Maatschappijleer Hoofdstuk 3 Paragraaf 1 Begrippenlijst: Volkssoevereiniteit:
opvatting dat de politieke macht is afgeleid van het volk en wordt uitgeoefend namens het volk. Burgers: inwoners van een land. Gelijkheid: alle burgers hebben gelijke rechten, er mag niet worden gediscrimineerd op grond van bijvoorbeeld huidskleur, sekse, politieke of godsdienstige opvattingen. Vrijheid: de burgers moeten hun eigen leven kunnen inrichten zoals zij dat willen. Zolang zij daarmee de vrijheid van andere burgers niet schaden, mag de overheid de vrijheid niet beperken. Conflicten: onenigheid tussen mensen. Belangen: wensen. Algemeen kiesrecht: alle volwassen mannen en vrouwen mogen stemmen. Hoe ieder individu stemt, is geheim, tenzij iemand dat zelf vrijwillig vertelt. Parlement: gekozen volksvertegenwoordiging, in Nederland bestaande uit de tweede en eerste kamer. Vrijheid van meningsuiting: mensen kunnen vrij hun mening geven: mondeling, via kranten, radio, televisie en internet. Daardoor kunnen de burgers verschillende standpunten horen en zich een eigen mening vormen. Er zijn wel grenzen aan de vrijheid, bijvoorbeeld bij belediging van personen, maar alleen de onafhankelijke rechter mag publicaties of uitzendingen verbieden. Vrijheid van vereniging en vergadering: iedereen mag een vereniging oprichten van mensen met dezelfde ideeën of belangen. Ook partijen die het helemaal niet eens zijn met het bestuur van het land mogen meedoen aan de verkiezingen. Je mag ook bijeenkomsten en demonstraties organiseren om te proberen de politieke besluitvorming te beïnvloeden. Over de vraag of ook organisaties toegestaan moeten worden die tegen de democratische rechten en vrijheden zijn, lopen de meningen uiteen. Machtenscheiding: verdeling van de overheidsmacht over drie machten: de wetgevende, de uitvoerende en de rechterlijke macht. Directe democratie: politiek stelsel waarbij de belangrijkste beslissingen rechtstreeks door alle kiezers wordt genomen.
Indirecte democratie:
Parlementair stelsel:
Dictatuur:
Onderdanen: Politieke cultuur: Tolerantie:
politiek stelsel waarbij de beslissingen worden genomen door met algemeen kiesrecht gekozen vertegenwoordigers. politiek stelsel met een door de bevolking gekozen parlement en een staatshoofd met vooral symbolische en representatieve taken: een koning(in) of een niet rechtstreeks door de bevolking gekozen president. politiek stelsel waarbij de macht in handen is van één persoon of een kleine groep, waarbij de inwoners geen invloed kunnen uitoefenen op het beleid en de grondrechten niet zijn gewaarborgd. mensen die ondergeschikt zijn aan de staat. de manier waarop mensen met elkaar omgaan in de politiek. acceptatie.
Er zijn twee basiselementen nodig voor democratie: 1. Alle volwassen inwoners kunnen door middel van algemeen kiesrecht invloed uitoefenen op de besluitvorming. 2. Een aantal grondrechten is gewaarborgd om in vrijheid die invloed te kunnen uitoefenen. Een democratie kan alleen functioneren als er ook sprake is van een rechtstaat. In een democratie zijn mensen geen ondergeschikte onderdanen, die alleen maar moeten gehoorzamen, maar burgers, die naast plichten ook rechten hebben. Zij oefenen de volkssoevereiniteit uit. een meerderheidsbesluit is niet automatisch democratisch. Dat is het alleen als aan de centrale waarden gelijkheid en vrijheid is voldaan. De belangrijkste kenmerken en regelingen van de (vertegenwoordigende) democratie zijn vastgelegd in de grondwet: 1. Algemeen kiesrecht: alle volwassen mannen en vrouwen mogen stemmen. Hoe ieder individu stemt, is geheim, tenzij iemand dat zelf vrijwillig vertelt. 2. Regelmatige verkiezingen: in Nederland kiezen de burgers ten minste elke vier jaar leden van een volksvertegenwoordiging of parlement. Zo’n parlement neemt besluiten over wetten en controleert de regering, het dagelijks bestuur van het land. 3. Vrijheid van meningsuiting: mensen kunnen vrij hun mening geven: mondeling, via kranten, radio, televisie en internet. Daardoor kunnen de burgers verschillende standpunten horen en zich een eigen mening vormen. Er zijn wel grenzen aan de vrijheid, bijvoorbeeld bij belediging van personen, maar alleen de onafhankelijke rechter mag publicaties of uitzendingen verbieden.
