m

a.

Projectgegevens

Titel project

Ondernemerscentrum Flevoland, samen aan de slag!

Projectnummer

IA06007

Contactpersoon

Mw. A. Sijsling

Begin- en einddatum van het project

01-03-2007 t/m 31-12-2009

A. Uitgangspunten voor project 1. Beschrijf kort en concreet de centrale gedachte achter het project. (Wat is de aanleiding of het probleem dat het project beoogt op te lossen? Op welke ontwikkelingen in de regio / sector / betrokken opleidingen heeft de innovatie betrekking? Beschrijf kort en concreet de centrale gedachte achter het project. In Flevoland vormt het midden- en klein bedrijf (MKB) de economische motor. Binnen het MKB is ongeveer 80 procent van het personeel MBO-geschoold. In onderstaande tabellen wordt Flevoland breed uitgesplitst naar sectoren, het aantal succesvolle starters aangegeven over de periode 2000-2005 en de behoefte vanuit starters. Ruim 1/3 van de nieuwe ondernemers is deeltijdondernemer. Gemiddeld biedt de fulltime ondernemer 2 arbeidsplaatsen. 67% heeft bedrijfsruimte aan huis en 84% is gevestigd in een woonwijk. Sector:

Aantal:

Gemeente

Behoefte vanuit starters (begeleiding):

Percentage:

1920

Bundeling van informatie op Internet inter-

24%

Lelystad

735

Eén fysiek contact en informatiepunt inter-

15%

657

Dronten

325

Branche en bedrijvenkring gericht maatwerk

15%

Handel

867

Noordoost-

366

Individuele (meerjarige) coaching starters

13%

Vervoer

179

Zeewolde

219

Maatwerk scholing gericht op ‘levensfase’

12%

Urk

143

Oprichten startersnetwerken en support door

11%

Landbouw

102

Almere

Industrie

150

Bouw

Zakelijke Dienstverle-

1.140

Aantal

Zorg-onderwijs

217

Pro-actieve houding intermediairs/onderwijs

7%

Overige diensten

396

Anders

3%

Totaal

3.708

Totaal:

3.708

Bron: Provincie Flevoland/KvK/Etin (september 2006) ‘Starters Flevoland 2000-2005’

Tot nu toe richten de initiatieven voor starters zich hoofdzakelijk op HBO niveau. Zo ook in Flevoland. Concrete stimulering, scholing en begeleiding richting zelfstandig ondernemerschap vanuit het VMBO en MBO-onderwijs vindt tot nu toe niet plaats. Voor de economische motor zijn ook de startende VMBO of MBO kapper of automonteur van belang. Het regionale HBO project ‘De sterkste schakel’ van de Christelijke Agrarische Hogeschool (CAH) en Hogeschool van Amsterdam (HvA), waarin i.s.m. het bedrijfsleven al een aantal HBO ondernemerscompetenties en een digitale portal zijn ontwikkeld, wordt door deze partners ingebracht voor verdere uitbouw richting MBO en VMBO. Enige jaren geleden (2001) is het verplichte fenomeen van Algemene Ondernemersvaardigheden (AOV) afgeschaft. Op 6 oktober 2006 heeft staatssecretaris mevr. Van Gennip van EZ de kamer voorgesteld om de Vestigingswet Bedrijven uit 1954 in te trekken (AOV was hier een onderdeel van). De Vestigingswet biedt geen waarborg voor kwaliteit van ondernemerschap, maar belemmert de toetreding van startende ondernemers. Ook is een groot 1

nadeel van de vestigingswet dat het uitsluitend betrekking heeft op het ondernemerschap bij de start van de ondernemer. Toch blijkt het voor succesvol ondernemen noodzakelijk dat een ondernemer over deze kennis beschikt, en niet alleen bij de start. Een (regionaal) herkenbaar keurmerk in de vorm van een jaarlijkse ondernemers-APK wordt aanbevolen. De regionale partijen in Flevoland (KvK, Syntens, Rabobank en onderwijsinstellingen) willen dit gezamenlijk introduceren. Van start tot jaarlijkse APK wordt er een herkenbaar (bij o.a. banken, accountants) competentie gericht keurmerk doorlopende leerlijn ondernemerschap met deelcertificaten ontwikkeld. Daarnaast doet zich binnen de provincie Flevoland in het kader van ondernemerschap in toenemende mate het probleem van bedrijfsopvolging voor. Ook hier is het knelpunt groter dan in andere provincies. Er is dan ook behoefte om leerlingen via een soort traineeship ‘Tante Agaath’ in een periode van 3 tot 5 jaar voor te bereiden (stimuleren) op bedrijfsopvolging, met hieraan vooraf een BPV ‘Tante Agaath’. Hiermee wordt bedoeld dat de student in alle onderwijsvormen zijn of haar BPV bij hetzelfde bedrijf gaat volgen. Gezamenlijke BPV coördinatie vanuit de onderwijsinstellingen is een must. De digitale tool ‘de sterkste schakel’ van CAH en HvA kan hiervoor als basis dienen. Ook is er een toenemende vraag bij (niet)-studenten om in deeltijd, naast de studie, baan of uitkering, ondernemerschap te willen gaan uitoefenen (nu al 33% van de starters in Flevoland is deeltijd starter). De centrale gedachte van het project sluit ook aan bij de economische speerpunten van de Provincie Flevoland en bijvoorbeeld bij de concrete agenda Almere 2006/2010, zoals deze is opgesteld door VBA, Gemeente Almere, VNO/NCW en MKB Nederland. Hierin is de verplichting vanuit de politiek aan het MKB beschreven. De vraagstukken van de starters en de bedrijvenkringen vormen de basis voor het project om te komen tot krachtenbundeling stimulering en verankering ondernemerschap Flevoland breed. Samen aan de slag!

2. Beschrijf de doelen in termen van beoogde effecten en resultaten, d.w.z. specifiek, meetbaar, realistisch en tijdgebonden. Beschrijf het doel en de concrete resultaten waar het project naar streeft. Doelstelling

Het doel van het project is om van VMBO tot HBO, (oud-)deelnemers te stimuleren richting zelfstandig ondernemerschap (fulltime en flexondernemerschap) of ondernemend werknemerschap en met een doorlopende gecertificeerde leerlijn ondernemerschap VMBO-MBO-HBO optimaal te faciliteren. Hierdoor zal er tevens een aantrekkelijker markt- en toekomstgericht ondernemend onderwijsaanbod ontstaan i.s.m. het bedrijfsleven in Flevoland op VMBO-, MBO-, en HBO- niveau en leven lang leren wordt duurzamer versterkt. Bestaande en nieuwe gemeenschappelijke kennis en expertise wordt gebundeld in een gemeenschappelijk Ondernemerscentrum Flevoland. Dit Ondernemerscentrum wordt nadrukkelijk gekoppeld aan de vraagstukken en inbreng van de bedrijven, bedrijvenkringen, maatschappelijk veld en overheid in Flevoland. Op deze wijze ontstaat er een dienstenpakket dat aansluit bij de regionale behoeften van nu en in de toekomst. In de volgende figuur wordt het project weergegeven.

