Maatschappelijke Kosten-Baten Analyse Groningen Airport Eelde Opdrachtformulering & Offerteverzoek
In opdracht van Ondersteund door:
: :
Auteur Dossier/projectnr. Status Aantal pagina’s Publicatiedatum
: : : : :
Provincie Drenthe Provincie Groningen, Gemeente Tynaarlo, Gemeente Groningen, Gemeente Assen R.J.J. (Jeroen) Hartsuiker MSc (Provincie Drenthe) GAE/EOMC/01/20131209 Definitief 6 10 december 2013
Het overnemen en vermenigvuldigen van (delen van) dit document ten behoeve van derden is slechts geoorloofd na schriftelijke toestemming van de provincie Drenthe. Aan het inschrijven op dit offerteverzoek kunnen geen rechten worden ontleend.
1. Inleiding Sinds december 2003 zijn de aandelen van Groningen Airport Eelde (GAE) NV in handen van vijf regionale aandeelhouders: de provincie Groningen (30%), de provincie Drenthe (30%), de gemeente Groningen (26%), de gemeente Assen (10%) en de gemeente Tynaarlo (4%). Vanuit hun hoedanigheid als aandeelhouder zetten de betrokken overheden zich in om de luchthaven te faciliteren in haar ontwikkeling. Vooral beleidsmatig, maar de afgelopen jaren ook financieel in de vorm van een jaarlijkse agiostorting van ruim 1 miljoen euro per jaar als bijdrage in de exploitatie van GAE NV gebaseerd op een overeenkomst met het Rijk uit 2001. Destijds is overeengekomen dat deze bijdrage jaarlijks voor een periode van 10 jaar zou worden ingebracht door de regionale aandeelhouders, te starten vanaf 1 januari 2003 en eindigend op 31 december 2012. Een onderdeel van de afspraken met het Rijk is geweest het verlengen van de start- en landingsbaan van Groningen Airport Eelde van 1800 naar 2500 meter. De kosten hiervan zijn ook door het Rijk gefinancierd. Na jarenlange juridische procedures is de baanverlening begin 2013 gerealiseerd. Met de realisatie van de baanverlenging zijn de voorwaarden gecreëerd voor verdere groei van het luchtverkeer op Groningen Airport Eelde. Om deze groei te realiseren, heeft de luchthaven een strategisch plan (hierna te noemen businessplan) opgesteld, genaamd ‘Groningen Airport Eelde – Werelden Verbinden’ (GAE NV, 2013)1. Het plan is gepubliceerd op 31 oktober 2013. In het plan wordt de strategie voor de realisatie van de groei gepresenteerd op basis van een marktanalyse uitgevoerd door het Canadese adviesbureau Intervistas. Door het uitvoeren van de strategie is de doelstelling het aantal passagiers te laten groeien van 200.000 in 2012 naar 300.000 passagiers in 2017 en 600.000 passagiers in 2023. Vervolgens zijn deze groeicijfers vertaald in de winst- en verliesrekening en de balans voor de periode tot en met 2023. Voor de periode tot en met 2023 wil de luchthaven nog investeringen doen ten behoeve van de groei. Hierbij gaat het om voorgenomen investeringen in brandweerkazerne, uitbreiding terminal, uitbreiden parkeervoorzieningen en herinrichting voorterrein voor een totaalbedrag van ca. € 17 miljoen. Vanuit het bestuur van GAE NV (directie en raad van commissarissen) wordt aan de aandeelhouders gevraagd om in te stemmen met de groeistrategie en zorg te dragen de financiering van korte termijn investeringen in verbetering en beperkte uitbreiding van de passagiersterminal en een nieuw onderkomen voor de luchthavenbrandweer, ten bedrage van in totaal € 7,5 miljoen. Tevens wordt gevraagd zorg te dragen voor een bijdrage van € 1 miljoen aan een risicofonds voor routeontwikkeling. Om ten aanzien van deze vragen een goede afweging te kunnen maken, is het van belang de maatschappelijke kosten en baten van Groningen Airport Eelde voor Noord-Nederland in kaart te brengen en die af te zetten tegen de gevraagde investeringsbijdragen. Daarom is besloten een Maatschappelijke KostenBaten Analyse (MKBA) te laten uitvoeren.