4. Vrijheid van vereniging en vergadering: iedereen mag een vereniging oprichten van mensen met dezelfde ideeën en belangen. Ook partijen die het helemaal niet eens zijn met het bestuur van het land mogen meedoen aan verkiezingen. Je mag ook bijeenkomsten en demonstraties organiseren om te proberen de politieke besluitvorming te beïnvloeden. Over de vraag of ook organisaties toegestaan moeten worden die tegen de democratische rechten en vrijheden zijn, lopen de meningen uit een. 5. Machtenscheiding tussen de wetgevende, uitvoerende en rechterlijke macht. We kunnen directe en indirecte democratieën onderscheiden. Er is alleen een directe democratie mogelijk bij weinig inwoners, waarbij alle burgers rechtstreeks meepraten en beslissen. In een parlementair stelsel kiest de bevolking alleen het parlement rechtstreeks. Het staatshoofd is een koning of een door het parlement gekozen president met vooral symbolische en representatieve taken. Dit is zo in bijvoorbeeld Nederland, België, Engeland, Duitsland, Italië en India. In een presidentieel stelsel kiest de bevolking rechtstreeks ene parlement en een president. De president heeft als regeringsleider grote bevoegdheden en doet actief mee aan de dagelijkse politiek. Dit is zo in bijvoorbeeld VS en Frankrijk. Een dictatuur is het tegenovergestelde van een democratie. De inwoners hebben hierbij weinig invloed op de besluitvorming en weinig rechten, maar wel veel plichten. Zij zijn geen burgers, maar onderdanen, ondergeschikt aan de staat. De macht is in handen van één persoon, familie, kleine groep mensen, één partij of militairen. Een dictatuur is nooit een rechtstaat. Als er een parlement is, heeft dat weinig bevoegdheden. Radio en televisie zijn in staatshanden en het nieuws is vooral propaganda. Als er media bestaan die onafhankelijk zijn van de staat of regeringspartij moeten zij alles van tevoren voorleggen aan de censuur. Soms is het onduidelijk waar de grenzen liggen en daarom zijn media in dictaturen vaak geneigd om zelfcensuur toe te passen. Typerend voor dictaturen is dat er angst heerst. Hierdoor kunnen machthebbers hun greep op de bevolking handhaven. Als een dictatuur ieders privéleven scherp in de gaten houdt en kinderen aanzet om hun ouders te verklikken, spreken we van een totalitaire dictatuur. De sociale voorwaarden voor democratie: 1. Er is sprake van een gunstige sociaaleconomische ontwikkeling. 2. Er is sprake van sociaaleconomische gelijkheid. 3. Er is sprake van een democratische politieke cultuur. Ook is tolerantie belangrijk.
4. Er is sprake van burgers die zich hebben verenigd in organisaties op grond van ideeën of belangen. Via zulke groepen kunnen de burgers ook buien de verkiezingen om invloed uitoefen nop de politiek. 5. Er is geen sprake van invloed van militairen op de politiek. 6. Er is sprake van een goed functionerende staat die goede diensten verleent (zoals wegen, scholen, ziekenhuizen en veiligheid) en niet te veel de belangen van maar één groep hanteert. Ook zijn de politici en ambtenaren niet corrupt. 7. Er is geen sprake van hevige conflicten tussen mensen met verschillende meningen en overtuigingen. Het zal moeilijk zijn om democratische besluiten te nemen als: 1. Een paar deelnemers veel meer geld hebben dan de anderen. 2. Een paar deelnemers anderen snel de mond snoeren of kleineren. 3. Een paar deelnemers groot en sterk zijn en met messen rondlopen en die ze af en toe dreigend laten zien. Paragraaf 2 Begrippenlijst: Ideologie:
een samenhangend geheel van opvattingen over hoe de maatschappij functioneert en in de toekomst moet functioneren en wat daarbij de rol van de overheid moet zijn. Politieke stroming: mensen met dezelfde ideologie. Politieke partij: georganiseerde groep mensen die ideeën heeft over alle belangrijke beleidsterreinen, en kandidaten stelt bij de verkiezingen. Communisme: politieke stroming die streeft naar gelijkheid en daarvoor de economie in handen van de gemeenschap (staat) wil brengen. Fascisme: politieke stroming die zich keert tegen vrijheid en gelijkheid, maar leiderschap, heldendom, de eigen natie, geweld en een “politiek van de daad” verheerlijkt. Liberalisme: politieke stroming die streeft naar zoveel mogelijk vrijheid in het sociaaleconomische leven en in het privéleven. Socialisme (sociaaldemocratie): politieke stroming die streeft naar vermindering van sociale ongelijkheid via actief overheidsingrijpen, en voorstander is van vrijheid in het privéleven. Christendemocratie: politieke stroming die vanuit christelijke inspiratie streeft naar een harmonieuze samenleving waarin overheid en maatschappelijke groepen samenwerken. Populisme: politieke stroming die zich tegen de gevestigde politieke machten keert en pretendeert namens het volk te spreken .
