m

Aankomst en proces na een Dublinoverdracht van een minderjarige aan Italië Verslag van het werkbezoek aan Italië d.d. 21-06-2012 t/m 28-06-2012

Nidos, jeugdbescherming voor vluchtelingen 17 juli 2012

1

Rapportage aan de directie van Nidos, dhr. G.F.M. Verstegen Samensteller: G.H. Lourens (jeugdbeschermer) [email protected]

2

Inhoud Inleiding 4 Verslag van het proces na Dublinoverdracht 5 Bijlage: systeem autoriteiten en relevante derden na Dublinoverdracht (situatie Rome)

3

Inleiding In de periode 21-06-2012 t/m 28-06-2012 vond een werkbezoek plaats aan Italië. Directe aanleiding hiertoe was de uitzetting van een bij Nidos onder voogdij gestelde alleenstaande minderjarige vreemdeling naar Italië in het kader van de Dublinverordening alsmede de zorgen die Nidos al geruime tijd heeft over de situatie waarin minderjarigen na overdracht terecht komen. Namens Nidos ben ik met de jongere meegereisd. Enerzijds om getuige te zijn van het proces dat volgt na een overdracht. Anderzijds om zo mogelijk in het belang van de minderjarige te interveniëren. Deze notitie informeert over de bevindingen en resultaten hiervan. Doel daarvan is om inzicht te bieden in de realiteit van de eerste fase na overdracht van minderjarigen naar Italië. Nidos heeft zich voorafgaand aan de overdracht in de vreemdelingrechterlijke procedure van de minderjarige ingespannen om de Dublinoverdracht tegen te houden. Dit is gedaan door een visie op de situatie van de betreffende minderjarige kenbaar te maken. Primair was het argument dat Nidos niet vooraf slaagt in het overdragen van de voogdij terwijl Nidos daar op grond van het Burgerlijk Wetboek (artikel 1:322 lid 1 sub c) wel toe gehouden is. In dit verband werd voorts door Nidos aangevoerd dat uit de beschikbare informatie over de feitelijke situatie blijkt dat er onvoldoende waarborg is dat in Italië aan de verplichtingen m.b.t. voogdij en opvang wordt voldaan zodat niet uitgegaan kan worden van het interstatelijk vertrouwensbeginsel. Daartoe werd verwezen naar algemene bronnen alsook bij Nidos bekende praktijkverhalen van jongeren die eerder waren overgedragen naar Italië. Deze verhalen tonen aan dat jongeren na overdracht naar Italië op straat terecht komen waar zij het risico lopen om slachtoffer te worden van mishandeling en seksueel misbruik. Nidos had verder zorg dat de jongere onvoldoende weerbaar was om zich staande te houden in Italië. De jongere – zestien jaar – woonde in Nederland in een zgn. Kinderwoongroep. Deze woongroep is bedoeld voor jongeren die nog relatief veel begeleiding nodig hebben om hun zelfredzaamheid te vergroten. Hiernaast leed de jongere aan hoofdpijn en angst- en stressklachten. Ter zitting bij de rechtbank Den Bosch werd namens de minister aangevoerd dat op grond van het Eurodacnummer onomstotelijk was vast komen te staan dat de jongere in Italië een asielaanvraag heeft gedaan (hetgeen bij aankomst in Italië niet bleek te kloppen, zie pag. 5). Volgens de IND kon wel worden uitgegaan van het interstatelijk vertrouwensbeginsel. Er zou geen aanleiding zijn om aan te nemen dat de jongere na overdracht op straat zou belanden zonder voogd en ondersteuning. Hiernaast stelde de IND zich op het standpunt dat indien de jongere klachten zou hebben, hij zich diende te wenden tot de Italiaanse autoriteiten. De IND wees er voorts op dat de overdracht van een minderjarige bijzondere aandacht krijgt, te weten: de Kmar begeleidt een minderjarige in burger en daarnaast zou tijdens de overdracht duidelijk gemaakt worden dat het om een minderjarige gaat. De jongere raakte uiteindelijk uitgeprocedeerd na een ongegrond beroep en ongegrond hoger beroep bij resp. de rechtbank en de Raad van State, afdeling Bestuursrechtspraak en door een afgewezen interim measure bij het Europese Hof voor de Rechten van de Mens. Omdat er geen rechtsmiddelen meer open stonden, heeft de jongere ingestemd met overdracht. Zijn jeugdbeschermer bracht hem naar het uitzetcentrum. Deze notitie beschrijft de ervaringen en bijzonderheden van de route de gevolgd werd na overdracht, namelijk van aankomst op luchthaven Rome Fiumicino tot en met melding bij de Questura (politie) in Bari.

