MAKELAARS SPELEN VALS

hét magazine voor de overheid

Re g i e o v e r l o o p b a a n p l a nning a m b t e n a re n o n t b re e kt Zie pagina 28

7 juni 2007

nr

11

derde jaargang

MAKELAARS SPELEN VALS pagina 12

In gesprek:

Tweede Kamerlid Jasper van Dijk (SP) interviewt LSVb-voorzitter Irene van den Broek pagina 24

Amsterdammers moeten aan het werk pagina 16

Ambtenaren zijn ook gewoon burgers pagina 35

I.M.

‘Den Haag had Srebrenica Tien tips van scheidend kunnen voorkomen’ senator Jos van der Lans pagina 8 pagina 20

Hoort u wel alles?

Met PM blijft u op de hoogte van alle actuele informatie over publieke zaken. PM weet exact wat er speelt in de publieke sector en houdt beleidsmakers, uitvoerders, politici, belangenbehartigers en adviseurs hiervan op de hoogte. PM biedt elke twee weken actuele informatie van hoog niveau over publieke zaken. Dit doen we door de lopende zaken bij de overheid, in de Haagse politiek én in Brussel te volgen. Door de schijnwerper te zetten op ambities en prestaties van de overheid en daarbij de belangrijke spelers te identificeren. En door ons altijd te focussen op de inhoud.

3 maanden gratis proefabonnement!

Antwoordcoupon

Ja,

Organisatie: Naam en voorletters: Functie:

Wilt u op de hoogte blijven van alle ontwikkelingen

Adres:

in de publieke sector? Maak dan nu kennis met PM,

Plaats:

hét magazine voor de overheid, en ontvang PM 3 maanden gratis!

ik maak graag kennis met PM en ontvang een gratis kennismakingsabonnement van 3 maanden!!

E-mail:

Postcode:

Telefoon:

Stuur deze volledig ingevulde antwoordcoupon naar: PM, Antwoordnummer 10818, 2501 WB Den Haag.

www.pm.nl

Meer informatie vindt u op www.pm.nl of bel 070 - 3122770.

inhoud

PM n ummer 11 7 j uni 2007

12 Machtsmisbruik in de makelaardij

Toezicht vastgoedsector schiet tekort

16 Hoe krijgt Amsterdam meer mensen aan het werk?

Directeur Wim Schreuders (Dienst Werk en Inkomen) legt het uit

20 Tien tips om de tweede termijn te overleven

16

Het afscheidscadeau van oud-senator Jos van der Lans

24 ‘Kamerleden zijn heel toegankelijk’

SP’er Jasper van Dijk in gesprek met Irene van den Broek (LSVb)

35 Help! Een burger

NIEUWS 6 t/m 11

6 De SP na Marijnissen 7 Topambtenaren verdienen slecht 8 ‘Den Haag had Srebrenica kunnen voorkomen’ 10 Golfhausse: strijd tussen groen en green 11 Historische musea mijden zwart verleden

20

SPELERS 28 t/m 31

8 Regie over loopbaanplanning ontbreekt 2 30 Defensie werkt aan materiaalbeheer 31 Van Andere Overheid naar Corgwell MENINGEN

7 Column Guikje Roethof: Referendum 27 Column Jorrit de Jong: Representatieve bureaucratie SERVICE

3 Et cetera 3 34 Kameragenda en evenementen

35

Omslagfoto: Rob Jongbloed

PM 7 / 6

3

lopende zaken > Algemene Zaken

Defensie

CANADA • Terwijl de onderhandelingen over een nieuw EU-verdrag

achter de schermen in volle gang zijn, ontspant de premier zich 9 juni in Scheveningen tijdens vlaggetjesdag. Van 10 tot en met 13 juni brengt Balkenende een bezoek aan Canada. Naast de bekende bijeenkomsten met Canadese Nederlanders bepraat hij met de Canadese regering de operatie in Uruzgan. Ook bezoekt hij een milieuvriendelijk project van Shell. Op 14 juni is de presentatie van het langverwachte beleids­ programma. Waarschijnlijk wordt het op dinsdag 19 juni in de Kamer besproken, want later die week moet de premier naar Brussel voor de Europese Top.

BZK

VUURWAPENS • Het hart van minister Van Middelkoop zal 7 juni net

RAMPENBESTRIJDING • Minister Ter Horst brengt op 11 juni een werkbezoek aan Enschede en omstreken in verband met de grensoverschrijdende samenwerking bij onder andere rampenbestrijding. In de Kamer spreekt de minister op 14 juni over rampenbestrijding bij overstromingen. Die dag is ze ook met staatssecretaris Bijleveld in de Kamer voor bespreking van de jaarverslagen van het Koninklijk Huis, de Raad van State, het gemeentefonds, het provinciefonds en de Nederlandse politie. Ten slotte heeft ze – samen met collega Bos van Financiën – nog een algemeen overleg met de Kamer over het toezicht op rechtspersonen met een wettelijke taak.

even sneller kloppen. Hij mag de tentoonstelling De ‘mooiste’ vuurwapens van de wereld in het legermuseum in Delft openen. Het museum kocht vorig jaar een collectie van ongeveer 700 handvuurwapens uit de 17e en 18e eeuw. Het is de grootste aankoop uit de geschiedenis van het museum. FLEXIBELE PERSONEELSWET • Staatssecretaris Van der Knaap moet volgende week in de Tweede Kamer de wijziging van de militaire ambtenarenwet verdedigen. Het personeelssysteem wordt flexibeler. Het verschil in status tussen een Beroepsmilitair Bepaalde Tijd (BBT) en een Beroepsmilitair Onbepaalde Tijd (BOT) wordt opgeheven en de proeftijd bij indiensttreding wordt ook voor militairen ingevoerd.

Buitenlandse Zaken

Economische Zaken ONDERWIJS • Minister Van der Hoeven weet door haar vorige ministers-

MIDDEN-OOSTEN • In Den Haag organiseert Nederland op 8 juni een

conferentie over de situatie in de zuidelijke regio van Afghanistan. Het gaat met name om de politieke en diplomatieke aspecten van deze Navo-missie. De militaire kant wordt een dag eerder in Londen besproken. Van 11 tot en met 13 juni reist minister Verhagen door het Midden-Oosten. Hij doet Egypte, Israël en de Palestijnse gebieden aan. Na de hoofdrolspelers in het belangrijkste conflict van dit tijdsgewricht te hebben gesproken, zal het Kamerdebat over het jaarverslag van 2006 wel een beetje een afknapper zijn. Gelukkig zit daar ook collega Koenders, die zich moet verantwoorden voor slecht beheerde voorschotten. SURINAME • Bert Koenders volgt de G8 op de voet. In dat gezelschap zijn toezeggingen gedaan aan arme landen die nu niet worden nagekomen. Op 9 en 10 juni gaat Koenders met minister Bos van Financiën en directeur Wellink van De Nederlandsche Bank naar Moldavië (Chisinau) en Montenegro (Potgoridza). Beide landen zitten in de Nederlandse kiesgroep van de Wereldbank. Op 12 juni heeft de minister beleidsoverleg over Suriname. EUROPESE TOP • Donderdag 7 juni brengt Frans Timmermans een bezoek aan de Deense minister van Buitenlandse Zaken, Per Stig Møller. Agendapunt: het nieuwe Europese verdrag. De komende weken staan nog meer van dergelijke bezoeken op het programma, die moeten bijdragen aan duidelijke afspraken tussen de Europese regeringsleiders op de Europese Top van 21 juni.

4

PM 7 / 6

post hoe belangrijk onderwijs is. Dat thema komt dan ook telkens terug in haar werkbezoeken. Het Energiecentrum Nederland (ECN) in Petten, dat sinds 2005 door 4.000 kinderen werd bezocht, mag haar maandag ontvangen. De maquettes met energie-ideeën die de kinderen achteraf maakten worden maandag door de minister beoordeeld. Degenen met de beste ideeën krijgen een rugzak met ‘energiegadgets’. BRUSSEL • Staatssecretaris Heemskerk mag op 12 juni met de minister mee naar Brussel. Het bezoek heeft inhoudelijk weinig om het lijf. De bewindslieden ontmoeten er, samen met een aantal ambtenaren, hun Brusselse counterparts en zullen ervaringen en ideeën uitwisselen.

Financiën IMF/WERELDBANK • Wouter Bos is 9 en 10 juni in Moldavië voor het

jaarlijkse kiesgroepoverleg van de IMF en de Wereldbank. De minister van Financiën neemt namens Nederland plaats in de Raad van Gouverneurs. Nederland vormt met Armenië, Bosnië-Herzegovina, Bulgarije, Cyprus, Georgië, Israël, Kroatië, Macedonië, Moldavië, Montenegro, ­Oekraïne en Roemenië een kiesgroep. Daarin zitten zowel crediteuren als debiteuren van de fondsen, hetgeen tijdens de raad vaak een genuanceerde visie op het internationale monetaire beleid oplevert. Op 11 juni reist Bos door naar Montenegro, dat pas recentelijk tot de kiesgroep is toegetreden, voor een kennismakingsgesprek met zijn collega.

Justitie MENSENRECHTEN • Donderdag is Franco Frattini, Eurocommissaris van Justitie, in Den Haag om een symposium over mensenrechten en de verantwoordelijkheid van inlichtingen- en veiligheidsdiensten te bezoeken. Aansluitend zal minister Hirsch Ballin hem samen met minister Ter Horst vergezellen bij een persbriefing. Volgende week reist Hirsch Ballin af naar Luxemburg voor de JBZ-raad op 12 en 13 juni. Daar zal hij samen met zijn collega-ministers onder andere komen te spreken over de gegevensuitwisseling bij in beslag genomen wapens.

lopende zaken < LNV VITALE STAD • Een vitale stad is groen of heeft een groene uitloop waar

vermoeide stedelingen kunnen recreëren, dat bepleit althans minister Gerda Verburg. Ze houdt donderdag 7 juni op de bestuursconferentie ­Vitale stad, groene stad in Zwolle een lezing over dit thema. Toekomst en relatie platteland-stad staan ook centraal bij de traditionele De Beyen­ lezing op 16 juni in Slot Zeist, waarbij de minister aanwezig zal zijn.

riskeert een boete die kan oplopen tot een maximum van zo’n 300.000 euro. Nu de luchthaven bijna uit z’n voegen barst, is de minister hard op zoek naar andere oplossingen. Dit jaar wordt bepaald of Lelystad Airport de grootste regionale luchthaven van Nederland wordt. WATERMANAGEMENT • Watermanagement blijft een belangrijk issue. Staatssecretaris Huizinga bespreekt op 13 juni in de Kamer het kabinetsstandpunt over het Europees Maritiem Beleid. Een dag later legt ze verantwoording af over het project Ruimte voor de rivier en debatteert ze over de rampenbeheersing bij overstromingen.

Vrom

CITES • Vervolgens heeft Verburg de handen vol aan de VN-top Cites (het verdrag inzake internationale handel in bedreigde uitheemse ­dieren en planten) in Den Haag waar vertegenwoordigers uit 170 landen aanwezig zijn om het onder meer te hebben over de bescherming van paling, ivoor, ceder en palissander. Op 13 juni komen de Europese ministers samen voor een rondetafelconferentie over het onderwerp.

RANDSTAD • Minister Cramer bezoekt op 8 juni de Internationale Architectuur Biënnale in Rotterdam. Ze zal daar aanwezig zijn bij een debat over de nieuwe Nederlandse stad, waarbij toekomstvisies voor de Noord- en Zuidvleugel van de Randstad tegenover elkaar worden gezet. Op 12 en 13 juni bezoekt de minister een informele topconferentie over het klimaat in Zweden. Op 18 juni bezoekt Cramer een conferentie in Utrecht over de inrichting van de Noordvleugel en twee dagen later brengt ze een werkbezoek aan Den Bosch in het kader van het project Mooi Nederland.

OCW OEROL • Naast een aantal werkbezoeken (Design Academie Eindhoven,

Hogeschool Rotterdam en het Zaanstad Trias College), staan voor minister Plasterk wat leuke uitjes op het program. Zo woont hij 9 juni in Utrecht de finale bij van de Kunstbende, een wedstrijd voor jong creatief talent. Op 15 juni opent Plasterk het Oerol Festival op Terschelling. Wat serieuzer van aard is de speech die hij 12 juni in Utrecht houdt voor de vergadering van de Algemene Onderwijsbond. sTage • Op 14 en 18 juni is staatssecretaris Van Bijsterveldt in de weer met de maatschappelijke stages. De 14e woont ze een conferentie over dit onderwerp bij in Rotterdam, 18 juni gaat ze met minister Rouvoet op stap in Utrecht en Amersfoort. KINDERTOP • Na de Kindertop op 6 juni is de agenda van staatssecretaris Dijksma vooral vrijgehouden voor intern overleg. Alleen op 19 en 20 juni staan twee AO’s in de Tweede Kamer in haar agenda.

SZW ILO • Minister Donner neemt 11 en 12 juni deel aan de conferentie van de International Labour Organisation (ILO) in Genève. Op 14 juni woont hij het voorjaarscongres bij van Divosa, het kenniscentrum van de ­sociale diensten, waar hij ook zal speechen. Met eigen ogen is de titel van het congres, dat handelt over hoe sociale diensten klantgerichter mensen aan het werk kunnen helpen. Op 20 juni spreekt hij in Groenekan (Utrecht) op de slotbijeenkomst rond het arboconvenant van de schoonmaak- en glazenwassersbranche. Ook staatssecretaris Ahmed Aboutaleb spreekt op het voorjaarscongres van Divosa, na 13 juni een AO over de Wet werk en bijstand te hebben gehad, onder meer over de vraag hoe minder kansrijke bijstandsgerechtigden aan werk geholpen kunnen worden.

Verkeer en Waterstaat BOETE • Donderdag 7 juni debatteert minister Eurlings in de Kamer over het benutten van de ruimte rond Schiphol. De Inspectie Verkeer en ­Waterstaat maakte van de week bekend geluidsovertreders strenger aan te zullen pakken. Elke luchtvaartmaatschappij die ’s nachts of in de vroege ochtend in strijd met de afspraken op Schiphol landt of opstijgt

BIJLMER • Minister Vogelaar gaat de komende weken opnieuw het land

in om een bezoek te brengen aan probleemwijken. Op 11 juni staat de Utrechtse wijk Ondiep op het programma. Verder bezoekt de minister op 13 juni de Bijlmermeer in Amsterdam Zuid-Oost. Een week later is zij in Eindhoven en Rotterdam.

VWS EEUWIGHEID • Minister Rouvoet bezoekt zaterdag 9 juni de EO-jongeren-

dag. Op 11 juni zal hij in het Amsterdamse Nemo een prijs uitreiken aan het kind dat de mooiste brief aan de eeuwigheid geschreven heeft. WANBETALERS • Minister Klink heeft donderdag aanstaande een debat over wanbetalers van de zorgverzekeringspremie. Ingegaan wordt onder meer op sancties die de wanbetalers boven het hoofd hangen. Zaterdag 16 juni is hij aanwezig bij de theatertoer van de CliniClowns in Rotterdam.

SPORT • Staatssecretaris Bussemaker neemt donderdag het boek

­ sychogeriatrie, een vak om van te houden in ontvangst op de Haagse P Hogeschool. De rest van de week is vooral aan sport gewijd: vrijdag 8 juni opent ze de Olympic School Final in Amsterdam, op 10 juni is ze aanwezig bij de openingswedstrijd Nederland-Israël en 13 juni gaat ze op werkbezoek naar het Arnhemse sportcomplex Papendal. ‘s Avonds bezoekt ze nog de voetbalwedstrijd Nederland-Portugal.

PM 7 / 6

5

nieuws >

Troonopvolgers fractievoorzitter lopen zich warm

De SP NA Marijnissen

Hoewel de SP als één man volhoudt dat het ‘absoluut niet aan de orde is’, voedt de kwakkelende gezondheid van Jan Marijnissen geruchten over zijn eventuele opvolging. Binnen zijn partij wordt druk gespeculeerd over mogelijke kandidaten.

is de enige houding die niet tot erg veel pijn leidt.’ Intussen wordt binnen de SP gespeculeerd over mogelijke opvolgers. Kant geldt als de belangrijkste kandidaat. Ze is de nummer twee op de kandidatenlijst van de Tweede Kamer en is al bijna negen jaar met verve woordvoerder volksgezondheid. Een vakjury riep haar uit tot meest invloedrijke vrouw in de gezondheidszorg. Tijdens een verkiezingsdebat maakte ze gehakt van minister De Geus van Volksgezondheid. Maar een documentaire uit 2003, waarin Kant door Marijnissen openlijk wordt afgebekt en waarin het beeld van een moeizame onderlinge verhouding opdoemt, speelt Kant tot op de dag van vandaag parten. Zelf noemt ze in het boek Vrouwen op het Binnenhof van Wouke van Scherrenburg de beeldvorming door de documentaire ‘een trauma’. SP-Kamerlid Harry van Bommel geldt ook als opvolgingskandidaat. Tijdens de campagne over het Europees referendum in 2005 vertolkte hij als vervanger van de plat liggende Marijnissen het nee-geluid van de SP met kracht én succes. Maar er klinkt ook kritiek. Zo zou Van Bommel tijdens debatten iets te vaak uit de heup schieten en zich te veel profileren als woordvoerder van de alternatieve globaliseringsbeweging. Naar eigen zeggen mist Van Bommel het charisma van Marijnissen maar, zo voegt hij eraan toe in Nieuwe Revu, ‘daar kan ik nog in groeien’.