Links
Rechts
Sociaal ➔ Voor gelijkheid ➔ Belangrijkste waarde: gelijkheid
Liberaal ➔ Voor vrijheid ➔ Belangrijkste waarde: vrijheid
Kenmerken: • De overheid moet : o Zorgen dat mensen gelijke kansen krijgen o Banen creëren in het onderwijs, welzijn (bieb) en gezondheidszorg. • Er is een actief arbeidsmarkt beleid. • Het is een duur systeem, dus er is veel belasting.
Kenmerken: • De overheid moet: o Op afstand blijven. o Zorgen voor de veiligheid: Binnenlands: politie Buitenlands: leger • Er is individuele vrijheid. • Er is economische vrijheid. • De arbeidsmarkt wordt vrij gelaten.
Politieke partijen: 1. SP 2. Groen Links 3. PvdD 4. PvdA 1 – 4 links naar minder links
Politieke partijen: 1. SGP 2. VVD 3. CDA 1 – 3 rechts naar minder rechts.
Politieke partijen: SP Links
Fractievoorzitter:Emiel Roemer. De SP, socialistische partij, is de meest linkse partij en wil vooral armoede bestrijden. Uit solidariteit storten SPvertegenwoordigers een flink deel van hun salaris in de partijkas. De SP is als actie partij begonnen. De doelgroep van de SP is Nederlanders met een kleine portemonnee. De SP is kritisch ten opzichte van de EU en de NAVO (Noord Atlantische Verdrag Organisatie). Standpunten: • Softdrugs: verkoop en teelt van wiet legaliseren. • Zorgverzekering: gratis voor de laagste inkomens. • Defensie: parlement beslist mee over uitzending soldaten. • Ontwikkelingshulp: handhaven op 0.8% van het BNP. • Huurtoeslag en studiebeurs verhogen. • Gratis OV-kaart voor mensen ouder dan 65 en jonger dan 12 jaar.
GL
Fractievoorzitter: Jesse Klaver. GroenLinks is een sociaaldemocratische partij met enkele liberale standpunten. De partij is voor een duurzame, sociale, harmonische samenleving. GroenLinks vind dat alles eerlijk verdeeld moet worden. GroenLinks is voor een sterk politiek Europa (pro Europa). GroenLinks wil internationaal sterk staan en legt de nadruk op mensenrechten. GroenLinks wil geen belasting heffen op arbeid maar op vervuiling. GroenLinks zegt dat geld niet de weg moet wijzen. Standpunten: • Softdrugs: productie en gebruik legaliseren. • Zorgverzekering: zorgpremies en eigen risico inkomens afhankelijk maken. • Defensie: Nederlandse leger omvormen tot vredesmacht. • Ontwikkelingshulp: meer ontwikkelingsgeld, vooral voor klimaatsteun. • Langer kraamverlof voor vaders. • Voor versterking van de EU.