4

Verslag van het proces na Dublinoverdracht

Dag 1: donderdag 21-06-2012 Meereizen van de Kmar met een minderjarige en de feitelijke overdracht op de luchthaven De jongere wordt tijdens de vlucht naar Rome begeleid door twee medewerkers van de Kmar. Deze medewerkers zijn verantwoordelijk voor de overdracht van de minderjarige aan de autoriteiten van Italië. In het vliegtuig kom ik met hen in gesprek. Desgevraagd geven zij aan dat zij geen bijzondere aandachtspunten mee hebben gekregen van de Nederlandse autoriteiten, in casu dat het om een onbegeleide minderjarige gaat en die derhalve bijzondere aandacht verdient. Voorts is de Kmar inderdaad in burger echter volgens hen dragen zij bij uitzettingen nooit een uniform, ook niet bij volwassenen. De Kmar stemt in met mijn aanwezigheid bij de overdracht. Het eerste dat – na landing – opvalt is dat na het uitstappen de Kmar en de jongere worden opgewacht door vier politie-agenten van de Polizia di Frontiera (grenspolitie). Zij spreken allen Engels. Na een kort gesprek worden wij verwezen naar de Polizie di Frontiera elders op de luchthaven. Volgens de Kmar is dat gangbare praktijk. Daarbij wordt opgemerkt dat de agenten die Engels spreken direct bij aankomst er zijn maar dat de feitelijke overdracht wordt gedaan door agenten die geen Engels spreken. De overdracht naar de Italiaanse autoriteiten is kort. De agent van Polizia di Frontiera vraagt: “Dublin?”. De Kmar beaamt dit. Vervolgens schudden de Kmar medewerkers de hand van de jongere. De Polizia Frontiera is dan hun kantoor al ingelopen. Omdat wij (de jongere en ik) niet weten wat van ons verwacht wordt, besluiten wij naast het kantoor te zitten. Dit duurt een uur. In dit uur spreekt niemand ons aan. Gesprek met Arciconfraternita en Polizia de Frontiera Na een uur komt mevrouw Valentina Tortorella naar ons toe. Voor overdracht van de jongere, heeft Nidos de UNHCR van de uitzetting op de hoogte gebracht. De UNHCR heeft Valentina Tortorella op de hoogte gebracht. Haar functie is juriste bij Arciconfraternita; een helpdesk voor vluchtelingen op de luchthaven van Rome. Valentina Tortorella vraagt de Polizia di Frontiera bij het gesprek. In het gesprek dat volgt maakt de Polizia di Frontiera duidelijk dat de jongere staat geregistreerd als meerderjarig in Italië en voorts dat hij nimmer een asielverzoek deed. We bespreken hoe daarmee moet worden omgegaan. Ik leg in dit verband uit dat de Nederlandse autoriteiten veronderstelden dat er wel een asielaanvraag was gedaan en voorts dat in Nederland de jongere als minderjarige was beschouwd en dat er derhalve voogdij is uitgesproken. Hierop geeft de Polizia di Frontiera aan dat de Nederlandse autoriteiten m.b.t. de leeftijd een officiële verklaring had moeten geven over de minderjarigheid. Zodoende had de politie 1 de leeftijd automatisch kunnen wijzigen . Nu de betreffende verklaring ontbreekt, besluit de politie tot het doen van een leeftijdsonderzoek. Dat kan diezelfde dag of een dag later gerealiseerd worden. Volgens de Polizia di Frontiera geeft een leeftijdsonderzoek in Italië de leeftijd tot op het jaar nauwkeurig aan. Ik stel dat in Nederland er bij jongeren van zestien en zeventien jaar een marge is van twaalf jaar (tussen de zestien en tweeëndertig jaar). Tenslotte geeft de politie aan dat nu mijn aanwezigheid niet is aangekondigd door de Nederlandse autoriteiten, ik niet het proces kan volgen op de luchthaven. Daarom wordt mij verzocht om weg te gaan. Ik vraag nog of de jongere en ik een verslag krijgen van het leeftijdsonderzoek. Dit is echter niet mogelijk. Eveneens vraag ik of ik de slaapplaats van de jongere op de luchthaven mag zien. Ook dat wordt geweigerd. Er wordt afgesproken dat ik telefonisch benaderd wordt over het vervolg.

1

Op d.d. 25-06-2012 vraag ik via Save the Children aan de Polizia di Frontiera of ik hen mag interviewen om dit officieel vast te leggen. Dit wordt direct geweigerd.

