Mainport Visie 2014
1
2
Het KLM netwerk maakt Schiphol tot mainport De kracht van KLM is het fijnmazige, wereldwijde hub-netwerk dat we met onze partners hebben opgebouwd. Ons netwerk verbindt Nederland met alle belangrijke economische regio’s in de wereld. Via onze thuishaven Schiphol kunnen onze passagiers snel en makkelijk overstappen en is ook voor vracht praktisch elke bestemming in de wereld uitstekend bereikbaar.
3
4
Inhoudsopgave Voorwoord
7
Kennismaken met KLM Groep
8
1. Hub-netwerk KLM cruciaal voor Nederlandse economie
- Grondcapaciteit
27
- Luchtruimcapaciteit
29
- Maatschappelijke capaciteit
30
- Kosten
31
- Duurzaamheid en innovatie
32
8.
Een concurrerende regio
36
9
2.. KLM hub-netwerk driver
mainport Schiphol
10
9. Samenwerking essentieel
3.
Pijlers van het netwerk van KLM
11
3.1 KLM biedt wereldwijd portfolio
11
3.2 Wereldwijd portfolio alleen mogelijk door transfervervoer
10. Afkortingen
38 39
14
3.3 Moderne en zuinige vloot
15
16
3.4 De kracht van partners
voor slagen mainportbeleid
4. Vracht als onlosmakelijke schakel in het passagiersnetwerk
20
5. Hoogwaardig technisch onderhoud
22
6.
24
Hub-netwerk is kwetsbaar
7. Goede infrastructuur randvoorwaardelijk voor KLM hub-netwerk
26
- Kwaliteit
26
- Kwantiteit
27
5
KLM VERBINDT NEDERLAND MET DE WERELD
6
Voorwoord Voor u ligt de mainportvisie van KLM.
Deze mainportvisie start met de beschrijving
KLM is er trots op dat ze met haar omvangrijke
van het belang van de mainport voor de
wereldwijde netwerk een belangrijke bijdrage
Nederlandse economie en de bijdrage die KLM
levert aan de Nederlandse economie. De
hierin heeft. Daarna worden de bouwstenen
economische kracht van een sterke hub komt
van het netwerk van KLM en het businessmodel
de concurrentiepositie van Nederland en
toegelicht. Vervolgens wordt ingegaan op de
de regionale en nationale werkgelegenheid
infrastructurele randvoorwaarden vanuit het
namelijk ten goede.
hub-netwerk van KLM en het belang van goede samenwerking.
Door het netwerk van KLM en partners behoort Schiphol tot de vier grootste mainports
Pieter Cornelisse
van Europa. Een aanmerkelijk deel van het
Vice President Mainport Strategy
luchtvervoer op Schiphol wordt uitgevoerd
KLM N.V.
door KLM Groep en SkyTeam partners. Hierdoor heeft Schiphol zich kunnen ontwikkelen tot een concurrerende hub-luchthaven. De omvang en diversiteit van het hub-netwerk is geen vanzelfsprekendheid. Vanwege onze relatief kleine thuismarkt, ons transfer hub-model en de felle internationale concurrentie is deze kwetsbaar. Het succes van de mainport Schiphol is mede afhankelijk van de (operationele) samenwerking tussen de netwerkcarrier (KLM), de luchthaven Schiphol, luchtverkeersleiding Nederland en de overheid.
7
Kennismaken met KLM Groep
8
>200 bestemmingen (135 door KLM)
246.000 vliegtuigbewegingen op Schiphol per jaar
67% transfer 50.000 connecties
KLM Groep en partners SPL (S14)
KLM Groep-2013
S14 (good+exc, 2-way, p.w.)
Nr 3 private werkgever in NL (in FTE)
31 mln pax & bags 770 kiloton cargo
5 joint ventures 33 codeshare partners 4.700 vl./dag
2013
2013 (cargo betreft wereldwijd)
KLM-S14
€ 9.7 mld netto omzet
Nr 1 Dow Jones Sustainability Index (Sector Airlines)
2013
2005-2013
Luchtvaart NL € 26 mld 290.000 banen Bron: McKinsey/BCG 2011
1. Hub-netwerk KLM cruciaal voor Nederlandse economie Op 7 oktober 1919 is de Koninklijke Luchtvaart
wereld. Het netwerk met rechtstreekse en hoog
Maatschappij KLM opgericht en in mei 1920 werd
frequent bediende bestemmingen vormt als het
de eerste commerciële vlucht van Londen naar
ware de infrastructuur voor onze economie. De
Schiphol uitgevoerd. KLM vormt de kern van de
economische kracht van een sterke hub komt de
KLM Groep. Deze bestaat naast KLM ondermeer
concurrentiepositie van Nederland en de regionale
uit de 100% dochters KLM Cityhopper, transavia.
en nationale werkgelegenheid ten goede. Daarbij
com en Martinair. Sinds de fusie in 2004 maakt KLM
is de Metropoolregio Amsterdam (MRA) een
deel uit van de Air France KLM Groep, de grootste
belangrijk vestigingsgebied geworden voor zowel
Europese luchtvaartgroep.
Nederlandse als buitenlandse bedrijven.
Samen met Air France vervult KLM een leidende rol in de wereldluchtvaart. KLM streeft naar winstgevende groei die niet alleen bijdraagt aan de bedrijfsdoelstellingen van KLM, maar ook aan de economische, maatschappelijke en sociale ontwikkeling. Om dit te bereiken werkt KLM onder andere aan het creëren van groeimogelijkheden op Schiphol, het verkrijgen van toegang tot markten die de kwaliteit van het netwerk verhogen en gelijke verhoudingen voor alle spelers in de branche. Tevens streeft KLM naar een goede balans tussen de belangen van het bedrijf en die van de lokale omgeving en het klimaat.
Economische motor Nederland is door het netwerk van KLM en partners rechtstreeks aangesloten op alle bestaande en nieuwe economische centra in de
ECONOMISCHE BIJDRAGE LUCHTVAART BIJDRAGE LUCHTVAARTSECTOR AAN BNP VAN NEDERLAND 2011 € 26 MILJARD
De Nederlandse economie vraagt om
WERKGELEGENHEID LUCHTVAARTSECTOR NEDERLAND
KLM en partners. Het opereren van dit netwerk
(BRON: BCG/MCKINSEY, 2011)
290.000 BANEN
intercontinentale verbindingen. Deze worden met name geleverd door het hub-netwerk van vraagt om grondcapaciteit, luchtruimcapaciteit en maatschappelijke capaciteit. Het gebruik van de capaciteit leidt vervolgens tot een belasting van de omgeving (geluid, externe veiligheid en ruimtelijke ordening). Om de leefbaarheid in de omgeving te borgen zijn er aan de Alderstafel (zie ook pag. 30) afspraken gemaakt met betrekking tot het zoveel mogelijk terugdringen van de hinder (maatschappelijke regulering). Deze regulering beperkt vervolgens weer de capaciteit en daarmee in zekere zin ook de ontwikkeling van het netwerk.
9
2. KLM hub-netwerk driver mainport Schiphol Luchthaven Schiphol is de enige en dus ook
Om de huidige concurrentiepositie te
belangrijkste spil in het hub-netwerk van
behouden zijn de volgende onderling sterk
KLM. Via Schiphol zijn alle bestemmingen met
samenhangende elementen van belang:
elkaar verbonden en kunnen passagiers snel
1. Een sterk KLM/SkyTeam netwerk als driver
en makkelijk overstappen. Het fijnmazige, wereldwijde netwerk van KLM en haar partners heeft ervoor gezorgd dat Schiphol behoort tot
voor de mainport. 2. Een concurrerende luchthaven als primaire hub voor KLM en SkyTeam partners.
de grootste vier mainports van Europa. Sinds
3. Een concurrerende regio.
de fusie met Air France is Schiphol één van de
In de volgende hoofdstukken wordt nader op
twee hubs binnen de Air France KLM Groep.
deze elementen ingegaan.
Schiphol staat door het hub-netwerk van KLM en partners in de top-4 van Europese mainports. Dit is bijzonder gelet op de relatief kleine thuismarkt. De directe concurrenten van Schiphol: Parijs, Frankfurt en Londen, hebben een veel grotere thuismarkt. Diverse andere luchtvaartmaatschappijen en luchthavens hebben hetzelfde nagestreefd, maar zijn er niet in geslaagd om hun omvang te behouden. Kopenhagen, Zürich en Brussel, ook met een kleine thuismarkt, zijn inmiddels gedegradeerd tot regionale luchthavens met een beperkt ontwikkeld intercontinentaal netwerk. Het aantal intercontinentale verbindingen van deze drie steden is drastisch teruggelopen, met als gevolg dat zij met overgespecificeerde infrastructuur zijn blijven zitten, waarbij tevens het vestigingsklimaat fors achteruit is gegaan.
10
3. Pijlers van het netwerk van KLM 3.1 KLM biedt wereldwijd portfolio
Breed Portfolio
Transfer Hub-systeem
Moderne Vloot
Vele Partners
China, Japan, Latijns-Amerika en Afrika. Indien de omstandigheden hierom vragen worden
Breed Portfolio KLM verbindt Nederland rechtstreeks met 135
bestaande bestemmingen vaker aangevlogen en worden nieuwe bestemmingen of bestemmingen van partners toegevoegd. In 2015 worden Bogota en Cali als nieuwe bestemmingen opgenomen.
bestemmingen in de wereld (S14). Samen met onze partners in de wereldwijde SkyTeam
Het hub-netwerk van KLM en de mainport
alliantie en andere strategische partners betreft
Schiphol zijn nauw met elkaar verweven. Nieuwe
dat 547 bestemmingen. Hiermee zet KLM het
bestemmingen versterken de positie van de
overgrote deel van het aantal bestemmingen dat
hub en vergroten daarmee de aantrekkelijkheid
rechtstreeks vanaf Schiphol wordt aangedaan op
van Schiphol voor passagiers, multinationals en
de kaart.
vrachtvervoerders.