PvdD Fractievoorzitter: Marianne Thieme De PvdD, Partij van de Dieren, is in 2002 opgericht door een groep dierenbeschermers. De partij is een typische one-issue partij. Ze houden zich vooral bezig met: • Veehouderij, landbouw en voedsel • Natuur, biodiversiteit en dieren in het wild • Klimaat, energie en milieu • Vissen, mariene, ecosysteem en visserij • Gezelschapsdieren, zwerfdieren en dierenhandel • Dierproeven en biotechnologie • Dieren voor vermaak en mode • Maatschappij en ethiek Ze staan sterk voor alles met dieren en daarna pas over maatschappij, daar hebben ze dan ook maar een kleine mening over. Als het gaat over de rol van de overheid zijn ze absoluut links, alle andere standpunten stemmen ze mee met GroenLinks. Standpunten: • Softdrugs: leveren softdrugs aan coffeeshops reguleren • Zorgverzekering: geen verhoging eigen risico in de zorg • Defensie: defensiebudget met 20% omlaag • Ontwikkelingshulp: budget ontwikkelingshulp blijft 0.8% van het BNP. • Tegen niet verdoofd ritueel slachten van dieren • Oprichting speciale dierenpolitie
PvdA Fractievoorzitter: Diederik Samson De PvdA, Partij van de Arbeid, vindt dat er een eerlijke verdeling moet zijn van macht, kennis en inkomen. De PvdA behoort tot de sociaaldemocratische stroming. De PvdA vindt dat de sterkste schouders de sterkste lasten moeten dragen. Zo denkt PvdA over verschillende aspecten: Economie en financiën • Volledige werkgelegenheid • Verzorgingsstaat voor iedereen Werk en sociale zekerheid • Leus: werk, werk, werk • Arbeidsmarkt verbeteren Onderwijs en cultuur • Burgerschap en emancipatie • Er is een diploma nodig voor een baan Europa • Een beter Europa dat werkt voor mensen • Meer banen hier in NL (moet Europa voor zorgen) • Banken en bonussen aanpakken Standpunten: • Softdrugs: coffeeshops en wietteelt legaliseren • Zorgverzekering: zorgpremie grotendeels inkomensafhankelijk maken • Defensie: samenvoegen NAVO en EU-veiligheidstaken • Ontwikkelingshulp: budget ontwikkelingshulp blijft 0.8% van het BNP. • Gratis kinderopvang drie dagen per week. • Extra uitkering voor alleenstaande ouders.
D66
Fractievoorzitter: Alexander Pechtold D66, democraten 66, werd in 1966 opgericht uit protest tegen de bestaande partijpolitiek. De partij is een links-liberale partij met veel aandacht voor democratische besluitvorming en onderwijs. D66 is voor een gekozen burgemeester en geopende zaken op zondag. D66 is liberaal op het gebied van individuele vrijheid en hij is sociaaleconomisch links. (meer geld naar het onderwijs.) D66 is de motor achter het legaliseren van het homohuwelijk, abortus en euthanasie. D66 lijkt zich af te zetten tegen protestants Nederland. D66 is samen met GroenLinks pro Europa. Standpunten: • Softdrugs: cannabisteelt reguleren; gedoogbeleid handhaven. • Zorgverzekering: (kleine) eigen bijdrage bij elke zorgverlening. • Defensie: ontwikkeling van Europese defensiemacht. • Ontwikkelingshulp: budget ontwikkelingshulp blijft 0.8% van het BNP. • Gekozen bestuurders op alle niveaus. • 2.5 miljard meer investeren in onderwijs.
CU
Fractievoorzitter: Gert-Jan Segers De CU, ChristenUnie, is in 2002 ontstaan uit twee kleine christelijke partijen en ziet zichzelf links van het CDA als christelijke sociale partij met veel aandacht voor de jeugd en het gezin. De ChristenUnie is ontstaan door ontevredenheid voor het CDA. CU vindt dat mensen mee moeten doen aan de samenleving, dus ook vrijwilligerswerk moet betaald gaan worden. Alles wat de CU vindt, is principieel gebaseerd op de bron, de bijbel. CU vindt Europa prima, maar alles wat nationaal geregeld kan worden, moet nationaal geregeld worden, in eigen land gehouden worden. CU vindt dat de gezondheidszorg in dienst staat van het leven. En CU is dus tegen abortus en euthanasie. Ook is CU tegen het homohuwelijk. CU vindt over het buitenlandbeleid mensenrechten belangrijker dan het geld. Standpunten: • Softdrugs: verbod op coffeeshops • Zorgverzekering: eigen risico wordt inkomensafhankelijk. • Defensie: niet meewerken aan een Europese krijgsmacht. • Ontwikkelingshulp: budget ontwikkelingshulp blijft 0.8% van het BNP. • In elke wijk een centrum voor jeugd en gezin. • Overmatig drankgebruik sterker tegengaan.