5

Gesprek met de jongere ’s avonds tegen 22 uur ’s Avonds word ik gebeld door de jongere. Hij geeft aan dat de politie hem gezegd heeft dat ze niets meer kunnen doen. Hij zegt dat hij een oude kameraad (een ex-amv) uit Nederland is tegengekomen en zag dat die jongen uit een prullenbak at. De jongere geeft aan dat hij op een bankje moet slapen. Hij komt overstuur en angstig over. Omdat ik op dat moment niks kan doen, druk ik de jongere op het hart om niet weg te lopen van de luchthaven. Ik zeg toe dat ik de volgende dag contact opneem met Arciconfraternita om te vragen wat er verder gaat gebeuren.

Dag 2: vrijdag 22-06-2012 ’s Ochtends probeer ik contact te krijgen met Arciconfraternita. Dat lukt mij echter niet. Daarom bel ik naar de UNHCR om te vragen of zij iets weten. Het blijkt dat de jongere nog op de luchthaven moet blijven en die dag naar een opvang in Rome gaat. Omdat ik inschat dat ik op dat moment niks kan betekenen op de luchthaven, ga ik naar UNHCR voor een gesprek. Afgesproken wordt dat ik op de hoogte blijf via UNHCR. Rond 12 uur ontvangt mevrouw Fabiola Conti (met wie ik o.a. spreek) een telefoontje van Arciconfraternita dat de jongere de avond ervoor een leeftijdsonderzoek heeft gehad. Dit heeft uitgewezen dat hij meerderjarig is. De jongere gaat tegen 17 uur naar een opvang voor volwassenen in Rome, de zgn. Centro Accoglienza. Ik hoef hem daar niet te brengen want hij zal gebracht worden. Op maandag d.d. 25-06-2012 zal een gesprek met een juriste plaatsvinden met een dagopvang voor minderjarigen in Rome genaamd “Civico Zero”. Bezoek Centro Accoglienza ’s Avonds bezoek ik de opvang waar de jongere verblijft. Het is voor mij niet mogelijk om de opvang te bezichtigen omdat de manager daar geen toestemming voor geeft. De jongere laat mij filmpjes zien van de kamers waarop te zien is dat de kamers behoorlijk smerig zijn. In een nabijgelegd restaurant praat ik met hem over hetgeen gebeurd is. Hij vertelt dat na mijn vertrek van de luchthaven hij drie tot vier uur heeft gewacht. Niemand gaf hem informatie over wat er verder zou gebeuren. Rond 17 uur is hij door twee politie-agenten mee genomen naar een ziekenhuis nabij de luchthaven voor het leeftijdsonderzoek. De jongere vertelt dat een arts hem vroeg hoe het komt dat hij stoppels heeft. Volgens hem is dit het enige wat er gebeurde. De uitslag van het leeftijdsonderzoek werd niet naar hem gecommuniceerd. Eveneens kreeg hij er geen verslaglegging van. Na het leeftijdsonderzoek werd hij mee terug genomen door de politie. Ze gaven naar hem aan dat zij niks meer konden doen voor hem en lieten hem op een bankje slapen. Om die reden had hij telefonisch contact met mij gezocht; hij was in paniek en wist niet wat er nog verwacht werd of wat er zou gebeuren. De volgende dag werd de jongere rond half 7 wakker gemaakt toen andere mensen gebruik wilden maken van het bankje waarop hij sliep. Hij is tegen 10 uur bezocht door een medewerker van Arciconfraternita met de boodschap dat hij naar een opvang in Rome zou gaan. Verdere informatie over het vervolg in Italië werd niet aan hem verstrekt. Evenmin is de jongere op de hoogte van een gesprek met een advocaat op maandag. Tegen 17 uur is hij naar de opvang gebracht. Bij aankomst in de opvang is hem zijn kamer gewezen. Er heeft op dat moment nog geen gesprek plaatsgevonden over de duur en het doel van de verblijf. In de twee dagen op de luchthaven is hem één maaltijd verstrekt, bestaande uit patat en fruit. Verder kon hij water drinken in de toiletten. Met de leiding spreek ik later nog over de afspraak met de advocaat de maandag erop. Zij weten er niks van.