2

Stimuleren ondernemerschap ondernemende werknemers

en

(enthousiasmeren of ‘triggeren’), zal plaatsvinden op zowel het VMBO als het MBO en HBO. Tijdens de doorlopende leerlijn ontwikkelt de deelnemer naast het basisvak ondernemerschapcompe-tenties. Belangrijk onderdeel binnen deze doorlopende leerlijn vormt de behoefte aan een doorlopende BPV-lijn ‘Tante Agaath’ VMBO, MBO en HBO. Tante Agaath duidt op één van de fiscale constructies om een bedrijf over te kunnen nemen. Het innovatieve hieraan is dat de deelnemer gedurende zijn leerloopbaan van VMBO via MBO naar HBO bij hetzelfde bedrijf zijn of haar BPV gaat vervullen. Per sector (Techniek & ICT, Economie en Zorg & Welzijn) zal een competentielijn ondernemerschap(met keurmerk en (deel)certificaten) worden ontwikkeld. Binnen deze sectorlijnen zal 20% specifiek zijn voor de betreffende sector. Deze sectorlijnen sluiten aan bij de nieuwe kwalificatie-structuur. Hierbij wordt de lector competentiegericht onderwijs van de CAH en KC Handel betrokken. Door het VMBO, MBO en HBO worden gezamenlijke competenties ondernemerschap geformuleerd. In deze competentielijn ondernemerschap wordt aandacht geschonken aan het ontwikkelen van competenties t.b.v. internationaal competentiegericht ondernemerschap (o.a. andere talen). (Deel)certificering van scholing ondernemerschap vindt tot nu toe alleen op het HBO plaats en is nog niet geheel competentiegericht. De doelstelling van het project is om ook de (deel)certificering te verbreden richting het VMBO en MBO. In haar brief van 6 oktober jl. ‘Kwaliteit van ondernemerschap’ geeft de staatssecretaris van EZ aan dat niet eenmalig bij de start naar de ondernemerschapcompetenties gekeken dient te worden. Ook o.a. de KvK, Rabobank en Syntens onderschrijven dit. Er zal een APK-certificaat voor Flevoland ontwikkeld worden. Deze wordt gekoppeld aan keurmerk/certificering door-lopende leerlijn ondernemerschap met (deel) certificaten (van start tot jaarlijkse APK). Vanuit het gemeenschappelijke ondernemerscentrum zal begeleiding worden geboden m.b.t. bedrijfsopvolging. Daartoe zal een methode worden ontwikkeld, bijvoorbeeld d.m.v. een BBL route/ traineeship ‘Tante Agaath’ en koppeling met de te ontwikkelen doorlopende BPV-lijn ‘Tante Agaath’. Flex- of deeltijdondernemerschap wordt al door 33% van de starters geambieerd boven fulltime ondernemerschap. De begeleidings-infrastructuur dient hier ook op aangepast te worden.

Resultaten

Het project streeft d.m.v. ontwikkelen en testen in de Flevolandse praktijk naar de volgende resultaten in 2009, waarbij wordt voortgebouwd op reeds bestaande zaken: 3

Projectonderdeel Operationeel Ondernemerscentrum

Competentiegerichte gecertificeerde stimuleringslijn ondernemerschap en BPV-lijn ‘Tante Agaath’ Competentiegerichte gecertificeerde sectorlijnen ondernemerschap VMBO-MBOHBO Internationaal competentiegericht ondernemerschap MBO-HBO Bedrijfsopvolging Tante Agaath MBO,HBO

3.

Resultaat Ondernemerscentrum met dislocaties. De dienstverlening zal in ieder geval bestaan uit: vraagbaak/voorlichting studenten en bedrijvenkringen, startersdesk, website, ondersteuning huisvesting starters, excursiebox, gezamenlijke bedrijfsprojecten in de onderwijsketen, gezamenlijke pool van ondernemers voor gastlessen Operationele flexibele expertpool: de experts zijn voor minimaal 60% afkomstig uit het bedrijfsleven en de verschillende bedrijvenkringen in Flevoland Begeleiden fulltime- en flexstarters gekoppeld aan de verschillende bedrijvenkringen Begeleiden fulltime- en flexdoorstarters (doorverwezen door bijvoorbeeld KvK) gekoppeld aan de verschillende bedrijvenkringen in Flevoland Studentmatches/traineeships internationaal ondernemerschap gekoppeld aan de verschillende bedrijvenkringen Studentmatches/traineeships bedrijfsopvolging koppelen en begeleiden i.s.m. de verschillende bedrijvenkringen in Flevoland APK-certificering ondernemerschap bij deelgenomen fulltime en flexstarters. Aantrekkelijker marktgericht (bedrijfsgericht) ondernemend onderwijs in de keten VMBO-MBO-HBO De ontwikkelde en geteste stimuleringslijn ondernemerschap en BPV-lijn ‘Tante Agaath’ wordt in minimaal 50% van de opleidingen VMBO-MB0-HBO toegepast binnen het samenwerkingsverband in Flevoland, waarbij bij het ontwikkelen, testen en implementeren gebruik wordt gemaakt van de expertpool.

Jaarlijks -

15-30 15-30 20-40 15-20 1 keer

-

• Techniek, ICT en Creatieve Sector • Economie • Zorg & welzijn • Getest bij 200-250 VMBO, 250-300 MBO en 50-100 HBO deelnemers • 5-8 gezamenlijke competenties ondernemerschap VMBO, MBO en HBO Student matches/traineeships gericht op internationaal ondernemerschap i.s.m. de verschillende bedrijvenkringen en KvK

-

student matches/traineeships gericht op bedrijfsopvolging

15-20

20-40

Thema’s van het project Ja a. het bevorderen van competentiegericht beroepsonderwijs, met als subthema’s: 1. het versterken van de beroepspraktijkvorming; 2. het optimaliseren en flexibiliseren van de schoolorganisatie; en 3. het verbeteren van de begeleiding van de deelnemer tijdens zijn binnen- en buitenschoolse leertrajecten; b. het verbeteren van de programmatische aansluiting tussen het voorbereidend middelbaar beroepsonderwijs, het middelbaar beroepsonderwijs en het hoger beroepsonderwijs en de doorstroom van leerlingen in de beroepskolom; c. het optimaliseren van vernieuwing in het beroepsonderwijs met behulp van het bedrijfsleven en van vernieuwing in het bedrijfsleven, in het bijzonder het midden- en kleinbedrijf, met behulp van het beroepsonderwijs; d. Het bevorderen van ondernemerschap.

Nee

1 Ja 2 Ja 3 Ja

Ja

Ja Ja

4

4. Beschrijf de samenstelling, inhoudelijke inbreng en expertise van het samenwerkingsverband Naam partner samenwerkingsverband

Omschrijving inhoudelijke inbreng

Binnen(k)ring

VET karktrekkers binnen de binnen(k)ring Inbrengen vraagstukken stimuleren ondernemerschap, doorlopende BPV-lijn ‘Tante Agaath’, bedrijfsopvolging ‘Tante Agaath’, Internationaal ondernemerschap APK-ondernemerschap. Naast de bedrijven die reeds opgenomen zijn in het samenwerkingsverband zullen er in 2008 en 2009 nog meer leden van VNO-NCW worden benaderd. Projectboard/stuurgroep BPV-lijn ‘Tante Agaath’ Sectorlijn ondernemerschap Bedrijfsopvolging Projectboard/stuurgroep BPV-lijn ‘Tante Agaath’ Sectorlijn ondernemerschap BPV-lijn ‘Tante Agaath’ Sectorlijn ondernemerschap Internationaal ondernemerschap BPV-lijn ‘Tante Agaath’ Sectorlijn ondernemerschap

VNO-NCW Flevoland

Boogaart

I&O Advies Starship International

Dutch Cups

Miroda

Omschrijving deskundigheid

De vraagstukken en knelpunten vanuit de dagelijkse ondernemerspraktijk. De ervaring leert dat individuele bedrijven bij voorkeur niet rechtstreeks benaderd worden door een onderwijsinstelling, maar via hun vertrouwens c.q contactpersoon van VNO-NCW. Uitrol richting andere VNO-NCW afdelingen.