POLITIEK • ‘Als de vraag zich voordoet, zeg ik geen nee.’ Agnes Kant is duidelijk in haar antwoord op de vraag of ze beschikbaar is als opvolger van Marijnissen. De SP-partijleider is al weken uitgeschakeld door een hernia. Hoewel de opvolging volgens Kant op dit moment ‘absoluut niet aan de orde is’, verklaart ze onomwonden: ‘Natuurlijk denk ik over van alles na, ook daarover.’ Kant vervangt Marijnissen intussen al enkele weken als voorzitter van de fractievergaderingen. Ook doet zij het woord over de gezondheid van Marijnissen. De partijleider zelf is al weken niet gesignaleerd in Den Haag. De socialistische fractie moet het in ieder geval tot het einde van het parlementaire jaar doen zonder haar voorman, zegt Kant, die twee keer per week afreist naar Oss voor overleg. ‘Er is geen zinnig woord te zeggen over hoe lang dit nog precies gaat duren. We wachten het af.’ Intussen groeit de onrust in de partij over de vraag hoe lang Marijnissen nog partijleider zal blijven. Het is bepaald niet de eerste keer dat de SP-leider in de problemen komt door zijn gezondheid. De wijze waarop de partij daarover communiceert doet soms sterk denken aan de Cubaanse perscommuniqués Rijzende ster Als rijzende ster met leiderschapspotentieel geldt de 38-jarige Ronald over Fidel Castro. Zo verzekerde de SP-woordvoering vorig jaar naar van Raak. Hij is directeur van het wetenschappelijk bureau van de SP, aanleiding van ziektegeruchten dat er niets ernstigs aan de hand was. een van de auteurs van het verkiezingsprogramma en sinds november Later bleek dat Marijnissen in april 2006 een hartaanval had en met een dotteroperatie was verlost van een 2006 Tweede Kamerlid. ‘Binnen de dichtgeslibde ader. Sindsdien staat SP is het heel belangrijk dat je een ‘Binnen de SP is het heel belangrijk dat je hij onder dokterscontrole en slikt hij topactivist bent en dat is hij,’ zegt een topactivist bent en dat is Van Raak’ medicijnen. ‘Ik voel me stukken belokaal SP-prominent Ewout ter ter. Ik ben er beter uitgekomen dan Hoog, die Van Raak kent uit de Amik erin ging,’ verzekerde de SP-voorman in oktober 2006 tegenover Het sterdamse SP-afdeling. ‘Binnen de partij betekent hij meer dan Agnes Parool. Nog geen maand later, midden in de campagne voor de KamerKant en Harry van Bommel. Bovendien hangen, net als bij Marijnissen, de mensen aan zijn lippen als hij spreekt. Dat neemt niet weg dat Kant verkiezingen, meldde De Gelderlander dat Marijnissen onder andere een lezersbijeenkomst van de krant had afgezegd wegens oververmoeiden Van Bommel door hun media-exposure een voorsprong op hem heid. ­hebben.’ Van Raak heeft naar eigen zeggen geen partijleidersambities. In het christelijke opinietijdschrift Volzin noemt hij Harry van Bommel als mogelijke troonopvolger. Uit de heup Voorlopig is wie hem vervangt tijdens belangrijke debatten de meest Onzin, stelden woordvoerder Barry Smit en campagneleider Hans van Heijningen, want Marijnissen was juist ‘kerngezond’. Nog geen half jaar concrete aanwijzing voor de opvolging van Marijnissen. ‘Ik zal het woord later bleek de SP-voorman een hernia te hebben op precies dezelfde voeren tijdens het honderddagendebat, later deze maand,’ vertelt Kant. ‘Maar Europa doet weer Harry van Bommel. En ik ben ook geen viceplek in zijn rug als in 2005. Daaraan werd hij toen geopereerd en was fractievoorzitter, al word ik soms zo genoemd in de media. Die functie vervolgens maandenlang uitgeschakeld. De socialistische voorman slijt bestaat namelijk niet in onze fractie.’ < [Maurice Swirc] zijn dagen nu al weken op de bank, zo schrijft hij op zijn weblog. ‘Het

6

PM 7 / 6

nieuws >

Publieke sector door slechte topsalarissen ‘achterop’ Inkomens van topambtenaren staan in schril contrast tot de beloningen in het bedrijfsleven. Onderzoeksbureau Hay Group waarschuwt voor een tekort aan topmanagers in de publieke sector als er niet beter wordt betaald.

Yvonne Kroese

Arbeidsmotivatie Willem de Lange, lector HRM aan de Avans ­Hogeschool, tempert de geschetste verwachtingen. Ambtenaren, meent hij, onderscheiden zich van het bedrijfsleven door een andere arbeidsmotivatie. Het verdienen van geld is niet hun voornaamste drijfveer. Het dienen van de BZK • Vorig jaar verdienden topambtenaren slechts een derde van wat ze in het bedrijfsleven publieke zaak is belangrijker. ‘Juist dat idee zou in een vergelijkbare functie zouden krijgen. Dat leidend moeten zijn,’ aldus de lector. Hij verblijkt uit onderzoek van Hay Group, dat voor het wacht dat voor de topfuncties altijd wel gekwaderde achtereenvolgende jaar de salarissen van lificeerd personeel te vinden zal zijn, dat wordt de overheid en die van het bedrijfsleven verge- gedreven door een public service motivation. leek in verschillende landen. ‘Weliswaar is ‘Zo veel topfuncties zijn er niet. Het gaat maar ­Nederland van alle onderzochte landen het enige om een kleine groep.’ land waar topambtenaren nu nog meer verdienen De Lange vindt niet dat de overheid de ‘gekte dan bewindslieden, toch blijven de beloningen van het bedrijfsleven’ moet volgen. ‘Als je gaat vergeleken met de markt ondermaats. Er bestaat vergelijken, is er altijd wel iemand te vinden die een heel grote kloof tussen de topmanagers bij meer verdient, al is het maar in de VS. Je moet de overheid en die bij het bedrijfsleven,’ zegt Eric de concurrentie met het bedrijfsleven niet aan van Zelm, consultant van Hay Group. willen gaan. Dat is een bij voorbaat verloren Van Zelm stelt dat de topbestuurders die nu strijd.’ Ook wijst de lector erop dat top­bestuurders bij de overheid zitten in het ­bedrijfsleven zo ‘niet slecht’ zijn, maar goed worden betaald ‘Als je gaat vergelijken, dat wel dringend de om het grote risico is er altijd wel iemand vinger aan de pols voortijdig aan de dijk te die meer verdient’ moet worden gehouworden gezet. ‘Als je den om te voorkomen dat de overheid straks bekijkt hoe makkelijk topbestuurders in het kampt met een tekort aan gekwalificeerd per- ­bedrijfsleven tegenwoordig ontslagen worden. soneel. ‘Met de vergrijzing en de ophanden Men vliegt er daar veel gemakkelijker uit. Die zijnde krapte op de arbeidsmarkt moet gezocht onzekerheid is verdisconteerd in de ­hogere worden naar een oplossing om de publieke ­salarissen. Probeer daarentegen maar eens een sector niet nog verder achterop te laten raken,’ topambtenaar te ontslaan. Dat is bijna onmogelijk,’ aldus De Lange. < [Jan Sanders] aldus Van Zelm.

Referendum Den Haag zoekt de burger op. Zo kunnen we de hausse aan initiatieven van de afgelopen tijd toch wel samenvatten. Eerst trok het kabinet honderd dagen uit om de mening van de (gewone) burger op het spoor te komen. Nu zijn Kamerleden het land in getrokken om te horen wat de man in de straat van Europa vindt. Prijzenswaardig en zeker niet overbodig. De logica van het beleid en van de voortzetting van bestaand beleid is bijna altijd sterker dan de analyse van de eigentijdse knelpunten. Dus elke correctie op dat denken is winst, lijkt me. Maar het heeft ook iets potsierlijks, al die bewindslieden die muurtjes gaan metselen, koeien komen melken of een buurtcafé aandoen. De pr-machine draait in heel Den Haag op volle toeren. Het ene moment gaat het nog over de dialoog met de samenleving. Even later komen de ‘mediamomenten’ ter sprake en ligt de vraag of er nog te ‘scoren’ valt op ieders lippen. Medewerkers vragen zich af wie ze moeten uitnodigen om Nova te halen en hoe ze hun bewindspersoon het beste kunnen positioneren. Want uiteindelijk moet de burger ook niet te veel in de weg lopen, als de camera draait. Dat kabinet en Kamer nu ineens in actie komen om Nederland voor te bereiden op een nieuw grondwettelijk verdrag is natuurlijk too late en too little. Twee jaar lang taal noch teken en opeens kun je de radio niet aanzetten of het gaat erover. Aan de gang van zaken rond de Europese grondwet kunnen we goed zien hoe ver de politieke elite zich van de gewone burger heeft verwijderd. Driekwart van de Tweede Kamer was voor de grondwet en 63 procent van de Nederlanders was tegen. Bij de presentatie van de bundel ‘De spankracht van de Europese Unie’ betoogde politicoloog Joop van Holsteyn dat 80 procent van de Nederlanders positief staat tegenover het instrument volksraadpleging en dat een ruime meerderheid geen moeite heeft met de Europese Unie. Reden genoeg om straks over een nieuw EU-verdrag weer een referendum te houden. Maar de Tweede Kamer zal in zijn huidige samenstelling vermoedelijk niet instemmen met een referendum. Na de kater van 2005, overheerst daar het idee: ‘Dit was eens maar nooit weer.’ Guikje Roethof [email protected] PM 7 / 6

7

nieuws > Advocaat Marco Gerritsen:

‘Den Haag had genocide Srebrenica kunnen voorkomen’

‘Ja. Het Niod-rapport is door niemand ooit goed

dode Nederlandse soldaten zou tolereren. Op 9

gelezen. Men is collectief verzand in de duizen-

juli is de legerleiding nog door de verantwoor-

den pagina’s die het rapport telde. Je mag wel

delijke bewindslieden Voorhoeve, Kok en Van

concluderen dat het rapport niet geschikt was

Mierlo geïnstrueerd om Nederlandse bodybags

voor het doel dat het diende. Trouwens, ook bij

koste wat kost te voorkomen. Ik begrijp de

de parlementaire enquête is op cruciale momen-

­zorgen, maar je moet niet de missie uit het oog

ten niet doorgevraagd, omdat commissieleden

verliezen. Onze mannen in Uruzgan lopen ook

over onvoldoende kennis beschikten. Het heeft

gevaar. Dat is nou eenmaal inherent aan het ­beroep. Als je geen slachtoffers wilt, moet je geen

‘Er is bewust gemanipuleerd en geïntervenieerd om het eigen belang te laten prevaleren’ ons maanden gekost de rapporten door te spitten. Bij het Nederlandse volk leeft tot nog toe het beeld dat er rond Srebrenica sprake was van een onhelder mandaat, dat de VN Nederland heeft laten vallen toen luchtsteun werd gevraagd, dat er niet of nauwelijks sprake was van oorlogsmisdaden en dat Dutchbat er kortom alles aan ­gedaan heeft om de val van de enclave en de genocide te voorkomen. Uit onze lezing van de gebeurtenissen blijkt dat dit alles geenszins het geval is geweest.’

Tot nog toe is beweerd dat Nederlandse blauwhelmen in Srebrenica ten prooi vielen aan onduidelijk mandaat en gebrek aan VNluchtsteun. Na maandenlange bestudering van alle dossiers komt het veertien man sterke advocatenteam onder leiding van Marco ­Gerritsen tot een heel andere conclusie. DEFENSIE • ‘De feiten zijn niet nieuw. We ­hebben

Waarom daagt u naast de VN ook de Nederlandse staat? ‘Srebrenica was een VN-missie. Het ging om blauwhelmen, niet om het Nederlandse leger. Maar de effective control lag wel degelijk bij de

‘Karremans vroeg negen keer om luchtsteun’

ons gewoon gebaseerd op openbare bronnen,’ antwoordt advocaat Marco Gerritsen op de vraag

Nederlandse staat. Generaal Nicolai verzucht in

welke nieuwe feiten reden gaven de zaak-

een van de bronnen dat de bemoeienis van Den

­Srebrenica aanhangig te maken bij de civiele

Haag wel erg in detail ging. Er gingen duidelijk

rechter. ‘Het Niod-rapport was het uitgangspunt

bevelen richting Dutchbat. Daarmee werd de

en onze belangrijkste bron. De feiten die we

VN-befehlslijn doorbroken, waardoor de gebeur-

hierin aantroffen hebben we gecombineerd met

tenissen de Nederlandse staat toegerekend

de ­bevindingen uit onderzoeken van de secre-

­kunnen worden. De VN dagen we omdat ze niet

taris-generaal van de VN, het Franse parlement,

bestand zijn geweest tegen de Nederlandse

het Joegoslavië-tribunaal en het Internationaal

druk.’

­Gerechtshof. We hebben de feiten tot 130 pagina’s terug kunnen brengen en op onze website gezet, zodat iedereen ze kan raadplegen.’

U bedoelt dat we van de feiten op de hoogte hadden kunnen zijn als we het Niod-rapport beter gelezen hadden?

8

PM 7 / 6

Wat verwijt u de Nederlandse staat? ‘Den Haag had als enig doel de Nederlandse ­militairen heelhuids terug te krijgen. Er is bewust gemanipuleerd en geïntervenieerd om het eigen belang te laten prevaleren. Men was kennelijk zeer bevreesd dat het Nederlandse volk geen

troepen naar een oorlogsgebied sturen. Soldaten die geen enkel risico mogen lopen, kunnen in een oorlogsgebied niet functioneren.’

Ziet u de val van de enclave als een direct gevolg van niet-functionerende troepen? ‘De val van de enclave op 11 juli is inderdaad een direct gevolg van het feit dat er geen enkele keer gericht gevuurd is, dat militairen zich vrijwillig lieten gijzelen en dat luchtsteun bij herhaling getraineerd werd door hoge Nederlandse officieren. Mladic besloot pas op 9 juli de enclave onder de voet te lopen, toen bleek dat Dutchbat geen enkele weerstand bood. Daarbij komt: tot op het laatst is geweigerd de ingenomen wapens terug te geven aan de Bosnische moslims, zodat ze ook zichzelf niet konden verdedigen. Karremans vroeg negen keer om luchtsteun. Zeven keer is dit geweigerd door generaal Nicolai, chef-staf Sarajevo. De achtste keer bereikte het verzoek wel zijn superieur Janvier, opperbevelhebber van Unprofor. Op verzoek van Karremans is de ­volgende dag afgewacht. Karremans maande ondertussen het Bosnische regeringsleger de stellingen op te geven. Om elf uur ‘s ochtends, nadat luchtsteun door Nederland weer was ­afgehouden, heeft Janvier met Akashi, die de politieke verantwoordelijkheid droeg, getekend voor luchtaanvallen. Enkele Nederlandse F-16’s hebben toen wat aanvallen uitgevoerd, waarna Voorhoeve in allerijl is gaan telefoneren om de luchtaanvallen stop te zetten vanwege de dertig gegijzelde Nederlandse militairen. Wij verwijten de VN dat ze daarnaar geluisterd hebben.’ Had effectiever optreden de oorlogsmisdaden kunnen voorkomen? ‘Toen de enclave gevallen was, heeft Nederland niets gedaan om de bijna tweeduizend mensen op de compound te beschermen. Ook is niets gemeld over de oorlogsmisdaden waarvan ­Nederlandse soldaten getuige zijn geweest,

nieuws > Bijstand blijft op de plank SZW • Het aanvragen van een uitkering is

zo ingewikkeld en de procedure duurt zo lang dat veel mensen het er maar bij laten zitten. Dat is een van de conclusies van het SCP-rapport Geld op de plank. Niet-gebruik van inkomensvoorzieningen dat dinsdag aan staatssecretaris Ahmed Aboutaleb (SZW) werd aangeboden. Van alle bijstandsgerechtigden vraagt 68 procent de uitkering niet aan. Daarnaast maken huishoudens met een inkomen onder het sociaal minimum slechts in 55 procent van de ­gevallen gebruik van kwijtschelding van de lokale heffingen. Volgens het rapport weten mensen vaak niet dat de mogelijkheid tot bijstand bestaat.

­terwijl de Conventie van Genève en het Genocide­ verdrag verplichten dit te doen. Vrouwen zijn verkracht, baby’s vertrapt, de 15.000 Bosniërs die de bossen invluchtten zijn geëxecuteerd, maar Akashi meldt op 13 juli per fax dat hem geen berichten hebben bereikt over oorlogsmisdaden. De meeste mannen zijn gedood in de dagen en weken na de val van de enclave. Als de oorlogsmisdaden gemeld waren had de internationale gemeenschap iets kunnen doen.’

Je zou bijna denken dat er een instructie is geweest de oorlogsmisdaden onder de pet te houden? ‘Inderdaad. Het antwoord van Karremans op de vraag waarom hij Mladic niet gevraagd had wat er gebeurde met al die mannen en jongens, zegt

‘Soldaten die geen enkel risico mogen lopen, kunnen niet in oorlogsgebied functioneren’

Marco Gerritsen (1966) is advocaat op de Amsterdamse vestiging van Van Diepen Van der Kroef Advocaten en geeft leiding aan de sectie media, entertainment en ict. Eerder was hij managing director van de Haagse vestiging van Van Diepen, die hij zelf opzette. Gerritsen leidde het ­advocatenteam dat aan de zaak­Srebrenica werkte en is specialist in internationaal recht, ondernemingsrecht, ict en media.

genoeg. “Niet aan gedacht,” zei hij. In Herinneringen aan Srebrenica is op pagina 214 ook te lezen dat Couzy op 13 juli de adjudant voorlichting Wim Dijkema waarschuwt voor de wereldpers die weldra moet arriveren. “U heeft niets gezien, want er is niets gebeurd,” drukt hij de adjudant op het hart.’

Het Internationaal Gerechtshof bepaalde in februari dat in Srebrenica inderdaad sprake is geweest van genocide. Is deze uitspraak van belang voor uw zaak? ‘Jazeker, het hof bepaalde niet alleen dat in ­Srebrenica genocide had plaatsgevonden, het bevestigde daar nog eens mee dat de Nederlandse staat alles had moeten doen om genocide te voorkomen. Het hof legde ook uit wat die ­verplichting betekende, namelijk alles wat ­redelijkerwijs van de staat verwacht mag worden om genocide te voorkomen. Het verweer ­achteraf dat een bepaalde gedraging toch niets zou ­hebben uitgemaakt gaat dus niet op. Als de luchtaanvallen waren doorgezet had bijvoorbeeld de internationale gemeenschap wel te hulp moeten komen.’