6

Dag 3: maandag 25-06-2012 2

Bezoek aan de Civico Zero en gesprek met de advocaat Op maandagochtend probeer ik mensen te bereiken van UNHCR, Save the Children en Arciconfraternita om duidelijk te krijgen of de afspraak met de juriste nu wel of niet plaatsvindt. Ik krijg echter niemand te pakken. Om die reden bel ik naar de opvang van de jongere met de vraag of zij het kunnen uitzoeken. Zij antwoorden dat het te druk is om het op dat moment uit te zoeken en zullen er later op terug komen. Ik besluit daarop naar de dagopvang voor AMA’s te gaan waar mogelijk het gesprek plaatsvindt. Wanneer ik aan kom is de opvang nog dicht. Ik spreek een mentor die daar werkt en zij belt wat rond naar juristen met wie wij mogelijk een afspraak kunnen hebben. Uiteindelijk laat zij weten dat de afspraak om 16 uur zal plaatsvinden met een juriste van Save the Children (Susanne Matonti) en een tolk. Dit communiceer ik vervolgens naar de opvang. Van hun krijg ik de boodschap dat de jongere er heen kan gaan echter dat hij zelf de kosten voor het openbaar vervoer moet betalen (de jongere heeft echter geen geld). Om die reden besluit ik de jongere dan op te halen ’s middags zodat er geen risico is dat de afspraak misloopt. Wanneer ik ’s middags bij de opvang kom, wordt gesteld dat de jongere de volgende dag naar Bari zal gaan omdat hij zich daar moet melden bij de Questura (politie). Ik geef aan dat mij verteld is dat het gesprek met de juriste nu juist dient om de mogelijkheden te onderzoeken om tegen het leeftijdsonderzoek in beroep te gaan en dat pas daarna gekeken zou worden hoe het traject er verder uitziet. Op dat moment blijkt mij dat de Polizia di Frontiera al heeft gesteld dat de jongere zich uiterlijk woensdag 27-06-2012 moet melden bij de Questura te Bari om zijn asielaanvraag te doen. Aan mij wordt het reisschema meegegeven. Voor deze reis betaalt de opvang wel de kosten. Bij aankomst bij de Civico Zero laat de juriste mij weten dat er maar vijf minuten een tolk beschikbaar is. Zij vraagt of wij derhalve de volgende dag kunnen terug komen. Ik geef aan dat dat niet kan nu de jongere kennelijk de volgende dag naar Bari moet en voorts dat er sinds overdracht naar Italië nog niets duidelijk is over het perspectief van de jongere. Naar mijn mening heeft hij informatie nodig vanwege de stress en angst die hij duidelijkheid ervaart door de onzekerheid. Daarop wordt besloten om toch het gesprek door te zetten. In het gesprek met behulp van de tolk wordt ingegaan op de vraag of de jongere documenten kan overleggen waaruit blijkt dat hij minderjarig is (een taskera) en of zijn familie in Afghanistan dit kan overleggen. Ik geef aan dat in Nederland al is geprobeerd om via het Rode Kruis de familie te traceren echter dat dat op niets uitgelopen is. Ik overleg de voogdijbeschikking uit Nederland waaruit blijkt dat de jongere in Nederland als minderjarige is aangemerkt en een document van de DT&V waarin eveneens de minderjarigheid vermeld staat. De juriste schrijft ter plekke een brief naar de Polizia di Frontiera om het verslag van het leeftijdsonderzoek op te vragen. Hierna praten we verder over het perspectief. Volgens de juriste is er geen kans dat de jongere opvang geboden krijgt nu hij geen brief heeft gekregen daarover van de Polizia di Frontiera. Hij dient zich te melden bij de Questura in Bari en daar zal bekeken worden of de leeftijd gewijzigd kan worden. Verder geeft ze aan dat ze de enige juriste is die verbonden is aan de Civico Zero. Het is daarom onzeker of zij in de toekomst nog wat kan doen voor de jongere. Op mijn vraag wie de jongere kan benaderen voor juridische hulp in Bari antwoordt zij dat hij dat zelf moet uitzoeken. Gesprek met de jongere De jongere en ik spreken na de afspraak de situatie door. De jongere komt emotioneel geblokkeerd over. Hij is boos, zegt niet veel en geeft aan dat hij het niet ziet zitten in Italië. Volgens hem 2

De Civico Zero is een opvang dat tijdelijk gefinancierd wordt door Save the Children. Het biedt dagopvang voor dakloze onbegeleide minderjarigen. Het centrum is op werkdagen geopend van 14 uur tot 20 uur.

7

interesseert het niemand dat hij in Italië is. Hij stelt in dit verband wat existentiële vragen: waarom kijkt niemand naar me om? Ben ik het waard om naar om te kijken? Hiernaast stelt hij vragen die ik zelf niet kan beantwoorden. Die zijn gericht op hoe zijn toekomst in Italië eruit zal zien. Ik zeg toe dat ik met hem mee zal reizen naar Bari. Dat lucht hem op.