In totaal hebben in 2013 52,5 miljoen passagiers
Het is noodzakelijk dat er ruimte is voor deze
via Schiphol gevlogen, waarvan 38,8 miljoen met
groei op Schiphol, want ook in de luchtvaartsector
KLM Groep en/of partners. KLM biedt hiermee,
betekent stilstand onherroepelijk verlies van
in het belang van de mainport, belangrijke
marktaandeel en daarmee verlies voor het
continuïteit aan de luchthaven.
netwerk, de economie en de werkgelegenheid. De
CONTINUE UITBREIDING BESTEMMINGENPORTFOLIO
wereldwijde concurrentie neemt alleen maar toe. Continue uitbreiding bestemmingenportfolio Een robuust maar ook groeiend hub-netwerk is belangrijk om Nederland rechtstreeks te blijven verbinden met de rest van de wereld. KLM zoekt dan ook voortdurend naar kansen om haar bestemmingenportfolio te ontwikkelen. Speciale focus krijgen hierbij de nieuwe groeiregio’s, zoals
SCHIPHOL GROEIT IN 2013 DANKZIJ KLM IN 2013 LEVERDEN KLM GROEP EN PARTNERS EEN AANZIENLIJKE BIJDRAGE AAN DE GROEI OP SCHIPHOL IN ZOWEL PASSAGIERS ALS IN VLIEGTUIGBEWEGINGEN. 2013 KLG + PARTNERS: OVERIGE CARRIERS: TOTAAL SPL:
PASSAGIERS +5,3% -2,7% +3,0%
VLIEGTUIGBEWEGINGEN +2,7% -4,7% +0,5%
11
Inspirational
Dutch
Brand values
Open
12
Reliable
13
3.2 W ereldwijd portfolio alleen mogelijk door transfervervoer
geboden verbindingen. Dit wordt ook wel connectivity genoemd. KLM en partners onderscheiden zich hierdoor op Schiphol niet alleen door het brede portfolio van
Transfer Hub-systeem
bestemmingen, maar ook door een yearround
Verspreid over de dag kent KLM op Schiphol
en hoog frequent product (intercontinentale
zeven ‘blokken’ van aankomende en vertrekkende
Het hub-netwerk van KLM is afhankelijk van op
bestemmingen 1 tot 2 keer en Europese
vliegtuigen. ‘s Morgens vroeg komen de eerste
Schiphol overstappende passagiers (transfer).
bestemmingen 4 tot 6 keer per dag).
intercontinentale vluchten binnen (licht grijze pijlen) en passagiers stappen over op de
Zonder de transfercomponent zou KLM vanuit Nederland slechts een paar rechtstreekse
Kwetsbaar punt in het KLM hub-netwerk is
doorverbinding naar Europese en long haul
verbindingen rendabel kunnen aanbieden. Het
daarentegen de grote transfercomponent
bestemmingen (zwarte pijlen). Europese vluchten
is efficiënter en daarmee ook duurzamer om
welke maakt dat de gevlogen inkomsten
komen vervolgens binnen en transfer naar
passagiers naar Schiphol (de hub) te laten
per kilometer relatief laag zijn. De opbrengst
Europa en intercontinentaal vindt plaats
vliegen en van daaruit te laten aansluiten op
van 1 ticket moet bij transferpassagiers
een vlucht naar een eindbestemming.
over minimaal 2 vluchten verdeeld worden. Om de transferpassagiers te ‘verleiden’ via
een hoge prijselasticiteit — maar ook een zo
Om vervoersstromen tussen verschillende
Schiphol te vliegen dient KLM niet alleen een
kort en efficiënt mogelijke aansluiting op de
steden optimaal te kunnen bedienen, is de
scherpe prijs te bieden — dit segment kent
doorgaande vlucht.
dienstregeling van KLM zodanig gepland dat aankomsten, respectievelijk vertrekken, op Schiphol gegroepeerd plaatsvinden. Hierbij wordt er bij het ontwerp van de dienstregeling naar gestreefd de overstaptijden zo kort mogelijk te houden. Dit zorgvuldig afgestemde evenwicht tussen aankomst en vertrek van vluchten gedurende de dag vormt de basis van het wereldwijde hub-netwerk van KLM. De concurrentiepositie van KLM wordt mede bepaald door de kwaliteit (overstaptijd en overstapmogelijkheden) en het aantal
14
Transfer cruciaal Schiphol kan het zich niet permitteren de transferpassagiers te verliezen. Zonder de transferpassagiers zal Schiphol verworden tot een regionale luchthaven met een stuk of tien rechtstreekse intercontinentale bestemmingen. De meeste intercontinentale bestemmingen zullen alleen nog bestaan via andere hubs. Dat zal het vestigingsklimaat in Nederland en specifiek die in de Metropoolregio Amsterdam doen verschralen.
3.3 Moderne en zuinige vloot Moderne Vloot
De gekozen samenstelling van de vloot van
Air France en KLM 25 van deze toestellen in
KLM is afgestemd op de verschillende markten.
bestelling en worden er nog eens 12 geleast.
Intercontinentaal spelen de afstand en de
In oktober 2015 verwacht KLM de eerste 787-9
marktomvang (zowel passage als vracht) de
Dreamliner.
belangrijkste rollen in de keuze van het type
KLM Groep – KLM, KLM Cityhopper, transavia.
vliegtuig. Voor Europese bestemmingen wordt
Vleugelmodificaties
com en Martinair – beschikt over een
de vloot daarnaast ook afgestemd op de
Alle KLM Next Generation 737-toestellen
moderne en brede vloot van in totaal 202
frequentie. In toenemende mate speelt verder
zijn voorzien van verticale winglets. Deze
toestellen (januari 2014) die geschikt zijn voor
het brandstofgebruik een belangrijke rol bij de
beschikken over een beter aerodynamisch
verschillende markten en vliegafstanden. De
keuze voor een nieuw vliegtuig.
profiel, waardoor brandstof wordt bespaard en de CO2 uitstoot met circa 3% kan worden
vloot bestaat uit 75 vliegtuigen voor de lange afstand, 77 medium-haul en 50 regionale
Reductie van CO2
toestellen. In de komende jaren zal een groot
Vernieuwing van de vloot: KLM heeft de
deel van de vloot vervangen gaan worden.
nieuwste Boeing 777- en Airbus A330-toestellen
Efficiëntere inzet van vliegtuigen
De MD11 toestellen worden aan het eind
aangeschaft voor intercontinentale vluchten.
Brandstofbesparingen vinden ook plaats door
van zomer 2014 uitgefaseerd. Vervangende
Deze verbruiken tot 25% minder brandstoffen
betere benutting van vliegtuigen. Een voorbeeld
toestellen zijn tweemotorig (Boeing 777 en 787
dan de vorige types. Voor KLM cityhopper
is het door KLM gehanteerde concept om
Dreamliner). De uitfasering van de Boeing 747
wordt in toenemende mate overgestapt op
zomers meer te vliegen en ‘s winters (relatief)
volgt daarna. Deze zal ook worden vervangen
Embraer jets die tot 10% zuiniger vliegen.
wat meer onderhoud te plegen.
verlaagd.
door een mix van Boeing 777 en Boeing 787 (Dreamliner).
Voor de Boeing 787 toestellen hebben Air France en KLM gekozen voor motoren van
Binnen de Air France - KLM Groep zal Air
General Electric (GEnx-1B) welke nog minder
France de eerste operator worden van de
brandstof verbruiken dan alle voorgangers.
nieuwe Airbus A350 (vanaf 2017) en zal KLM
Dit resulteert in 15% minder CO2-uitstoot,
de eerste operator zijn van de Boeing 787-9.
minder NOx uitstoot en een aanmerkelijk lager
Uiteindelijk zullen beide maatschappijen met
geluidsniveau. Daarmee voldoen Air France
een mix van deze toestellen opereren. De A330
en KLM met de nieuwe Dreamliners volledig
zal successievelijk worden vervangen door
aan de normen die de komende decennia als
Boeing 787.
standaard worden gehanteerd. In totaal hebben
15
3.4 De kracht van partners KLM groot in China
Vele Partners
De “Nederlandse” pioniersgeest komt ook tot uiting in de vliegverbindingen die KLM naar China heeft ontwikkeld. KLM was de eerste
KLM is een pionier binnen de luchtvaart op het
die vanuit Europa rechtstreekse internationale
gebied van samenwerkingen. Samenwerken
vluchten aanbood naar Chengdu (2006),
is cruciaal om een groot concurrerend en
Hangzhou (2010) en Xiamen (2011). KLM biedt
divers netwerk te kunnen aanbieden. Door
nog steeds de meeste directe bestemmingen
KLM’s vele samenwerkingsverbanden wordt
vanuit China naar Europa aan en vice versa.
niet alleen het hub-systeem op Schiphol gevoed met passagiers uit bestemmingen
Wekelijks bieden KLM en partners 64 vluchten
die KLM niet bedient, maar ontstaat middels
vanaf Schiphol naar acht bestemmingen
codesharing ook verbinding met een veelheid
in “Greater China” (China, Hong Kong en
van bestemmingen via de hub van de
Taiwan). De vlucht naar de hub Guangzhou
partners. KLM is continu op zoek naar nieuwe
wordt uitgevoerd door KLM Joint Venture
partners om haar bestemmingenportfolio
partner China Southern Airlines. In 2013 heeft
4 partners
8 bestemmingen
64 frequenties
2.472 connecties
KLM 1 miljoen passagiers vervoerd op deze routes. KLM en Amsterdam bieden met deze Air France-KLM / Kenya Airways Joint venture
verbindingen de “gateway to China” en voor China de “gateway to Europe”. Amsterdam is de tweede hub tussen Europa/Midden-Oosten en China in passagiersvervoer.