‘Die bleef uit. Ik heb een brief geschreven aan Balkenende met het verzoek na zoveel jaar eens

BZK • Het rijk heeft sinds de oprichting van

ABD-Interim in 2004 ongeveer 10 miljoen euro kunnen bezuinigen op de inhuur van externe krachten. Er is sprake van een ‘forse groei’ in vraag en aanbod van interim-managers. Dat signaleert de Algemene Bestuursdienst (ABD) in zijn jaarverslag. Inmiddels hebben meer dan tweehonderd leidinggevenden aangegeven dat ze graag tijdelijk worden ingezet. De ABD zegt de deelnemers aan de pool streng te selecteren. ‘Interim-management is een vak apart dat andere vaardigheden vraagt dan ­langlopende opdrachten,’ staat in het ­verslag. Het gaat dan bijvoorbeeld over de hoge tijdsdruk waarmee interim-managers te maken krijgen.

Staten-Generaal op internet

om de tafel te gaan zitten en te bespreken wat er fout is gegaan in deze zaak. Een antwoord van

Politiek • Alle Handelingen van de Staten-

de premier heb ik nooit mogen ontvangen. Hij

Generaal uit de periode 1814 tot 1995 ­komen vanaf 8 juni beschikbaar op internet. De verslagen van vergaderingen en alle Kamervragen uit die jaren kunnen worden geraadpleegd op Statengeneraaldigitaal.nl. De stukken zijn nu nog alleen beschikbaar in gedrukte vorm. In totaal zijn voor het project 2,5 miljoen pagina´s Kamerstukken eerst op microfilm gezet, waarna zij worden gedigitaliseerd. Vanaf vrijdag kunnen alle stukken uit de periode 1990-1995 op internet worden geraadpleegd, later dit jaar volgen de documenten uit 1980 tot en met 1989. Halverwege 2010 moeten alle ­stukken vanaf 1814 op de site staan.

stuurde de landsadvocaat die zei dat er geen behoefte was aan een gesprek, omdat het politieke standpunt nog steeds luidde dat de Nederlandse staat alles gedaan heeft wat in haar macht lag om de val van Srebrenica te voorkomen. Ook maandag, bij het indienen van de dagvaarding aan Algemene Zaken, hebben de tweehonderd aanwezige moeders niets mogen vernemen. Het gaat de ruim zesduizend nabestaanden die ik vertegenwoordig niet zozeer om een vergoeding van de geleden schade. Hoe hoog moet een schadevergoeding zijn om het verlies van 34 familieleden te vergoeden? Ze willen vooral dat de

U heeft eerder aangedrongen op een schikking met de Nederlandse overheid. Wat was hierop de reactie?

ABD-Interim bespaart 10 miljoen

Nederlandse staat en de VN de fouten erkennen.’

< [Chris van de Wetering]

PM 7 / 6

9

nieuws > De keerzijde van het Tiger Woodseffect

Mooiste plekjes opgeofferd aan golfwoede

Golfen is hip en de golfbanen schieten dan ook als paddenstoelen uit grond. Het aantal hectaren golfbaan is de laatste jaren zo toegenomen, dat de natuurbeweging zich begint te roeren. Ging het vroeger nog om natuurbehoud versus de aanbouw van een nieuwbouwwijk, tegenwoordig is de strijd tussen groen en green aan de orde van de dag.

VROM/LNV • Vroeger was de golfbaan het domein van de elite. Onder

project al twee keer afgewezen, maar de projectontwikkelaar weet van het slaan van een balletje werd menig zakendeal beklonken. Anno 2007 geen ophouden en wil de golfbaan per se in een zeer karakteristiek loopt Jan en alleman met zijn caddy en golfclubs over de perfect aanstukje landschap plaatsen.’ geharkte groene heuveltjes van de ene naar de andere hole. Volgens Toine Cooijmans, medewerker ruimtelijke kwaliteit van de Brabantse Golfodrama In Amstelveen staan plannen in de steigers om midden in de BovenkerMilieu Federatie, wordt er door de gemeenten te veel aan de grenzen van de ecologische hoofdstructuur gemorreld. ‘Ik begrijp dat mensen het kerpolder een golfbaan van 55 hectare aan te leggen. Burgers, verenigd liefst op de mooiste plekjes golfen, maar als we golfbanen op de aantrekin het actiecomité Golfodrama, en de stichting Bovenkerkerpolder kelijkste natuurlocaties bouwen, blijft er geen natuur meer over,’ zegt ­Natuurlijk! verzetten zich tegen de aanleg en hopen door het indienen van bezwaarschriften de aanleg van de golfbaan te voorkomen. Cooijmans. In 1989 was er in Nederland 1.300 hectare voor de golfsport beschikbaar. Uit het rapport Ruimte Wijnand Duyvendak (GroenLinks) in cijfers van het Ruimtelijk Plan­ stelde onlangs Kamervragen over ‘Als we golfbanen op de aantrekkelijkste bureau blijkt dat de beschikbare het plan en wil van minister Cramer natuurlocaties bouwen, blijft er geen oppervlakte waarop de golflief­ (Vrom) en haar LNV-collega Verburg natuur meer over’ hebber zich uit kan leven is toegeweten in hoeverre zij het acceptabel nomen tot ruim 7.300 hectare. Golf is de snelst groeiende sport van vinden dat voor de aanleg van een golfbaan een stuk van het Groene Hart wordt opgeofferd. Frank Stroobants van het actiecomité denkt dat Nederland en ook de komende jaren zullen er meer terreinen bij komen. Brabant spant de kroon, maar ook de Randstad is populair. het golfterrein ‘voor veel schade in het prachtige natuurgebied’ zal zorgen. Stroobants: ‘Ik vind het gewoon belachelijk dat er voor zo weinig golfers, zo’n groot gebied wordt ontgonnen. Fietsen in de natuur is Te grabbel ook een populaire sport, dus laat de gemeente maar wat extra fietsrouDe aanleg van golfterreinen stuit echter op verzet van natuurorganisaties tes in het gebied aanleggen.’ Ook is Stroobants bang voor de keerzijde en omwonende burgers. Golf neemt ten behoeve van relatief weinig mensen heel veel ruimte in beslag. Een gemiddelde Nederlandse 9-holes van de hype. ‘Nu is golfen erg populair en worden er door heel Nederland golfbaan meet zo’n 36 hectare. Dit komt overeen met een oppervlakte golfbanen aangelegd. Over een paar jaar is het Tiger Woodseffect van 72 voetbalvelden. Op zichzelf heeft de Brabantse Milieu Federatie ­misschien wel weer verleden tijd en dan zitten we met de gebakken niets tegen de aanleg van golfbanen. Onlangs promootte de milieu­ peren en met al die greens.’ organisatie nog de aanleg van een nieuwe golfbaan. ‘Op kaalgeslagen Volgens projectontwikkelaar ­Grontmij blijft de golfsport de komende agrarische terreinen zijn de golfbanen vaak een aanwinst voor het landjaren zeker populair. De projectontwikkelaar wil het aantal golfbanen in schap. Maar projectontwikkelaars proberen soms de mooiste plekjes Nederland verdubbelen in samenwerking met een bedrijf dat zich de Golf Management Groep (GMG) noemt. Volgens Stef van Remmen, businessmavoor de sport te verwerven. Omdat de vorige kabinetten het toezicht op nager Golf van Grondmij, is golf met circa 250.000 beoefenaars na voetbal, de natuurrichtlijnen te grabbel hebben gegooid, is er de afgelopen jaren te veel natuur verloren gegaan,’ zegt Cooijmans. Hij hoopt dat het nieutennis en turnen de vierde sport van Nederland, die jaarlijks groeit met zo’n we kabinet in de Wet ruimtelijke ordening het toezicht op de ecologische 10 à 15 procent. ‘De komende tien jaar is er in Nederland behoefte aan zo’n hoofdstructuur zal aanscherpen. ‘Nu ligt het toezicht bij de gemeenten honderd nieuwe banen,’ stelt Van Remmen op de website van Grontmij. Of en die blijken niet direct de beste belangenbehartigers van de n ­ atuur,’ deze banen mogen knabbelen aan de randen van natuurgebieden, is meent Cooijmans, die binnenkort naar de Raad van State afreist, om daar ­volgens Cooijmans een vraag waarover de ­ministers zich moeten uitspreken. tegen de aanleg van een nieuwe golfbaan in de Brabantse gemeente ‘Als het aan de gemeenten ligt, komen er de komende jaren in elk geval nog een heleboel golfbanen bij.’< [Arne Gielen] Son en Breugel te ageren. Cooijmans: ‘De Raad van State heeft het

10

PM 7 / 6

nieuws <

De kunst van het weglaten Wat te doen met de zwarte bladzijden uit onze geschiedenis?

De collectie van het nieuw te vestigen Nationaal Historisch Museum is tot op heden weinig besproken. De canon van de Nederlandse geschiedenis, die de leidraad van de collectie moet vormen, toont aanmerkelijk minder grandeur dan schilderijen uit de Gouden Eeuw doen vermoeden. Nederlanders bleken in de praktijk de oren maar al te graag naar de handel te laten hangen. Het was zelfs kenmerkend voor de tegenwoordig veelgeprezen VOC-mentaliteit.

vertelt over de oprichting van het museum voor de Duitse geschiedenis: ‘Het idee ontstond in 1982 bij het aantreden van Helmut Kohl. De term nationalistisch voor een museum lag in die tijd nog erg gevoelig. Bewust is gekozen voor een historisch museum van na 1945. Er was veel onrust in de samenleving over de identiteit van het opgedeelde land. Het museum moest hierop een antwoord geven.’ Het hoofd educatie benadrukt het belang van onafhankelijkheid van een nationaal museum. Ze vermoedt dat de Nederlandse behoefte aan een nationaal museum voor een belangrijk deel gevoed wordt door het immigratieprobleem. Ook in Spanje ligt de oprichting van een nationaal historisch museum lastig. ‘Een museum moet boven nationalisme kunnen staan, dat zie ik in Spanje nog niet gebeuren,’ aldus Jorge Wagensberg, directeur van het Spaanse museum CosmoCaixa, het Europees Museum van het Jaar 2006. Ook is de verdeeldheid tussen de Spaanse regio’s volgens hem te groot. ‘Een museum in Barcelona zal vooral de Catalaanse geschiedenis belichten.’ Hij is geen voorstander van een nationaal historisch museum: ‘Wetenschap is universeel, je moet een museum niet voor politieke doeleinden willen gebruiken. De interpretatie van het verleden verandert met de tijd. Wat nu verkeerd is, kan over een paar jaar anders zijn.’

DNA-onderzoek ‘De korte geschiedenis van België zit vol gevoelige momenten,’ aldus An Lavens van het Belgische Belvue museum. ‘Wij kiezen ervoor alles aan de bezoeker te laten zien.’ Het probleem hierbij is vaak wel de objectiviteit, geeft ze toe. Lavens adviseert het nieuwe Nederlandse museum vooral kritisch te zijn, en de bezoeker zo veel mogelijk zelf een mening OCW • In juni maakt minister Plasterk bekend waar het nieuwe Nationaal Historisch Museum wordt gevestigd. De toekomstige locatie houdt al tijden te laten vormen. ‘Een gevoelig onderwerp als de koningskwestie of de gemoederen bezig. Den Haag, Amsterdam en Arnhem zijn als kanshebCongo proberen we op een neutrale manier te behandelen door documenten van verschillende partijen te tonen.’ bers genomineerd, terwijl ook Almere, Utrecht en Den Bosch interesse Zou Nederland het slavernijverleden objectief kunnen belichten? hebben getoond. De collectie van het nieuwe museum is daarentegen Volgens Maria Karg van het Nationaal Instituut Nederlands Slavernijvernauwelijks aan de orde geweest. Plasterk gaf aan dat de canon van de leden en Erfenis kan dat niet. Het gebrek aan objecten over het slavergeschiedenis, gepresenteerd door de commissie-Van Oostrom in 2006, een nijverleden is een complicerende factor. ‘Er zijn kleine pentekeningen belangrijke leidraad moet zijn. De vraag is welke rol het Nederlands slavernijverleden, een van de elementen uit de canon, krijgt toebedeeld en uit Frankrijk over de slavernij, maar deze vallen in het niet naast de glorieuze portretten van Nederwat de bezoeker te zien zal krijgen landse helden uit de Gouden Eeuw.’ over andere zwarte bladzijden uit de ‘Nederland heeft in de geschiedenis een vaderlandse geschiedenis. Toch is het volgens Karg wel betraditie gehad waarbij elk principe opzij langrijk het onderwerp een plaats Het nationaal historisch museum in werd gezet als het handel opleverde’ te geven in het nationaal museum. Wenen laat de Oostenrijkse geschie‘Erkenning, onder andere in de canon, is voor ons heel belangrijk. Daardenis eindigen in 1914. Het Duitse Haus der Geschichte in Bonn begint pas naast brengt DNA-onderzoek dat deel van ons verleden steeds dichterbij. na 1945. En hoewel New York zonder slavernij waarschijnlijk nooit zijn Steeds meer mensen kunnen de slavernij in hun stambomen herleiden.’ huidige importantie zou hebben gekregen, toont het historisch museum ter Wim van der Weiden is de schrijver van het plan voor het nieuwe plaatse niets over de pijnlijke episode uit de geschiedenis. ‘Landen met een museum dat in september door de Tweede Kamer is goedgekeurd. Hij nationaal historisch museum hebben over het algemeen problemen gehad met hun verleden,’ zegt Ronald de Leeuw, directeur van het Rijksmuseum. vindt het belangrijk dat het nieuwe museum de bezoeker ook op de De behoefte aan een nationaal museum kan, meent hij, worden verklaard zwarte bladzijden uit het nationale verleden zal wijzen. ‘Het hoeft niet uit de onrust na de politieke moorden op Fortuyn en Van Gogh. benadrukt te worden, maar het hoort wel bij ons,’ vindt Van der Weiden. ‘Nederland heeft in de geschiedenis een traditie gehad waarbij elk principe opzij werd gezet als het handel opleverde. Dat is óók de VOCSymbool mentaliteit waar Balkenende het over had.’ < [Sandra Verdel] Simone Mergen, hoofd educatie van het Duitse Haus der Geschichte, PM 7 / 6

11

coverstory > Toezicht vastgoedsector blijkt wassen neus

Machtsmisbruik in de makelaardij

12

PM 7 / 6

Tekst maurice swirc beeld rob jongbloed

Er is veel mis in de wereld van de makelaars. Consumenten worden bedonderd en van vrijemarktwerking is geen sprake. De politiek en de NMa kijken toe vanaf de zijlijn.

‘Makelaars kunnen in Nederland gewoon doen waar ze zin in hebben. Niemand fluit ze terug,’ vertelt Peter Cornelissen. Hij was zelf zes jaar lang makelaar en is tegenwoordig adviseur bij vastgoedprojecten. ‘Het gaat ­makelaars alleen om het snel verdienen van geld. De argeloze consument is daarvan de dupe.’ Cruisend over een landweggetje in zijn ruime wagen heeft Cornelissen nog steeds de bekende makelaarslook: lekker strak in een krijtstreeppak, met glimmende haren en ­zonnebril. Aangekomen in zijn kantoor aan het pittoreske dorpsplein van het Overijsselse Heino vertelt hij aanvankelijk rustig over de misstanden in de makelaardijsector. Naarmate het gesprek vordert komt er vuur in zijn ogen. Hetzelfde vuur dat smeult op de pagina’s van zijn boek Makelaardij of maffia waarvan er inmiddels vijfduizend over de toonbank gingen. Zelf stopte hij als makelaar, uit frustratie over de in zijn ogen verziekte en vercorrumpeerde sector. Zijn ongenoegen over de misstanden schreef hij van zich af. ‘Een voorbeeld is het gebruik van stromannen,’ zegt Cornelissen. ‘In mijn directe ­omgeving bijvoorbeeld maakt een makelaar met een goede reputatie zich daar schuldig aan. Vaak zijn de slachtoffers naïeve mensen, bijvoorbeeld ouderen die hun hele leven al in hetzelfde huis wonen. De makelaar stelt ze dan een veel te lage vraagprijs voor. Vervolgens wordt het huis gekocht door een ­stroman, die het snel doorverkoopt voor de werkelijke marktprijs. De winst wordt verdeeld tussen de makelaar en de stroman. Het resultaat: ­bestolen oudjes die dat zelf niet eens doorhebben. Zo kan ik nog veel meer voorbeelden geven.’ Verziekt De woningmarkt in Nederland is verziekt doordat geen sprake is van vrijemarktwerking, is het argument van Cornelissen. In zijn boek schetst hij ook de dubieuze rol hierin van de vastgoedhandelaar, de projectontwikkelaar, de bank, de hypotheekadviseur, de ­notaris,

de taxateur en de brancheverenigingen. De makelaar vervult in dat vastgoed-netwerk een centrale rol doordat hij de ­cruciale schakel vormt met de consument. Van die machtspositie maken makelaars graag misbruik, vooral ten koste van de consument. Volgens Cornelissen geldt in het verlengde daarvan hetzelfde voor de NVM, met een marktaandeel van ruim 70 procent en 3.900 leden verreweg de grootste branchevereniging. Cornelissen is bepaald niet de enige die rept over misstanden in de makelaardijsector. In de media was er de afgelopen jaren regelmatig aandacht voor sjoemelende makelaars en het netwerk eromheen. Maar in Den Haag stond het onderwerp nauwelijks op de ­politieke agenda. Totdat met de moord op de Amsterdamse makelaar en vastgoedhandelaar Willem Endstra in 2004 de vervlochtenheid tussen de onder- en bovenwereld in de vast-

‘Een makelaar die zich misdraagt, kan ongebreideld doorgaan met zijn praktijken’ goedsector prominent in beeld kwam. Op aandringen van de Tweede Kamer gaf minister Donner van Justitie opdracht tot een ­onderzoek aan het Wetenschappelijk Onderzoeks- en Documentatiecentrum (WODC) van zijn eigen ministerie. Op 6 maart 2007 stuurde minister Hirsch Ballin het resultaat daarvan naar de Kamer: het rapport Malafide activiteiten in de vastgoedsector. De onderzoekers van Erasmus Universiteit Rotterdam en onderzoeksgroep Beke vellen daarin een kritisch oordeel over de gebrekkige aanpak door overheden en opsporingsdiensten van misstanden in de vastgoedsector zoals fraude en oplichting. Evenals Cornelissen noemen zij als een van de oorzaken het gebrek aan toezicht vanuit bracheorganisaties. De interne controle­ systemen bij die koepels hebben in de praktijk meer ‘symboolwaarde’ dan dat ze werkelijk zorgen voor effectieve controle. Door het vrije

beroep van makelaar en taxateur is er feitelijk sprake van een soort jungle zonder regels. Extern toezicht toezicht ontbreekt, terwijl het interne toezicht van de NVM in de praktijk ‘zeer summier’ is, aldus het onderzoeksrapport. Niet alleen bij de NVM maar ook bij de twee aanzienlijk kleinere makelaarskoepels VBO en LMV stelt het tuchtrecht weinig voor. De NVM probeert het NVM-lidmaatschap te verheffen tot ‘een soort keurmerk zodat de consument erop kan vetrouwen dat de ­k waliteit en de integriteit gewaarborgd zijn.’ Dat wordt niet waargemaakt, concluderen de onderzoekers. Niet reëel ‘Er zijn bij die beroepsorganisaties tamelijk weinig tuchtzaken. Dat is toch apart,’ licht Henk Ferwerda toe. Hij is criminoloog en medeauteur van het WODC-onderzoek, waarvoor hij sprak met taxateurs, makelaars en notarissen. ‘Het is voor de sector zelf van groot belang dat de zwarte schapen eruit worden gepikt. Die misstanden zijn slecht voor het imago van de makelaardijsector als geheel.’ De huidige problemen komen volgens ­Ferwerda mede voort uit het afschaffen van de eed voor makelaars in 1999. Sindsdien mag iedereen in Nederland zich makelaar noemen. ‘Als een politieman misstappen begaat, is hij zijn baan kwijt. Een makelaar die zich misdraagt, kan in de praktijk ongebreideld doorgaan met zijn praktijken. De consument is het kind van de rekening,’ stelt Ferwerda vast. ‘De sector moet een stuk transparanter worden. In dit verhaal gaat het overigens zeker niet alleen om makelaars, maar om een hele schakel van spelers zoals notarissen en taxateurs. Allemaal functionarissen in de zogenoemde bovenwereld.’ ‘Die aantijging over het gebrek aan transparantie is niet reëel,’ vindt woordvoerder Roeland Kimman van de NVM. ‘Hoe transparanter, hoe beter natuurlijk. Maar wij zijn al aardig transparant en hebben de sector als geheel een stuk transparanter gemaakt.’