Bedrijfsopdrachten en bedrijfspraktijk in een bepaalde sector

Bedrijfsopdrachten en bedrijfspraktijk in een bepaalde sector Bedrijfsopdrachten en bedrijfspraktijk in een bepaalde sector Bedrijfsopdrachten en bedrijfspraktijk in een bepaalde sector

BPV-lijn ‘Tante Agaath’ Sectorlijn ondernemerschap Bedrijfsopvolging BPV-lijn ‘Tante Agaath’ Sectorlijn ondernemerschap Internationaal ondernemerschap BPV-lijn ‘Tante Agaath’ Sectorlijn ondernemerschap


BPV-lijn ‘Tante Agaath’ Sectorlijn ondernemerschap startershuisvestiging Internationaal ondernemerschap BPV-lijn ‘Tante Agaath’ Sectorlijn ondernemerschap


Oreillon

BPV-lijn ‘Tante Agaath’ Sectorlijn ondernemerschap


Kenniscentrum Handel

Inbrengen kennis en expertise; klankbordfunctie, ondernemersplein.nl, haalbaarheid startersinitiatieven MBO niveau, kwalificatie en toetsing en verspreiding projectresultaten binnen BVEsector Bedrijfsopvolging, flexstarters. Inbreng begeleiding, kennis,

Netwerk van kennis en totaal overzicht inzake ondernemerschap binnen BVE. Vraagbaakfunctie voor deelnemers en onderwijs. Inbedding en verspreiding binnen BVE en certificering

Marketing Shop

Van Bragt Marketing

Mac3Parc

ABG

Rabobank

Bedrijfsopdrachten en bedrijfspraktijk in een bepaalde sector Bedrijfsopdrachten en bedrijfspraktijk in een bepaalde sector


Netwerk van kennis en contacten. Vraagbaakfunctie en matchfunctie

5

Countus

Kamer van Koophandel Flevoland

Provincie Flevoland

De Meergronden

ROC Flevoland

Chr. Agrarische Hogeschool

netwerk en randvoorwaarden richting pilot deelnemers bijvoorbeeld op het gebied van financiering, overname, startershuisvesting, Jaarlijkse APK-ondernemerschap Projectboard/stuurgroep Bedrijfsopvolging, flexstarters. Inbreng begeleiding, kennis, netwerk en randvoorwaarden richting pilot deelnemers bijvoorbeeld op het gebied van financiering, overname, startershuisvesting, Jaarlijkse APK-ondernemerschap

voor pilot deelnemers en onderwijs. Stimulator lokale en regionale inbedding en uitrol via netwerk van Rabobanken

Bedrijfsopvolging, flexstarters. Inbreng begeleiding, kennis, netwerk en randvoorwaarden richting pilot deelnemers bijvoorbeeld op het gebied van financiering, overname, Startershuisvesting Jaarlijkse APK-ondernemerschap Projectboard/stuurgroep Randvoorwaarden stimuleren ondernemerschap, startersbeleid, bedrijfopvolging, startershuisvesting, samenwerking Projectboard/stuurgroep Aanleveren test deelnemers voor: Stimuleren ondernemerschap VMBO, BPV-lijn ‘Tante Agaath’, Sectorlijnen ondernemerschap Projectboard/stuurgroep

Netwerk van kennis en contacten. Vraagbaakfunctie en matchfunctie voor pilot deelnemers en onderwijs. Stimulator regionale inbedding diepte innovatie en uitrol via netwerk KvK

Aanleveren test deelnemers voor: Stimuleren ondernemerschap MBO, BP-lijn ‘Tante Agaath’, Internationaal ondernemerschap Jaarlijkse APKondernernemerschap, Bedrijfsopvolging ‘Tante Agaath’, Sectorlijnen ondernemerschap Projectboard/stuurgroep Aanleveren test deelnemers voor: Stimuleren ondernemerschap HBO, BP-lijn ‘Tante Agaath’, Internationaal ondernemerschap Jaarlijkse APKondernernemerschap, Bedrijfsopvolging ‘Tante Agaath’, Sectorlijnen ondernemerschap Projectboard/stuurgroep

Netwerk van kennis en contacten. Vraagbaakfunctie en matchfunctie voor pilot deelnemers en onderwijs. Stimulator lokale en regionale inbedding en uitrol via netwerk van Countus

Netwerk van kennis en contacten. Provinciale randvoorwaarden en inbedding diepte innovatie

Competentie gerichte onderwijs- en begeleidingsmethodieken ontwikkelen, testen en implementeren in het kader van de warme overdracht VMBO/MBO die aansluiten bij de vragen vanuit de bedrijven, bedrijvenkringen en intermediairs Competentie gerichte onderwijs- en begeleidingsmethodieken ontwikkelen, testen en implementeren in het kader van de warme overdracht VMBO/MBO die aansluiten bij de vragen vanuit de bedrijven, bedrijvenkringen en intermediairs

Deelnemer landelijk HBO-certificaat ondernemerschap vertalen richting VMBO/MBO. Certificering Competentie gerichte onderwijs- en begeleidingsmethodieken ontwikkelen, testen en implementeren in het kader van de warme overdracht VMBO/MBO die aansluiten bij de vragen vanuit de bedrijven, bedrijvenkringen en intermediairs

6

Buiten(k)ring Technocentrum Flevoland

(jong) MKB Flevoland

Vereniging Bedrijfskring Almere

Digikring Flevoland

ABN-AMRO

Syntens

Echnaton/Helen Parkhurst

Hogeschool van Amsterdam locatie Almere

Stimuleren ondernemerschap, doorlopende BPV-lijn ‘Tante Agaath’, bedrijfsopvolging ‘Tante Agaath’, Internationaal richting de technische sector. In 2008 en 2009 zullen nog meer bedrijven uit het netwerk worden benaderd. Stimuleren ondernemerschap, doorlopende BPV-lijn ‘Tante Agaath’, bedrijfsopvolging ‘Tante Agaath’, Internationaal.In 2008 en 2009 zullen nog meer leden worden benaderd. Stimuleren ondernemerschap, doorlopende BPV-lijn ‘Tante Agaath’, bedrijfsopvolging ‘Tante Agaath’, Internationaal. In 2008 en 2009 zullen nog meer leden worden benaderd. Stimuleren ondernemerschap, doorlopende BPV-lijn ‘Tante Agaath’, bedrijfsopvolging ‘Tante Agaath’, Internationaal. In 2008 en 2009 zullen nog meer leden worden benaderd Bedrijfsopvolging, flexstarters. Inbreng begeleiding, kennis, netwerk en randvoorwaarden richting pilot deelnemers op het gebied van financiering, overname, startershuisvesting, Jaarlijkse APK-ondernemrschap Bedrijfsopvolging, flexstarters. Inbreng begeleiding, kennis, netwerk en randvoorwaarden richting pilot deelnemers richting techniek en innovatie Jaarlijkse APK-ondernemrschap Aanleveren test deelnemers voor: Stimuleren ondernemerschap VMBO, BPV-lijn ‘Tante Agaath’, Sectorlijnen ondernemerschap Aanleveren test deelnemers voor: Stimuleren ondernemerschap HBO, BPV-lijn ‘Tante Agaath’, Internationaal ondernemerschap APK-ondernernemerschap, Bedrijfsopvolging ‘Tante Agaath’, Sectorlijnen ondernemerschap