Uitbreiding JV in 2014
Hub
Bestemmingen
Frequenties
AMS/KL
8
64
• 27% aandelenbelang
CDG/AF
5
64
FRA/LH
6
55
• Uitbreiding naar 44 wekelijkse
te versterken. KLM richt zich hierbij ook op
intercontinentale vluchten
strategische samenwerkingsverbanden met
LHR/BA
3
28
• 27 bestemmingen in Afrika
luchtvaartmaatschappijen in ‘nieuwe markten’,
SVO/SU
5
43
• JV inkomsten worden verdubbeld
zodat optimaal gebruik wordt gemaakt van de
IST/TK
4
27
ontwikkeling die een land c.q. regio doormaakt.
HEL/AY
5
30
16
Ontwikkeling Air France-KLM netwerk in Latijns-Amerika (S14 vs S09) Sterke groei in de afgelopen 5 jaar: 12 bestemmingen, waarvan 6 van beide hubs S14: #1 carrier tussen Europa en Latijns Amerika Air France-KLM en GOL • Sterke lokale speler in Brazilie • Codeshare overeenkomst op 28 bestemmingen sinds 2009 2014: nieuwe strategische overeenkomst • Exclusieve toegang tot binnenlands netwerk • Uitbreiding van code shares • Coördinatie van sales teams in Europa en Brazilie • Onderhoudscontract • Aandelenbelang 1,5%
Air France-KLM: Dual hub strategie In 2004 fuseerden Air France en KLM tot de Air France-KLM Group. Zo ontstond een leidende Europese luchtvaartgroep, gebaseerd op twee krachtige merken en luchthavens, Amsterdam Airport Schiphol en Parijs Charles de Gaulle.
17
Met behoud van eigen identiteit worden
optimaal netwerk aan te bieden. Binnen de
wordt geprofiteerd van een efficiënter,
drie kernactiviteiten gecoördineerd:
Joint Ventures worden financiële resultaten
goedkoper en uitgebreider netwerk waarbij
passagiersvervoer, vracht en
van de deelnemers op de afgesproken routes
dus ook overcapaciteit wordt voorkomen. De
vliegtuigonderhoud.
geconsolideerd. De achterliggende gedachte
klant profiteert zodoende van een uitgebreid
is dat door het evenredig delen van zowel
netwerk door aantrekkelijke prijzen en kan
Door zowel het hub-netwerk op Schiphol als
inkomsten als kosten, risico’s worden verlaagd
daarnaast gebruik maken van een breed
op Charles de Gaulle gelijkmatig te ontwikkelen
voor participerende partijen. Gezamenlijk
Frequent Flyer Programma.
kiest Air France-KLM weloverwogen voor een dual-hubstrategie. Dit houdt in dat er maximaal gebruik wordt gemaakt van de netwerksynergie zonder dat het bestaansrecht van één van beide netwerken wordt aangetast. Vluchten op ‘dunne’ intercontinentale vervoersstromen concentreren zich in de regel op één van beide hubs. Grote vervoersstromen worden in de regel vanuit beide hubs bediend om zodoende klanten een zo breed mogelijke keuze in schema’s en tarieven te bieden. Air France en KLM samen kunnen de klanten hierdoor meer verbindingen aanbieden (slechts 35% van de long-haul bestemmingen overlapt) met een hogere frequentie dan de concurrentie.
Joint Ventures KLM is met meerdere luchtvaartmaatschappijen een intensieve en langdurige samenwerking aangegaan. Doel hiervan is op een economisch verantwoorde wijze voor consumenten een
18
Ontwikkeling portfolio KLM sinds de fusie met Air France (2004-2013) Sinds de fusie met Air France heeft KLM een aanzienlijk aantal bestemmingen toegevoegd aan haar portfolio. Een aantal bestemmingen is uit het hub-netwerk gehaald omdat deze of overgenomen is door Air France of een andere partner, of omdat deze route niet meer rendabel was. KLM ontwikkelt samen met Air France continu haar portfolio opdat alle belangrijke landen/regio’s met Nederland zijn verbonden.
KLM heeft een Joint Venture met: Alitalia, Kenya
leden zijn belangrijke factoren om klanten te
Airways, China Southern, Ukraine International
binden. SkyTeam is de op één na grootste
Airlines en een Trans Atlantische Joint Venture
luchtvaartalliantie ter wereld. De alliantie bestaat
met Air France, Delta en Alitalia.
momenteel uit 20 luchtvaartmaatschappijen met een gezamenlijk netwerk van 1.048 bestemmingen in 178 landen. Alle continenten
Joint Ventures
worden zo via de hubs met elkaar verbonden.
Nadat KLM en Northwest Airlines (nu Delta) dit
In maart 2014 is Garuda Indonesia tot SkyTeam
model gedurende vele jaren succesvol hebben
toegetreden.
ontwikkeld wordt het nu door steeds meer maatschappijen gezien als een blauwdruk voor het vormgeven van samenwerking en verlagen van risico’s van luchtvaartmaatschappijen en het vergroten van voordelen voor de klant.
SkyTeam KLM maakt deel uit van SkyTeam. SkyTeam is een alliantie van samenwerkende luchtvaartmaatschappijen. Het doel van de alliantie is de klanten van deelnemende maatschappijen een uitgebreider netwerk van vluchten aan te bieden. Hiermee verhogen deze
Codesharing
hun marktaandeel en kunnen zij tevens hun kosten verlagen door voordelen die ontstaan
Met een groot aantal luchtvaart-
ten gevolge van betere inkoopmogelijkheden.
maatschappijen onderhoudt KLM een
Zij doen dit bijvoorbeeld door reizigers een
codeshare overeenkomst. Dit houdt in dat
gemakkelijke doorverbinding aan te bieden op
KLM stoelen kan aanbieden onder eigen
andere luchtvaartmaatschappijen aangesloten
vluchtnummer op een lijnvlucht die door één
bij SkyTeam, door betere aansluitingen
van de partners wordt gevlogen. Hierdoor
en door gecoördineerde reserveringen.
kan KLM haar klanten een groter portfolio
Vluchten van andere maatschappijen binnen
aan vluchten en bestemmingen aanbieden. In
de alliantie worden vaak aangeboden door
oktober 2012 is KLM een belangrijke nieuwe
Zomer 2014
KLM
SkyTeam
Europa
68
224
Noord Amerika
13
279
Verre Oosten
18
317
Midden Oosten
9
70
Afrika
13
69
middel van codesharing. Ook een uniforme
Latijns Amerika
14
89
samenwerking aangegaan met Etihad Airways
servicekwaliteit en het onderling erkennen
Totaal
135
1.048
welke een homebase heeft in Abu Dhabi.
van de frequent flyer-programma’s van de
O.b.v. OAG jun ’14 d.d. 11 jun ‘14
19
4. Vracht als onlosmakelijke schakel in het passagiersnetwerk Het internationale passagiersnetwerk van
op bestemmingen, waar bijvoorbeeld minder
De bijdrage van vracht aan de Nederlandse
KLM kan niet los gezien worden van het
stoelen verkocht worden, vrachtcapaciteit te
economie is aanzienlijk. Luchtvracht zorgt voor
vrachtnetwerk van KLM. Dat is samengevoegd in
verhogen.
directe werkgelegenheid op de luchthaven bij de luchtvaartmaatschappijen, de afhandelaars,
een gecombineerde vrachtdivisie met Air France en Martinair. Meer dan de helft van de vracht
Luchtvracht speelt als onderdeel van de
de douane, de expediteurs en de luchthaven
wordt namelijk aan- en afgevoerd via de hub
logistieke keten tevens een belangrijke
zelf. KLM Cargo heeft op Schiphol een unieke
Schiphol in het ruim van passagiersvliegtuigen
rol binnen de logistieke wereld. In een
en effectieve samenwerking met private partijen,
en in de zogenaamde combi’s (deels passagiers
wereld waarin snelheid van produktvervoer
zoals Air Cargo Netherlands en Cargonaut om
en deels vracht). In Noordwest Europa wordt
een grote rol speelt wordt vervoer door
de concurrentiepositie van de Schiphol Cargo
Schiphol, vanwege het wereldwijde netwerk,
de lucht vooral gebruikt voor bepaalde
hub te versterken. Daarnaast is er een indirect
het vestigingsklimaat en de uitstekende
(hoogwaardige) segmenten, zoals computer-
economisch belang buiten het luchthaventerrein
infrastructuur over de weg, door de forwarders
en telecomapparatuur, auto-onderdelen,
in de vorm van bedrijven die voor (een deel) van
gekozen als plaats om vracht te consolideren.
merkkleding, bederfelijke goederen (zoals
hun activiteiten afhankelijk zijn van luchtvervoer,
voedsel en bloemen) en medicijnen.
zoals de Bloemenveiling in Aalsmeer. Uit een
Vracht is een belangrijke inkomstenbron voor
onderzoek naar de maatschappelijke betekenis
KLM. In de eerste plaats als aandeel in de
van de luchtvrachtsector van het Ministerie (toen
totale omzet van het bedrijf. In de tweede
nog) V&W uit 2005, bleek dat de economische
plaats, en niet minder belangrijk, dragen de
betekenis van luchtvracht ongeveer €1,5 miljard
vrachtinkomsten bij aan de ontwikkeling en
bedraagt. Dit is ongeveer 0,3% van het BNP. De
instandhouding van het hub-netwerk. Sommige
werkgelegenheid (direct en indirect) bedroeg
routes zouden niet, of veel minder, rendabel
bijna 27.000 personen.
gevlogen kunnen worden zonder de bijdrage van vracht.