Dag 4 & 5: dinsdag en woensdag 26-06-2012 en 27-06-2012 Reis van de opvang naar Bari De opvang heeft mij het reisschema naar Bari gegeven. Ik koop treintickets zodat ik dezelfde treinen kan nemen en derhalve niet het risico loop om de jongere uit het oog te verliezen. De route is als 3 volgt: we nemen de bus vanuit de opvang naar Rome Termini (een uur in de bus). Vervolgens vertrekt de trein om 18.23 uur naar Ancona. Daar komen wij aan om 22.00 uur. Daarna vertrekt de trein om 00.50 uur naar Bari. Aankomsttijd Bari is 6.15 uur. Ik begrijp dat er een verbinding met een overstap van zes minuten in Ancona was geweest echter de tickets waren dan ca. tien euro duurder en de opvang wil zo goedkoop mogelijk uit zijn met de tickets. De reis zelf is tamelijk vermoeiend. In de bus naar Rome Termini is het erg heet (het is ca. 35 graden in Rome). Gevolg is dat we behoorlijk bezweet aankomen op het station. De rit naar Ancona verloopt goed; het is relatief koel in de trein. Op het station in Ancona hebben wij mogelijkheid om op een terras te zitten die tot 1 uur open is. De nachttrein naar Bari is minder comfortabel. Het is heet in de trein en niet hygiënisch (iemand heeft er over gegeven echter dat wordt niet opgeruimd). Wanneer we in Bari aankomen, is de jongere opgelucht als we elkaar vrij snel weer treffen op het station. Hij vertelt dat hij niet kon slapen in de trein vanwege de spanning op wat komen gaat. Wij dienen op het station te wachten. Volgens de politie op het station gaat de Questura om 8 uur open. De jongere en ik wassen ons op de toiletten op het station. Bezoek aan de Questura in Bari Bij aankomst bij de Questura worden wij verwezen naar de achterkant van het gebouw. De Immigratiedienst bevindt zich in een smal steegje en de entree bestaat uit twee grote ijzeren hoge poorten. De Immigratiedienst gaat om 8.30 uur open. In dat half uur van 8.00 uur tot 8.30 uur stroomt het steegje behoorlijk vol met asielzoekers. Iedereen praat er door elkaar heen. De jongere voelt zich onveilig. Ook geeft het mij geen prettig gevoel daar te staan. Om 8.30 gaat één van de poorten op een kier open. Er verschijnt een agent met een zonnebril op, sigaar in de mond en pistool in zijn zak (duidelijk zichtbaar). Hij schreeuwt een aantal namen. Een paar mensen lopen vervolgens naar binnen. Vervolgens ontstaat er veel rumoer bij de ingang. Iedereen probeert zijn papier aan de bewaker te laten zien. Sommigen worden direct weggestuurd. Wanneer ik het papier van de jongere laat zien, krijgt de jongere toestemming om naar binnen te gaan. Mij wordt de toegang geweigerd. Ik kan pas naar binnen als ik de term “Legal” gebruik. Wij worden vervolgens neergezet naast een kamer. Het uur daarop zegt niemand wat. Uiteindelijk word ik gevraagd naar binnen te komen zonder de jongere. Er zijn vier medewerkers binnen waarvan er één tegen mij commandeert: talk! Ik leg aan hem uit dat ik met de jongere ben meegekomen vanuit mijn positie als medewerker bij een voogdijorganisatie uit Nederland. In dit verband licht ik toe dat de jongere in het kader van de Dublinverordening is teruggestuurd naar Italië. Als dit (Dublinoverdracht) de medewerker duidelijk is, stuurt hij ons naar een andere kamer waar ze kennelijk over Dublin gaan. Daar wachten wij vervolgens andermaal ca. een uur. In dat uur spreek ik drie asielzoekers, die resp. zijn over gedragen vanuit Frankrijk, Zweden en Nederland. Zij zijn allen meerderjarig. De man uit Zweden vertelt dat hij sinds aankomst drie maanden

3

Dat we vanaf Rome Termini reizen heb ik duidelijk naar de opvang gecommuniceerd. Vlak voor vertrek vanuit Rome Termini blijkt bij het stempelen van de treintickets dat de jongere vanaf een heel ander vertrekstation uit Rome een ticket heeft. We lopen daarom in het begin nog het risico op een boete.