Netwerk van kennis en contacten. Vraagbaakfunctie en matchfunctie voor pilot deelnemers en onderwijs. Stimulator regionale inbedding diepte innovatie en uitrol via netwerk van Technocentra Netwerk van kennis en contacten. Vraagbaakfunctie en matchfunctie voor pilot deelnemers en onderwijs. Stimulator regionale inbedding diepte innovatie en uitrol via netwerk van (jong) MKB Netwerk van kennis en contacten. Vraagbaakfunctie en matchfunctie voor pilot deelnemers en onderwijs.

Netwerk van kennis en contacten. Vraagbaakfunctie en matchfunctie voor pilot deelnemers en onderwijs.

Netwerk van kennis en contacten. Vraagbaakfunctie en matchfunctie voor pilot deelnemers en onderwijs. Stimulator lokale en regionale inbedding en uitrol via netwerk van ABNAMRO Netwerk van kennis en contacten. Vraagbaakfunctie en matchfunctie voor pilot deelnemers en onderwijs. Stimulator regionale inbedding diepte innovatie en uitrol via netwerk van Technocentra Competentie gerichte onderwijs- en begeleidingsmethodieken ontwikkelen, testen en implementeren in het kader van de warme overdracht VMBO/MBO Certificering Competentie gerichte onderwijs- en begeleidingsmethodieken ontwikkelen, testen en implementeren in het kader van de warme overdracht VMBO/MBO

7

5. Beschrijf de innovatie in het project Beschrijf de innovatie in het project: Het project is een research en development project en heeft dan ook een experimenteel karakter. De belangrijkste dieptestrategische innovaties zijn: • Kweekvijver warme overdracht stimuleren ondernemerschap VMBO-MBO-HBO: De ondernemerspad groeilijnen zullen binnen het VMBO-MBO-HBO warm op elkaar aansluiten, te weten: Route 1 Stimuleren, voorlichting ondernemerschap

•

•

•

•

•

Route 2 Werving, Selectie assessment

Route 3 Formeren talentgroepen

Route 4 Koppeling leerlingen aan bedrijven en/of starten eigen bedrijf

Route 5 Studieresultaten

Route 6 Maatwerktraject

Route 7 NetwerkBijeenkomsten

Route 8 Begeleiding Coaching

Opzetten expertpool ondernemerschap 60% afkomstig uit het bedrijfsleven: oriëntatie leert dat bij vele HBO instellingen ondernemerschapsbegeleiding voor 60-80% gebeurd door docenten/niet ondernemers. Door meer gebruik te maken van experts en ondernemers uit de praktijk (minimaal 60%) en alleen ondernemende docenten in te zetten is de verwachting dat er duurzamere ondernemerschap gekomen kan worden bij de studenten op VMBO, MBO en HBO. Vroegtijdig stimuleren en enthousiasmeren ondernemerschap in de keten VMBO-MBOHBO: Tot nu wordt er nog nergens in de onderwijsketen samengewerkt om vroegtijdig ondernemerschap te stimuleren en te enthousiasmeren VMBO-MBO-HBO waarbij er gebruik wordt gemaakt van een gezamenlijke expertpool ondernemerschap. APK-certificering en VMBO/MBO-certificaat ondernemerschap: het HBO-certificaat richt zich op éénmalige certificering in de voorbereiding- c.q. opstartfase van de eigen onderneming. Middels een periodieke APK-check met ondersteuning van de vaste expertpool van het ondernemerscentrum Flevoland is de verwachting dat er minder starters zullen uitvallen. Ook zou dit de toegankelijkheid richting o.a banken moeten vergroten. Conform de HBO-certificaat systematiek wordt er een VMBO/MBO-certificaat ondernemerschap ontwikkeld. Doorlopende BPV-lijn ‘Tante Agaath VMBO-MBO-HBO: jong talent op VMBO, MBO en HBO kan middels een natuurlijke doorlopende leerlijn een band opbouwen met een bepaald bedrijf en ondernemer door gedurende zijn of haar gehele onderwijsloopbaan bij hetzelfde bedrijf de BPV in te vullen. Het bedrijfsopvolgingsvraagstuk wordt steeds nijpender in Flevoland. Een dergelijk experiment is nieuw. De verwachting is dat hierdoor meer actieve bedrijfsopvolgingen tot stand kunnen komen. Gezamenlijk R&D centrum Ondernemerschap Flevoland: Kennis en kunde van VMBO t/m HBO, expertpool vanuit bedrijfsleven, bedrijvenkringen en intermediairs, banken, accountants en provincie worden gebundeld op één plaats: het ondernemerscentrum Flevoland. Om gezamenlijk en niet versnipperd te komen tot stimulering van ondernemerschap bij studenten op het VMBO, MBO en HBO alsmede het begeleiden van starters en doorstarters en/of bedrijfopvolging .

8

Overzicht van vernieuwingsprojecten binnen het samenwerkingsverband Naam partner Naam project Korte omschrijving ROC Flevoland Ondernemen Flevoland ESF-1 stimuleren ondernemerschap laatste fase studenten ROC Flevoland en Christelijke Internationaal traineesESF-1 stimuleren internationaal Agrarische Hogeschool Dronten hip ondernemen ondernemerschap MBO-HBO ROC Flevoland en Christelijke Bedrijfsopvolging ESF-1 bedrijfsopvolging/franchise Agrarische Hogeschool Dronten MBO-HBO Digikring Flevoland, ROC FlevoCreakring Flevoland Creative Challenge Call inrichten land, Hogeschool van Amsterdam samenwerkingsverband tussen locatie Almere en Syntens ICT-bedrijven, creatieve sector en onderwijsinstellingen Meergronden en ROC Flevoland Stimuleren onderneStimuleren ondernemerschap in merschap het kader van convenant Meergronden en ROC Flevoland Echnaton/Helen Parkhurst en ROC Stimuleren onderneStimuleren ondernemerschap in Flevoland merschap het kader van convenant Echnaton/Helen Parkhurst en ROC Flevoland Bedrijfsvereniging Almere diverse Kleurrijk Almere Gezamenlijke activiteiten m.b.t onderwijsinstellingen en gemeendoelgroepen autochtoon / allochtelijke instellingen toon waaronder allochtone ondernemers Christelijk Agrarische Hogeschool De sterkste schakel EFRO/ESF- Bedrijfscase integreren Dronten en Hogeschool van Amin onderwijs sterdam, Almere PABO, IIE/Hogeschool van AmStreaming Media Toepassing streaming media in sterdam, ROC Flevoland het onderwijs Hogeschool van Arnhem en NijHBO-certificaat onderHBO-certificaat ondernemerschap megen, Christelijk Agrarische Ho- nemerschap geschool Dronten, Rabobank, Fontys Hogescholen, Hanzescholen Groningen, Hogeschool Inholland Heeft het samenwerkingsverband zich georiënteerd op vergelijkbare innovatieve projecten?