De gecombineerde vrachtdivisie van AirFrance KLM en Martinair vormt één van de grootste
Voor KLM is het passagiersvervoer weliswaar
vervoerders van internationale luchtvracht ter
de belangrijkste bedrijfsactiviteit, maar
wereld. Deze derde Cargohub in Europa is van
vrachtvervoer blijft één van de kernactiviteiten.
enorm belang voor de instandhouding van de
KLM kan haar resultaten optimaliseren door
mainport Schiphol.
20
21
5. Hoogwaardig technisch onderhoud KLM Engineering & Maintenance (E&M) is het
Er is in het eerste kwartaal van 2014 een
KLM bedrijfsonderdeel dat zich bezighoudt
belangrijke overeenkomst gesloten tussen
met het vliegtuigonderhoud. Samen met Air
AFI KLM E&M en General Electric voor het
France Industries opereert E&M wereldwijd
onderhoud van de motoren van de B787.
onder de naam AFI KLM E&M en is het één
Daarmee plaatst E&M zich nog sterker op de
van de grootste spelers op de MRO-markt
kaart omdat zij ook een licentie heeft verkregen
(Maintenance Repair & Overhaul). Op Schiphol
voor het plegen van onderhoud voor motoren
biedt E&M het volledige onderhoudsproces
van derden.
aan. Van de pre-flight checks (tussen aankomst en vertrek van het vliegtuig) op SchipholCentrum, tot de (reguliere) onderhoudchecks en modificatie-programma’s in de hangars op Schiphol-Oost. Ook motoren en componenten worden door E&M onderhouden en gerepareerd. Op Schiphol levert KLM E&M belangrijke werkgelegenheid aan zo’n 4.500 medewerkers. AFI KLM E&M werkt wereldwijd voor zo’n 150 klanten. AFI KLM E&M heeft veel hoogwaardige technische kennis in huis en ontwikkelt, uiteraard in nauwe samenwerking met fabrikanten en leveranciers, ook zelf oplossingen om het onderhoud nog slimmer of efficiënter te doen, waarbij veiligheid en betrouwbaarheid altijd randvoorwaarden zijn. Een goed voorbeeld is de Engine Water Wash methode, een duurzame en schone methode om de motoren te reinigen.
22
Engine Water Wash methode Het is belangrijk om de motoren goed schoon te houden. Niet alleen om veiligheidsredenen, maar ook omdat een schone motor minder brandstof verbruikt en dus minder CO2 uitstoot. De waterwash-apparatuur spuit enkele malen zo’n honderd liter water via de voorkant van de motor naar binnen. Al die tijd blijft de motor draaien. Er ontstaat een soort wasmachine-effect waarmee de motor zichzelf schoon wast. De dampen die vrijkomen tijdens het proces worden gefilterd en de lucht die er wordt uitgestoten is zelfs schoner dan gewone lucht.
23
6. Hub-netwerk is kwetsbaar Het voortbestaan van de mainport in haar
Maar ook macro-economische ontwikkelingen,
2011 was dit gestegen tot 30% (bron: International
huidige omvang is geen vanzelfsprekendheid.
geo-politieke verschuivingen en ontwikkelingen
Air Transport Association (IATA)).
Het zorgvuldig opgebouwde hub-netwerk
in de branche kunnen grote impact
van KLM op Schiphol is kwetsbaar. Dit heeft
hebben op de bedrijfsvoering van een
Toenemende concurrentiedruk
onder andere te maken met het gehanteerde
luchtvaartmaatschappij en zodoende de
Vanuit verschillende hoeken neemt de
businessmodel. Met een kleine thuismarkt
concurrentiepositie in gevaar brengen.
concurrentiedruk toe. De intra-Europese
is het hebben/aantrekken van transfer
markt van KLM heeft in toenemende mate
onontkoombaar als we de 4e speler in Europa
Economische ontwikkelingen
willen blijven. Op het moment dat er minder
De in het najaar van 2008 ontstane
luchtvaartmaatschappijen. De Europese markt
volume gegenereerd wordt op een bepaalde
economische crisis heeft tot een scherpe
is nodig voor het voeden (‘feeden’) van de
route heeft dit directe gevolgen voor het
daling in de vraag naar luchttransport geleid,
intercontinentale vluchten en is daardoor van
volume op andere routes in het netwerk. De
waarbij meerdere jaren van groei in één
essentieel belang voor het in stand houden van
marges zijn klein en een hoge bezettingsgraad
klap teniet werden gedaan. Voor bepaalde
het wereldwijde hub-netwerk van KLM.
is noodzakelijk om rendabel te kunnen opereren.
onderdelen, zoals zakelijke vluchten en
te maken met concurrentie van low-cost
vrachtvervoer, zijn de inkomsten per eenheid
Daarnaast zijn de laatste jaren de economieën
Luchttransport vormt een belangrijke aanjager
ook nog eens fors gedaald. Vooruit kijkend
in Azië, Latijns-Amerika en Afrika in opkomst.
van de wereldeconomie: het stimuleert toerisme,
blijft de economische groei in Europa (+1,6%,
Enerzijds zijn deze opkomende economieën
bevordert de handel en brengt mensen en
GDP Growth CAGR 2013-2015) achter bij de
een aantrekkelijke groeimarkt vanuit Europees
culturen bij elkaar. Luchtvaartmaatschappijen
economische groei in de rest van de wereld
perspectief. Anderzijds leidt deze groei tot
opereren in een omgeving waarin de
en dan met name bij de groei in de Aziatische
een concurrentietoename van buitenlandse
concurrentie groot is. Luchttransport is altijd
landen. Het gemiddeld groeipercentage
luchtvaartmaatschappijen van, naar en via
één van de eerste sectoren die de gevolgen
bedraagt +4,6% (IHS Global Insight).
Europa. Daarbij kan ook de opkomst van de sterke luchtvaartmarkt in de Golfregio een
ondervinden van wereldwijde gebeurtenissen: van oorlogen en epidemieën tot orkanen en
De extreme schommelingen in de olieprijs
bedreiging vormen voor de concurrentiepositie
vulkaanuitbarstingen. Recente voorbeelden
beïnvloeden de prognoses van bedrijven
van de Nederlandse luchtvaartmarkt. Onder
hiervan zijn SARS, 9/11, de IJslandse aswolk, de
in even sterke mate als de bedrijfsresultaten
andere wanneer luchtvaartmaatschappijen vanuit
ramp met de kerncentrale in Japan en onrust in
zelf. De cijfers spreken voor zich: in 2000 was
het Golfgebied de bestelde vliegtuigcapaciteit
diverse delen van de wereld.
brandstof goed voor 13% van de sectorkosten; in
op Europese primaire en secundaire
24
bestemmingen verder uitbreiden. Vooral vervoersstromen tussen Noord-Amerika, India,
Vliegtaks Een vliegtaks is schadelijk voor de luchtvaart in
Afrika, Europa en Zuid-Oost Azië worden door
Nederland, in het bijzonder voor het luchtverkeer
deze luchtvaartmaatschappijen bediend. Deze
op de mainport Schiphol en daarmee voor de
vervoersstromen zijn de natuurlijke markten van
Nederlandse economie. Uit een rapport van SEO
de Europese luchtvaartmaatschappijen. KLM
Economisch Onderzoek in Amsterdam (sept.
zoekt naar samenwerkingsvormen, zoals met
2012) blijkt dat een extra belasting op vliegtickets
Etihad, om de voorliggende bedrijfseconomische
van 10 euro voor Europese vluchten en 20 euro
uitdagingen aan te gaan.
voor intercontinentale vluchten leidt tot een
Level playing field
2012 WORLDWIDE AIRLINE FINANCIAL RESULTS PER DEPARTING PASSENGER (IATA)
afname van 12,5 miljoen reizigers op Nederlandse luchthavens. Het verlies van werkgelegenheid
Gezien de hevige internationale concurrentie
kan hierdoor oplopen tot 37.500 banen. Bij het
is een gelijk speelveld cruciaal. Nationale en
invoeren van een vliegtaks wijken passagiers
EU regelgeving zijn van directe invloed op de
namelijk uit naar luchthavens vlak over de grens.
wereldwijde concurrentiepositie van de Europese en Nederlandse luchtvaartmaatschappijen. Het is belangrijk dat EU regelgeving het gelijke speelveld voor de Europese en Nederlandse luchtvaartmaatschappijen niet verstoort. Dit geldt bijvoorbeeld in het geval van de CO2 emissiehandel (ETS) voor de luchtvaart, maar ook bij regelgeving inzake passagiersrechten voor luchtvaartmaatschappijen. De VN luchtvaartorganisatie ICAO is in 1944 opgericht om wereldwijde regelgeving vorm te geven. Internationale afspraken en regelgeving voor de sector dienen dan ook in het kader van ICAO gemaakt te worden.