PM 7 / 6

13

­ imman wijst daarbij op Funda, waarop NVMK makelaars woningen te koop aanbieden. ‘Door Funda kan de consument zelf bekijken wat er te koop staat en een afweging maken.’ Maar wat vindt hij van de aantijging dat het NVMtuchtrecht in de praktijk weinig voorstelt? ‘Natuurlijk kan het altijd beter. In ieder geval hebben we na het afschaffen van de eed voor makelaars als NVM gezegd: een makelaar is bij ons ook echt een makelaar. Die is in het vastgoed gecertificeerd en heeft opleidingen gehad. Als brancheorganisatie kunnen we zo het kaf van het koren scheiden. We hebben ook een erecode opgesteld waaraan NVMmakelaars zich moet houden. Zij mogen ­bijvoorbeeld niet handelen in huizen door een huis te kopen en vervolgens door te verkopen. Daar zorgt de erecode voor.’ Kimman vertelt dat in 2006 in totaal 23 NVM-leden werden geroyeerd, vooral wegens het niet voldoen aan opleidingsvereisten. Daarnaast werden ongeveer vijf makelaars geroyeerd wegens het gebruik van een stroman. Kimman: ‘Dat zijn er niet erg veel. Maar royeren van eigen leden doe je niet zo gauw. Dat is echt een uiterste middel.’ Kimman wijst in dit kader ook met de beschuldigende vinger in de ­richting van de consument zelf. ‘Consumenten die gedupeerd zijn, moeten niet alleen komen met beschuldigingen, maar moeten hun klacht ook goed onderbouwen. Daar ontbreekt het

14

PM 7 / 6

nogal eens aan.’ Windowdressing In december 2005 kwamen de Consumentenbond, consumentenorganisatie Vereniging Eigen Huis, de Stichting Geschillencommissies en de NVM met ronkende persberichten over de oprichting van de Geschillencommissie Makelaardij. Eindelijk was er vanaf 1 ­januari 2006 een onafhankelijke instantie waar consumenten terechtkunnen met een klacht over de eigen makelaar. De NVM weigerde zich aanvankelijk aan te sluiten bij de geschillencommissie met het argument dat het eigen tuchtrecht uitstekend functioneert.

‘Er zal expliciet worden gekeken naar de rol die notarissen spelen’ Uiteindelijk sloot de NVM zich, evenals de twee andere makelaardijkoepels, toch aan. Eén lid van de geschillencommissie is ­aangezocht door de Stichting Geschillen­ commissies, één door de Consumentenbond en één door de makelaardijkoepels. Alle ­leden zijn onafhankelijk en onpartijdig, ­benadrukt de Stichting Geschillencommissies. In tegenstelling tot het NVM-tuchtrecht is bij de geschillencommissie wel een schadevergoeding aan de consument ­mogelijk.

Vooralsnog blijkt de slagkracht van de ­ eschillencommissie Makelaardij nogal G ­b eperkt. Over heel 2006 werd één klacht ­gegrond en één klacht ten dele gegrond verklaard, zo blijkt uit het jaarverslag van de commissie. Van de 76 ingediende klachten werden er 61 om procedurele gronden direct afgewezen. In de eerste drie maanden van 2007 is geen enkele klacht gegrond verklaard, laat een woordvoerder van de commissie ­weten. Cornelissen vindt de ontvankelijkheidsvereisten van de commissie, bijvoorbeeld dat een zaak niet meer dan drie maanden oud mag zijn en dat het niet mag gaan om een belang van meer dan 10.000 euro ‘veel te streng’. ‘Daardoor is ook deze club niets anders dan windowdressing,’ zegt ­Cornelissen. Ook Ferwerda vraagt zich af of de oprichting van de geschillencommissie voldoende is om de problemen in de makelaardijsector op te lossen: ‘Er moet echt meer gebeuren dan dat. Het is aan de politiek om daar stappen in te nemen.’ De Tweede Kamer drong in april tijdens het debat over het WODC-rapport bij minister Hirsch Ballin aan op ‘concrete acties’ om ­misstanden in de vastgoedsector harder aan te pakken. De minister moest kijken naar de rol van notarissen, makelaars en banken. Hirsch Ballin verwierp het verwijt dat de overheid niet daadkrachtig genoeg optreedt tegen

coverstory < wanpraktijken in de vastgoedsector. Hij wees op de zinsnedes in het regeerakkoord over geïntensiveerde aanpak van fraude en georganiseerde criminaliteit. Toch zegde hij de Kamer een vervolgonderzoek door het WODC toe, dat naar verwachting eind 2007 klaar is. ‘Dat onderzoek zal plaatsvinden aan de hand van een aantal concrete strafdossiers,’ licht woordvoerder Ivo Hommes van het ministerie van Justitie toe. ‘Daarbij zal expliciet worden gekeken naar de rol die ­notarissen spelen.’ Er wordt door justitie geen concrete actie ondernomen op het terrein van de makelaardij, noch wordt daar expliciet ­onderzoek naar gedaan, vertelt Hommes desgevraagd. ‘Voor zover ik weet is het onderwerp ook niet doorgespeeld aan de ministeries van Economische Zaken of Vrom.’ Illegale kartelpraktijken Niemand kan intussen heen om de allesoverheersende positie van de NVM in de Nederlandse makelaardijsector. Grote troef daarbij is huizensite Funda. Met een belang van 51 procent is de NVM grootaandeelhouder. Alleen NVM-makelaars mogen huizen plaatsen op de site met een marktaandeel op internet van naar schatting 75 procent. ‘Daardoor word je als consument feitelijk gedwongen een NVMmakelaar in de arm te nemen,’ zegt Cornelissen. Volgens hem maakt de NVM zich hierdoor schuldig aan kartelvorming en ondergraaft zij

het vrijemarktprincipe. Eind 2004 diende hij hierover een klacht in bij de Nederlandse ­Mededingingsautoriteit (NMa). In mei 2006 berichtte de NMa dat zijn klacht onvoldoende reden is voor een onderzoek. Dezelfde maand diende de Vereniging Eigen Huis een klacht in bij de NMa over het afschermen van de Funda-site voor concurrenten en ontoelaatbare onderlinge afspraken tussen NVM­makelaars. Begin mei 2007 besliste de NMa opnieuw dat de NVM geen sanctie krijgt. Wel moest de NVM door middel van een intern compliance programma voorkomen dat ­sprake is van machtsmisbruik door eigen leden.

‘Onbegrijpelijk dat de NMa geen actie onderneemt’ Intussen oordeelde het gerechtshof in ­ rnhem in juli 2006, dat de NVM zich met A Funda wel degelijk schuldig maakt aan ­illegale kartelpraktijken. De zaak was aangespannen door de website Zoekallehuizen.nl. Via emails en brieven bleek de NVM eigen makelaars te adviseren om hun websites af te schermen en het doorlinken naar hun site door Zoekallehuizen.nl te verbieden. Toch ziet de NMa nog steeds geen reden voor onderzoek naar de vermeende monopoliepositie van de NVM. ‘Een marktaandeel van 75 procent hoeft geen probleem te zijn. Het gaat erom dat de consument voldoende keuze heeft. Dat is het

geval.’ Cornelissen: ‘Als je de gewone man in de straat vraagt op welke website je moet kijken om een huis te kopen, noemt 99 van de 100 Funda. Ofschoon er langzaam barstjes komen in de positie van de NVM door nieuwe huizenwebsites, is de positie van Funda nog steeds bijna onaantastbaar. Onbegrijpelijk dat de NMa geen actie onderneemt.’ Makelaarskoepel LMV, met ruim vijfhonderd aangesloten makelaars een van de twee ­kleine concurrenten van de NVM, pleit al jaren voor de oprichting van een aparte autoriteit voor de makelaardij, vergelijkbaar met de DTe (energiemarkt) en de AFM (financiële markt). Ook met het doel afspraken tussen individuele makelaars te monitoren. De NMa laat bij monde van woordvoerder Annelou van ­Egmond weten daar niets in te zien. ‘Wij houden alle markten in de gaten. Ook de makelaardij. Als er al behoefte bestaat aan een aparte autoriteit, is het aan de politiek om daar een beslissing over te nemen. Maar branches zeggen nogal snel dat ze zo bijzonder zijn dat er speciaal toezicht nodig is.` De NVM ziet helemaal niets in een speciale waakhond. ‘Wij als NVM waken zelf zo goed als mogelijk,’ aldus NVM-woordvoerder ­Kimman. ‘In elke branche zul je altijd een ­percentage hebben dat zich niet aan de regels houdt. Wat voor maatregelen je ook treft. Daar verander je niets aan.’ <

PM 7 / 6

15

interview >

Wim Schreuders, directeur Dienst Werk en Inkomen Amsterdam:

‘Dit is hét moment om meer mensen aan het werk

16

PM 7 / 6

TEKST imre de rOO

Foto: Mark de Rouw

te krijgen’

Wim Schreuders is de eerste directeur van de gemeentelijke Dienst Werk en ­Inkomen (DWI) van de gemeente Amsterdam, die in het voorjaar van 2006 ­ontstond uit samenvoeging van de Sociale Dienst Amsterdam (SDA), NV Werk en Maatwerk Amsterdam. De DWI in Amsterdam verstrekt een bijstandsuitkering aan zo’n 35.000 mensen met een re-integratiedoelstelling. Een gesprek over het terugdringen van het aantal uitkeringen, de samenwerking met CWI en UWV en de voorganger van de DWI, de SDA. ‘Het feit dat er zeven verschillende directeuren in zeven jaar aantraden was een teken aan de wand.’

PM 7 / 6

17

Op de Participatietop, die dezer dagen moet plaatsvinden, buigen de werkgevers- en werknemersorganisaties zich samen met het kabinet over de vraag hoe meer mensen in Nederland aan de arbeidsmarkt kunnen deelnemen. Als voorschot daarop liet staatssecretaris Ahmed Aboutaleb van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) al weten het aantal bijstandsuitkeringen in de komende vier jaar met 75.000 te willen verlagen. Daarnaast heeft hij met de gemeenten afgesproken dat zij nog eens 25.000 mensen die geen uitkering hebben maar ook niet werken, aan een baan zullen helpen. Als directeur van de DWI moet Schreuders de afpraken tussen Aboutaleb en de Amsterdamse wethouder voor Werk en Inkomen Hennah Buyne realiseren. Uw voormalige baas Ahmed Aboutaleb heeft grootse plannen voor het terugdringen van het aantal uitkeringen. Zijn die volgens u haalbaar? ‘In een meerjarenperspectief zijn het heel ambitieuze, maar realistische cijfers. Voor Amsterdam betekent dit dat wij zo’n achtduizend uitkeringsgerechtigden aan een baan moeten helpen. Daar gaan wij hard ons best voor doen. Ook de opvolgster van Aboutaleb in Amsterdam, wethouder Hennah Buyne, is heel ambitieus wat dat betreft. Het is niet alleen een sociale wens om zo veel mogelijk mensen aan de slag te krijgen, het is ook een economische noodzaak. Want we kunnen wel topbedrijven

‘Wij worden wekelijks gebeld door bedrijven die op zoek zijn naar werknemers’ aantrekken die zich hier vestigen, maar die moeten natuurlijk wel bediend worden. Iedereen die aan het werk kan hebben we in Amsterdam nodig. Juist ook aan de onderkant van de arbeidsmarkt, want anders rijdt de bus niet of is er geen thuiszorg. Omdat er nu in veel sectoren sprake is van krapte op de arbeidsmarkt, is dit hét moment om iedereen te laten meedoen. Drie jaar geleden had de DWI bijvoorbeeld nauwelijks contact met werkgevers. Nu is dat schering en inslag. Wij worden wekelijks gebeld door bedrijven die op zoek zijn naar werknemers.’ Kan de DWI Amsterdam aan die vraag ­voldoen? ‘Wij kunnen vrijwel nooit direct leveren. Als het Gemeentelijk Vervoer Bedrijf (GVB) bijvoorbeeld honderd buschauffeurs nodig heeft, hebben wij die niet kant-en-klaar op de bank zitten. Maar wij kunnen wel mensen opleiden zodat ze een jaar later aan de slag kunnen.

18

PM 7 / 6

Drie jaar geleden zagen werkgevers dat niet zitten en haalden zij hun werknemers gewoon ergens anders vandaan, nu willen zij wel meewerken aan dergelijke projecten.’ Niet iedereen is zomaar om te scholen. Wat doet Amsterdam nog meer om mensen met een bijstandsuitkering aan werk te ­helpen? ‘Met het project Eigen Werk, een samenwerkingsverband met het UWV en het CWI, helpen wij mensen boven 40 jaar actief bij het opzetten van een eigen bedrijf. Zij hebben vaak waardevolle werkervaring, maar kunnen geen baan vinden. Zij krijgen van ons groepstrainingen waar zij bijvoorbeeld leren hoe je een bedrijfsplan moet maken en hoe je de administratie moet opzetten. In een jaar tijd hebben hier 291 mensen aan meegedaan, van wie er al 65 definitief zijn uitgestroomd naar werk. Met de wetenschap dat de meesten nog in het traject zitten, is dat geen slechte score. Ook klanten die niet willen werken of die als lastig of agressief te boek staan, worden begeleid. Pantar, de voormalige sociale werkplaats, geeft hun bijvoorbeeld in een beschutte omgeving de mogelijkheid te leren werken. Het traject kenmerkt zich door een strakke begeleiding en een lik-op-stukbeleid: wie zich niet gedraagt, wordt 200 euro gekort, dit kan oplopen tot een kwart van iemands uitkering.’ Amsterdam kreeg landelijke aandacht voor het leer-werkproject waarbij jongeren on-

der 27 jaar geen uitkering krijgen, maar verplicht worden te werken of leren. Heeft die aanpak effect? ‘Dat werkt zeker. In Amsterdam zitten relatief weinig jongeren – nog geen tweeduizend – in de bijstand. Meer dan veertienhonderd jongeren tot 27 jaar doen mee aan een re-integratieproject. Wie bij ons binnenkomt krijgt te horen dat hij in principe geen bijstandsuitkering krijgt, maar een baantje. Je moet wel wat voor je geld doen. Wij maken ons veel meer zorgen over de slecht opgeleide werkloze jongeren die zich niet bij ons melden. Hoeveel dat er zijn is niet bekend. Soms vinden zij zelf een baantje, of zij hangen gewoon op straat. Zij ontwikkelen geen competenties die nodig zijn voor duurzaam werk. Wij gaan daarom nu de wijken in om ook hen te verleiden in ons traject te stappen. Als wij deze jongeren nu niet proberen te bereiken, staan zij over een paar jaar voor onze neus, zonder werk, en weten zij niet hoe zij verder moeten zonder opleiding.’

‘Wie zich niet gedraagt, wordt 200 euro gekort’ Wie betaalt de re-integratietrajecten? ‘De werkgever en de DWI nemen elk een deel voor hun rekening. Welk deel varieert per project en hangt onder meer af van de krapte in een bepaalde sector. Een bedrijf dat op zoek is naar buschauffeurs of beveiligers, die moeilijk te vinden zijn, is over het algemeen wel bereid in de opleiding van goede mensen te investeren. Daar dragen wij dan relatief min-

interview <

Er is regelmatig kritiek op het functioneren van de re-integratiemarkt. Bent u het daarmee eens? ‘Er zijn twee waarheden op dit vakgebied: er zijn ten eerste banen nodig om het werk goed te kunnen doen en de gemeente Am-

‘Met het CWI en de UWV kunnen wij hier in Amsterdam lezen en schrijven’ sterdam moest beter worden in re-integratie. Economisch is de situatie inmiddels een stuk beter dan een paar jaar geleden, er zijn genoeg vacatures. Als mensen de juiste competenties hebben, dan is er werk. Dat hoef je niet meer te creëren. Ik vind dat de DWI Amsterdam steeds beter slaagt in de re-integratie van bijstandsgerechtigden. We zijn zeker op de goede weg. Maar het kan natuurlijk altijd beter. Onderzoeksbureau Seo concludeerde eind vorig jaar, na bestudering van de ontwikkeling van de in- en uitstroom van Amsterdammers met een uitkering, dat re-integratie wel werkt. De kans dat een uitkeringsgerechtigde binnen twee jaar via zo’n traject naar werk doorstroomt is 28 procent. Zonder begeleiding is die kans 23 procent.’ De DWI werkt veel samen met andere organisaties. Hoe verloopt die samenwerking? ‘Het is essentieel om met vakmensen te overleggen en elkaars goede ideeën op te pakken. Met de vier grote steden gaat dat bijvoorbeeld prima. En met het CWI en de UWV kunnen wij hier in Amsterdam lezen en schrijven. Voor Amsterdammers is niet te onderscheiden wie

wat doet: zij hebben één aanspreekpunt. Wij zoeken het vervolgens onderling wel uit. Natuurlijk kan de samenwerking altijd nog beter. Maar voorlopig moeten wij maar eens focussen op de klant en niet te veel meer veranderen in de uitvoeringsorganisaties zelf.’