Ja

Nee

Ja

Zo ja, omschrijf de wijze van oriëntatie, de resultaten van de oriëntatie, hoe gebruik is gemaakt van deze resultaten en waarin het eigen project onderscheidend is.

Projecten genoemd in het ingediende projectvoorstel De sterkste schakel (Instituut voor Information Engineering IEE; Pro Retail; Christelijke Agrarische Hogeschool) Binnen het project De Sterkste Schakel zullen de Flevolandse HBO opleidingen (Christelijke Agrarische Hogeschool en het Institute for Information Engineering) samen een leeromgeving ontwikkelen voor de economische vakken. -

Het bijzondere aan De Sterkste Schakel is dat de leeromgeving gevuld gaat worden met opdrachten die voortkomen uit het Flevolandse bedrijfsleven. Met als doel het ondernemen in Flevoland naar een hoger niveau te brengen. Het projectplan kent unieke componenten die enerzijds het ondernemerschap binnen het HBO onderwijs op een hoger niveau wil brengen, 9

maar anderzijds het regionaal bedrijfsleven tot een betere benutting laat komen van de kennis en kunde, maar ook capaciteit, van het Flevolandse HBO. Componenten die zijn voortgekomen uit een inventarisatieronde bij CAH te Dronten, IIE te Almere en Proretail in Zeewolde. Daarnaast zal er een gezamenlijk een digitale leeromgeving ontwikkeld worden, die ingezet kan worden door alle HBO opleidingen in Flevoland. De digitale leeromgeving die ontwikkeld zal worden binnen De Sterkste Schakel zal enerzijds studenten laat ervaren welke competenties nodig zijn om te kunnen ondernemen, maar hen anderzijds laten kennismaken met Flevolandse ondernemers. Het netwerk dat door het project ontstaat, zal bevorderen dat het Flevolandse bedrijfsleven de weg weet te vinden naar de HBO instellingen. ROC Flevoland werkt binnen het project samen met onder meer de CAH. Binnen deze samenwerking kunnen de mogelijkheden om een dergelijke leeromgeving tevens voor het MBO geschikt/toegankelijk te maken. Link met consortium innovatiearrangement: Christelijke Agrarische Hogeschool - Rotterdams Rossen In samenwerking met de Hogeschool Rotterdam en een aantal partners uit het bedrijfsleven levert Rotterdams Rossen een innovatieve aanpak voor het ondernemersonderwijs voor het roc. Een belangrijk onderdeel van dit ondernemersonderwijs bestaat uit een studentenbedrijf waarin studenten met ondernemerstalenten in het laatste jaar van hun beroepsopleiding een eigen bedrijf opzetten. Het Ontwikkelingsbedrijf Rotterdam stelt hiervoor een bedrijvencentrum ter beschikking waar studenten facilitaire dienstverlening een jaar als studentenbedrijf diensten verlenen. Na het jaar wordt het studentenbedrijf overgedragen aan de volgende groep. De ROS (Rotterdamse Ondernemersschool) en de Hogeschool Rotterdam maken een programma waarin hbo-studenten de minor ondernemerschap kunnen volgen bij ROC Albeda. Startende ondernemers van ROC Albeda nemen producten en opleidingen af van de Hogeschool Rotterdam. Een dergelijk concept wordt tevens bij ROC Flevoland toegepast, en kan worden geschaard onder ‘stimulering’. Het project ‘Ondernemerscentrum Flevoland’ richt zich op zowel op stimulering, als vele overige zaken. Op deze wijze bieden ze een ‘totaalpakket’, van interesse voor een dergelijke vorm van ondernemen onderwijs tot het bieden van begeleiding bij de start van een eigen bedrijf. Daarnaast wordt een methode ontwikkeld voor deeltijdondernemerschap en bedrijfsopvolging. - (V)MBO Business School (Bureau Overleren) (V)MBO Business School is een vorm van ondernemend onderwijs. Leerlingen zetten (onder schooltijd) een eigen bedrijf op. Een dergelijk concept wordt tevens bij ROC Flevoland toegepast, en kan worden geschaard onder ‘stimulering’. Het project ‘Ondernemerscentrum Flevoland’ richt zich op zowel stimulering, als vele overige zaken. Op deze wijze bieden ze een ‘totaalpakket’, van interesse voor een dergelijke vorm van ondernemen onderwijs tot het bieden van begeleiding bij de start van een eigen bedrijf. Daarnaast wordt een methode ontwikkeld voor deeltijdondernemerschap en bedrijfsopvolging. Link met consortium innovatiearrangement: Rabobank

10

- Doorlopende leerroute ondernemerschap MBO-HBO, Fontys Hogescholen Veel leerlingen besluiten een vervolgopleiding op HBO-niveau te volgen maar ondervinden hierbij problemen. Een hoog percentage valt uit tijdens de propedeuse. In dit project wil men deze uitval terugdringen met een doorlopende leerroute. Men is van plan om een aantal modules op het gebied van ondernemerschap te ontwikkelen die MBO-deelnemers in de laatste twee semesters van hun opleiding volgen. Bij het project ‘Ondernemerscentrum Flevoland’ wordt niet een doorlopende leerroute van de laatste twee semesters van de opleiding MBO naar HBO ontwikkeld, maar een doorlopende leerroute ondernemerschap VMBO-MBO-VMBO ontwikkeld. Op deze wijze worden in het ondernemerschap geïnteresseerde deelnemers eerder begeleid. Link met consortium innovatiearrangement: Lectoraat Ondernemerschap (middels CAH) - Kennismaken met het ondernemerschap, Hogeschool Brabant Het kennismaken met en oriënteren op het ondernemerschap en het MKB als alternatief voor het grootbedrijf. Een dergelijke opzet zal worden gehanteerd bij het onderdeel sensibilisering. Bij het project ‘Ondernemerscentrum Flevoland’ worden deelnemers die na een dergelijke kennismaking serieuze interesse tonen in het ondernemerschap, opgepikt en verder begeleid tot zelfs een aantal jaren na de studie. Link met consortium innovatiearrangement: Lectoraat Ondernemerschap (middels CAH) - Starterstraject Kamer van Koophandel Voor de startersbegeleiding zal gebruik worden gemaakt van de bestaande methode van de startersbegeleiding van, en samengewerkt worden met, de Kamer van Koophandel. Het verschil is echter dat de Kamer van Koophandel de potentiële starters ‘oppikt’ en begeleid wanneer ze reeds van school zijn. Bij dit project wordt deelnemers reeds tijdens de opleiding startersbegeleiding aangeboden. Daarnaast is er in een aantal gevallen sprake van starters met een kennistekort. Deze starters zullen door de Kamer van Koophandel worden doorverwezen naar het Ondernemerscentrum om daar een traject te volgens, zodat de deelnemer kan worden begeleid, en het kennistekort kan wordt aangevuld. Link met consortium innovatiearrangement: Kamer van Koophandel Flevoland Tevens zijn deze en andere methodes van buiten het onderwijs niet ontwikkeld volgens het competentiegericht onderwijs. Tijdens het project zullen dan ook methodes van buiten het onderwijs geschikt worden gemaakt voor het competentiegericht onderwijs. Daarnaast is er tevens de mogelijkheid voor een traject bedrijfsopvolging. ROC Flevoland zal bij het project gebruik maken van zoveel mogelijk kennis en expertise die reeds binnen de bedrijfsleven en/of onderwijswereld aanwezig is. Deze aanwezige kennis zal geschikt worden gemaakt voor het competentiegericht onderwijs. Zo wordt voor de intake het assessment van de Rabobank aangepast (geschikt en competentiegericht gemaakt). Daarnaast worden trajecten als deeltijdondernemen en bedrijfsopvolging opgestart. Niet genoemd in projectvoorstel, maar wel naar voren gekomen bij het zoeken naar referentieprojecten voor het projectplan