De aswolk heeft laten zien dat de economie tot stilstand komt als vervoer door de lucht meer dan een week onmogelijk wordt. Social media investeringen hebben naar aanleiding van de aswolk een enorme vlucht genomen. Gedurende die dagen zijn wij als KLM permanent met onze wereldwijd gestrande passagiers in contact gebleven. Inmiddels werken er meer dan 130 KLM medewerkers 24 uur per dag om alle sociale “kanalen” te bewaken. KLM heeft inmiddels zes miljoen volgers op Facebook.
25
7. Goede infrastructuur randvoorwaardelijk voor KLM hub-netwerk Gezamenlijk met Schiphol en LVNL heeft KLM de ambitie uitgesproken om de mainport Schiphol te ontwikkelen tot de meest efficiënte en voor
efficiënte en vertragingsvrije operatie, zowel op
Kwaliteit
De grondprocessen dienen efficiënt en
passagiers aantrekkelijke hub-luchthaven van Europa. Een hub-luchthaven die het kwalitatief hoogwaardig netwerk van KLM en haar partners optimaal ondersteunt en versterkt. Een goede infrastructuur is randvoorwaardelijk voor het in stand houden van het hub-netwerk. Goed
de grond als in de lucht.
Het is cruciaal dat de luchthaven ten aanzien van de ontwikkeling van de lay-out en procesinrichting voldoet aan de gebruikseisen van haar klanten (passagiers en luchtvaartmaatschappijen).
overzichtelijk te zijn (inituitive natural flow), met een minimaal aantal wachtmomenten, een duidelijke scheiding in produkten en processen voor premium klanten en met een uniforme KLM / Air France / SkyTeam procesinrichting en branding. Hierbij is het van belang dat er
is de infrastructuur als deze tegemoet komt aan de gevraagde kwaliteit en kwantiteit en de
Voor KLM staat de klant centraal. Om
maximaal gebruik wordt gemaakt van innovatie
benodigde capaciteit met inachtneming van een
concurrerend te kunnen zijn moet KLM
om de processen en klantervaringen te
concurrerend kostenniveau. Investeringen in de
niet alleen een betrouwbaar maar ook een
optimaliseren. KLM verwacht dat de betrokken
infrastructuur dienen daarbij op een duurzame
kwalitatief hoogwaardig produkt aanbieden,
partijen bij investeringen een continue afweging
en innovatieve wijze plaats te vinden.
zowel in de lucht als op de grond.
maken tussen de grootte van deze investering en de kwaliteitsverbetering die deze investering
Op de luchthaven is KLM in belangrijke mate afhankelijk van andere partijen die borg moeten staan voor de kwaliteit van het produkt voor de klanten. Om de Europese toppositie van mainport Schiphol ook in de toekomst te handhaven dienen processen en diensten continu verbeterd te worden. De verwachtingen van klanten moeten worden overtroffen om de voorkeurspositie te behouden. KLM is van mening dat dit gerealiseerd kan worden door de ontwikkeling van een ‘seamless flow’ voor passagiers en vracht. Dit vraagt om een snelle,
26
oplevert.
van groot belang. Deze bepaalt hoeveel aankomende en vertrekkende vluchten per uur
Kwantiteit
kunnen plaatsvinden en hoeveel attractieve connecties kunnen worden aangeboden. LVNL dient ervoor te zorgen dat de benodigde
Om de huidige concurrentiepositie in interconti-
uurcapaciteit tijdig beschikbaar is.
nentale connecties en bestemmingen te behouden dienen de mainportpartijen AAS en LVNL zich maximaal in te zetten voor het invullen c.q. waar-
Grond capaciteit
maken van de gebruikseisen opdat het kwalitatief hoogwaardig hub-netwerk behouden blijft.
Het passagiersvervoer op Schiphol zal de komende jaren blijven toenemen. Vooralsnog is de verwachting dat in 2020 ruim 60 miljoen passagiers de mainport Schiphol zullen aandoen, wat resulteert in zo’n 473.000 vliegtuigbewegingen. Deze groei zal ook nodig zijn om de positie als sterke passagiershub in intercontinentale connecties en bestemmingen te behouden. AAS en LVNL hebben als taak ervoor te zorgen dat de capaciteit en voorzieningen op de luchthaven Schiphol en in het luchtruim zodanig worden vormgegeven, dat deze de verwachte groei kunnen accommoderen. Naast de beschikbare jaarcapaciteit is voor hub-carrier KLM de hoogte van de uurcapaciteit op Schiphol, evenals haar aandeel in de pieken,
Prognose verkeersontwikkeling Schiphol
De benodigde capaciteit voor een efficiënte flow
De groei in verkeersbewegingen die KLM
van passagiers, waarbij connectie-afhankelijk
verwacht voor Schiphol voor de tweede helft
verkeer compact en centraal geaccommodeerd
van dit decennium (2013-2020) bedraagt
kan worden, dient tijdig beschikbaar te zijn.
tussen de 1 en 1,5%. Hierbij wordt verondersteld dat er geen ernstige crisis of ramp gebeurt die het luchtverkeer negatief beïnvloedt. De afgelopen 15 jaar heeft laten zien dat voorspellingen over groei vaak neerwaarts bijgesteld dienden te worden. Doordat het aantal passagiers harder groeit dan het aantal vliegtuigbewegingen zal de grootste bottleneck op Schiphol het aantal passagiers zijn en niet het aantal vliegtuigbewegingen. De grootste druk komt daardoor op de terminal en de gate capaciteit. De verwachting is dat het aantal vliegtuigbewegingen geen bottleneck vormt in die zin dat de piekuurcapaciteit op korte termijn verhoogd zou hoeven te worden.
Capaciteitsplanning Het is van groot belang om als sector tot de juiste vervoers- en verkeersprognoses te komen. Dit vindt jaarlijks plaats via het ‘Sectorplanningsproces’. Het is belangrijk dat de juiste input wordt geleverd ten behoeve van investeringsbesluiten, waarbij voorkomen moet worden dat al te zeer ‘voor de vraag’ wordt uitgebouwd. Op basis van de verwachte aantallen passagiers en vliegtuigbewegingen wordt de capaciteitsvraag jaarlijks voor een periode
27
van 5 jaar vastgesteld. De verkeers- en
en luchtruimcapaciteit op Schiphol. Voor de
vervoersprognoses van het aantal passagiers
hieruit voortvloeiende capaciteitsknelpunten
en vliegtuigbewegingen zijn gebaseerd
worden door AAS en LVNL mogelijke
op onder andere economische groei,
oplossingsrichtingen gezocht. Deze worden bij
marktontwikkelingen en vlootvernieuwing.
KLM en branchevereniging SAOC getoetst op
Gezamenlijk met de user requirements
(b.v. operationele en financiële) haalbaarheid.
aankomende verandering in Europese wet-
(benodigde uurcapaciteiten, betrouwbaarheid,
Dit proces is belangrijk want een tekort aan
en regelgeving. Afronding van dit project is
Minimum Connecting Time (MCT), kostenniveau)
capaciteit kan grote gevolgen hebben voor de
voorzien in juni 2015.
worden de verkeers- en vervoersprognoses
operatie en teveel capaciteit geeft het risico
uitgewerkt tot capaciteitsscenarios (vraag
dat dit voor de luchthaven niet financieerbaar
Masterplan 2025
naar capaciteit). De capaciteitsbehoefte omvat
en voor de luchtvaartmaatschappijen niet meer
Verdere ontwikkeling van het aantal passagiers
onder andere het verwachte aantal benodigde
betaalbaar wordt. Het sectorplanningsproces
en vliegtuigbewegingen zal leiden tot een
Vliegtuig Opstel Plaatsen (VOP’s), gates, check-
is nodig om gezamenlijk vast te stellen waar
toename van de capaciteitsvraag van de
in balies, bagagecapaciteit, reclaimbanden,
vraag en aanbod niet bij elkaar komen. De
terminals (lounges, vertrek/aankomsthallen
benodigde ruimte in het passagiersgebied
definitieve plannen vormen de basis voor de
en filters), pieren/opstelplaatsen,
investeringen en daarna ook voor de wettelijke
bagagevoorzieningen en voorrijwegen. Het
havengeldconsultaties. Hierbij worden alle
Masterplan 2025 richt zich erop om op termijn
luchtvaartmaatschappijen geconsulteerd ten
de juiste capaciteit op het juiste moment tegen
aanzien van voorgestelde investeringsplannen.
concurrerende kosten en op duurzame wijze
Central Security Non Schengen
28
beschikbaar te hebben.