‘Medewerkers plaatsten ­zichzelf ten onrechte in een slachtofferrol’ Amsterdam stond jarenlang bekend als het walhalla voor uitkeringsfraudeurs. Het was, zoals het heette, een zooitje bij de Sociale Dienst, de voorganger van de DWI. Hoe is dat nu? ‘Voor een deel berust dat idee op verkeerde beeldvorming. De organisatie was bovendien niet in staat om te laten zien dat er ook goede dingen gebeurden. Het feit dat er zeven verschillende directeuren in zeven jaar aantraden was een teken aan de wand. Het zware weer heeft uiteraard ook zijn weerslag gehad op de mensen die hier werkten. Medewerkers plaatsten zichzelf ten onrechte in een slachtofferrol. De samenvoeging van de SDA, NV Werk en Maatwerk moest ervoor zorgen dat de verstrekking van uitkeringen en de re-integratie van uitkeringsgerechtigden efficiënter en effectiever werd. Het was geen gemakkelijke periode. Maar inmiddels staan alle neuzen dezelfde kant op: iedereen die hier werkt gaat ervoor om zo veel mogelijk mensen aan het werk te helpen. Een organisatie weer laten presteren kan alleen als mensen plezier in het werk hebben. Toen ik in 1980 bij de Belastingdienst te maken kreeg met een uitkeringsgerechtigde die zwart werkte, kreeg ik geen gehoor bij de betreffende gemeentelijke sociale dienst toen ik daarnaar vroeg. Want ‘onze klanten frauderen niet’. Die mentaliteit is absoluut veranderd. Elk signaal wordt nu serieus opgepikt. Ik denk dat wij redelijk succesvol zijn in het uitbannen van misbruik. Fraude moet worden bestreden. Anders verlies je draagvlak voor het verstrekken van uitkeringen aan wie het echt nodig hebben. Als mensen ervaren dat je andere eisen stelt maar daar wel met respect voor je klanten mee omgaat, ontstaat in de loop der jaren een ander beeld. Voor de buitenwereld is nu duidelijk dat je in Amsterdam geen bijstandsuitkering voor niets krijgt. Klanten vinden alle veranderingen, zowel in de wetgeving als in de organisatie, niet altijd even prettig. Dat we in een recent klanttevredenheidsonderzoek toch een 6,6 krijgen, beschouw ik dan ook als een schouderklopje.’ <

Foto: Mark de Rouw

der aan bij. In andere sectoren is onze bijdrage groter. Via de gemeente krijgt de DWI voor re-integratietrajecten dit jaar 210 miljoen euro van het rijk. Als een gemeente het slechter doet dan de rest van Nederland bij de reintegratie van bijstandsgerechtigden, moet zij het tekort dat ontstaat zelf bijpassen. Als je het beter doet mag je het surplus zelf houden om het weer in nieuwe projecten te stoppen. Dat is een enorme stimulans om het goed te doen. Overigens worden bedrijven ook los daarvan gestimuleerd om bijstandsgerechtigden in dienst te nemen. Omdat deze als werknemers vaak niet meteen volledig productief zijn, ­worden werkgevers daarvoor in het eerste dienstjaar gecompenseerd, doordat de DWI meebetaalt aan de loonkosten. Deze tegemoetkoming bedraagt maximaal zesduizend euro, voor een werkweek van 32 uur. Er zijn ­ongeveer 250 bedrijven die van deze regeling gebruikmaken.’

wim schreuders Wim Schreuders (Vlaardingen, 1958) begon zijn carrière, na zijn eind­ examen atheneum A, in 1976 als ­administratief medewerker bij de ABN. Na een jaar hield hij het particuliere bedrijfsleven voor gezien en trad hij aan bij de Rijksbelastingdienst waar hij 25 jaar zou blijven. Daar ontwikkelde hij zich via de weg van de education permanente van controleur in opleiding tot voorzitter van het managementteam Regio Zuidwest. Na twee jaar te hebben gefunctioneerd als adviseur van non-profitinstellingen op het gebied van organisatie en management werd hij de eerste directeur van de in 2006 gevormde Dienst Werk en Inkomen (DWI) Amsterdam, een fusie van de Sociale Dienst ­Amsterdam, NV Werk en Maatwerk Amsterdam.

PM 7 / 6

19

achtergrond >

20

PM 7 / 6

Tekst jos van der lans Beeld femke van heerikhuizen en rob jongbloed

Handleiding voor nieuwe senatoren

Hoe overleef ik de tweede termijn? Op 12 juni treedt een nieuwe Eerste Kamer aan. GroenLinks-Kamerlid Jos van der Lans heeft zich acht jaar lang vastgebeten in wetsvoorstellen om het de regering zo lastig mogelijk te maken. Toch stond hij in zijn tweede termijn regelmatig met de mond vol tanden, een ervaring die Van der Lans zijn opvolgers niet gunt. Als afscheidscadeau presenteert hij tien tips om de tweede termijn te overleven. ‘Details zijn voor de dommen.’

Ach, die eerste termijn, daar slaat iedere parlementariër zich wel doorheen, zeker in de Eerste Kamer. Het moment dat je als Kamerlid ‘op’ mag, dat een wetsvoorstel ‘plenair’ gaat, zie je weken van tevoren aankomen. Een beetje doorgewinterde senator kan, zodra de memorie van antwoord van de regering is ontvangen, de datum van behandeling behoorlijk naar zijn hand zetten. Senatoren hebben immers eigenlijk geen tijd om senator te zijn, daarvoor doen ze te veel belangrijke dingen. In die hoedanigheid scheppen ze voor zichzelf een zee van voorbereidingstijd. Goed beslagen ten ijs komen in de eerste termijn is dus een koud kunstje. In zo’n tien, vijftien minuten kun je altijd wel een paar puntjes wegzetten, oplepelen wat je zo links en rechts aan kritiekpunten in de knipselkranten hebt gelezen (de meeste kritische opmerkingen worden je ongevraagd toegezonden door belangenorganisaties) en nog wat algemene opmerkingen maken. Zo zitten de eerste alinea’s er al snel op en de rest is een kwestie van het uitwerken van aantekeningen. Het is even wennen in het begin, maar als je het doorhebt, is het een fluitje van een cent. Maar dan die tweede termijn, dat is andere koek. De minister is uitgebreid en gedegen op alle opmerkingen en kritiekpunten ingegaan. De ambtenaren ontvangen immers dezelfde brieven, lezen dezelfde vaktijdschriften, krijgen dezelfde knipselkranten en raadplegen dezelfde promovendus, dus je moet wel over een extreme intelligentie beschikken wil je iets te

berde brengen dat het leger ambtenaren nog niet heeft doorzien. De meeste antwoorden op vragen van Kamerleden liggen al klaar voordat ze überhaupt gesteld zijn. Wat valt er dan nog te zeggen? Het katheder wacht, onverbiddelijk. Het moment dat de voorzitter je uitnodigt voor de tweede termijn – ‘Het woord is aan…’ – is onontkoombaar. Je staart

den haag bepaalt naar eigen zeggen minder, praten doen de dames en heren politici des te meer naar je aantekeningen, je pijnigt je hersens, krabbelt snel wat woorden op en ineens sta je wat halfbakken zinnen te stamelen, wanhopig in je aantekeningen te zoeken om dan toch maar wat herhalingen op te dissen. Uiteindelijk lukt het, vrees niet. Werkenderweg raakt de senator geoefend in de open eindjes van het wetgevingsproces, in wijsheden waar je je geen buil aan kunt vallen, in open deuren die zelfs een complete batterij ambtenaren niet dicht krijgt. Maar het zou weinig collegiaal zijn om toekomstige senatoren het wiel opnieuw te laten uitvinden. Om die reden presenteer ik, bij wijze van overdrachtdossier, een kleine bloemlezing van politieke wijsheden om de tweede termijn te overleven. 1. Evalueren moet Een van de meest merkwaardige eigenschappen van Nederlandse wetten is dat ze de neiging

hebben veranderingen teweeg te brengen die niet zijn voorzien: de onbedoelde effecten. Met andere woorden: hoe overtuigend een minister ook durft te beweren dat zijn wet het beoogde doel haalt, zeker is dat allerminst. Statistisch gesproken is het zelfs zo dat de kans dat er iets onverwachts gebeurt, groter is dan de kans dat het gebeurt zoals verwacht. Vandaar dat een senator altijd aan de orde kan stellen dat het van het grootste belang is dat de wetgever de vinger aan de pols houdt of alles wel volgens plan verloopt. Evalueren dus. Monitoren, zo mag je het ook noemen. Liefst nog wat sneller dan de minister van plan was. Kom je altijd mee weg. De minister zal het ook altijd toezeggen, wie is er nu tegen evalueren? 2. Beter communiceren Wat het ook altijd goed doet, is het opwerpen van de vraag of burgers wel voldoende geïnformeerd zijn. En de vraag stellen is hem in dit soort gevallen ook altijd beantwoorden: nee dus. In de stukken wordt er over het algemeen geen woord aan vuilgemaakt, de Tweede Kamer heeft zich weer eens vastgebeten in amendementen die de zaken nodeloos hebben gecompliceerd. Er moet dan wel een extra inspanning van de overheid tegenover staan om de nietsvermoedende burger goed te informeren. Voorlichting dus. Goede communicatie. Niet een lullig Postbus 51-spotje, nee serieuze voorlichting, campagne, overleg. Aan de bak dus, minister. Dat is taal waar je je geen buil aan kunt vallen.

PM 7 / 6

21

3. De administratieve lasten? Wetten moeten zich waarmaken, daarvoor moet bewijsmateriaal verzameld worden, waardoor het bedrijfsleven op kosten wordt gejaagd. Of professionals worden achter de computer gedwongen, wat ten koste gaat van de tijd voor leerlingen, cliënten of contact met burgers. Dat is net niet de bedoeling, want de

wetten moeten zich waarmaken, daarvoor moet bewijsmateriaal verzameld worden administratieve lasten moeten omlaag. Dat lukt niet door weer een nieuwe verplichting op te leggen. De vraag of de regering nog eens haarfijn wil uitleggen hoe zij met deze wetsvoorstellen denkt de administratieve lasten omlaag te brengen, is altijd een schot in de roos. 4. Kostenbeheersing problematisch Wat gaat het allemaal niet kosten? De regering mag zeggen dat het een kostenneutrale operatie is, sterker, het motief kan zelfs kostenbesparing zijn, maar kosten hebben wel wat weg van onbedoelde effecten. Net als je ze onder controle lijkt te hebben steken ze elders weer de kop op: bij gemeenten, burgers of bedrijfsleven. Is kostenbeheersing niet kostenverschuiving? En hoe verhoudt zich dat met de koopkrachtplaatjes? ‘Mijn fractie zou het op prijs stellen als de regering er in haar dupliek alsnog helderheid over kan creëren. Mocht de minister niet alle gegevens paraat hebben, dan

22

PM 7 / 6

heeft mijn fractie er geen bezwaar tegen er schriftelijk over geïnformeerd te worden.’ Prima tekst. Moet een beetje laconiek worden uitgesproken. 5. Kennisoverdracht Zonder kennis lukt niets. Beoog je met de wet meer energiebesparing of minder files, dan moet je iets weten. Wat precies, is niet altijd even duidelijk, maar hoe het ook zij: je moet kennis verzamelen en distribueren, zodat deze bij de juiste mensen terechtkomt. Dit helpt soms ook de onbedoelde effecten te voorkomen en dient dus vooraf te gaan aan het evalueren. Kennisoverdracht vraagt om ontwikkeling en onderzoek. Dus: een expertisecentrum, desnoods aangehaakt bij een expertisecentrum dat al bij een eerder wetsvoorstel is ingesteld en nog in oprichting is. Is de minister bereid om daar, eventueel in samenspraak met de VNG, werkgeversorganisaties en zo nodig het kenniscentrum voor maatschappelijk ondernemerschap, een initiatief toe te nemen? Dit is overigens ook goed voor de werkgelegenheid en de kantoormarkt in Utrecht en omgeving, want daar strijken al deze centra neer. Wat zou Utrecht eigenlijk voorstellen zonder tweede termijn? 6. Bestuurlijke drukte Eensgezind zijn wij, Nederlandse politici, over het leerstuk dat de samenleving niet meer vanuit één cockpit (Den Haag) maakbaar is. Dat betekent niet dat er in diezelfde cockpit minder te doen valt. Want Den Haag bepaalt

dan naar eigen zeggen steeds minder, praten doen de dames en heren politici des te meer. De ‘kunst van het loslaten’ is nog niet tot de Haagse politiek doorgedrongen. Het gevolg is dat de bestuurlijke drukte exponentieel is toegenomen. Nu Den Haag er niet meer over gaat, moeten al die mensen die er (wellicht) wel over gaan met elkaar en met Den Haag in vergadering. Senatoren kunnen vanwege hun ervaring en wijsheid op deze paradox wijzen, waarbij ze niet uit het oog moeten verliezen dat hun eerdere opmerkingen wellicht ook een eigen bijdrage aan de drukte leveren. Tekstsuggestie: ‘Misschien een punt om in de evaluatie mee te nemen?’

De ‘kunst van het loslaten’ is nog niet tot de Haagse ­politiek doorgedrongen 7. De lange termijn We weten het: het moet allemaal zo snel mogelijk, maar wie denkt er aan de lange termijn? Aan de tijd dat het klimaat de zeespiegel zo omhoog heeft gestuwd en de druk op het grondwater onder het Groene Hart zo groot heeft gemaakt, dat het water op het laagste punt bij Gouda als geisers omhoog spuit, terwijl daar net een woonwijk voor dertigduizend mensen is gebouwd? Wie spreekt daar vrijelijk over? Inderdaad: niemand, dus kan het geen kwaad als een senator erover begint. Want het kan nu allemaal mooi en aardig klinken, maar is het ook echt duurzaam? Is het echt toekomstbestendig? Biedt het ook over dertig jaar nog soelaas? Zo’n redenering getuigt van wijsheid. Niet dat een senator meteen weet wat anders zou moeten, of de politieke consequenties

achtergrond <

dan ook is het een verplicht nummer in de tweede termijn: wat doet Europa, loopt het wetsontwerp wel in de Europese pas, zijn we wel tegendraads genoeg om ons te verzetten tegen de ‘krankzinnige Europese regeldrift’ of ‘moeten we ophouden met verstoppertje te spelen voor Brussel’? Het hangt er een beetje vanaf hoe je over Europa denkt, en sinds het referendum van 2005 is het gewoonte geworden om schamper over Brussel te spreken vanachter het Eerste Kamerkatheder, maar het hoort er absoluut bij. In welke fase de richtlijdaarvan onder ogen durft te zien, maar met het gebaar alleen al dat je verder kunt kijken dan de waan van de dag – typisch Tweede Kamer – maakt een senator een goede indruk.

het probleem van den haag is dat er elke dag meer werk wordt verzonnen dat steeds minder mensen willen doen

8. Wie gaat het doen? We verzinnen van alles in Den Haag en we beloven dat we van tal van problemen werk maken. Dat is goed, want daar is de politiek voor. Wachtlijsten in de jeugdzorg: wegwerken en wel zo snel mogelijk. Betere ov-verbindingen in de Randstad: aanleggen, hup hier is het geld. Hangjeugd, etterende Marokkaanse jongeren: eropaf, straffe aanpak. Niet alleen zeggen wat je gaat doen, maar vooral ook doen wat je zegt. Prima. Maar wie gaat dat werk nu allemaal doen? Waar zijn de jeugdzorgers? De bouwvakkers? De politieagenten? Het verplegend personeel? De vmbo-docenten? Hier moet de senator streng zijn. Zeker. Want de regering heeft wel makkelijk praten, maar als niemand het werk wil doen, als we de beloning ondermaats houden, als we de managers het volle pond geven om professionals als pionnen op hun schaakborden te laten schuiven, dan – hier mag de senator best zijn vinger heffen – ‘hebben we een groot probleem’. Houd die spiegel maar voor, altijd goed. Want het grootste probleem van Den Haag is dat er elke dag meer werk wordt verzonnen dat steeds minder mensen willen doen. Een senaat die daar niet over begint, is geen knip voor zijn neus waard.

nen zich bevinden en waarover onderhandeld wordt is voor een eenvoudig mens onnavolgbaar, maar dat maakt het juist goed om het punt toch even in herinnering te roepen. Je laat als senator zien dat je bij de les bent.