2. Achtergronden Alvorens in te gaan op de opdracht tot het maken van een MKBA worden eerst nog wat belangrijke achtergronden geschetst met betrekking tot Groningen Airport Eelde.
1
Zie http://www.groningenairport.nl/fileadmin/user_upload/test/documents/GAE_visie2023_mail_defokt13.pdf
2
Onderzoek Noordelijke Rekenkamer Provinciale Betrokkenheid GAE NV In het vierde kwartaal van 2012 is de Noordelijke Rekenkamer (NRK) een onderzoek gestart naar de provinciale betrokkenheid van de provincies Groningen en Drenthe bij Groningen Airport Eelde NV (GAE). In het onderzoeksrapport ‘Provinciale Betrokkenheid bij Groningen Airport Eelde’(NRK, 2013), dat op 4 november 2013 is gepubliceerd, beschrijft de NRK welke publieke belangen ten grondslag liggen aan de provinciale participatie in GAE NV en op welke wijze de colleges van Gedeputeerde Staten van Groningen en Drenthe actief hebben gestuurd op het borgen van die belangen in de periode 2004-2012. Daarnaast bevat de rapportage een analyse van het marktpotentieel van GAE en wordt een drietal ontwikkelscenario’s voor de luchthaven geschetst op basis van onderzoek uitgevoerd door SEO Economisch Onderzoek verbonden aan de Universiteit van Amsterdam. Het onderzoek van SEO (2013) getiteld ‘Een rendabele exploitatie van Groningen Airport Eelde op de lange baan’ is ook als bijlage toegevoegd aan de rapportage van de NRK2.
Economische Betekenis van Groningen Airport Eelde voor Noord-Nederland Naar aanleiding van de publicatie van het businessplan van Groningen Airport Eelde NV en het rapport van de Noordelijke Rekenkamer heeft prof. dr. J.P. Elhorst een globale analyse gemaakt van de economische effecten van Groningen Airport Eelde voor Noord-Nederland. Het betreft twee rapporten met als titel ‘De economische betekenis van Groningen Airport Eelde voor Noord-Nederland’ (Elhorst, 2013a)3 en ‘De economische betekenis van Groningen Airport Eelde voor Noord-Nederland volgens de SEO scenario’s’ (Elhorst, 2013b)4. In het verleden heeft Buck Consultants International ook tweemaal de economische effecten van Groningen Airport Eelde NV in kaart gebracht in het kader van de baanverlenging. Het betreft de rapporten ‘Economische Betekenis Groningen Airport Eelde NV’ (Buck, 2005)5 en ‘Actualisatie Economische Betekenis Groningen Airport Eelde NV’(Buck, 2009)6.
Effecten van GAE: verstoring, geluid, externe veiligheid, luchtkwaliteit In het kader van de Baanverlenging zijn naast onderzoeken met betrekking tot de economische effecten ook onderzoeken uitgevoerd naar andere effecten. Hier relevant zijn ‘Effecten van de voorgenomen baanverlenging en uitbreiding van het gebruik van Groningen Airport Eelde in relatie tot de groene wetgeving’ (Bureau Waardenburg, 2009)7 en ‘Actualisatie berekeningen voor geluid, luchtkwaliteit en externe veiligheid – Baanverlenging Groningen Airport Eelde’ (Adecs, 2009)8.