11

- De ondernemende BVE-cursist, Albeda College Binnen dit project wordt een begeleidingsmethodiek voor de begeleidende docenten en ondernemers ontwikkeld. Het project ‘Ondernemerscentrum Flevoland’ onderscheidt zich van bovengenoemd project, daar het project een bredere aanpak behelst. Niet alleen wordt een competentiegerichte begeleidingsmethodiek ontwikkeld, maar dit wordt tevens vooraf gegaan door sensibilisering en gekoppeld aan een competentiegerichte doorlopende leerlijn ondernemerschap, een ondernemerscentrum en begeleiding tot een aantal jaren na de studie. Tevens is er speciale aandacht voor bedrijfsopvolging en internationaal ondernemerschap. - De ondernemende kunstenaar, Amsterdamse Hogeschool voor de Kunsten Omdat veel studenten pas kort na het afstuderen beseffen dat ze kennis en vaardigheden op zakelijke aspecten nodig hebben, wil men ze de mogelijkheid bieden om een module over ondernemerschap te volgen. In dit project ontwikkelt men de module "De Ondernemende Kunstenaar", geschikt voor alle studenten en pas afgestudeerden. Het programma wordt aangeboden in de vorm van een website. Het project ‘Ondernemerscentrum Flevoland’ onderscheidt zich van hiervoor genoemd project, daar het zich richt op het stimuleren van ondernemerschap en het begeleiden daarbij. Hiervoor genoemd project richt zich op het bieden van een module “De Ondernemende Kunstenaar’, daar deelnemers zich pas na de studie beseffen dat ze deze kennis en vaardigheden nodig hebben. Het project van ‘Ondernemerschap Flevoland’ richt zich echter met name op de fase hieraan voorafgaand, door deelnemers reeds vroeg te wijzen op de mogelijkheden van het ondernemerschap, ze te wijzen op de benodigde competenties en vervolgens een passende leerlijn naast de studie bieden. Tevens is het project gericht op zowel deelnemers van de sector Economie, Techniek, ICT als de Creatieve Sector en Zorg en Welzijn.

Omschrijf hoe docenten en management bij de ontwikkeling van de innovatie zijn betrokken. Vertegenwoordigers op docent en management niveau bij de binnen(k)ring partners zijn vroegtijdig betrokken bij het formuleren van het projectidee, inhoud en aanpak. In de periode mei t/m oktober 2006 hebben er een 3-tal gesprekken, waarvan 1 met vertegenwoordigers van alle partners met de procesmanager Utrecht/Flevoland van Het Platform Beroepsonderwijs plaatsgevonden. Alle binnen(k)ring partners zijn actief betrokken geweest bij het opstellen van de volledige projectaanvraag. De coördinatiefunctie is vervuld door de projectmanager ondernemerschap van ROC Flevoland richting de partners. Ondernemerschap is door het CvB van ROC Flevoland in 2005 vastgesteld als speerpunt voor ROC Flevoland (sector c.q domein overstijgend alsmede ketensamenwerking met VMBO en HBO). In 2006 is er een aparte afdeling op gericht die tot hoofdtaak heeft om middels vernieuwende R&D projecten ondernemerschap te stimuleren bij leerlingen en oud leerlingen i.s.m VMBO en HBO. Vanuit de Almeerse school waarin VMBO, MBO en HBO samenwerking is afgesproken dat onder de regie van ROC Flevoland de nu nog versnipperde ondernemerschapsactiviteiten worden gebundeld. Hiermee is reeds een voorzichtige aanvang gemaakt op docentniveau in de 2e helft van het schooljaar 2005/2006.

12

B. Operationaliseren van aanpak 6. Beschrijf de operationele activiteiten (desgewenst kunt u de samenhang tussen de activiteiten in een schema weergeven) In het volgend schema wordt de samenhang tussen de 6 fasen weergegeven. Er is bewust voor gekozen om met een binnen(k)ring van partners te starten. De reeds geworven bedrijven worden ingezet bij BPV-‘Tante Agaath’, internationaal ondernemerschap en bedrijfsopvolging. De buiten(k)ring wordt vanaf fase 4 actief bij het project betrokken. Voor deze fase zullen ook nog andere bedrijven via de bedrijvenkringen worden geworven. Als rodedraad loopt door de fasen heen het onderzoek dat wordt uitgevoerd onder regie van de lector van de Christelijke Agrarische Hogeschool Dronten. Het onderzoek richt zich op: hoe ervaren de deelnemers de ondernemerschapsresultaten? Hoe verloopt de samenwerking (zelfreflectie) en inbedding in de organisaties en regio van de diepte innovaties?

Beschrijf de samenhang en planning van fasering, (operationele) activiteiten en mijlpalen in het project (zoals de tussenrapportage). Voorafgaand: Business Case Fase 1 Definitiefase Activiteit 1: Inrichten projectorganisatie looptijd:maart. 2007 – april 2007

Activiteit 2: Kick-off bijeenkomst

mijlpaal: Kick-off bijeenkomst

Activiteit 4: Accountantscontrole

Activiteit 3: Projectmanagement/ opzetten projectadministratie

Activiteit 5: Vaststellen plan van aanpak fase 2 (stuurgroep)

13

Fase 2 Ontwerpfase Activiteit 1: Inventarisatie instrumenten, methodes & gebruik binnen samenwerkingsverband. looptijd: maart 2007 – september Activiteit 2: Opstellen plan van aanpak gehele project, inclusief planning 2007 Activiteit 3: Opstellen format projectevaluaties/nulmeting onderzoek mijlpaal: tusseneActiviteit 4: Opstellen basis implementatie- en verspreidingsplan valuatie + plenaire bijeenkomst Activiteit 5: Projectmanagement, monitor voortgang Activiteit 6: Vaststellen plan van aanpak fase 3 (stuurgroep) Fase 3 Ontwikkelfase

looptijd: april 2007 – jan 2009 mijlpaal: tussenrapportage

Activiteit 1: Opzet stimulering ondernemerschap en inrichting Ondernemerscentrum Activiteit 2: Ontwikkelen + doorontwikkelen methode BPV-lijn ‘Tante Agaath’ VMBO-MBO-HBO en gecertificeerde competentiegerichte sectorlijnen ondernemerschap VMBO-MBO-HBO Activiteit 3: Ontwikkelen + doorontwikkelen methode internationaal competentiegericht ondernemerschap MBO-HBO Activiteit 4: Ontwikkelen + doorontwikkelen methode bedrijfsopvolging ‘Tante Agaath’ MBO-HBO Activiteit 5: Plenaire bijeenkomsten, ronde tafel bijeenkomsten, bijeenkomsten stuurgroep, werkgroepen en responsgroepen Activiteit 6:Uitvoeren implementatie- en verspreidingsplan Activiteit 7: Tussenevaluaties, onderzoek Activiteit 8: Projectmanagement, rapportage hpbo en monitoring voortgang Activiteit 9: Vaststellen plan van aanpak fase 4 (stuurgroep)