CDA
Fractievoorzitter: Sybrand Buma Het CDA, Christelijk-Democratisch Appèl, is een christendemocratische partij uit het politieke midden die veel waarde hecht aan harmonie en onderlinge verbondenheid. Het CDA komt voort uit de CHU (hervormd), ARP (gereformeerd) en KVP (katholiek). Het CDA staat voor gespreide verantwoordelijkheid en legt een sterke nadruk op de rol van de overheid. De overheid maakt alleen de lijnen, de burgers doen het zelf verder. Het CDA staat voor solidariteit (omkijken naar de armen) en rentmeesterschap (duur woord voor duurzaamheid). Maar dat wordt weinig terug gezien in hun standpunten en campagnes. Het CDA is een middenpartij die met alle andere partijen samen kan regeren. Het CDA vindt dat de EU Nederland veel heeft te bieden, voornamelijk op economisch gebied. Het CDA kan je het minst herkennen in directe links of rechtse standpunten, gezien het een middenpartij is. Standpunten: • Softdrugs: coffeeshops niet meer gedogen. • Zorgverzekering: huidige zorgstelsel handhaven. • Defensie: minder bezuinigen op de krijgsmacht. • Ontwikkelingshulp: ontwikkelingshulp iets terug naar 0.7% van het BNP. • Verhoging kinderbijslag • Asielzoekers uitzetten die onvoldoende meewerken.
VVD
Fractievoorzitter: Halbe Zijlsma De VVD, Volkspartij voor Vrijheid en Democratie, is een rechtsliberale partij die benadrukt dat het goed voor een samenleving is als het individu zich zo goed mogelijk kan ontplooien. De VVD is voor een lage belasting. Ook vindt de VVD dat de overheid zo min mogelijk moet doen, het komt wel goed. Ook vindt de VVD dat banen niet door de overheid worden gemaakt maar door de ondernemers. De PvdA en de VVD zijn tegenovergesteld. De VVD vindt dat de overheid moet zorgen dat het voor ondernemers aantrekkelijk wordt. Standpunten: • Softdrugs: legalisering softdrugs in Europees verband regelen. • Zorgverzekering: eigen risico flink verhogen. • Defensie: helemaal niet bezuinigen op krijgsmacht. • Ontwikkelingshulp: ontwikkelingsbudget halveren. • Aantal ambtenaren met 20% verminderen. • Kansarme migranten uitzetten en hoogopgeleide migranten binnenhalen.
SGP
Fractievoorzitter: Kees van de Staaij De SGP, Staatkundig Gereformeerde Partij, is een kleine, rechtse partij en heeft conservatieve standpunten. De partij vindt dat Bijbelse waarden en normen goed zijn voor iedereen. De SGP is een christelijke partij met de bijbel als zijn bron. Ze vinden de ChristenUnie te links en te liberaal. De SGP vindt het huidige fiscale stelsel niet eerlijk, tweeverdieners worden bevoordeeld. De SGP vindt dat er een duidelijke man - vrouw verdeling moet zijn, de man werkt en de vrouw zit thuis met de kinderen. De SGP is tegen abortus en euthanasie, want het leven is belangrijk en het mag niet volgens de bijbel. De SGP vindt dat Israël het volk van God is en daarom in Palestina hoort en niet de Palestijnen. De SGP vindt dat Europa minder invloed moet hebben. De SGP is de partij die ervoor gezorgd heeft dat er voor elk kind kinderbijslag komt. Standpunten: • Softdrugs: alle coffeeshops sluiten. • Zorgverzekering: eigen risico wordt inkomensafhankelijk. • Defensie: defensiebudget fors verhogen. • Ontwikkelingshulp: budget ontwikkelingshulp blijft 0.8% van het BNP. • Staatsloterij afschaffen. • Verplichte winkelsluiting op zondag.
