOEL 3
Bevorderen van maatschappelijke participatie
Het stimuleren van reflectie op eigen identiteitsbeleving/zelfbeeld/gedrag van mannen, met als doel persoonlijke ontwikkeling
Op weg naar participatie
en zelfbewustzijn/zelfbewustwording.
Een excursie of een snuffelstage voor vrijwilligerswerk leidde ertoe dat de mannen weer contact kregen met anderen. Voor
Mannen hervinden hun eigenwaarde
de mannen werkte het tegelijkertijd als empowerment, en de
Wat het onderzoek duidelijk maakte, is dat een groot deel van
desbetreffende organisaties leerden iets over de doelgroep. Dit
deze mannen weer actief wordt. Deelname aan het project
verkleinde de kloof tussen de mannen en de betrokken organi-
maakt een verschil in hun levens, het biedt structuur. Zij her-
saties, waarbij deze meer oog kregen voor de mannen uit de
vinden hun eigenwaarde, pakken hun problemen aan, komen
doelgroep.
weer in contact met andere mensen en maken plannen voor de toekomst.
Een groot aantal mannen is vrijwilligerswerk gaan doen. Echter, niet voor iedereen gelden deze positieve veranderingen.
DOEL 2
Een deel van de mannen haakt af, of valt terug. Van de 35 geïn-
Bevorderen van emancipatie in de zin van doorbreking van tra-
terviewde mannen voelt het overgrote deel zich echter beter en
ditionele rolpatronen en normen binnen relatie, gezin en familie.
sterker. Zij richten zich weer op de toekomst. Opvallend is dat de mannen, ongeacht hun positie, het vermogen hebben te reflec-
Vaderbetrokkenheid
teren op hun eigen situatie.
Voor de rol van de man als vader is uitdrukkelijke aandacht, met name bij projecten met migrantenmannen als doelgroep. Vaders werden gestimuleerd om hun betrokkenheid bij het gezin te vergroten. Werken aan vaderbetrokkenheid op deze
Kader 2 | Extra initiatieven
wijze past in de brede betekenis van emancipatie. Maar heeft
Door de verlenging met een derde jaar zijn meer deelne-
daarmee niet zozeer gendergelijkheid als doel. Volgens de deel-
mers bereikt, met name zeer gemarginaliseerde mannen.
nemende organisaties sloot deze werkwijze echter beter aan bij
Ook leidde het derde jaar tot extra initiatieven op het
de behoeften van de deelnemende mannen. Aansluiten bij hun
gebied van rolpatronen in het gezin, en het werken aan
leefwereld, vergrootte ook de kans op een succesvol project.
gendergelijkheid. De bereikte mannen kwamen in beweging. De langere looptijd komt de overdraagbaarheid ten
Op het gebied van vaderschap was bij enkele deelnemers een
goede, en biedt daardoor ook meer kansen voor een meer
duidelijk vergrote betrokkenheid te zien bij de opvoeding van de
structurele aanpak voorbij de looptijd van de projecten.
kinderen, en meer kennis over opvoeden.
_
21
_
Vertrekpunten
Het voordeel van werken met vaste groepen is dat er intensie-
Uit de analyse van de oorspronkelijke projectplannen blijkt
ver en diepgaander kan worden gewerkt aan emancipatie en
dat voor de helft van de projecten persoonlijke ontwikkeling
participatie. Het bereik is echter kleiner. Met eenmalige acti-
en het doorbreken van non-participatie het uitgangspunt is. In
viteiten kan, bij een intensieve werving, een bredere versprei-
bijna de helft van de projecten vormden emancipatie en par-
ding van aandacht voor deze thema’s worden bewerkstelligd.
ticipatie van mannen in het gezin een belangrijk vertrekpunt
Combinaties van typen groepen bleken ook succesvol in het
met name rond de kwestie van (de verdeling van) arbeid en
werven van deelnemers. Periodieke intensieve wervingsperi-
zorg. Het genderperspectief lijkt daarmee sterk verankerd in
oden zijn vooral bevorderlijk voor het bereiken van een groter
het programma, al wordt dit perspectief wel op een ‘smalle’
aantal deelnemers. Voor de binding is het van belang na te
manier ingevuld.
kunnen bellen, of in geval van afwezigheid van een deelnemer, huisbezoeken af te kunnen leggen. Het creëren van een vertrou-
Doen, leren, praten
wensband is hiervoor essentieel.
Er zijn grofweg drie soorten projecten te onderscheiden: activerings-, vaderschap-, en bewustwordingsprojecten. Hierbij werden
Hoge inzet professionals
zowel bestaande als nieuwe methodieken toegepast. Centraal
De manier van vinden en binden blijkt van grote invloed te zijn op
stonden drie werkwoorden: doen, leren en praten. Uit het onder-
het bereik van mannen, die in aanmerking komen voor deelname
zoek blijkt dat deze combinatie een goede ingang biedt bij de doel-
aan het project. Professionals zetten daarom zeer hoog in op dit
groep. De deelnemende organisaties hanteerden een laagdrem-
vinden en binden. Bij projecten waar intensief en op verschillende
pelige aanpak, waarbij mannen op een positieve en empathische
manieren werd geworven, vormden zich stabiele groepen. Ook
manier werden benaderd. De houding van de professionals leidde
de eenmalige losse bijeenkomsten hadden een groot bereik. Toch
ertoe dat de deelnemers zich ook aangesproken voelden.
vond ook uitval plaats in de groepen. Dit lijkt onlosmakelijk te zijn verbonden met de complexe situatie van de mannen.