8

geleden nog geen mogelijkheid heeft gehad zijn verblijfsvergunning te verlengen. Hij wordt steeds weer weggestuurd bij de Questura terwijl hij al die tijd op straat leeft zonder hulp en financiële ondersteuning. Uiteindelijk wordt hij andermaal weg gestuurd met de boodschap dat hij 21-09-2012 zich weer moet melden. Tot die tijd heeft hij geen toegang tot opvang. De twintigjarige jongeman die uit Nederland is overgedragen vertelt dat hij sinds aankomst een maand terug, probeert een asielaanvraag in te dienen en Centre Accoglienze Richledenti Asili (CARA) opvang (een asielzoekerscentrum) te krijgen. Hij krijgt echter iedere dag de boodschap dat hij de volgende dag moet terug komen. Ook deze jongen leeft op straat zonder hulp. Hij slaapt onder bruggen. M.b.t. de situatie van de jongere; ik word uiteindelijk naar binnen geroepen, wederom zonder de jongere. In de kamer zijn vijf medewerkers aanwezig. Zij komen geagiteerd over. Zij vragen mij wat ik kom doen nu de jongere meerderjarig is. Ze vragen mij het pand te verlaten want ik heb er niks te zoeken. Ik geef aan dat ik wil weten of de jongere opvang wordt geboden en dat hij graag asiel wil aanvragen. Een vrouw die Engels spreekt zegt dat hij na twee dagen een briefje zal krijgen waarin hij aanspraak maakt op opvang van de CARA. Ik vraag waar hij tot die tijd kan overnachten. Mij wordt geantwoord dat dat een probleem van de jongere is, hij zal het op straat moeten uitzoeken. Verder vraag ik hoe de jongere een asielaanvraag kan doen. Ook daar krijg ik een vaag antwoord op: dat zal ook later kunnen. Daarop word ik weg gestuurd. Naar de medewerkers geef ik aan dat ik wegga als de jongere een bevestiging heeft van hetgeen zojuist door hen is toegezegd. In het uur dat wij daarna weer moeten wachten komt er driemaal een mannelijke medewerker die me probeert weg te sturen. Dit gebeurt niet op een vriendelijke manier. Ik herhaal echter mijn boodschap dat ik eerst de bevestiging wil zien van de toezeggingen. Uiteindelijk krijgt de jongere een briefje dat hij zich de volgende dag om 9 uur weer moet melden. De sfeer in de Questura is zeer onprettig. Het is er bijzonder vies. Verder komen de agenten behoorlijk intimiderend over. Zij schreeuwen tegen asielzoekers en sturen ze weg. Er is geen enkele tolk in het pand aanwezig. Er wordt het meest gecommuniceerd in het Italiaans. Voor zover ik kan overzien zijn er twee personen die Engels spreken. Gesprek met Save the Children (Sergio Serraino) en de jongere Na het bezoek aan de Questura zoek ik met de jongere een terras op zodat we wat kunnen eten en ik kan nadenken. De jongere is boos, zegt weinig en weigert te eten. Hij vraagt wat we nu moeten doen. Ik bel naar Save the Children voor hulp. Ik krijg Sergio Serraino aan de lijn. Hij is werkzaam in Bari. Aanvankelijk geeft hij te kennen dat hij niet kan komen maar na wat aandringen besluit hij te komen. Aan Sergio zet ik later uiteen wat het knelpunt is, namelijk de meerderjarigheid van de jongere en het leeftijdsonderzoek zonder bewijsstukken daarvan. Sergio vraagt hoe het komt dat de jongere meerderjarig is in Italië. De jongere verklaart dat hij bij eerste aankomst niet is gehoord door de politie en een tolk maar dat er domweg een geboortedatum is geregistreerd. Hij heeft nooit documentatie daarvan gekregen. Eveneens zegt de jongere dat hij nooit een asielaanvraag deed (hetgeen erkend was door de Polizia di Frontiera op de luchthaven in Rome alsmede door de Questura in Bari). Sergio Serraino stelt voor om naar dr. Guistepane te gaan. Hij is een rechter en tevens de “head of the Juvenile Court”. Bezoek aan dr. Guistepane Tijdens ons gesprek met dr. Guistepane licht Sergio het probleem toe. Hij laat in dit verband de voogdijbeschikking uit Nederland zien. Tenslotte concludeert hij dat de jongere een AMA is aan wie opvang en voogdij geboden moet worden. Dr. Guistepane stelt aanvankelijk dat de jongere niet onbegeleid is nu zijn voogd (ik) hem begeleid in Italië. Derhalve is zijn eerste plan dat ik drie maanden – hangende de asielprocedure – in Italië blijf en de belangen van de jongere behartig, met name gericht op het trachten te veranderen van de leeftijd. Naar Dr. Guistepane geef ik aan dat dat niet haalbaar is nu ik waarschijnlijk aan het einde van de week terug ga naar Nederland. Het tweede plan is daarom dat Dr. Guistepane toestemming geeft voor opening van de zaak en leeftijdswijziging. Wij