Grens- en securityfilters hebben grote impact
A-pier
op de doorlooptijd voor passagiers op
Na Central Security Non Schengen is de bouw
een luchthaven. Op dit moment vinden de
van een lange A-pier en een Terminal Zuid
werkzaamheden plaats om over te stappen
de volgende stap in het Masterplan van AAS.
op een centrale security in het non-Schengen
Het is de intentie van AAS om aan de A-pier
gebied. Dit is efficiënter (one stop security),
zowel widebody als narrowbody vliegtuigen te
bespaart ruimte en heeft een positieve impact
kunnen afhandelen. AAS ontwikkelt momenteel
op de klantwaardering (vergroot het reis- en
een programma van eisen waarbij zowel KLM
verblijfcomfort). Daarbij sluit dit ook aan op
als andere gebruikers via SAOC een bijdrage
Lelystad
leveren. Verwachting is nu dat de oplevering
problemen hierbij voor Schiphol zijn het punt van
van een lange A-pier en Terminal Zuid in Q1-2019
kruisende verkeersstromen (in- en uitgaande
zal plaatsvinden. Tot die tijd zijn diverse semi
stromen op ca. 2.000ft ten gevolge van het
te kunnen laten groeien. Hierbij is het van
structurele maatregelen nodig om de groeiende
convergerend start-/landingsbanenstelsel) en
belang dat de inpassing van de routes van
verkeersvraag te accommoderen.
het tweede punt betreft de relatief kleine TMA
en naar Lelystad Airport in het luchtruim geen
(Terminal Maneuvering Area). De capaciteit van
negatieve gevolgen heeft voor de capaciteit
Het is van groot belang dat alle infrastructurele
het banenstelsel op Schiphol, de TMA en ACC
dan wel operatie van Schiphol. Een gefaseerd
ontwikkelingen op Schiphol in goede
(Area Control Centre) sectoren moet toereikend
groeimodel, dat in lijn is met de vraag naar
samenhang plaatsvinden zodat de operatie er
zijn om de gewenste uurcapaciteit te kunnen
capaciteit op Lelystad vanuit het Convenant
zo min mogelijk hinder van ondervindt.
accommoderen met een betrouwbaarheid van
behoud en versterking mainport functie
95%. Het bepaalt in grote mate het succes van het
en netwerkkwaliteit luchthaven Schiphol
hub-netwerk. Naast de betrouwbaarheid is dus
(niet mainportgebonden verkeer ex-SPL),
ook de hoeveelheid verkeer (uurcapaciteit) die in
kan wellicht mogelijk zijn. Mits (voor elke
een gegeven tijdsbestek kan worden afgehandeld
fase), luchtruimtechnisch inpasbaar, zonder
van groot belang.
capaciteitsverlies op de
Luchtruim capaciteit Voldoende luchtruimcapaciteit is randvoorwaardelijk teneinde het vliegverkeer veilig,
Luchtruimvisie
efficiënt en vertragingsvrij te accommoderen.
Nederland is één van de weinige Europese landen
Lelystad is nodig om Schiphol in de toekomst
mainport Schiphol en zelfstandig economisch rendabel vanaf de opening.
die met een alomvattende visie de gewenste
Single European Sky
Omdat een transferpassagier zo kort mogelijk
ontwikkelingen in luchtruimindeling, beheer en
na aankomst weer vertrekt is het van belang
de technologische ontwikkelingen in kaart heeft
dat de betrouwbaarheid van de aankomsttijd
gebracht. De overheid heeft, zoals verwoord in
wordt momenteel beheerd
hoog is. Indien een verbinding niet voldoende
de Luchtruimvisie (2012), als belangrijke ambitie
door 36 nationale luchtver-
betrouwbaar is, omdat de aansluiting voor
de capaciteit te verhogen, emissies te verlagen,
keersleidingsorganisaties.
passagier en/of zijn bagage niet haalbaar is,
hinder te beperken, de veiligheid te borgen
KLM ondersteunt het pro-
zullen transferreizigers een volgende reis mogelijk
en bij te dragen aan een kostenefficiënte
gramma Single European Sky
kiezen voor andere hub-luchthavens.
Luchtverkeersleiding. Daadwerkelijke en tijdige
(SES), dat tot doel heeft het
implementatie van deze ambitie is cruciaal voor
luchtruim centraal te behe-
Het Nederlands luchtruim is ten opzichte van de
het behouden van voldoende luchtruimcapaciteit,
ren. De invoering hiervan
hoeveelheid vliegverkeer relatief klein. Grootste
nu en in de toekomst.
blijft achter waardoor
Het Europese luchtruim
29
onnodig wordt omgevlogen, hetgeen leidt tot
vaartsector met overheden en omwonenden
200 miljoen vertragingsminuten per jaar in het
het kabinet te adviseren over de balans tus-
Europees luchtruim. De vlucht Zürich-Amster-
sen de groei van de luchtvaarteconomie en de
dam zou bijvoorbeeld 220 km korter kunnen.
hinderbeleving en de kwaliteit van de omgeving.
Implementatie van Single European Sky kan de
De Alderstafel is een uniek overlegorgaan in de
opgeleverd. Daarbij is de beoogde
uitstoot van CO2 met maar liefst 12% reduceren
internationale luchtvaartwereld.
hinderbeperking van 5% in 2020 al ruim gehaald.
conform afspraak gehouden aan de regels uit het NNHS. • vrijwel alle hinderbeperkende maatregelen
Deze bedraagt, inclusief de onlangs ingevoerde
en kan luchtvaartmaatschappijen in totaal € 9 miljard per jaar besparen.
• bij de afhandeling van het vliegverkeer zich
Het Aldersadvies Schiphol, welke tezamen met
startprocedure (NADP2), maar liefst 20%.
de Luchtvaartnota in 2011 door de Tweede
Maatschappelijke capaciteit Het behouden en waar mogelijk vergroten van het maatschappelijk draagvlak.
Kamer is overgenomen, bestaat uit drie
Het is de inzet van de sector om met dit nieuwe
onderdelen:
stelsel binnen de grenzen van gelijkwaardigheid
• Groei tot 510.000 vliegbewegingen in
te kunnen blijven groeien in een vertragingsvrije
2020, mits passend binnen de criteria voor gelijkwaardigheid • Selectieve ontwikkeling van de mainport • Versterken van de mainport Schiphol én
KLM beseft dat omwonenden van een lucht haven niet alleen de lusten zoals werkgelegen-
duurzame ontwikkeling van de omgeving.
operatie.
Geluidhinderbeperkende maatregelen KLM heeft de afgelopen decennia bewezen rekening te houden met de belangen
ook de lasten zoals geluidhinder. KLM spant zich
Nieuwe Normen- en Handhavingstelsel (NNHS)
daarom maximaal in voor een verantwoorde,
Binnen afzienbare tijd wordt het huidige stelsel
hinderbeperkende maatregelen doorgevoerd.
selectieve en kwalitatieve groei van het aantal
met 35 handhavingspunten vervangen door
KLM werkt pro-actief mee aan initiatieven waar
vliegtuigbewegingen op de mainport Schiphol.
het nieuwe stelsel. Dit stelsel is gericht op
per saldo een duidelijke verbetering met zo min
Het draagvlak van de omgeving voor de main-
strikt (geluid-)preferent baangebruik wat zo
mogelijk hinderverplaatsing optreedt, zoals ook
port Schiphol is wat KLM betreft randvoorwaar-
min mogelijk hinder dient op te leveren voor de
in het Aldersakkoord is afgesproken.
delijk voor het succes van de mainport.
omgeving. Met dit nieuwe stelsel kan Schiphol
heid en economische bedrijvigheid ervaren, maar
Alderstafel
de beoogde groei verwezenlijken.
van de omgeving. Naast de investeringen in stillere vliegtuigen heeft KLM diverse
Omgevingskwaliteit In woongebieden waar verdere hinderbeperking
KLM neemt deel aan de Alderstafel om
Sinds het sluiten van het Aldersakkoord in 2008
niet mogelijk is en de belasting hoog blijft
gezamenlijk met BARIN, AAS en LVNL als lucht-
heeft de sector:
vinden investeringen plaats om de kwaliteit
30
DOOR SECTOR INGEVOERDE HINDERBEPERKENDE MAATREGELEN • Geluidspreferentieel baangebruik • Microklimaat projecten; optimalisatie vertrekroutes (waaronder de ‘Vaste bochtstraaltechniek’) • Aanpassing van vliegroutes • Geluidsarme nadering: CDA’s • Beperken aantal nachtelijke vluchten • Verlenging nachtprocedures • Uitfasering lawaaiige vliegtuigen • Reductie grondgeluid door ‘ribbels’ • Nieuwe startprocedure (NADP2)
Hinderbeperkende maatregelen Bij het aanvliegen in de nacht volgt KLM de
Kosten
Continuous Descent Approach (CDA). Dat is een zogenaamde glijvluchtnadering die minder geluid produceert en minder CO2 uitstoot geeft
De ontwikkeling van de mainport dient tegen
dan de traditionele nadering. Er is een tijdelijk
concurrerende en acceptabele kosten plaats te
pakket van maatregelen afgesproken zijnde: (i)
vinden.
een vervroeging van het aanvangstijdstip van de nachtprocedures, (ii) CDA’s overdag in de
KLM opereert in een dynamische en
schouders van de piek en (iii) verlaging van het
competitieve markt waarin kostenbeheersing
plafond van het aantal nachtbewegingen. KLM
een cruciale rol speelt. KLM richt zich structureel
streeft ernaar, waar mogelijk, CDA’s verder uit te
op het reduceren van haar kosten en verwacht
breiden.
dat partners in de keten, waaronder de mainport Schiphol, dat ook doen. Niet alleen om zich te
van de leefomgeving in de regio Schiphol te
Voor een uitvliegroute vanaf de Kaagbaan
kunnen handhaven in de top 4 van mainports in
verbeteren. Concreet betekent dit dat speciale
heeft KLM een zogenaamde vaste bochtstraal ontwikkeld waarbij vliegtuigen binnen een vast
Europa (van deze vier mainports is Schiphol door
projecten van gemeenten worden ondersteund in samenwerking met bewoners.
pad uitvliegen en waardoor het geluid minder kan ‘uitwaaieren’.