PVV
Fractievoorzitter: Geert Wilders De PVV, de Partij voor de Vrijheid, is opgericht in 2006 door Geert Wilders die bekend werd door zijn anti-islam houding. De PVV heeft populistische en nationalistische standpunten. De PVV vindt dat de grenzen dicht moeten. Geert Wilders was lid van de VVD, maar was het niet meer eens met zijn standpunten. Dus Wilders is uit de VVD gestapt, maar in de kamer blijven zitten. De PVV is een populistische partij. Standpunten: • Softdrugs: geen coffeeshops binnen een straal van 1km rond scholen. • Zorgverzekering: huidige zorgstelsel handhaven. • Defensie: geld van defensie naar de politie overhevelen. • Ontwikkelingshulp: ontwikkelingshulp beperken tot noodhulp. • Niet-Nederlanders die een misdrijf plegen het land uitzetten. • Immigratiestop voor mensen uit islamitische landen.
Populisme
Het populisme heeft geen grondlegger uit de geschiedenis. Geen enkele partij geeft zichzelf het label “populistisch”, die label wordt hun gegeven. Dit komt omdat het populisme een negatieve connotatie geeft. Het is niet duidelijk of het populisme een stijl, ideologie, een strategie of allemaal is. Wat wel duidelijk is, is dat het populisme een “dunne ideologie” is. Dat wil zeggen dat het een ideologie is die maar over een aantal zaken gaat en daardoor op zichzelf nauwelijks kan bestaan. Maar het populisme is meestal een onderdeel van een andere ideologie, dit is links of rechts populisme. Het populisme zet zich altijd af tegen de elite. Het populisme verheerlijkt het volk door middel van oprechte emotie, ware wijsheid en authentieke, spontane inzichten. Er zijn verschillende soorten populisme: • Linkspopulisme • Rechtspopulisme • Nationaalpopulisme • Liberaalpopulisme • Strategisch populisme Paragraaf 3 Begrippenlijst: Actief kiesrecht:
Nederlanders van achttien jaar en ouder mogen hun stem uitbrengen, zij hebben actief kiesrecht. Passief kiesrecht: Nederlanders kunnen worden gekozen als lid van de tweede kamer en de andere volksvertegenwoordigende lichamen. Zwevende kiezers: kiezers die zich niet met een bepaalde partij verbonden voelen, maar per verkiezing bepalen op wie zij stemmen. Evenredige vertegenwoordiging: kiesstelsel waarbij de uitslag van de verkiezing zo nauwkeuring (evenredig) mogelijk doorwerkt in de zetelverdeling in het vertegenwoordigend lichaam. Districtenstelsel: kiesstelsel waarbij het land is ingedeeld in kiesdistricten en de partij die in een kiesdistrict de meeste stemmen haalt, alle parlementszetels voor dat district krijgt. Meerderheidsstelsels: er zijn hier twee soorten van: 1. Er is één ronde en de kandidaat die het hoogst aantal stemmen haalt is meteen gekozen. 2. De kandidaat is alleen gekozen in de eerste ronde als hij de absolute meerderheid van stemmen heeft gehaald. Als niemand dat haalt, komt er een tweede ronde tussen de twee kandidaten met het hoogste aantal stemmen. Elke vier jaar kunnen Nederlanders rechtstreeks stemmen voor:
1. De tweede kamer, het belangrijkste onderdeel van het parlement of volksvertegenwoordiging. 2. De provinciale staten, de volksvertegenwoordiging in elk van de twaalf provincies. 3. De gemeenteraad, de volksvertegenwoordiging elk van de ongeveer 450 gemeenten. 4. Deelgemeenteraden voor wijken van grote gemeenten als Amsterdam en Rotterdam. 5. (Eens in de vijf jaar) het Europees Parlement: de volksvertegenwoordiging in de EU. Paragraaf 4 Begrippenlijst: Koning(in):
een staatshoofd met vooral symbolische en representatieve taken. Constitutionele monarchie: een staatsvorm met erfelijk koningschap, waarbij de bevoegdheden van de koning(in) beperkt zijn en zijn vastgelegd in de grondwet. Regering: de kleine groep mensen die het dagelijks bestuur van het land vormt, en zorgt voor voorbereiding en uitvoering van beleid. Formeel: de koning(in) en de ministers. Kabinet: de ministers en staatssecretarissen. Ministerraad: de gezamenlijke ministers. Minister-president: de leider van het kabinet. Ministers: mensen in het kabinet met een gespecialiseerd beleid. Miljoenennota: alle concrete plannen en een begroting. Kabinetsformatie: proces waarbij na de verkiezingen via onderhandelingen een regering wordt gevormd. Coalitie(regering): een regering die bestaat uit twee of meer partijen. Regeerakkoord: afspraak tussen partijen die een regeringscoalitie aangaan over de belangrijkste plannen voor de komende vier jaar. Tweede kamer: 150 direct gekozen leden, die de taken hebben om wetten te maken en de regering te controleren. Eerste kamer: 75 indirect gekozen leden, die de taken hebben om wetten goed te keuren of af te keuren en de regeringen te controleren. Fractie: de leden van één partij in een vertegenwoordigend lichaam. Dualisme: verhouding tussen regering en parlement, waarbij die duidelijk van elkaar zijn gescheiden met een eigen verantwoordelijkheid.