9

moeten ons vervolgens melden bij Social Services. Vervolgens kan Social Services een brief schrijven naar de Commissie voor Vluchtelingen (die asielzoekers horen in het kader van de procedure en boven de Questura staan) om duidelijk te maken dat zowel dr. Guistepane als Social Services de minderjarigheid onderstrepen. Vervolgens kan aanspraak gemaakt worden op voogdij en opvang. Bezoek aan Social Services – mevrouw Silvana Serini Wij bezoeken Silvana Serini. Zij is als social worker verbonden aan Social Services, afdeling “Ufficio Immigrazione”. Silvana is de eerste in Italië die de jongere naar zijn welzijn informeert. Zij biedt namens alle Italianen die de jongere is tegen gekomen na terugkeer haar excuses aan. Silvana hoort het verhaal van de jongere aan en laat zich informeren over de documenten die ik vanuit Nederland heb meegebracht waaruit de minderjarigheid blijkt. Vervolgens geeft ze aan dat ze even weg gaat om eten te kopen voor de jongere en intern te overleggen. Wanneer zij terug komt laat ze weten dat we met Sergio naar de minderjarigenopvang kunnen gaan voor plaatsing van de jongere aldaar. Zij zal zolang er nog geen voogdij is uitgesproken, fungeren als de voogd van de jongere. Plaatsing in de minderjarigenopvang (naam hiervan nog checken) De opvang waar de jongere geplaatst kan worden ziet er prima uit. Het betreft een woongroep met een capaciteit van 12 jongeren. De mentoren zijn opgeleid tot maatschappelijk werker. De sfeer lijkt er goed. Andere jongeren die er blijven zijn enthousiast over Italië en de begeleiding die zij ontvangen. De jongere krijgt de gelegenheid te douchen. Wij spreken af om de volgende dag andermaal de opvang te bezoeken (Sergio en ik) voor de overdracht zoals Nidos dat verlangt te doen; namelijk het overdragen van de kennis over de minderjarige die in Nederland is opgedaan. Nagesprek met Sergio Serraino In een nagesprek met Sergio “evalueren” we nog het bezoek met de Questura. Ik deel mijn ervaringen met hem over de onveiligheid en mijn verbazing over het gemak waarop iemand op straat wordt gestuurd na een lange reis en beperkte mogelijkheden even bij te komen, mede gelet dat er iemand vanuit het buitenland was meegekomen met bevoegd gezag. Volgens Sergio kan de Questura niet anders dan de asielzoekers de straat op te sturen nu de CARA opvang met ca. 1200 asielzoekers meer dan vol zit. Volgens Sergio zijn de omstandigheden in de CARA opvang op dat moment zeer slecht. Het is er snikheet, er vinden veel vechtpartijen plaats en er is veel te weinig begeleiding om het welzijn van een individu in de gaten te houden. Hiernaast stelt Sergio m.b.t. de verwarring dat uit het Eurodacnummer is voortgekomen (t.w. dat in Nederland “onomstotelijk’ vast was komen te staan terwijl dit bij aankomst in Italië toch niet zo bleek) dat hij gezien heeft dat de grenspolitie gearriveerde asielzoekers automatisch registreert als deden ze een asielaanvraag terwijl ze dit in werkelijkheid niet deden. Gesprek met een groepje Afghanen in Bari ’s Avonds in Bari tref ik een groepje Afghanen. Een van hen is eerder door Nederland terug gestuurd naar Italië. De Afghanen verblijven wel in de CARA opvang. Ze laten mij filmpjes op hun telefoon zien van een openbare tent waar zij eten krijgen. Er is te zien dat er een lange rij is en de asielzoekers uiteindelijk een opscheplepel eten in hun hand krijgen. Verder blijkt uit het filmpje de drukte en de chaos in het centrum. Volgens de Afghanen is de situatie in de CARA-opvang op dat moment onmenselijk.

Dag 6: donderdag 28-06-2012 Overdrachtsgesprek met de woongroep voor minderjarigen Tijdens mijn een na laatste dag in Italië vindt het daadwerkelijke overdrachtsgesprek plaats met de Italianen. De jeugdbeschermer van de jongere heeft alle rapportage uit Nederland gestuurd. Ik