Geluidsisolatie Schiphol
de kleine thuismarkt het meest afhankelijk van transfervervoer), maar ook om de concurrentie aan te gaan met luchthavens als Düsseldorf, München, Brussel en Madrid. Transfervervoer
Geluidsisolatieprojecten worden door de
kan namelijk gemakkelijk uitwijken naar andere
overheid uitgevoerd om geluidsoverlast bij de
luchthavens. Hiermee rekening houdend is het
ontvanger verder te beperken. De kosten van
belangrijk dat Schiphol scherp geprijsd is voor
deze isolatieprojecten worden doorbelast naar
haar gebruikers, waarbij de geboden kwaliteit
de luchtvaartmaatschappijen. KLM heeft in de
wordt gehandhaafd. Daarnaast is het van belang
afgelopen jaren honderden miljoenen bijgedragen
de relatieve positie van het kostenniveau van
aan geluidsisolatie van woningen in de
Schiphol ten opzichte van andere hubs in de
Schipholregio; inmiddels zijn zo’n 12.000 woningen
Golfregio en in Turkije te behouden, ofschoon
in de nabijheid van Schiphol geïsoleerd.
deze hubs in een andere economische, fiscale
31
en politieke context opereren. De Nederlandse
de kosten en opbrengsten van aviation (de
haar verantwoordelijkheid. Ook in economisch
luchtvaart is de enige transportsector die
luchtvaartactiviteiten) gescheiden gehouden
zware tijden blijft KLM zich inzetten voor
volledig haar eigen infrastructuur en het
van non-aviation (parkeren, winkels, onroerend
duurzaamheid. Dat KLM samen met Air France
grootste deel van de beveiliging betaalt, in een
goed). Dit geeft echter een scheve verdeling
voorop loopt in haar duurzaamheidsbeleid
sector waarin de opbrengsten zeer marginaal
tussen aviation en non-aviation die geen recht
wordt erkend door negen maal op rij als meest
zijn. De bedrijfsvoering van de luchthaven moet
doet aan de ontwikkeling van de mainport
duurzame luchtvaartmaatschappij wereldwijd
daarom gericht zijn op strikte beheersing van
Schiphol. Als onderdeel van de evaluatie
beoordeeld te worden in de Dow Jones
(operationele) kosten.
van de Wet Luchtvaart heeft het kabinet
Sustainability Index.
aangekondigd een verplichte bijdrage vanuit DE KLM GROEP BETAALDE IN NEDERLAND IN 2013: INFRASTRUCTUUR 266 MILJOEN SECURITY 145 MILJOEN LUCHTVERKEERSLEIDING 65 MILJOEN GELUIDISOLATIE WONINGEN 17 MILJOEN
non-aviation te zullen invoeren. Het kabinet
Uiteraard is KLM, samen met partners in de
is voornemens in 2014, na consultatie van de
keten, actief op het gebied van geluid, afval,
sector, de aanpassingen van de Wet Luchtvaart
energie, ISO14001, maar ligt de focus vooral op
en de aanpassingen in het bijbehorende Besluit
datgene wat het meest de milieuafdruk bepaalt:
aan de Tweede Kamer te sturen.
het terugdringen van onze CO2 uitstoot. De luchtvaartindustrie is wereldwijd verantwoordelijk voor 2% van de totale door de mens
“Het internationaal verbindingennetwerk vanaf Schiphol is van essentieel belang voor de
Duurzaamheid en innovatie
Nederlandse economie. De tariefstructuur van
veroorzaakte uitstoot van CO2. KLM heeft zich ten doel gesteld de CO2 uitstoot te verminderen met 20% per ton/kilometer in 2020 (basis: 2009).
Schiphol moet daarom ondersteunend zijn aan
De ontwikkeling van de mainport dient op een
het internationaal netwerk van verbindingen en
Duurzame biobrandstoffen
duurzame en innovatieve wijze plaats te vinden.
KLM is als eerste luchtvaartmaatschappij ter
de prijs-/kwaliteitsverhouding van Schiphol moet
wereld gestart met commerciële vluchten op
concurrerend zijn.” Bron: Brief IenM aan Kamer, dd 4-4-2012
biokerosine. Met het Wereld Natuur Fonds Maatschappelijk verantwoord ondernemen
Nederland heeft KLM vanaf 2007 een partner-
is voor KLM een intrinsiek onderdeel van
schap dat gericht is op verduurzaming van de
haar strategie en bedrijfsvoering. KLM is zich
luchtvaart door het verminderen van de CO2
ervan bewust dat economische groei van de
emissie, het vergroten van brandstofefficiëntie
De regulering gaat in de huidige Wet Luchtvaart
onderneming alleen succesvol is als dit op een
en het creëren van een internationale markt
uit van het dual-till principe. Hierbij worden
duurzame manier gebeurt en KLM neemt hierin
voor duurzame biobrandstoffen.
Dual-till principe
32
Onze klant
inkomen direct of indirect aan onze activiteiten.
In onze reis naar duurzame luchtvaart wil KLM
Naast het toevoegen van economische
ook haar klant betrekken. Zo biedt KLM aan
waarde leveren we ook een sociaal
boord al een ruim assortiment van duurzame
maatschappelijke bijdrage door bijvoorbeeld
catering producten. Maar de klant kan ook
samenwerkingsverbanden met scholen en de
zelf een steentje bijdragen door de eigen
inzet van onze eigen medewerkers bij projecten
CO2 uitstoot te compenseren via het CO2
voor lokale gemeenschappen op onze
compensatieprogramma, CO2ZERO, en zakelijke klanten kunnen een deel van hun reizen uitvoeren op duurzame biobrandstoffen. Dit programma, het ‘KLM BioFuel Program’, is uniek binnen de luchtvaart.
Verantwoord werkgeverschap De KLM Groep heeft wereldwijd 35.700 medewerkers in dienst en is met 26.500 FTE’s in Nederland in grootte de derde particuliere werkgever. Daar waar diverse bedrijven hun productie grotendeels naar het buitenland hebben verschoven biedt de KLM Groep veel arbeidsplaatsen in Nederland. KLM biedt als home carrier circa 5.000 technici een baan. Deze werkgelegenheid kan alleen worden geboden als KLM in staat blijft om concurrerend
bestemmingen.
Innovatie Luchtvaart is één van de aanjagers van het Nederlandse kennis- en innovatiecluster. KLM is op nationaal en internationaal niveau betrokken bij het vormgeven van de luchtvaart van de toekomst. Door nauwe betrokkenheid bij het EU platform ACARE - het adviesorgaan van de Europese Commissie voor luchtvaartonderzoek, beleid en innovatie - zetten we ons hiervoor in.
te zijn in een wereldwijd opererende sector. Dankzij een vernieuwende en sociale aanpak hebben er in de afgelopen crisisjaren geen KLM lanceerde het BioFuel programma dat bedrijven in staat stelt om een deel van hun vluchten op duurzame biobrandstof te gaan vliegen en daarmee de verdere ontwikkeling van een markt voor biofuel te stimuleren. Dat is conform de overeenkomst met de overheid, vastgelegd in de ‘Green Deal’.
gedwongen ontslagen plaatsgevonden. Duurzame inzetbaarheid, flexibiliteit en veiligheid op de werkplek staan bij KLM centraal.
Bijdragen aan lokale ontwikkeling KLM is zich bewust van de economische impact die haar groei heeft op de bestemmingen waarop zij vliegt. Veel gezinnen danken hun
33
34
35
8. Een concurrerende regio Internationaal vestigingsklimaat
In de top 20 van meest aantrekkelijke Europese
Hoofdkantoren om zo haar bijdrage te kunnen
De mainportfunctie van Schiphol dient een
investeringslanden staat Nederland op de 5e
leveren aan het verder ontwikkelen van een
publiek belang in Nederland. Het zorgt voor
positie (Ernst & Young, 2011).
internationaal georiënteerde economie.
sterke internationale concurrentiepositie. De
Indien de kwaliteit van het hub-netwerk
internationale bereikbaarheid van Nederland door
afneemt in de zin dat het aantal verbindingen
Amsterdam Samenwerkingsagenda (ASK)
de lucht heeft er onder meer voor gezorgd dat de
en frequenties vermindert (bijvoorbeeld als
Teneinde de concurrentiepositie van de
Metropoolregio Amsterdam (MRA) zich ontwikkeld
er minder rechtstreekse long haul vluchten
Metropoolregio Amsterdam en de luchthaven
heeft tot een belangrijke vestigingslocatie voor
ontstaan), dan zal dit directe impact hebben op
te verbeteren en een betere samenhang in de
Nederlandse en internationale bedrijven. Uit
het vestigingsklimaat. Nederland wordt dan minder
ontwikkeling tussen de stad Amsterdam (waar
interviews onder CEO’s blijkt dat twee zaken
interessant voor buitenlandse investeerders.
veel van onze passagiers gebruik van maken)
een goed ondernemingsklimaat en een
essentieel zijn voor hun bedrijf om zich te
en de mainport Schiphol te verkrijgen, is de
vestigen in Nederland: goed gekwalificeerd
Topsectoren
personeel en internationale bereikbaarheid.