Methodieken van vinden en binden: wat werkt in de praktijk?
Belangrijk is een grote variatie in wervingstechnieken, waarbij
Het vinden en binden van laagopgeleide, sociaal geïsoleerde
periodiek intensief wordt geworven. Professionals moeten in
mannen – een moeilijk bereikbare groep – vergde veel inspan-
staat zijn om een vertrouwensband op te bouwen met de deel-
ningen van de projectuitvoerders. Er werd dan ook veel gebruik
nemer, zodat hij/zij vrijelijk contact kan opnemen bij afwezig-
gemaakt van een ‘outreachende’ manier van werven, maar ook
heid, of voor aanvang van een bijeenkomst.
van bestaande contacten binnen de organisatie en van het netwerk van de professionals. Hoewel veel organisaties een deel van de doelgroep al kenden, bleef er ook een deel over dat moest worden geworven. Van de benaderde mannen besloot een aan-
Kader 3
tal niet mee te doen. In die zin moet er rekening mee worden
De basis van het onderzoek:
gehouden dat in de projecten vooral de zogenaamde ‘top dogs
1. Frame analyse uitgevoerd op de programmabeschrijving
onder de groep underdogs’ zijn bereikt.
van Man 2.0 en de 23 origineel geselecteerde projectplannen. Een frame analyse is een systematische manier om
Projecten die zich focussen op een specifiek onderwerp, zoals
problematiseringen, doelstellingen en oplossingsrichtin-
vaderschap, of specifieke groepen aanspreken, vergroten de
gen die expliciet en impliciet in teksten zijn vervat naar
kans op succes in termen van binden en vergroten daarnaast
boven te halen om vervolgens verschillende teksten met
de impact. Deelnemers voelden zich dan, zonder het gevaar van
elkaar te kunnen vergelijken.
stigmatisering, vrijer om hun ervaringen te delen. Bijvoorbeeld
2. Documentenanalyse van projectplannen en andere tek-
op het gebied van schulden, zich uitgerangeerd voelen of hun
sten (zoals folders voor potentiële deelnemers en rap-
migratiegeschiedenis.
portages aan het Oranje Fonds) geproduceerd door de 23 organisaties gedurende de looptijd van het programma.
Combineren van typen groepen succesvol
3. In totaal zijn 64 interviews met 41 verschillende professionals gehouden, verdeeld over drie jaarlijkse rondes.
Binnen de projecten wordt met drie typen groepen gewerkt:
4. Er zijn 103 observaties gedaan van activiteiten van 22
• vaste groepen; • open instroomgroepen;
projecten in 15 plaatsen in Nederland, zowel in grote ste-
• w isselende groepen deelnemers, die meededen aan
den als in kleinere plaatsen.
eenmalige activiteiten, georganiseerd binnen het project.
_
22
_
Conclusie! Het onderzoek toont aan dat een combinatie van doelen goed werkt. Zoals het combineren van het minder aansprekende doel gendergelijkheid, met activering en vaderbetrokkenheid. Deze mix werkt, zo blijkt uit de praktijk, bevorderlijk voor het vinden en binden van deelnemers.
Kader 4 | Begrippen ‘Participatie’ en ‘Emancipatie’ Participatie is meedoen in en actief betrokken zijn bij de samenleving. In het onderzoek ‘Mannen 2.0 in uitvoering’ worden drie betekenissen van emancipatie onderscheiden:
Bovendien blijkt het ontwikkelingsprogramma Man 2.0 een
1. Emancipatie als het versterken van iemands houding en
goede basis voor het creëren van een visie op mannenemanci-
positie in de samenleving. Een opvatting die vaak wordt
patie, met meer ruimte voor gendergelijkheid.
toegepast in het welzijnswerk en ook wel wordt aangeduid als empowerment.
Veel mannen profiteren van deelname aan de projecten, waarbij
2. Genderspecifieke aanpak: Volgens deze betekenis vereist
de combinatie van groepswerk met individuele hulpverlening /
werken met mannen een specifieke aanpak, die anders is
coaching goed werkt.
dan een aanpak voor vrouwen. Daarbij wordt uitgegaan
Het programma Man. 2.0 heeft mannen in beeld gebracht, die
van essentiële verschillen tussen mannen en vrouwen, of
anders onzichtbaar waren gebleven. Het heeft inzicht gegeven
die verschillen nu als ‘natuurlijk’ worden gezien, of juist
in de denk- en leefwijze van mannen op verschillende niveaus.
het gevolg zijn van sociale processen.
Mannen die in een sociaal isolement leefden, maar ook wer-
3. Emancipatie kan ook worden begrepen in relatie tot
kende vaders met opvoedingsvragen. De deelnemende mannen
gendergelijkheid. Dan gaat de aandacht vooral uit naar
blijken in de praktijk bereid aan zichzelf te werken, hun situatie
machtsverschillen tussen mannen en vrouwen, en de
te veranderen en nieuwe dingen te leren.
implicaties hiervan voor (on)gelijkheid.
Oranje Fonds | Postbus 90 | 3500 AB Utrecht | 0900 4488448