9. De Europese dimensie Brussel: te veel of te weinig, anticiperend of tegenhoudend. Voor de een een uitdaging, voor de ander een bron van ergernis. Bij welke wet

10. Beperkte tijd En dan is het, tot slot, altijd goed om te constateren dat je het, gezien de beperkte (voorbereidings)tijd, bij deze opmerkingen moet laten. Je kunt immers niet alles bespreken

en dat lijkt je ook niet de taak van de senaat. Details zijn voor de dommen. Misschien is het nu tijd om een olijke opmerking over de bewindspersoon te maken, bewaar daarvoor alle grappige krantenknipsels en persoonlijke interviews. Het is altijd leuk om het zoekraken tussen feestvierende Ajacieden van Jet Bussemaker, de kleine staatssecretaris van Sport, die ijverig een poging doet om de beker te overhandigen aan reus Jaap Stam, als metafoor te zien van nieuwe politieke bescheidenheid. Want er mag best wel gelachen worden in de senaat. Zo moet het lukken. Ik wens mijn opvolgers veel succes de komende jaren. Ik zal – als ik ergens in Utrecht weer eens aan een vergadertafel aanschuif – zeker aan hen denken. <

Jos van der Lans is cultuurpsycholoog en publicist. Van 1999 tot 5 juni 2007 was hij lid van de Eerste Kamer voor GroenLinks, waar hij woordvoerder was voor Vrom, VenW, EZ, Cultuur en VWS. Zie ook zijn website: www.josvdlans.nl

De nieuwe Eerste Kamer wordt dinsdag 12 juni geïnstalleerd: Aantal zetels

t.o.v. 2003

CDA



21



-2

PvdA



14



-5

VVD



14



-1

SP



12



+8

ChristenUnie



4



+2

GroenLinks



4



-1

D66



2



-1

SGP



2



0

Partij voor de Dieren



1



+1

Onafhankelijke Senaatsfractie (OSF)



1



0

LPF



0



-1

Totaal



75

Coalitiepartijen CDA, PvdA en CU hebben samen 39 zetels, iets meer dan de helft.

PM 7 / 6

23

in gesprek >

SP-Kamerlid Jasper van Dijk interviewt scheidend LSVb-voorzitter Irene van den Broek PM draait de rollen om. In de serie ‘in gesprek’ verplaatst een politicus of ­bestuurder zich in de rol van interviewer. SP-Kamerlid Jasper van Dijk spreekt dit keer met Irene van den Broek, voorzitter van de Landelijke Studenten ­Vakbond (LSVb). Een gesprek over leerrechten, problemen met de huisbaas en de maatschappelijke betrokkenheid van de Nederlandse student.

24

PM 7 / 6

LSVb-voorzitter Irene van den Broek:

TEKST rianne waterval Foto’s martijn beekman

‘250 euro studiefinanciering is een schijntje’ Voor Van den Broek is het parlementsgebouw geen onbekend terrein meer. Uit de hartelijke begroeting blijkt dat het niet de eerste keer is dat de vakbondsvoorzitter SP-Kamerlid Van Dijk ontmoet. Makkelijk vindt zij haar weg in de nauwe gangen van de Tweede Kamer. Als spreekbuis van de Nederlandse student heeft zij het Binnenhof het afgelopen jaar vaak bezocht. Nu de laatste maand van haar voorzitterschap is aangebroken, weet Van den Broek precies waar en bij wie ze moet zijn. ‘Ik heb ontdekt dat Kamerleden heel toegankelijk zijn. Je kunt ze gewoon een mailtje sturen en voor je het weet worden er Kamervragen over dat onderwerp gesteld.’ Jasper van Dijk: ‘Wat is je grootste succes als voorzitter van de LSVb?’ Irene van den Broek: ‘Het voorkomen van de invoering van de leerrechten. Toen we net waren aangetreden als bestuur leek het vrij

‘Er zijn instellingen die meer aan financiële regelingen dan aan onderwijs hechten ’ zeker dat de leerrechten er zouden komen. Ze waren immers al door de Tweede Kamer. Maar toch werd de invoering van deze rechten uitgesteld en uiteindelijk afgelast. Daar zijn we ontzettend blij mee, want dat redt de actieve studenten van de ondergang.’ Van Dijk: ‘Waarom zijn jullie zo tegen die leerrechten?’ Van den Broek: ‘Het geven van leerrechten klinkt in theorie heel mooi, maar in de praktijk komt het neer op de invoering van een studierantsoen. Het resulteert in een beperking van het aantal jaren dat een student kan studeren. En dat is iets waar we absoluut tegen zijn. De leerrechten zijn met bepaalde doelstellingen geïntroduceerd. Studenten zouden bewust kiezen voor kwaliteit. Maar wij vragen ons af waarin dit verschilt met de huidige situatie. Studenten kiezen nu ook voor kwaliteit. Bovendien geloven wij niet zo in die wisselende keuze van universiteiten. Je hebt als student een kamer en een sociaal leven in een

bepaalde stad. Ook volg je een onderwijsprogramma bij jouw universiteit. Dit kan je niet zomaar even veranderen.’ Van Dijk: ‘En dus zou alles bij het oude moeten blijven?’ Van den Broek: ‘Er is een ding dat we wel goed vinden aan de leerrechten. Dat is dat het systeem meer studentvolgend zou worden. Nu is het zo dat een instelling een pot geld krijgt als een student komt studeren en als deze klaar is met studeren. Dat vinden wij ook geen goed systeem. Dat een instelling geld krijgt voor het aantal studenten dat daar op dat moment studeert, vinden wij een prima idee. Maar dat daar een begrenzing aan moet zitten, vinden wij niet zo’n goed plan.’ Van Dijk: ‘Wat is het grootste huidige probleem van het Nederlands hoger onderwijs?’ Van den Broek: ‘Dat er al 25 jaar bezuinigd wordt. Onderwijs is geen prioriteit. Er zijn afspraken gemaakt om Europa de meest competitieve kenniseconomie ter wereld te maken. Maar toch zie je dat de Nederlandse overheid er niet genoeg geld in steekt. Er zijn instellingen waar de aandacht meer uitgaat naar financiële regelingen dan naar het onderwijs. Wij krijgen verhalen binnen van werkgroepen die bestaan uit zestig studenten. Dat is geen goed onderwijs.’ Van Dijk: ‘Met deze decennialange bezuinigingen in het achterhoofd, vind je dat het nieuwe kabinet dan ook te weinig doet? ­Minister Plasterk heeft een miljard uitgetrokken voor investeringen in het totale ­onderwijs.’ Van den Broek: ‘De minister is pas net begonnen, dus we moeten nog maar zien wat ervan komt. Er moet trouwens niet alleen geld bij komen, we moeten ook goed kijken waar dat geld naartoe gaat. Die 1 miljard euro hebben we en die moeten we goed investeren.’ Van Dijk: ‘Stel, jij krijgt 1 miljard euro exclusief voor het hoger onderwijs. Waar zou dit geld dan als eerste naartoe moeten gaan?’ Van den Broek: ‘Dat is een moeilijke keuze. Wat

ik heel belangrijk vind, is het investeren in docenten. Dit betekent niet dat we de huidige docenten duizend euro meer salaris moeten geven. Je ziet dat steeds meer docenten op lagere schalen worden aangenomen en van hen wordt minder verwacht. Dat zijn dan eigenlijk geen docenten meer, maar eerder begeleiders. Wij zouden graag meer goede docenten willen. Deze dienen fatsoenlijk betaald te worden,

irene van den broek Irene van den Broek (1981) is sinds 24 juni 2006 voorzitter van de Landelijke Studenten Vakbond (LSVb). Van den Broek studeert sociale geografie aan de Universiteit Utrecht. Ze deed bestuurservaring op als voorzitter van USF Studentenbelangen, de Utrechtse lidorganisatie van de LSVb. Daarnaast was ze actief bij haar opleidingscommissie, studievereniging en in het landelijk bestuur van de Jonge Democraten. Ook is ze een van de oprichters van Mission To Minsk, een initiatief dat zich inzet voor democratie in Wit-Rusland. Deelname aan deze missie leidde ertoe dat haar de toegang tot Rusland werd geweigerd. Op 11 juli 2006 haalde Van den Broek de landelijke media met haar arrestatie door douanebeambten op de luchthaven in Moskou.

PM 7 / 6

25

in gesprek < wat je ervan wilt maken. Als je in het buitenland wilt studeren, moet je rekening houden met de dikte van je portemonnee. In Nederland is het publieke onderwijs gelukkig nog wel redelijk toegankelijk. Al wordt van de student steeds meer verwacht dat hij gaat lenen.’

zodat zowel de student als de instelling ook iets van hen mag verwachten. Het gaat om het bieden van kleinschalig onderwijs door docenten met passie, zodat de student weer echt gemotiveerd raakt.’ Van Dijk: ‘Maar wat vind je dan een goede docent? Wat mis je bij de huidige docenten?’ Van den Broek: ‘Het is niet zozeer dat de docenten heel slecht zijn, maar vaak hebben ze weinig tijd voor je. Een docent wil ook graag aandacht besteden aan die student die geïnteresseerd is in zijn vakgebied. Maar hij kan dit vaak gewoonweg niet omdat er te weinig docenten zijn. Ik denk dat het docentenvak een stuk leuker en aantrekkelijker wordt als docenten zelf hun ziel en zaligheid hierin kwijt kunnen.’

‘hoger onderwijs biedt niet meer die maatschappelijke betrokkenheid’ Van Dijk: ‘Als jij een marsmannetje zou moeten adviseren waar hij moet gaan studeren, naar welke universiteit zou je hem dan sturen?’ Van den Broek: ‘Dat hangt ervan af hoeveel geld dat marsmannetje heeft. Want dat is tegenwoordig wel bepalend voor de mogelijkheden die je hebt. Ik vind het wel moeilijk, want een marsmannetje heeft natuurlijk ook bepaalde voorkeuren.’ Van Dijk: ‘Maar je zegt niet direct Harvard?’ Van den Broek: ‘Nee. Harvard kan ontzettend leuk zijn, maar ik studeer zelf in Utrecht en dat is ook ontzettend leuk. Het is maar net

26

PM 7 / 6

Van Dijk: ‘De studiefinanciering is inderdaad een belangrijk punt van discussie. Ook in Den Haag wordt hier vaak over gesproken. Er gaan stemmen op om het systeem van studiefinanciering volledig om te bouwen tot een leenstelsel. De studenten zijn toch de grootverdieners van later. Dat worden de advocaten en artsen. Vind je die redenering logisch?’ Van den Broek: ‘Nee. Wij willen dat zowel de dochter van de advocaat als de dochter van de bakker kan studeren. Dat is de basis. Wij willen toegankelijk onderwijs, dat is voor ons echt een groot goed. Je ziet dat veel studenten problemen hebben met lenen. Dan gaat het vooral om studenten met ouders met een lager inkomen en allochtone studenten. Die ouders zeggen vaak “ga geen schulden aan, begin niet met lenen”. De 250 euro die we nu krijgen is een schijntje. Dit bedrag is vele malen lager dan wat je in de bijstand krijgt en van een student wordt wel verwacht dat hij fulltime studeert, boeken koopt en collegegeld betaalt. Als je gaat studeren, wordt je gevraagd ineens tienduizenden euro’s te lenen. Dit is bovendien ook een beetje hypocriet. Het ene departement wil het lenen onder jongeren tegengaan, maar van het andere ministerie mag je wel lenen voor je ­opleiding.’ Van Dijk: ‘En als je kijkt naar jouw studentenvakbond. Wat kan er nog verbeterd worden aan de LSVb? Wat zou je aan je opvolger willen meegeven?’ Van den Broek: ‘Ik zou graag zien dat er meer studenten betrokken zijn bij wat er gebeurt in onderwijsland. Hierin moeten we investeren. Ik heb geprobeerd zo toegankelijk mogelijk te zijn voor de studenten. Blijf niet alleen rondhangen bij de Tweede Kamer en de bobo’s van de universiteiten en de HBO-Raad. We hebben bijvoorbeeld studentenlijnen ingeschakeld. Dan hoor je wat er speelt en welke frustratie hierachter zit. Wat doe je als je problemen hebt met je huisbaas? Als je je huisbaas aanklaagt, ben je wel je kamer kwijt. Je merkt dat het goed is om met studenten te praten, zodat je die gevoelens oprecht kunt overbrengen aan de bobo’s. Dat is belangrijk, want zij zijn wel degenen die dit kunnen veranderen.’

Van Dijk: ‘Dan stel ik je nu een gewetensvraag. Denk jij wel eens heel diep in je hart dat de student van vandaag eigenlijk te lui of te passief is op dit terrein? Hoe komt het dat studenten niet actief genoeg zijn?’

‘Wat ik belangrijk vind, is investeren in docenten’ Van den Broek: ‘Ik denk niet dat het te maken heeft met lui zijn. Het heeft deels te maken met de druk. Maar het heeft ook te maken met het feit dat het hoger onderwijs niet meer die maatschappelijke betrokkenheid biedt. Ik vind ­studeren meer dan je vakken volgen, het moet ook die maatschappelijke betrokkenheid in je losmaken.’ <

jasper van dijk Jasper van Dijk (1971) is sinds 30 november 2006 Kamerlid voor de SP. Binnen de fractie is hij verantwoordelijk voor onderwijs en mediabeleid. Na een studie politicologie en de lerarenopleiding maatschappijleer start Van Dijk zijn carrière bij de gemeente Amsterdam. In 1999 treedt hij als medewerker in dienst van de SPfractie in de Tweede Kamer. Hier schrijft hij onder meer de notitie Het VMBO verdient beter. Vijf jaar later maakt Van Dijk de overstap naar het Europees Parlement. Als fractiemedewerker is hij nauw betrokken bij de campagne tegen de Europese grondwet. In 2006 wordt Van Dijk gekozen tot gemeenteraadslid van Amsterdam. Op 27 maart van dit jaar houdt het Kamerlid zijn maidenspeech bij het wetsvoorstel Wijziging van de Leerplichtwet 1969.

Colofon

Representatieve bureaucratie Het percentage vrouwen in de ambtelijke top van het rijk is bedroevend laag. Er zijn op dit moment geen vrouwelijke secretarissen-generaal en de vrouwelijke directeuren-generaal zijn op één hand te tellen. Voor een land dat sinds de jaren zestig voorop wenst te lopen met de emancipatie van vrouwen op de arbeidsmarkt is dat een teleurstellende en zelfs beschamende score. Het percentage allochtone topambtenaren is zo mogelijk nóg lager. Terwijl het rijk met campagnes het bedrijfsleven aanmoedigt allochtonen in dienst te nemen, blijft het zelf achter. Geen goed voorbeeld. Hoe kan het dat de top zo blank en zo mannelijk is en blijft? Is er sprake van bewuste discriminatie (nauwelijks voor te stellen), onbewuste discriminatie (best mogelijk), of toeval (de juiste match blijft telkens uit)? Hoe het ook zij, minister Ter Horst heeft kort na haar aantreden al aangegeven verandering te willen brengen in de situatie. Zij wil dat binnen een paar jaar ten minste 25 procent van de topambtenaren vrouw is. De doorstroom van allochtonen is minder eenvoudig: daar zijn er in alle geledingen te weinig van. Daarom wil Ter Horst het aantal stageplaatsen bij het rijk gelijkelijk verdelen onder autochtonen en allochtonen. Positieve discriminatie is terug van weggeweest. Het zal niet lang duren of de kritiek daarop zal ook weer aanzwellen: ‘het gaat ten koste van de kwaliteit’, ‘dit is niet de manier om deze groepen te emanciperen’, ‘het werkt stigmatiserend en betuttelend’. Die kritiek zou terecht zijn als men niets anders deed dan sollicitaties van de voorkeursdoelgroepen boven op de stapel leggen. Dat zou immers ordinaire discriminatie op basis van geslacht en etniciteit zijn. Effectieve affirmative action werkt anders. Het gaat om het actief zoeken, headhunten van de juiste kandidaat binnen doelgroepen die zich in mindere mate zelf melden aan de top. Dat kost aanzienlijk meer tijd en energie. Vervolgens moet je kijken naar de voorwaarden waaronder de kandidaten het best presteren. Het kan immers best zijn dat sturing en coaching

voor de ‘nieuwe’ doelgroepen op een andere leest geschoeid moeten worden dan management development voor blanke mannen. Diversiteit in de populatie leidt dus ook tot diversiteit in HRM-beleid. Maar waarom is het eigenlijk zo belangrijk om diversiteit aan de top te hebben? Omdat we geloven dat de kwaliteit en effectiviteit van de top daarmee toenemen? Om de topbaantjes in het land eerlijk te verdelen? Of omdat we geloven dat de samenstelling van de bureaucratie een afspiegeling van de samenleving moet zijn? Dat laatste argument wordt veel gebruikt in verdeelde samenlevingen: als de bureaucratie een instrument van de macht is, moet dat instrument niet in de handen van één groep komen te liggen. Ten tijde van de verzuiling was die gedachte bij katholieken en protestanten nadrukkelijk aanwezig in Nederland. Wie denkt vanuit seksestrijd of klassenstrijd zou anno nu op een vergelijkbare conclusie uit kunnen komen: de macht mag niet alleen bij de blanke mannen liggen. Als we een representatieve bureaucratie met checks and balances echt belangrijk vinden, is de vraag of sekse en etniciteit wel de énige groepskenmerken van belang zijn. Hoe zit het met levensbeschouwelijke diversiteit, seksuele geaardheid en professionele achtergrond? Hoeveel ex-ondernemers zitten er eigenlijk aan de top? Het gaat er uiteindelijk om wat de meest relevante dimensies zijn die je weerspiegeld wilt zien in de ambtenarij. Daarin zul je keuzes moeten maken. Want als we de gehele maatschappelijke diversiteit weerspiegeld willen zien, wordt de ambtelijke top een ark van Noach, waarin van elke soort een paar exemplaren aan boord mogen. Hartstikke gezellig natuurlijk, maar minder relevant als er geen sprake is van een zondvloed.