Monisme:
Oppositiepartij:
verhouding tussen regering en parlement waarbij de fracties van de regeringspartijen in feite een verlengstuk van de regering zijn. politieke partij die niet deelneemt aan de regering.
Als je een regering gaat maken heb je een meerderheid nodig van minstens 76 zetels. De gevormde meerderheid mag samen de ministers kiezen voor de ministerraad. Voor de wetgeving heeft het parlement een aantal rechten: 1. Begrotingsrecht: de jaarlijkse begroting, opgenomen in de miljoenennota, moet voor ieder ministerie / departement afzonderlijk als wet worden goedgekeurd. 2. De tweede kamer heeft het recht van amendement: de Kamerleden kunnen bij meerderheid van stemmen veranderingen aanbrengen in wetsvoorstellen. 3. De tweede kamer heeft het recht van initiatief. Als Kamerleden vinden dat er een nieuwe wet moet komen, maar de regering komt niet met een voorstel, dan kunnen zij zelfs een wetsontwerp indienen. Dat moet dezelfde weg doorlopen als een door de regering ingediend wetsontwerp. Jaarlijks komt de regering met ruim 250 wetsontwerpen en komen er ongeveer 10 initiatieven van de tweede kamer. De weg van wetsonderwerp tot wet is: 1. De regering maakt een wetsontwerp. 2. De regering zendt het wetsontwerp naar de tweede kamer 3. Als een meerderheid van de tweede kamer voor het wetsontwerp heeft gestemd, gaat het wetsontwerp naar de eerste kamer 4. De desbetreffende minister en de koning zetten hun handtekening. Ministers zijn politiek verantwoordelijk voor wat er op hun beleidsterrein gebeurd. Het is mogelijk dat Kamerleden een motie van wantrouwen indienen. Wanneer zo’n motie wordt aangenomen, moet de minister aftreden. Als de motie tegen het totale kabinetsbeleid is gericht, moet het hele kabinet aftreden en ontstaat er een kabinetscrisis. Er komen dan nieuwe, vervroegde verkiezingen. Het kabinet blijft demissionair aan om de lopende zaken te behartigen, maar kan geen politieke besluiten meer nemen. Paragraaf 5 Begrippenlijst: Gedecentraliseerde eenheidsstaat: staat waarin de belangrijkste regels centraal (landelijk, nationaal) worden vastgesteld, maar waarbij “lagere” bestuurslagen decentraal op een aantal punten een eigen beleid kunnen voeren.
Autonomie: Medebewind:
als provincies en gemeentes een aantal taken naar eigen inzicht kunnen uitvoeren. verplichting aan provincies en gemeenten om door de landelijke overheid opgedragen taken uit te voeren.