Ook de mainport profiteert van een sterk
KLM (ASK) opgezet. Diverse projecten op het
Hierbij is de aanwezigheid van een sterk hub-
internationaal georiënteerde economie en een
gebied van bereikbaarheid, gebiedskwaliteit,
netwerk met aansluitingen op economisch
succesvol topsectorenbeleid in Nederland. Dit zorgt
duurzaamheid, toerisme en werkgelegenheid
belangrijke regio’s van groot belang (“De lokale
weer voor vraag naar directe en hoogfrequente
worden hier uitgewerkt.
lusten van Schiphol”, KvK 2010).
vluchten naar economisch belangrijke regio’s. KLM neemt zelf actief deel binnen het thema
Samenwerkingsagenda Amsterdam Schiphol
Ruimtelijke ordening
De kwaliteit van het hub-netwerk van KLM en
Het juridisch kader bepaalt de ruimte voor
partners heeft er in de jaren tachtig en negentig
woningbouwontwikkeling in de regio Schiphol. Het
aan bijgedragen dat de helft van alle Amerikaanse
is van groot belang dat deze planontwikkeling
en 60% procent van alle Japanse multinationals
nu en in de toekomst niet ten koste gaat van de
haar Europese distributiecentrum of hoofdkantoor
mainportontwikkeling. Daarnaast staat natuurlijk
in de Metropoolregio Amsterdam (MRA) vestigden
voorop dat ruimtelijke ontwikkeling nooit ten
(o.a. Nissan, Caterpillar, Canon en Microsoft). Op dit
koste mag gaan van de veiligheid.
moment zijn meer dan 282.000 bedrijven alleen al in de regio Amsterdam gevestigd (KvK, 2012).
36
SMASH
de centrale overheid blijven. Het is uiteindelijk
Voor de lokale passagiers dient bovendien de
Het programma SMASH
aan het Rijk om hier een verantwoorde en
capaciteit, fijnmazigheid en de beschikbaarheid
(Structuurvisie Main-
integrale afweging in te maken alvorens de
van het Nederlandse wegennet en van het
port Amsterdam Schip-
uitwerking en realisatie van streekplannen aan
openbaar vervoer zodanig te zijn, dat het
hol Haarlemmermeer),
lagere overheden te delegeren.
geografisch gebied van de catchment area van Schiphol groter wordt dan de huidige catchment
onder centrale regie van de Rijksoverheid, heeft
Landzijdige bereikbaarheid
area. Hierbij is niet alleen de verbinding met
tot doel te komen tot
Teneinde Schiphol en het vestigingsklimaat in
de Noordvleugel van de Randstad van belang,
toekomstgerichte beleidskeuzes met betrekking
de Randstad aantrekkelijk te houden is het van
ook het zuidelijk deel dient goed ontsloten
tot luchtvaart en woningbouw en de daaruit
belang dat de belangrijkste zakencentra en
te zijn met de luchthaven. KLM en ook andere
voortvloeiende omgang met mogelijke
woongebieden snel en zonder opstoppingen
mainportgebonden carriers halen hier een
geluidshinder. Het huidig (Alders) beleid ziet
bereikt kunnen worden. Een goed en
belangrijk deel van hun klanten vandaan.
erop toe dat geen nieuwe stedelijke gebieden
betrouwbaar openbaar vervoersysteem is
tot stand gebracht worden onder intensief
hierbij noodzakelijk voor zowel het vervoer
Daarnaast vragen de vrachtactiviteiten om
gebruikte vliegroutes. Aan de Alderstafel is ook
van passagiers als werknemers van en
goede bereikbaarheid over de weg. Er dient
afgesproken het 20Ke beleid te handhaven.
naar de luchthaven. De Schipholtunnel is
goede ontsluiting en aansluiting te zijn op
Het toestaan van zogenaamde “transformaties“
hierbij een belangrijk aandachtspunt omdat
zowel het wegennet op het luchthaventerrein
– extra woningen op plaatsen waar nu nog
reistijdbetrouwbaarheid van groot belang
als op het wegennet in de regio. Hierbij is er ook
bedrijven zijn gehuisvest – binnen de 20Ke
is voor de operatie en het reiscomfort van
voldoende capaciteit van het snelwegennet
(vrijwaringszone), zal het aantal ernstig
passagiers (stress vermijden). Prioriteit moet
voor de bediening van het Europese achterland
gehinderden doen stijgen. De ontwikkeling van
liggen bij het verbeteren van de huidige
middels trucking nodig.
de mainport en de daarbij benodigde capaciteit
infrastructuur en het verhogen van de
is van zodanig belang voor de Nederlandse
frequenties. De luchthaven moet multimodaal
Kwalitatief hoogwaardige landzijdige bereik-
economie, dat deze niet in gevaar gebracht
bereikbaar zijn maar niet een multimodaal
baarheid is een randvoorwaarde voor Schiphol
mag worden door nog meer grootschalige
vervoersknooppunt worden (‘NS Utrecht onder
en dit dient door de overheid dan ook te
woningbouw in de directe nabijheid van de
de grond’). De schaarse ruimte op Schiphol
worden meegenomen bij integrale besluitvorming
luchthaven. Bewaken van de infrastructuur voor
moet behouden blijven voor luchtvaart
over Schiphol, infrastructuurprojecten en de
de Nederlandse economie moet een taak van
gerelateerd vervoer.
verdeling van financiële middelen.
37
9. Samenwerking essentieel voor slagen mainportbeleid Voor een succesvol voortbestaan van de
Zij ondersteunt de sector in het stellen van
op. Dit is in Europa ondenkbaar. Niettemin
mainport is een transparante en intensieve
de juiste kaders en randvoorwaarden, zowel
is samenwerking tussen LVNL. AAS en KLM
dialoog tussen de betrokken partijen
op nationaal als op internationaal niveau. De
noodzakelijk om een optimaal competitieve
noodzakelijk. Vanzelfsprekend is overleg binnen
luchthaven en LVNL zijn primair verantwoordelijk
mainport te behouden.
de sector cruciaal, maar dit kan alleen succesvol
voor het leveren van de benodigde
zijn als er ook een goede samenwerking is met
infrastructuur. KLM en andere mainportgebonden
Geen van de partijen is in staat geïsoleerd
de overheid. Dit wordt weergegeven in de zgn.
carriers hebben de verantwoordelijkheid om
van de ander het doel te realiseren: partijen
‘Strategische Driehoek’. De drie hoeken staan met
het long haul-netwerk zodanig in te richten dat
hebben elkaar nodig in de wetenschap dat zij
elkaar in verbinding en bij goede samenwerking
alle economische en politieke centra wereldwijd
functioneren in een relatie van wederzijdse
kan een krachtige en concurrerende mainport
nu en in toekomst frequent en rechtstreeks
afhankelijkheid.
ontwikkeld worden. Ieder levert zijn bijdrage
bereikbaar zijn. KLM ziet dat de concurrentie
vanuit zijn eigen verantwoordelijkheid maar wel
vanuit India, China en het Midden-Oosten
De mainport kan zich succesvol blijven
voor het gemeenschappelijke belang.
anders is georganiseerd. Overheden exploiteren
ontwikkelen bij een gezamenlijke inspanning van
de luchthaven, de luchtvaartmaatschappij en
alle partijen. KLM zal zich hier dan ook volledig
het luchtruim en houden daar ook toezicht
voor inzetten.
De strategische samenwerking is van groot belang voor: I. Het behouden van het hub netwerk voor de Nederlandse economie en de werkgelegenheid; II. Het verkrijgen en behouden van voldoende capaciteit voor het in stand houden en mogelijk uitbreiden van het netwerk voor mainport gebonden verkeer; III. De bereikbaarheid, het vestigingsklimaat en de leefomgeving. Het Rijk speelt een belangrijke rol bij het in stand houden van een concurrerende mainport.
38
10. Afkortingen AAS
Amsterdam Airport Schiphol
LVNL
Lucht Verkeersleiding Nederland
MCT
Minimum Connecting Time
and Innovation in Europe
MRO
Maintenance, Repair & Overhaul
Area Control Centre
NADP2 Noise Abatement Departure
ACARE Advisory Council for Aviation Research ACC AF
Air France
AFI
Air France Industries
Procedure 2 PAX Passagiers
AY Finnair
SAOC
BA
SEA Seattle
British Airways
Schiphol Airlines Operator Committee
BAX Bagage
SES
BCG
Boston Consulting Group
SPL Schiphol
BNP
Bruto Nationaal Product
SU Aeroflot
CAGR
Compound Annual Growth Rate
SVO
CDA Continuous Descent Approach
Single European Sky
Moskou Sheremetyevo
TK
Turkish Airlines
(Glijvluchtnadering)
TMA
Terminal maneuvering area
CDG
Parijs Charles de Gaulle
VOP
Vliegtuig Opstel PLaats
DL
Delta Airlines
ZRH Zurich
DTW Detroit E&M
Engineering & Maintenance
FRA Frankfurt GDP
Gross Domestic Product
HEL Helsinki IATA
International Air Transport Association
ICAO
International Civil Aviation Organization
IST
Istanbul Ataturk
JV
Joint Venture
KLG
KLM Groep
LH Lufthansa LHR
London Heathrow
Colofon Koninklijke Luchtvaart Maatschappij N.V. Afdeling Mainport Strategy E-mail:
[email protected] Tel: 020-6491333 Copyright Koninklijke Luchtvaart Maatschappij N.V., augustus 2014. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar worden gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze ook, zonder voorafgaande toestemming van de Air France-KLM Groep
39