PM is een uitgave van Politieke Pers BV Korte Poten 9 2511 EB Den Haag tel 070 - 31 22 777 fax 070 - 34 56 925 www.pm.nl [email protected] [email protected] Hoofdredactie Guikje Roethof, Cindy Castricum (adjunct) Redactie Arne Gielen, Eefje Rammeloo, Jan Sanders, Vincent Smits, Maurice Swirc, Sandra Verdel, Chris van de Wetering, Josien Hillen (stagiaire) en Rianne Waterval (projecten) Eindredactie Johan Jansen en Nicoline Maarschalk Meijer Medewerkers aan dit nummer Femke van Heerikhuizen, Yvonne Kroese, Imre de Roo en Mark de Rouw Artdirector Rob Jongbloed Opmaak Wim Schoorlemmer en Cindy Versteeg Uitgever Heleen Hupkens Directeur Willem Sijthoff Bladmanager Asha Narain Drukkerij UnitedGraphics, Zoetermeer Advertenties Asha Narain, 070 - 31 22 770, [email protected] Verschijning PM komt 22 maal per jaar uit in een oplage van ruim 13.500 exemplaren Abonnementen, opzeggingen en adreswijzigingen 070 - 31 22 777 Een jaarabonnement op PM kost € 135,- excl. 6% btw. Abonnementen kunnen uitsluitend schriftelijk tot uiterlijk drie maanden voor het einde van de abonnementsperiode worden opgezegd. Na deze datum wordt het abonnement stilzwijgend verlengd. Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen in welke vorm dan ook zonder schriftelijke toestemming van de uitgever. De uitgever kan op generlei wijze aansprakelijk worden gesteld voor eventueel geleden schade door foutieve vermelding in het blad. © 2007, Politieke Pers BV

Jorrit de Jong Directeur van het Centre for Government ­Studies, Universiteit Leiden, Campus Den Haag

PM 7 / 6

27

spelers > Ieder departement heeft zijn eigen programma

Regie over loopbaanplanning ontbreekt

Ieder departement heeft zijn eigen programma om het aanwezige toptalent verder te ontwikkelen en aan zich te binden. Flexibiliteit mag, maar blijft vooralsnog beperkt tot interne ­bewegingen.

dat met dat budget voorzichtig wordt omgesprongen. Niet iedereen is een toptalent, ambitieuze ambtenaren moeten zich in de kijker spelen bij hun directeur, of liever nog bij hun SG om in aanmerking te komen voor het hoogst bereikbare: het kandidatenprogramma van de ABD. Tot nu toe volgden 139 ambtenaren het programma, zo staat in het jaarverslag van de Algemene Bestuursdienst. Het is geen management­ opleiding in die zin van het woord, vindt programmamanager Karin van der Horn van den Bos. ‘Het gaat niet om cognitieve vaardigheden, maar om ontwikkeling.’ Ambtenaren die het kandidatenprogramma hebben afgerond staan vaak sterker in hun schoenen en ‘stappen heel bewust in een klus’.

www.poser.nl

P&O • Het blijkt lastig om bij de afzonderlijke ministeries de persoon te vinden die iets weet te vertellen over het opleidingenaanbod. In sommige gevallen werd er gezucht aan de andere kant van de telefoonlijn, en werd er hoorbaar diep nagedacht over wie dat zou kunnen zijn. Bij meerdere departementen bleek de persoon die PM hierover moest spreken eenvoudigweg niet aanwezig. De wel aanwezige P&O-medewerkers gingen er natuurlijk niet over. Maar wie waagt het dan ook om te bellen tussen Hemelvaart en Pinksteren? Klooster Van de kosten van al die verschillende programma’s om manageDe Algemene Bestuursdienst richt zich bij zijn toptalenten naast de persoonlijke ontwikkeling ook op vakkennis en de positie van de menttalent verder te ontwikkelen is evenmin een duidelijk overzicht te geven. Het bedrag dat de departementen voor het interdepartemen­manager in de maatschappij. ‘Modern leiderschap kun je niet leren, tale kandidatenprogramma van de Algemene Bestuursdienst (ABD) maar moet je ontwikkelen,’ zegt Van der Horn van den Bos. ‘Er bestaat hebben gereserveerd, wordt liever niet één soort directeur.’ Een bijniet genoemd. Het ministerie van zondere en inspirerende ervaring ‘Het gaat niet om cognitieve vaardigheden, Verkeer en Waterstaat verklaart dat belooft het kandidatenprogramma, maar om ontwikkeling’ zo’n cijfer moeilijk is vast te stellen met onder andere een verblijf in een oud klooster. Die sessies zijn doordat de verschillende diensten bedoeld om de kandidaten even weg te halen uit de hectiek van het hun eigen potje hebben en dat zaken als coaching, stages en intervileiderschap. Het doel is dat de deelnemers zichzelf ‘als leider en als sie veelal door die diensten zelf worden gefinancierd. ‘De conclusie is een rekensom die weinig zegt,’ aldus Nynke Sijtsma, die zich bij VenW mens beter leren kennen’, stelt de programmagids. Het gezamenlijke met de managementopleidingen bezighoudt. project waarin de deelnemers nadenken over verbetering van de rijksDe totale kosten voor opleiding van ambtenaren in de rijksdienst overheid is een praktischer voorbeeld van de talloze trainingen die het zijn wel bekend. Uit het sociaal jaarverslag bleek dat de departemenprogramma aanbiedt. Overigens mogen de kandidaten ook regelmatig zelf meedenken over de invulling van het programma. Tijdens het ten daar het afgelopen jaar gemiddeld 1.272 euro per werknemer aan kandidatenprogramma werken de managers gewoon door. Hoewel ze spendeerden. Dat is 282 euro meer dan in 2005. Welk deel daarvan met een afgerond kandidatenprogramma flink wat extra bagage op zak naar de managementopleidingen gaat is niet bekend. Wel is duidelijk hebben, moeten ze op de hogere functies binnen het rijk nog wel zelf solliciteren. Wie nog niet in aanmerking komt voor het kandidatenprogramma advertentie van de ABD kan mogelijk terecht in een departementaal loopbaantraject. PM had niet het geduld om te wachten tot de verantwoordelijke P&O’ers bij de verschillende departementen een kijkje in de keuken voor toptalenten konden geven. Bij de ministeries van Economische Zaken en Verkeer en Waterstaat bleken behulpzame management­ ontwikkelings (MO)-adviseurs werkzaam die uitvoerig en bovendien 073-5039320 met gepaste trots vertelden hoe hun programma’s eruitzien. Ook daar worden de krenten uit de pap gehaald, zo blijkt. Saskia Azier is MOadviseur bij Economische Zaken: ‘In de “vlootschouw” wordt jaarlijks het doorgroeipotentieel met alle werknemers besproken. Dan komen onder meer de “groeiers” naar boven die EZ aan de organisatie wil binden.’ Dit zijn zowel potentiële lijnmanagers als projectmanagers en experts. Bij de toekomstige leiders wordt gekeken naar competenties

28

PM 7 / 6

Mobiliteitsbureau Gemeenten

spelers >

als visie, omgevingssensitiviteit, besluitvaardigheid, delegeren, samenwerken en ontwikkelen van medewerkers. Aankomende managers worden onderscheiden van ­zittende managers. Voor vaktechnische vaardigheden en internationale trainingen kunnen ambtenaren bij bestaande opleidingen terecht. Als het gaat om competentieontwikkeling pakt EZ de toptalenten het liefst met een eigen maatwerktraject aan, waarvoor door middel van ­aanbestedingen externe bureaus worden ingeschakeld. Het programma is volgens Azier ook gericht op ‘brede ­inzetbaarheid binnen het ­departement’. Portfolio Het ministerie van VenW biedt leergangen, modules en maatwerk aan voor alle ambtenaren met managesamengewerkt. De laatste ziet veel voordelen in een hechtere samenmenttalent in schaal 14 en 15, dus de schalen onder het niveau van werking. ‘Er kan meer expertise worden uitgewisseld, er kunnen het ABD-kandidatenprogramma. De programma’s zijn populair, vertelt prijsafspraken worden gemaakt en je wordt op de hoogte gehouden Nynke Sijtsma. De loopbaanberaden selecteren de high potentials. van prettige samenwerking met externe bureaus.’ Managers leggen een portfolio aan waarin ze hun eigen visie en drijfEen ambtenaar wordt door interdepartementale samenwerking in managementprogramma’s gestimuleerd om ook eens over de grens veren beschrijven. Daarin wordt ook de visie van leidinggevenden en feedback van collega’s opgenomen om een afgewogen beeld te krijgen van zijn eigen ministerie te kijken, maar Sijtsma geeft aan dat de van de manager. In het beraad van de SG, de DG’s en plaatsvervan­interesse van ambtenaren bij VenW zich vooral richt op specifieke gende DG’s wordt vervolgens besproken welke toekomstperspectieven departementen. ‘Er gaat bijna nooit iemand naar Defensie. De relatie er zijn voor de betreffende leidinggevenden, en welke module (vaarmet Vrom of LNV is het meest hecht omdat de vakgebieden van deze digheden) of leergang (ontwikkeling persoonlijke leiderschapsstijl) ministeries de meeste raakvlakken hebben.’ daarbij past. VenW ontwikkelde al een leergang in samenwerking met de ABD. De mogelijkheden om je als EZ vroeg externe bureaus om hulp, ­leidinggevende ambtenaar verder met de ABD-visie op competenties ‘In de “vlootschouw” wordt jaarlijks te ontwikkelen zijn divers bij de als uitgangspunt. Zodoende wordt het doorgroeipotentieel met alle verschillende departementen, zo in de managementprogramma’s werknemers besproken’ leerde de moeizame rondgang van een brede inzetbaarheid binnen PM. Het lijkt, in het kader van de het rijk gestimuleerd. De ABD kan ontkokering en de flexibilisering van de rijksoverheid, voor de hand dus een rol spelen in het coördineren van de samenwerking tussen te liggen om interdepartementaal samen te werken bij de ontwikkeling departementen. Interdepartementaal wordt overleg gevoerd over de van opleidingsprogramma’s voor leidinggevenden. Toch is die sameninzet en ontwikkeling van toptalent. De managementontwikkelaars of werking nog niet zo vanzelfsprekend. ‘Iedereen is ervan doordrongen P&O-adviseurs wisselen hier en daar informatie uit over vrijgekomen dat dit belangrijk is, maar dat wil niet zeggen dat het leidt tot confuncties, maar ‘daar is nog geen regie over’, zegt ook Azier. ‘De mogecrete programma’s,’ stelt Sijtsma. lijkheden voor samenwerking zijn er, maar de mate waarin dit wordt Het begin is hier en daar al wel gemaakt en ook Azier en Van der gedaan is een ander verhaal. Er is op dat punt nog een weg te gaan.’ < [Eefje Rammeloo] Horn van den Bos zeggen dat er de laatste jaren steeds meer wordt

PM 7 / 6

29

spelers >

‘Verbeteringen in materiaalbeheer zijn zeker nodig’ Defensie • Frits Herman de Groot (51) was nog trouwd met het departement,’ grapt hij. De maar net aangesteld als directeur Auditdienst defensiespecialist zou, meent hij, best op een op het ministerie van Defensie toen de Alge- ander departement aan de slag kunnen, maar mene Rekenkamer Defensie op de vingers ‘Defensie blijft uit managementoogpunt toch tikte over het wapen- en munitiebeheer. Er een bijzonder interessant departement, waarwas op het ministerie een gebrek aan kennis op ik nog niet ben uitgekeken’. Een paar jaar over de aanwezige hoeveelheid wapens en geleden werd Herman de Groot uitgeroepen munitie. ‘Dat was zeker geen leuk begin,’ tot zogenoemd Top-ambtenaar: trots, open en geeft Herman de Groot toe. ‘Een complexe praktisch. ‘Belangrijke kenmerken voor een situatie waar het ­g rote ambtenaar,’ vindt hij. aantal reorganisaties ‘Het publiek ­belang is ‘Ik lijk wel getrouwd binnen Defensie een heel iets ­a nders dan met het departement’ rol in heeft gespeeld.’ het ­produceren van De opmerkingen van de ­rekenkamer vindt hij een tractor of een pakje ­sigaretten. Het vraagt terecht. ‘We weten van veel materiaal wel om andere kwaliteiten dan het bedrijfsleven.’ gewoon waar het is, maar van een deel ook Op Defensie, dat niet zozeer in de verhouding niet. Verbeteringen in materiaalbeheer zijn overheid-burger actief is, is openheid een zeker nodig. Een klus waar we de komende lastig begrip. Toch vindt Herman de Groot dat jaren hard aan moeten werken.’ het ministerie zijn best moet doen om maxiHerman de Groot heeft een speciale band maal inzicht te ­geven. ‘Voor oplossingen moet met Defensie, in zijn loopbaan vervulde hij er je bereid zijn te luisteren, en jezelf maximaal heel verschillende functies. ‘Ik lijk wel ge- bloot te geven,’ vindt hij. < [Sandra Verdel]

MENSEN IN BEWEGING

advertentie

Onderwijswerkgever gezocht m/v: In de aanbieding: een enthousiaste adviseur/trainer, die een weloverwogen vervolgstap in haar loopbaan maakt. Voor deze gemotiveerde en geïnspireerde professional zijn wij op zoek naar een onderwijsorganisatie met behoefte aan een innovatieve verbinder tussen bestuur, werkorganisatie én het maatschappelijke netwerk, bij voorkeur in de regio noord. U zoekt een vernieuwende stafmedewerker, die gaat voor de ontwikkeling van het inhoudelijke werk en bestuurlijke processen. De ontwikkeling in en rond uw organisatie vraagt om aansturing met doelgerichtheid, maatwerk, interne en externe communicatie en zorg voor de personele consequenties van de ontwikkelingen.

Functie-eisen

Uw adviseur wil zich zichzelf blijven ontwikkelen en duurzaam verbinden aan uw organisatie. In eerste instantie voor een dienstverband van 1 jaar als proeftijd. Bij goed werkgeverschap kan het dienstverband worden omgezet in een aanstelling voor onbepaalde tijd. Ziet u deze professional van 44 jaar in uw organisatie rondlopen, neemt u dan contact op met Mischa van Baaijen, senior consultant, op telefoonnummer 06-53424762. Een bericht per e-mail kan ook: [email protected] P&O Services Groep: de creatieve mobiliteitspartner voor de overheid!

Acquisitie naar aanleiding van deze advertentie wordt zeker op prijs gesteld!

w w w. p o s e r. n l

spelers <

Deekens verruilt Andere Overheid voor consultancyjob BZK • ‘Een totaal andere functie, maar ze biedt bij de directie Programma’s en Projecten van wel ruimte voor mijn passie voor de publieke het ministerie van VWS. Hierbij was zij onder zaak.’ Sinds 1 juni is Gerda Deekens (38) aan andere betrokken als hoofd van het projectde slag gegaan als senior management- bureau operatie Jong, en bij het project An­consultant bij Corgwell. Het consultancybedrijf dere Overheid. Ze vond het bijzonder leuke is actief in alle sectoren, maar Deekens’ core- projecten. ‘Door de overheid te laten beseffen business zal het marktgebied overheid zijn. dat ze efficiënter kan werken heeft het project Deekens vervulde in haar loopbaan verschil- Andere Overheid een belangrijke toegevoegde lende functies binnen waarde gehad,’ vindt de overheid en is er de kersverse consul‘Deze functie biedt ruimte tant. ook nog lang niet op aan mijn passie voor de publieke zaak’ Deekens heeft veel uitgekeken. Bij haar nieuwe werkgever zal ervaring opgedaan in zij als adviseur betrokken zijn bij het program- programma’s en ­projecten binnen de overheid. ma Beleid met Burgers van het ministerie van ‘Dat is zeker niet het standaard ambtenaarVrom. Binnenkort gaat ze ook aan de slag bij schap,’ vertelt ze. Ze verwacht die ervaring de Usbo (Utrechtse school voor beleid en orga- goed in te kunnen zetten bij haar nieuwe nisatiewetenschap) van de Universiteit Utrecht, werkgever. ‘Natuurlijk bij mijn werk als waar ze bij toekomstige ambtenaren het ­adviseur bij overheidsprojecten, maar ook kan ­programmatisch werken onder de aandacht zal ik mijn nieuwe collega’s helpen in het ­wereldje brengen. van de overheid,’ aldus Deekens. < De afgelopen jaren was Deekens werkzaam [Sandra Verdel]

MENSEN IN BEWEGING

advertentie

GEZOCHT:

INSPIRERENDE ORGANISATIE OP HET GEBIED VAN GRONDZAKEN Aangeboden:

Onze specialist met een gedegen kennis van grondzaken en het landelijk gebied staat met enthousiasme klaar om een vervolgstap in zijn loopbaan te maken. Hij is nauwkeurig én gericht op een plezierige werksfeer en samenwerking. Bovendien weet hij met sympathie partijen tot elkaar te brengen. Een rustige houding kenmerkt hem. Verder heeft hij een analytische aanpak en werkt hij graag met cijfers.

Voor deze bruggenbouwer zoeken wij een functie op het gebied van grondzaken en beheer bij de overheid (gemeente, provincie, rijk, waterschap), een adviesbureau of een stichting. Gezocht:

Zoekt u een beleidsmedewerker of adviseur met vakinhoudelijke deskundigheid inzake de wet- en regelgeving rondom landinrichting, onteigening, wet voorkeursrecht gemeenten, pachtzaken, aan- en verkoop van gronden en juridische, procedurele en planologische advisering? Dan sluit deze vakman aan bij uw wensen!

Functie-eisen:

U heeft voor deze universitair geschoolde professional een structurele en passende functie.

Interesse:

Voor meer informatie of een uitgebreid Curriculum Vitae kunt u contact opnemen met Jan Louvenberg; directeur Mobiliteitsbureau Overheid, telefoon 06-53427239. Wij ontvangen uw functieaanbod graag vóór 1 juli 2007 en bij voorkeur per e-mail. Dit kunt u sturen naar: [email protected] P&O Services Groep: de creatieve mobiliteitspartner voor de overheid!

Acquisitie n.a.v. deze advertentie wordt bijzonder op prijs gesteld!

w w w. p o s e r. n l

DE VERENIGING VOOR OVERHEIDSMANAGEMENT ORGANISEERT:

Het REURING!Café Een ontmoetingsplek voor vernieuwende mensen binnen de overheid Thema: ‘Bestuurlijke drukte? Bestuurlijke Durf!’

Het nieuwe kabinet stelt dat in de toekomst maximaal twee bestuurslagen betrokken zijn bij een project. Hiermee moet een einde komen aan eindeloos overleg tussen bestuurders en ambtenaren van verschillende bestuurslagen. Doel: less conversation, more action.

n i j u g 1 3 Haa g n a e s d te D s i e n u o h w uts t N e h In

e? t k ru d e ! k j i l F r u R u U Best D e k j ur li u t s e B

REURING!Café richt zich op het informeel samenbrengen van ambtenaren. Het draait daarbij om het stimuleren van het ‘van buiten naar binnen denken’. Na afloop is er dit keer voor iedereen een (gratis) BBQ én een informatie­ markt. Na de zomer start een nieuwe serie REURING!Cafés.