Gebiedsontwikkeling Groningen Airport Eelde – De Punt In 2012 zijn de provincie Drenthe en de gemeente Tynaarlo een traject gestart om te komen tot een ontwikkelingsvisie voor de corridor Groningen Airport Eelde - A28. Onderdeel van deze gebiedsontwikkeling vormt onder meer de ontwikkeling van het luchthaventerrein, de herontwikkeling van bedrijventerrein Bloemenveiling FloraHolland / De Punt en de realisatie van een transferium met OV-knooppunt aan de oostzijde van de A28 nabij de Drentsche Aa. 2
Zie http://www.noordelijkerekenkamer.nl/component/docman/doc_download/186-rapport-provinciale-betrokkenheidbij-groninger-airport-eelde-.html 3 Zie http://www.regroningen.nl/elhorst/doc/Economische%20betekenis%20Groningen%20Airport%20Eelde%20GAE.pdf 4 Zie http://www.regroningen.nl/elhorst/doc/Economische%20betekenis%20Groningen%20Airport%20Eelde%20SEO%20scenari o's.pdf 5 Zie http://www.commissiemer.nl/docs/mer/p05/p0512/512-205economie.pdf 6 Zie http://www.centrumpp.nl/Images/Buck%20rapport%20def1_tcm318-294909.pdf 7 Zie http://www.centrumpp.nl/Images/Waardenburg%20rapport%20def_tcm318-294906.pdf 8 Zie http://www.centrumpp.nl/Images/ADECS%20rapport%20def%2018-11-2009_tcm318-294908.pdf
3
In dit kader is een inventarisatie gemaakt van mogelijke economische effecten van Groningen Airport Eelde in relatie tot ontwikkelingen in de omgeving en gekoppeld aan de economische ontwikkeling van Noord-Nederland. Deze inventarisatie zal aan de opdrachtnemer van de MKBA ter beschikking worden gesteld.
3. Naar een MKBA Doel is om te komen tot een Maatschappelijke Kosten – Baten Analyse (MKBA) met betrekking tot de ontwikkeling van de luchthaven Groningen Airport Eelde bezien vanuit het perspectief van Noord-Nederland. Daarin wordt inzicht geboden in: • Directe effecten: zoals bereikbaarheidseffecten voor reizigers en inkomens- en werkgelegenheidseffecten binnen de luchtvaartsector; • Indirecte effecten: zoals inkomens- en werkgelegenheidseffecten binnen andere ‘uitstralende’ markten en effecten op het regionale vestigingsklimaat; • Externe effecten: zoals effecten op het gebied van geluid, luchtkwaliteit, CO2uitstoot, natuurverstoring en externe veiligheid. Daarnaast geldt dat: • De MKBA de welvaart van de Noord-Nederlander als uitgangspunt neemt; • De MKBA een duidelijk onderscheid maakt tussen effecten op nationaal niveau en het niveau van Noord-Nederland; • De MKBA onderscheidt maakt tussen drie groepen gebruikers: groot commercieel verkeer (Ryanair, Transavia, etc.), vliegeducatie en overige general aviation; • De MKBA maakt inzichtelijk wat een bepaald aantal extra verkeersbewegingen op GAE opbrengt in termen van kosten en baten; • De MKBA zoveel mogelijk een financiële waardering toekent aan de effecten die uit de analyse naar voren komen, maar ten minste het effect volledig beschrijft; • De MKBA gericht is op het beoordelen van de wenselijkheid van toekomstige investeringen.
Centrale Vraagstelling De centrale onderzoeksvraag is als volgt geformuleerd: Welk maatschappelijk rendement in termen van kosten en baten is verbonden aan eventuele nadere publieke investeringen in de ontwikkeling van Groningen Airport Eelde voor NoordNederland?
Inhoudelijke afbakening • De MKBA richt zich niet op de vraagprognose betreffende het luchtvaartverkeer op Groningen Airport Eelde. Een dergelijke prognose maakt onderdeel uit van het Strategisch Plan van GAE NV en is beoordeeld door SEO Economisch Onderzoek als onderdeel van de studie door de Noordelijke Rekenkamer; • De huidige ruimtelijke situatie (luchthaven met verlengde baan) en de milieuruimte binnen de huidige vergunning vormen het uitgangspunt voor de MKBA; • Vanuit de procedures met betrekking tot de realisatie van de baanverlenging is veel informatie beschikbaar, vooral met betrekking tot ruimtelijke en milieueffecten. Ook bij GAE NV zelf en bij de Rijksuniversiteit Groningen is veel informatie beschikbaar. We voorzien voor deze opdracht daarom vooral in een analyse. 4
4. Opdrachtverlening, Procedures en Planning Opdrachtverlening De opdracht zal worden verleend door de provincie Drenthe, namens de gezamenlijke aandeelhouders. De opdrachtnemer verklaard zich dan ook akkoord met de Algemene Inkoopvoorwaarden van de provincie Drenthe9. Indien er sprake mocht zijn van uitsluitingen of belemmeringen dan dient de aanbieder dit met opgave van redenen te vermelden.