Nederland is een gedecentraliseerde eenheidsstaat. De belangrijkste regels worden centraal voor het hele land vastgesteld, maar andere bestuurslagen – provincies, gemeenten – kunnen decentraal op een aantal punten een eigen beleid voeren. Elke vier jaar kiezen de burgers de Provinciale Staten, het wetgevende orgaan van de provincie. Het ledental van de PS hangt af van het aantal inwoners van de provincie. De PS kiezen de leden van het college van Gedeputeerde Staten, die samen met de Commissaris van de Koning, het dagelijks bestuur van de provincie vormen. PS en GS staan onafhankelijk tegenover elkaar. De burgers kiezen een gemeenteraad, die vervolgens twee tot negen wethouders kiest. Wethouders vormen samen met de burgemeester het dagelijks bestuur: het college van burgemeester en wethouders. Paragraaf 7 Begrippenlijst: Massamedia: Verzuiling:
kranten, tijdschriften en internet. verdeling van de samenleving in gescheiden, onderling georganiseerde groepen met verschillende levensbeschouwelijke grondslag. Ontzuiling: het tegenovergestelde van verzuiling. Pluriformiteit: veelvormigheid. Injectienaaldtheorie: opvatting dat mensen klakkeloos en kritiekloos overnemen wat hen door de media (en de reclame) wordt voorgeschoteld. Agendatheorie: opvatting waarbij media geen directe invloed heeft op de opvattingen van mensen, maar wel op welke onderwerpen zij belangrijk vinden. Selectieve perceptietheorie: opvatting dat mensen uit de media vooral oppikken wat aansluit bij wat zij al wisten en dachten, dus bij hun referentiekader. Referentiekader: het geheel van kennis, opvattingen, waarden en normen, op grond waarvan mensen waarnemen, onthouden, oordelen en handelen. Two-step-flowtheorie: opvatting dat mensen niet rechtstreeks door de media worden beïnvloed, maar door wat de mensen die voor hen belangrijk zijn, van de informatie uit de media vinden.
In een democratie vervullen massamedia vijf politieke functies: 1. De informatiefunctie 2. De platform- of spreekbuisfunctie 3. De controlefunctie 4. De commentaarfunctie 5. De onderzoeksfunctie Paragraaf 8 Begrippenlijst: Sociale ongelijkheid: Politieke agenda: Vierde macht:
Pressiegroep:
Lobbyen:
Corruptie: Consensus:
ongelijke verdeling van inkomen, bezit, hulpmiddelen en/of maatschappelijke kansen tussen verschillende groepen. de lijst van onderwerpen waarover de politiek waarschijnlijk binnenkort een besluit gaat nemen. het ambtenarenapparaat dat (hoewel formeel een onderdeel van de uitvoerende macht) een zelfstandige macht is geworden. georganiseerde groep die het overheidsbeleid op een specifiek terrein probeert te beïnvloeden, maar niet meedoet aan verkiezingen voor een vertegenwoordigend lichaam. proberen het overheidsbeleid te beïnvloeden door contacten met ministers, parlementariërs en ambtenaren, buiten de publiciteit en formele procedures om. proberen het overheidsbeleid te beïnvloeden door middel van illegale middelen, zoals bijvoorbeeld omkoping. overeenstemming.
De verschillen tussen pressiegroepen en politieke partijen: 1. Pressiegroepen richten zich vooral op een deel van het overheidsbeleid, terwijl partijen zich richten op het hele overheidsbeleid. 2. Pressiegroepen doen niet mee aan verkiezingen voor vertegenwoordigende lichamen, politieke partijen wel. Paragraaf 9 Begrippenlijst: Politieke participatie: Representatie: Referendum: Individualisering:
politieke deelname. de manier waarop gekozen volksvertegenwoordigers de kiezers vertegenwoordigen (representeren). volksstemming waarbij alle kiezers rechtstreeks hun mening kunnen geven over een bepaalde kwestie. mensen maken steeds meer hun eigen keuzes en laten die minder afhangen van hun omgeving en de sociale en godsdienstige groepen waaruit zij voortkomen.
Burgers kunnen het beleid beïnvloeden via verkiezingen of door zich bij een politiek actieve organisatie aan te sluiten. Om enig succes te kunnen halen is nodig: • Doorzettingsvermogen. • Goede organisatie • Kennis van zaken Er is een grote kloof tussen burgers en politiek, dit komt doordat politici en bestuurders te ver zouden afstaan van de gewone burgers en te weinig naar hen zouden luisteren. De politici zouden beter naar de bevolking moeten luisteren en er zou meer directe democratie moeten komen, waardoor burgers meer betrokken zijn met de beslissingen die genomen worden. Paragraaf 10 Voor een goed functionerende democratie zijn nodig: 1. Hoge participatie bij de verkiezingen, in politieke en maatschappelijke organisaties en bij activiteiten tussen verkiezingen in. 2. Respect voor de grondrechten, zodat iedereen in de praktijk zonder angst die grondrechten uit kan oefenen. 3. De ervaring dat politiek en democratie ertoe doen, dus dat via democratische procedures genomen besluiten het welzijn van de bevolking bevorderen en door de meeste mensen als juist en rechtvaardig worden ervaren. Dit draagt bij aan de legitimiteit van het democratische stelsel.