, en iss n hö er a p T auta the s e a m e Jo is g sN uk s, an uin d Be ut r q o F ) gh um Fr e e r a r en f AZ ntr or k s e r B e G o c i g( Ma door rry h Sp ardz Haa st Ha t z n o i e e . h W ge o.a sb 5, D ast De r Lie rkt

m F A # '


g

u : ma 0u ing t! rvis 6.3 eid l e 1 i ark e : v eg Ri en iem b p t – o a e m al al uis for zik tsh / za mu n in Nu ur e u : e Q 0 l ati BB 7.0 e.n loc tis) g: 1 nlin a n r o a g v ( m aan .vo end ww luit s w n n: aa lde me n a a

als

. ) 2 5 2% R REU

ING

!Ca

zi fés

jn l

Het REURING!Café wordt dit keer gehost door het Interprovinciaal Overleg (IPO).

uch

tig

lk e ta

sho

ws

r ove

Onze gasten: •Harry Borghouts Commissaris van de Koningin in Noord-Holland •Joep Thönissen Directeur ­Vereniging Recreatieondernemers Nederland (RECRON) •Liesbeth Spies Tweede Kamerlid voor het CDA •Frans Nauta Lector innovatie en voormalig secretaris van het ­Innovatieplatform

ser

ieu

ze

v en, zak

an,

voo

d r en

oor

am

b

ar ten

en

Presentator: Mark Frequin

Meer informatie en aanmelden: www.vom-online.nl. Toegang alleen met (gratis) toegangsbewijs. Locatie: Het Nutshuis, Riviervismarkt 5, Den Haag / Zaal open: 16.30 uur / Aanvang: 17.00 uur precies!

Het laatste REURING!Café vindt plaats op woensdag 13 juni 2007

Tot kijk bij REURING!

32

PM 7 / 6

et cetera < ‘Een geroepene zegt niet nee’ Is Jan Peter Balkenende een gewiekst leider of een stuntelaar? De VN-journalisten Thijs Broer en Max van Weezel geven daar geen duidelijk antwoord op in de biografie De geroepene. Het prettig leesbare boek is vooral een weergave van de gebeurtenissen van de afgelopen jaren, waarbij het leiderschap van Balkenende centraal staat. Boeiend zijn de anekdotes van de vele (oud-)bewindslieden, Kamerleden en studievrienden van de premier, waardoor het beeld van studeerkamer­ geleerde bevestigd wordt. Toen Nederland na de Pim Fortuynaffaire riep om een sterke leider die het land weer op orde zou krijgen en die de Nieuwe Politiek, waartoe Fortuyn had opgeroepen, vorm zou geven, was Balkenende niet de meest geschikte leider en hij was er, zonder enige bestuurlijke ervaring, ook allerminst klaar voor, tonen Broer en Van Weezel nog maar eens aan. Balkenende zelf leek geen twijfel te kennen. Voormalig CDA-prominent Marnix van Rij: ‘Wim Kok moest in 1994 wekenlang nadenken over de vraag of hij het premierschap aankon. Daar had Balkenende geen seconde voor nodig.’ Hij zag zichzelf als ‘geroepene’, aldus voormalig CNV-voorzitter Doekle Terpstra, die tot dezelfde gereformeerde kerk behoort. ‘En een geroepene zegt niet nee.’ Vooral de eerdere hoofdstukken in het boek zijn interessant omdat ze de ontwikkeling van de Zeeuwse Balkenende beschrijven tijdens zijn studie, zijn werk voor de Amstelveense gemeenteraad en bij het wetenschappelijk instituut van het CDA. Zwak is de arrogante verbazing waarmee de auteurs, evenals een aantal van hun bronnen van onder en nabij de Haagse kaasstolp, concluderen dat de stuntelende premier Balkenende zo populair is in ‘de provincie’ omdat hij zo ‘gewoon’ is. CNV-voorzitter René Paas: ‘Ik wist dat in Den Haag werd gegniffeld om die man met dat brilletje en dat rare kapsel. Maar in de provincie lag dat anders. Daar zeiden ze: het zijn allemaal zakkenvullers in Den Haag, maar hij niet.’ De schrijvers gaan helaas voorbij aan de paradoxale link tussen de ­populariteit in de ‘provincie’ en de beschrijving van Balkenende als ­geleerde die geen voeling heeft met de maatschappij. Dat Balkenende geen groot politiek leider is, wist de lezer eigenlijk al. Zo nu en dan dringt de vraag zich overigens op of de incidenten, waarbij de premier zich van zijn meest incompetente kant laat zien, niet enigszins door tactiek zijn ingegeven. De premier was vaak afwezig wanneer er problemen waren in het Nederlandse machtscentrum en gaf zijn vicepremier Gerrit Zalm grote vrijheid om die problemen op te lossen. Daardoor bleef het afbreukrisico voor Balkenende beperkt en bleef zijn integere imago in de provincie ­intact. Al met al levert De geroepene geen wereldschokkende conclusies op. De auteurs vroegen zich bij de presentatie in Nieuwspoort met verongelijkte gezichten af waarom de premier zelf niet aanwezig wilde zijn. Oud-minister Johan Remkes, die er wel was, begreep de afwezigheid van Balkenende heel goed. Een biografie suggereert dat je loopbaan, of zelfs je leven ten einde is. En dat is bij de premier, net goed en wel begonnen aan een vierde termijn, voorlopig nog niet het geval. < [Eefje Rammeloo]

De geroepene Thijs Broer en Max van Weezel 200 pagina’s Uitgeverij Balans, € 16,95

Symposium: In dienst van het publieke belang Het departement bestuurskunde van de Universiteit Leiden en de Raad voor het openbaar bestuur organiseren donderdag 7 juni het symposium In dienst van het publieke belang. Wat is de eigen aard van de overheid? Wat betekent die voor het functioneren en presteren van ambtenaren? Betekent integriteit voor een ambtenaar iets anders dan voor zijn collega in het bedrijfsleven? Moeten ambtenaren hun speciale rechtspositie behouden of is het tijd voor de zogenoemde normalisatie? In verschillende workshops staan deze en andere vragen centraal. Wat Symposium In dienst van het publieke belang Wanneer Donderdag 7 juni, 13.30 uur Waar Campus Den Haag, Lange Houtstraat 5-7, Den Haag Informatie en reserveren www.campusdenhaag.nl

In debat met Mark Rutte Na ruim een decennium aan de macht te zijn geweest, nam de VVD in november 2006 plaats in de oppositiebankjes. Het liberalisme lijkt zijn plaats in het centrum van de samenleving kwijtgeraakt te zijn. Waar staat het liberalisme volgens Rutte voor en met welke punten gaat hij de kiezer overtuigen? Een avond over het ­liberalisme in het moderne Nederland en over de rol van de VVD in de politiek onder leiding van politicoloog Pepijn van Dijk. Wat Mark Rutte in debat Wanneer Maandag 18 juni, 20.00 uur Waar De Rode Hoed, Keizersgracht 102, Amsterdam Informatie en reserveren www.rodehoed.nl Toegang 8 euro

Creatieve samenleving De creatieve samenleving: een ondergeschoven kindje van de politiek, maar volgens econoom Richard Florida zeer belangrijk bij de bevordering van de innovatieve economie. Op 22 juni gaat voormalig minister van Vrom Pieter Winsemius hierover in debat met Ella Vogelaar (minister voor Wonen, Wijken en Integratie), Annemieke Roobeek (hoogleraar Nijenrode Universiteit), Frank Köhler (directeur Milieudefensie) en Agnes Jongerius (voorzitter FNV). Het debat wordt georganiseerd door Nieuwedoorbraak.nl in samenwerking met Felix Meritis. Wat Debat Creatieve samenleving: de nieuwe maatschappijverandering Wanneer Vrijdag 22 juni, 17.00 uur Waar Felix Meritis, Keizersgracht 324, Amsterdam Informatie en reserveren www.felixmeritis.nl Toegang Gratis

PM 7 / 6

33

service Kameragenda

12 t/m 21 juni

Plenaire vergaderingen In week 24 zal de Tweede Kamer onder ­andere debatteren over de wijziging van de Wet op de jeugdzorg. Deze behelst veranderingen voor de gesloten opvang. Zo moeten er per 2011 ruim 1.100 plekken voor gesloten jeugdzorg bij ­komen. Daarvan zijn er 350 nieuw. De andere 750 zullen worden overgeheveld van de justitiële jeugdinrichtingen. Door de wetswijziging hoeven civielrechtelijk en strafrechtelijk geplaatste jeugdigen niet meer bij elkaar te worden geplaatst. Commissievergaderingen

12 juni 16.00 – 19.00 VenW, Vrom

14.00 – 16.00 VWS, Wetgevingsoverleg

13.00 – 15.00 VenW, LNV, Vrom,

Jaarverslag 2006 14.00 – 17.00 SZW, Algemeen Overleg Arbozaken



14 juni 14.00 – 17.00 RU, BZK, Financiën, Algemeen Overleg Rechtspersonen met wettelijke taak 10.00 – 13.00 VROM, WWI, Wetgevingsoverleg Jaarverslag 2006 10.00 – 12.30 OCW, Algemeen Overleg Bachelor-Mastermonitor 2006 10.15 – 13.15 VWS, Algemeen Overleg Ziekenhuiszorg 16.30 – 19.30 BZ, Algemeen Overleg Europese ministerraad Razeb

Algemeen Overleg Kaderrichtlijn water 14.30 – 16.00 OCW, Algemeen Overleg Financiering primair onderwijs 15.00 – 17.00 LNV, Wetgevingsoverleg Jaarverslag 2006 16.00 – 18.00 VWS, Algemeen Overleg Financiering AWBZ-instellingen 16.15 – 17.15 OCW, VWS, Algemeen Overleg Bevoegdheid gymleraar 17.00 – 19.00 LNV, Algemeen Overleg Open agenda

21 juni 10.00 – 12.00 WWI, Justitie, Algemeen Overleg

17.00 – 20.00 Defensie, SZW,

19 juni

Algemeen Overleg Personeel 17:00 – 19.00 Financiën, Wetgevingsoverleg Jaarverslagen 2006

16.00 – 19.00 VWS, Algemeen Overleg

 oelaten buitenlandse T geestelijken 10.00 – 13.00 Financiën, EZ, Justitie, Algemeen Overleg Rapport-Frijns

Zorgverzekeringswet

13.15 – 15.15 SZW, BZK Algemeen Overleg

Algemeen Overleg Aanleg en onderhoud wegen



13 juni 10.00 – 12.00 Financiën, BZK, Algemeen Overleg Wet onroerende zaken 10.00 – 12.00 SZW, Algemeen Overleg Wet werk en bijstand 11.00 –13.00 VenW, Algemeen Overleg Europees maritiem beleid



16.30 – 19.30 OCW, SZW, Algemeen Overleg

Ontslagrecht ambtenaren

WIA onderwijsvoorzieningen 17.00 – 19.00 Vrom, VenW, Algemeen Overleg Probo Koala

13.30 – 15.30 VenW, Algemeen Overleg

20 juni 10.00 – 12.00 EZ, Algemeen Overleg Regionale handelsverdragen

13.00 – 14.30 OCW, Algemeen Overleg Gewichtenregeling onderwijs

Netwerkaanpak 14.00 – 16.00 Vrom, Algemeen Overleg Milieuraad 14.00 – 17.00 VWS, Algemeen Overleg Wet maatschappelijke ondersteuning 14.30 – 16.30 EZ, Wetgevingsoverleg Jaarverslag 2006

13.00 – 15.00 Vrom, Algemeen Overleg Afval

evenementen 12 juni

12 juni

13 juni

20 juni

Lezing Martijn Vroemen Rijksadvies ROI, Den Haag 070-3410152

Presentatie: Jaarboek ICT en Samenleving 2007 SCP, EPN en Fontys Hogescholen Crowne Plaza, Den Haag www.epn.net

VERA-seminar: Verantwoording en assurance van niet-financiële informatie Koninklijk Nivra Hotel Mercure, Den Haag www.nivra.nl

Landelijke studiedag: Jeugdbeleid Studiecentrum voor Bedrijf en Overheid Erasmus Expo- & Congrescentrum, Rotterdam www.sbo.nl

12 juni Conferentie: Mobiliteit bij de rijksoverheid A+O fonds Rijk Centrum Arbeidsverhoudingen, Den Haag www.aofondsrijk.nl

34

13 juni Slotconferentie: Nationale debatcyclus mobiliteit 2007 Blomberg Instituut Stadion Galgenwaard, Utrecht www.debatcyclus.nl/mobiliteit

12 juni

13 juni

Congres: Zorglogistieke bedrijfsvoering Studiecentrum voor Bedrijf en Overheid WTC, Rotterdam www.sbo.nl

Bijeenkomst voor jonge ambtenaren: Herontwerp de overheid EPN Museum voor Communicatie, Den Haag 070-4277622 / [email protected]

PM 7 / 6

13 juni

Congres: Good governance in het onderwijs Studiecentrum voor Bedrijf en Overheid Holiday Inn, Leiden www.sbo.nl

19 juni Congres: Samen ouder worden SEV, Vrom en Neprom Congrescentrum Orpheus, Apeldoorn www.rostra.nl

20 en 21 juni Cursus: Delta denken Euroforum Bilderberghotel ’t Speulderbos, Garderen www.euroforum.nl

22 juni Landelijke praktijkdag: Inburgering Elsevier Congressen Jaarbeurs, Utrecht www.elseviercongressen.nl

beau monde De burger is een enge, verwarrende, eigenwijze en dus lastige entiteit. Toch hebben ambtenaren iedere dag met ze te maken. Een korte les Wie is Jan ­Modaal? kan dan handig zijn. Het drong langzaam maar zeker tot de jonge ambtenaren door: misschien zijn we er zelf wel een...

Nurten Albayrak (directeur COA) nam de uitnoding alleen aan omdat ze achter de bar mocht staan: ‘Dan leer ik eindelijk hoe ik een biertje moet tappen.’ Gastvrije ambtenaren en burgers meldden zich vrijwillig aan voor de opvang van 150 asielzoekers in hun achtertuin. Albayrak: ‘150? Forget it! Als we komen, komen we met zo’n 450 mensen.’

Help! Een burger. Wat: Cactus Café: Help! Een burger. Waar: La Cubanita in Den Haag Wanneer: Vrijdag 1 juni 2007

Jurjen van der Heijden schreef het boek Help! Een burgerinitiatief. Marjanne Zweers (Rijkswaterstaat) is een van de ‘stamgasten’ van het Cactus Café en beeldt uit ‘hoe de overheid de burger ergens bij wil betrekken, maar dat stiekem niet doet’. Zweers: ‘Ik kan me heel goed inleven.’

Aukje Olthuis (InAxis), Rianne Spoor (BZK) en Hans Geurts (RVD) bedenken met een drankje in de hand wat ze eigenlijk van de burger weten. Tijdens de honderddagentournee van het nieuwe kabinet hebben ze heel wat ‘burgers in het wild’ gezien. Olthuis: ‘Ik heb er sindsdien meer oog voor in de media. Ze zijn vaak beter op de hoogte dan ik dacht.’ ‘De ambtenaar gaat naar Toscane, de burger naar Torremolinos,’ aldus presentator Bas van Werven. ‘De burger rijdt Opel, de ambtenaar reist met de NS.’ Van Werven durft over de spoorwegen wel een minderhedengrapje te maken waar de directeur van het COA bij was: ‘De NS heet “An-s” sinds het aantreden van minister Eurlings.’ Inge Voesten (VenW) leidde tijdens de honderddagentournee gesprekken tussen staatssecretaris Huizinga en echte burgers: ‘Sommigen hadden maandenlang nagedacht, daar moet je dan wel aandacht aan besteden.’ Hebben de burgers echt iets bij te dragen? ‘Vooral over de hoe-vraag. Je moet wel realistisch zijn.’

Burgers zijn niet allemaal hetzelfde, weet Mirjam Verhaar (OCW). Zelf heeft ze vooral te maken met kunstenaars en die zijn heel bevlogen en gedreven. Hoewel de verkennende dagen van het kabinet volgens haar als een ‘publiciteitsstunt’ werden afgeschilderd, vindt ze het wel een ‘positieve benadering’.

Thierry van Vugt (LNV) kreeg de wisselcactus voor de meest prikkelende uitspraak, die volgens hem slechts humoristisch bedoeld was: ‘Jan Modaal snapt het allemaal niet.’

Nienke Doeve (OCW) won de vorige cactus en mocht daarom nu haar column voorlezen: ‘Burgerschap kan iedereen overkomen. Zaterdag in de supermarkt zijn we het allemaal.’ Burger ‘Jan’ lijkt levensecht. Hij vertelt hoe zijn idee door de ambtelijke molen werd verpulverd. ‘De eerste dagen spring je nog verrast op als de telefoon gaat.’ Hij begrijpt wel waarom het uiteindelijk niets werd met zijn voorstel. ‘Ik maak bij dezen graag excuses voor mijn klungelige burgerjargon.’

Cecile Clappers deelt bij de gemeente Den Haag subsidies uit aan organisatoren van evenementen. Ze voelt zich wel thuis tussen de rijksambtenaren. In haar werk heeft ze namelijk ook veel met gewone Hagenaars te maken. ‘Er zijn al zo veel klachtenlijnen, er zou ook eens een complimentenlijn moeten komen.’

Allemaal leuk en aardig dat praten met de burger, ‘maar je moet oppassen dat het je niet gaat verlammen’, vindt Marnix Muller (EZ, rechts). Mirko van Muijen (OCW) pleit voor twee inspraakmomenten: het eerste als er een idee is en vervolgens pas weer aan het einde van het traject, als de balans wordt opgemaakt.

PM 7 / 6

35

Verhoog uw productiviteit met Vedior HR Performance

U wilt succesvol zijn, een mooi rendement maken, groeien. Daar hebt u de kracht van mensen voor nodig. Want mensen maken het verschil. Zíj zorgen voor innovatiekracht, productiviteit, concurrentiekracht, tevreden klanten. Om de goede mensen te vinden, te boeien en te binden, hen te motiveren, en hun kracht te benutten, hebt u hoogwaardige HRM-oplossingen nodig. Met Vedior HR Performance kunnen wij u helpen die te realiseren. Wilt u weten hoe wij dat bij andere organisaties hebben gedaan? Kijk op www.krachtdoormensen.nl