Planning, Proces en Randvoorwaarden • In verband met de planning van het politiek-bestuurlijk besluitvormingsproces rondom het businessplan van Groningen Airport Eelde NV is de oplevering van de definitieve MKBA voorzien op 30 januari 2014 als streefdatum. • De opdrachtverlening is voorzien uiterlijk 19 december 2013. Wij verzoeken u om uiterlijk maandag 16 december 2013 om 17.00 uur uw offerte digitaal aan beide hierboven genoemde contactpersonen te sturen. In totaal zijn er zullen drie mogelijke aanbieders worden gevraagd om een offerte uit te brengen. • Het moment van gunning van de opdracht wordt voorzien op donderdag 19 december 2013. • Het proces om te komen tot de MKBA voorziet in een startgesprek op vrijdag 20 december 2013. Daarnaast voorziet het proces in een tijdige bespreking van ten minste één tussenrapportage ter voorbereiding op de definitieve MKBA. • De opdrachtnemer zal intensief worden begeleid en geadviseerd door een ambtelijke begeleidingscommissie. • De opdrachtnemer verklaard dat zij met te ontvangen informatie die niet openbaar is vertrouwelijk zal omgaan en zonder toestemming van de provincie Drenthe niet verder zal verspreiden. • Het bestuur van Groningen Airport Eelde NV is verzocht aan het uitvoeren van een MKBA mee te werken en zal op verzoek alle noodzakelijke informatie vertrouwelijk ter beschikking stellen (tenzij dat strijdig zou zijn met het bedrijfsbelang). • Aan dhr. J.P. Elhorst, prof. Leerstoel Regionale Economie Rijksuniversiteit Groningen, is verzocht om relevante data te verstrekken met betrekking tot de economie van Noord-Nederland. • De MKBA wordt opgesteld conform de Leidraad OEI (Onderzoek Effecten Infrastructuur)10 en de relevante aanvullende kaders, analyses en adviezen vanuit de Algemene Leidraad Maatschappelijke Kosten – Batenanalyses (CPB-PBL, 2013).
Beoordelingscriteria De uitgebrachte offertes zullen worden beoordeeld op de volgende criteria: • Analyse van de opdracht en mate van helderheid van de aanbieding (10%); • Mate van aantoonbare (actuele) expertise betreffende de waardering van effecten binnen de luchtvaartmarkt (20%); • Mate van ervaring met soortgelijke opdrachten voor MKBA’s op basis van een referentielijst (20%);
9
Zie http://www.provincie.drenthe.nl/loket/reglementen/algemene_inkoopvoorwaarden_provincie_drenthe.pdf Het betreft hier de oorspronkelijke Leidraad OEI uit 2000 inclusief de diverse aanvullingen die zijn verschenen op deze leidraad in 2004.
10
5
• •
Mate waarin een duidelijk voorstel is omschreven ten aanzien van een te hanteren nul alternatief (referentiesituatie) en enkele te waarderen beleidsalternatieven (30%); Prijsstelling (20%).
Budget Voor deze opdracht is een budget beschikbaar van maximaal € 30.000,-.
Contactpersonen Voor nadere informatie met betrekking tot deze opdracht kunt u terecht bij: • Dhr. R.J.J. Hartsuiker, Beleidsadviseur Vervoerseconomie Provincie Drenthe, via
[email protected] of 0592-365703. • Dhr. F. Roemers, Beleidsadviseur Ruimtelijke Economie Provincie Drenthe, via
[email protected] of 0592-365583.
6