10

communiceer de aandachtspunten die ons in Nederland opvielen naar de coördinator van de woongroep. Verder geef ik haar de contactgegevens van de woongroep in Nederland voor als zij meer willen weten. Mijn indruk is dat in de opvang voor minderjarigen de jongere zijn weg wel zal vinden. Mij wordt toegelicht dat de Italiaanse Autoriteiten Unaccompanied Minors Asylumseeker (UMA’s) in beginsel beschouwen als individuen die per definitie bijzondere aandacht verdienen. Om die reden krijgen UMA’s direct een status (minore eta) zonder dat zij daadwerkelijk een asielverzoek indienen. Een asielverzoek wordt pas gedaan in de aanloop naar de achttiende verjaardag maar wordt meestal in 4 het geheel niet gedaan . Dat komt omdat Idealiter wordt gekozen voor een soort “voortgezet verblijf” na de achttiende verjaardag. Dit wordt een status op “subsidiaire gronden” genoemd. Het gaat er dan bijvoorbeeld om dat de UMA een opleiding volgt of reeds een baantje heeft. De maatschappelijk werker en de voogd (als die is toegewezen) van de minderjarige informeren een Commissie behorend bij het ministerie van Binnenlandse zaken (resp. Commissione Territoriale per la Protezione Internazionale en Ministero Dell’Interno) die vervolgens beslist op de aanvraag. In beide gevallen geldt dat een status na de achttiende verjaardag geen recht biedt op huisvesting en een ziektekostenverzekering. Evenmin geldt dat in dit proces een advocaat actief is. Een advocaat wordt enkel ingeschakeld wanneer een voogd meent dat dit nodig is en gezien er vrijwel nooit een daadwerkelijk asielverzoek wordt ingediend krijgen minderjarigen zelden een advocaat toegewezen. Hierna volgt het afscheid tussen de jongere en mij. Dit is kort. Ik heb de jongere een week meegemaakt terwijl hij veel angst en stress ervoer. Dit lijkt bijgedragen te hebben aan het niet goed tot stand komen van een goed contact. Ik denk echter dat de jongere juist in deze week zijn steun hard nodig heeft gehad. Op d.d. 12-07-2012 leg ik telefonisch contact met Sergio Serraino van Save the Children. De jongere maakt het goed in de woongroep. Hij vindt aansluiting bij jongens van zijn leeftijd en draait goed mee met de dagelijkse gang van zaken.

4

Het is mij op dit punt niet duidelijk of dan in het geheel niet getoetst wordt op het risico op refoulement.

11

Conclusie

5

De situatie waarin deze zestienjarige jongen is beland in Italië kenmerkt zich door intimidatie van de autoriteiten, langdurende onzekerheid door een stelselmatig gebrek of onduidelijkheid aan informatie over wat hem te wachten staat en waar hij heen kan of moet. Bovenal is er sprake van ernstige verwaarlozing en onveiligheid; er is onvoldoende voeding verstrekt, geen slaapvoorziening, hij moet op straat slapen, er is geen voorbereidingstijd voor de belangrijke gesprekken en geen ondersteuning bij de procedures. Het is niet duidelijk hoe de jongere adequate rechtsbijstand geregeld krijgt. Er is niemand die hem daarover informeert. De reactie van de jongen op deze situatie kenmerkt zich door stress en wantrouwen; hij voelt zich alleen, niet gezien en gehoord en toont zich zeer angstig. De jongen is minderjarig en is duidelijk overvraagd op het gebied van zelfstandigheid en zelfredzaamheid. In Nederlandse begrippen is hier sprake van ernstige kindermishandeling en gebrek aan bescherming van een minderjarige. Gelet hierop kan mijns inziens geconcludeerd worden dat de jongere in casu er zonder aanwezigheid van Nidos als voogd niet in geslaagd zou zijn om zelfstandig zijn situatie zo te beïnvloeden dat hij in de minderjarigenopvang was geplaatst en in het verlengde daarvan een voogd kreeg toegewezen. Evenmin kan van een minderjarige in een dergelijke situatie verondersteld worden dat hij over gebreken gaat klagen bij de Italiaanse autoriteiten wanneer diezelfde autoriteiten juist de oorzaak zijn van de angst en stress bij de minderjarige, in het bijzonder ook door de afwezigheid van een voogd en een advocaat.

5

M.m.v. mevr. drs. M.T. Schippers, gedragswetenschapper bij Nidos.

12

Bijlage: systeem autoriteiten en relevante derden na Dublinoverdracht (situatie Rome)

Fase Aankomst op luchthaven

Instantie Polizia di Frontiera

Verantwoordelijk voor - Nagaan naar welke regio een asielzoeker toe moet; - Documenten verstrekken die aan de Questura in de regio overgelegd moet worden (bijv. voor opvang of wens asielaanvraag);

Aankomst op luchthaven en transitieperiode tussen aankomst en reis naar de regio van registratie

Arciconfraternita (mits vooraf (in Nederland) ingeseind)

- Eventueel organiseren leeftijdsonderzoek. - Ondersteunt de asielzoeker bij het gesprek met de Polizia di Frontiera; - Regelt de opvang in de fase van aankomst en reis naar de regio.

Aankomst en eerste dagen in Rome

Melden in de regio

Save the Children (mits vooraf (in Nederland) ingeseind) Questura (alleen voor volwassenen)

* Centro Accoglienza is een opvang van Arciconfraternita Juridische begeleiding

- Toewijzen CARA-opvang; - Verlengen verblijfsvergunning;

Gedurende Asielprocedure

Commissione Territoriale per la Protezione Internazionale

- Registratie asielaanvraag en verwijzing naar de commissie voor asielbehandeling. Behandeling asielaanvraag

13