Fase 4 Testfase

Sept 2007 – Okt 2009

Mijlpaal: tussenevaluatie

Activiteit 1: Testen stimulering ondernemerschap en inrichting Ondernemerscentrum Activiteit 2: Testen methode BPV-lijn ‘Tante Agaath’ VMBO-MBO-HBO en gecertificeerde competentiegerichte sectorlijnen ondernemerschap VMBOMBO-HBO Activiteit 3: Testen methode internationaal competentiegericht ondernemerschap MBO-HBO Activiteit 4: Testen methode bedrijfsopvolging ‘Tante Agaath’ MBO-HBO Activiteit 5: Tussenevaluaties, onderzoek Activiteit 6: Projectmanagement Activiteit 7: Vaststellen plan van aanpak fase 5 (stuurgroep)

Fase 5 Implementatie-fase

Sept 2009 – december 2009

Activiteit 1: Implementatie stimuleren ondernemerschap, opzet en inrichting Ondernemerscentrum Activiteit 2: Implementatie methode BPV-lijn ‘Tante Agaath’ VMBO-MBOHBO en gecertificeerde competentiegerichte sectorlijnen ondernemerschap VMBO-MBO-HBO Activiteit 3: Implementatie methode internationaal competentiegericht ondernemerschap MBO-HBO

14

Mijlpaal

Activiteit 4: Implementatie methode bedrijfsopvolging ‘Tante Agaath’ MBO-HBO Activiteit 5: Projectmanagement Activiteit 6: Vaststellen plan van aanpak fase 6 (stuurgroep)

Fase 6 Fase evaluatie & continuering

Activiteit 1: Projectmanagement, monitoring en eindrapportage Activiteit 2: Uitvoeren promotie / verspreiding projectresultaten binnen en door samenwerkingsverband (uitvoeren verspreidingsplan)

looptijd: juli 2009 Activiteit 3: eindbijeenkomst + eindevaluatie december 2009 Activiteit 4: accountantscontrole mijlpaal: tussenevaluatie + plenaire bijeenkomst Definitiefase Activiteit 1: Inrichten projectorganisatie Omschrijving: Allereerst wordt een stuurgroep geïnstalleerd. Tevens wordt het projectteam en de 5 werkgroepen samengesteld en worden er vergaderschema’s opgesteld. In het projectteam worden personen op basis van kennis en expertise opgenomen. Tijdplanning: 2 maanden Beoogde resultaten in prestatie-indicatoren: Operationele projectorganisatie met stuurgroep, projectteam, werkgroepen en responsgroepen.

Activiteit 2: Kick-off bijeenkomst Omschrijving: Belangrijk onderdeel van de definitiefase is het organiseren van een kick-off bijeenkomst. Hiervoor worden zowel de partijen uit de binnen(k)ring als buiten(k)ring uitgenodigd op management en uitvoerend niveau. Het doel is het project van idee naar operationele fase te brengen met maximaal draagvlak. Onder meer wordt het idee gepresenteerd en worden verwachtingspatronen en te verwachten knelpunten geïnventariseerd. Er worden heldere doelstellingen geformuleerd. Tijdplanning: 2 maanden Beoogde resultaten in prestatie-indicatoren: Een kick-off bijeenkomst, waarbij in samenwerking met partners heldere doelstellingen worden geformuleerd. Activiteit 3: Projectmanagement/ opzetten projectadministratie Omschrijving: In samenwerking met een projectadviseur wordt de projectadministratie ingericht conform de eisen van de subsidieverstrekker. Er wordt een administratieve organisatie opgezet en ingericht conform de richtlijnen van de subsidieverstrekker en projectaccountant. Tijdplanning: 2 maanden 15

Beoogde resultaten in prestatie-indicatoren: Een ingerichte, werkende projectadministratie conform de eisen van de subsidieverstrekker.

Activiteit 4: Accountantscontrole Omschrijving: Bij de start van het project wordt de projectaccountant betrokken bij de wijze van inrichting van de projectadministratie. Tijdplanning: 2 maanden Beoogde resultaten in prestatie-indicatoren: Een projectadministratie die de goedkeuring van de accountant heeft. Activiteit 5: Vaststellen plan van aanpak fase 2 (stuurgroep) Omschrijving: Tijdens de definitiefase wordt het plan van aanpak voor de ontwerpfase opgesteld en vastgesteld door de stuurgroep. Op deze wijze wordt op een planmatige manier gewerkt. Tijdplanning: 1 maand Beoogde resultaten in prestatie-indicatoren: Een vastgesteld plan van aanpak voor de ontwerpfase. Ontwerpfase In deze fase worden de kaders uitgestippeld waarbinnen de instrumenten worden ontwikkeld. Activiteit 1: Inventarisatie producenten, methodes en gebruik daarvan binnen samenwerkingsverband Omschrijving: Er is reeds binnen het samenwerkingsverband geïnventariseerd welke producten en methodes reeds binnen het samenwerkingsverband aanwezig zijn of reeds worden ontwikkeld. Bij het project wordt optimaal gebruik gemaakt van reeds binnen het samenwerkingsverband aanwezige producten en methodes opdat het wiel niet opnieuw wordt uitgevonden. Tijdplanning: 3 maanden Beoogde resultaten in prestatie-indicatoren: Een inventarisatieoverzicht met relevante binnen het samenwerkingsverband aanwezige producten, methodes en experts of in gang gezette ontwikkeling daarvan. Activiteit 2: opstellen plan van aanpak gehele project, inclusief planning Omschrijving: Om het project in lijn te brengen, en aan te geven welke producten en methodes dienen te worden ontwikkeld, wordt voorafgaand aan de daadwerkelijke uitvoering een plan van aanpak opgesteld (één voor gehele project). Tijdplanning: 6 maanden Beoogde resultaten in prestatie-indicatoren: Een vastgesteld plan van aanpak voor het gehele project voorzien van een planning. 16

Activiteit 3: opstellen format projectevaluaties/nulmeting Omschrijving: Er wordt een format ontwikkeld om het project gedurende de projectperiode te kunnen evalueren. Dit format vormt tevens de basis voor de nulmeting, tussen- en eindevaluatie. Het onderzoek wordt uitgevoerd door lectoren van de Chr. Agrarische Hogeschool (competentiegricht onderwijs en ondernemerschap), waarbij er actief wordt geklankbord met de lectoren ondernemerschap van de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen en Saxion Hogechool Enchede. Als kapstok voor het onderzoek wordt de niveau indeling van Het Platform Beroepsonderwijs gekoppeld aan deelnemersbeleving VMBO, MBO en HBO. In de volgende tabel wordt dit schematisch weergegeven. Onderzoeksniveau:

Deelnemersbeleving VMBOondernemerschap Deelnemersbeleving MBOondernemerschap Deelnemersbeleving HBOondernemerschap Leerdoelen Begeleiding Leeromgeving Lerende school Externe samenwerkingsverbanden Innovatievermogen en- bereidheid

Nulmeting:

Meting 1

Meting 2

Eind meting

X

X

X

X

Meting 1 jaar na afronding project X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X X X X X X

X X X X X X

X X X X X X

X X X X X X

X X X X X X

Er is bewust voor gekozen om ook 1 jaar na afronding van het project een meting uit te voeren. Hiermee kan bekeken worden of het voorgenomen beklijvende effect in Flevoland ook daadwerkelijk gaat gebeuren. Tijdplanning: 1 maanden Beoogde resultaten in prestatie-indicatoren: Een vastgesteld format voor de projectevaluatie/onderzoek gedurende de looptijd van het project Activiteit 4: opstellen basis implementatie- en verspreidingsplan Omschrijving: Om de implementatie en verspreiding van de projectinformatie structureel te laten plaatsvinden, worden plannen opgesteld: - een verspreidingsplan - een implementatieplan, met onderscheid naar implementatie binnen en buiten het samenwerkingsverband Tijdplanning: 6 maanden Beoogde resultaten in prestatie-indicatoren: Vastgestelde basis implementatie- en verspreidingsplannen.

17

Activiteit 5: projectmanagement, rapportage hpbo en monitor voortgang Omschrijving: Het projectmanagement zorgt voor het projectmanagement en monitoring van het project. Hierbij wordt zij bijgestaan door een projectadviseur. Zij overleggen met de projectleider en het projectteam. Tevens zorgt de stuurgroep van monitoring en bijsturing van het project op hoofdlijnen. Er wordt een (tussen)rapportage opgesteld voor het hpbo, met daarin een plan van aanpak en de stand van het project op dat moment (producten/resultaten/e.d.). Tijdplanning: 6 maanden Beoogde resultaten in prestatie-indicatoren: Projectmanagement/projectinrichting conform eisen subsidieverstrekker, een rapportage aan het hpbo en monitoringsverslag. Activiteit 6: Vaststellen plan van aanpak fase 3 (stuurgroep) Omschrijving: Het opstellen van een plan van aanpak voor de ontwikkelfase. Vervolgens wordt het plan van aanpak vastgesteld door de stuurgroep. Tijdplanning: 2 maanden Beoogde resultaten in prestatie-indicatoren: Vastgesteld plan van aanpak. Ontwikkelfase (fase 3) Activiteit 1: Opzet stimulering ondernemerschap en inrichting Ondernemerscentrum Omschrijving stimulering ondernemerschap en inrichting Ondernemerscentrum: Activiteiten die (door)ontwikkeld worden: - ondernemerscentrum met dislocaties. De dienstverlening zal bestaan uit: vraagbaak/voorlichting studenten, bedrijven en bedrijvenkringen, startersdesk, website, ondersteuning huisvesting starters, excursiebox, gezamenlijke bedrijfsprojecten in de onderwijsketen, gezamenlijke pool van ondernemers voor gastlessen, etc. - operationele flexibele expertpool: de experts zijn voor minimaal 60% afkomstig uit het bedrijfsleven en intermediairs in Flevoland - Begeleiden fulltime- en flexstarters gekoppeld aan de bedrijven en bedrijvenkringen - Begeleiden fulltime- en flexstarters (doorverwezen door bijvoorbeeld KvK) gekoppeld aan de verschillende bedrijvenkringen - Studentmatches/traineeships internationaal ondernemerschap gekoppeld aan verschillende bedrijven en bedrijvenkringen - Studentmatches/traineeships bedrijfsopvolging koppelen en begeleiden i.s.m. de verschillede bedrijven en bedrijvenkringen in Flevoland - Jaarlijkse APK-certificering ondernemerschap bij deelgenomen fulltime en flexstarters Tijdplanning: 2 jaren Beoogde resultaten in prestatie-indicatoren: Operationeel Ondernemerscentrum Format APK-certificaat 18

Activiteit 2: ontwikkelen en doorontwikkelen methode BPV-lijn ‘Tante Agaath’ VMBO-MBO-HBO en gecertificeerde competentiegerichte sectorlijnen ondernemerschap VMBO-MBO-HBO Omschrijving BPV-lijn ‘Tante Agaath’ VMBO-MBO-HBO: BPV-lijn ‘Tante Agaath’ VMBO-MBO-HBO is een groeiproces voor een leerling. De ene leerling komt tot de conclusie na een oriëntatie op ondernemerschap dat hij of zij zich verder wil ontplooien richting zelfstandig ondernemerschap naast het aanleren van een vak Deze mogelijkheden wordt in een groeipad van VMBO-MBO-HBO geboden. De primaire routing voor de deelnemers is in onderstaande tabel aangegeven. No 1

Onderdeel Stimuleren/voorlichting ondernemerschap

2

Werving/selectie/assessment

3

Formeren talentgroepen

4

Koppeling leerlingen aan bedrijven en/of starten eigen bedrijf

5

Studieresultaten

6 7

Maatwerktraject Netwerkbijeenkomsten

8

Begeleiding coaching

Toelichting: Enthousiasmerende ondernemerschapclinics en ondernemerschap games op VMBO, MBO en HBO. Ondernemen is leuk en is niet eng! Via warme overdracht, gereguleerde aanmelding (o.a. Startersdesk en scouten van talent alle laatste jaars VMBO, eerste jaars MBO en HBO (m.n. opleidingen Ondernemerschap en Learning en College Company) en spontane aanmelding. Een assessment maakt deel uit van de selectieprocedure. Op basis van genoemd assessment worden leerlingen voor dit deel van het programma in groepen geplaatst. Groepjes leerlingen worden via BOL/BBL-opleiding, BPV-lijn ‘Tante Agaath’, gerichte opdrachten/projecten via projectenbureau (bijvoorbeeld financieel, marketing, HRM) gedurende de gehele studieloopbaan gekoppeld aan specifieke bedrijven en/of start eigen bedrijf. Worden gevolgd via inzetten reguliere portfolio’s en dienen overdraagbaar te zijn. Per leerling wordt een maatwerktraject uitgezet Periodiek worden netwerkbijeenkomsten georganiseerd t.b.v. betrokken bedrijven, docenten en studenten VMBO-MBO-HBO. Door experts uit de praktijk 60% en ondernemende docenten

Om bovenstaande uit te kunnen voeren dient een methode te worden ontwikkeld in samenwerking met verschillende partijen. Omschrijving sectorlijnen ondernemerschap VMBO-MBO-HBO: Deze activiteit is onder te verdelen in een drietal deelactiviteiten: - activiteit 3 a : ontwikkeling sectorlijn Techniek & ICT en Creatieve Sector - activiteit 3 b : ontwikkeling sectorlijn Economie - activiteit 3 c : ontwikkeling sectorlijn Zorg & Welzijn Naast meer generieke ondernemerschapcompetenties die niet sector afhankelijk zijn, zijn er ook competenties die sterk gekoppeld zijn aan het vak of binnen het domein waar de leerling voor wordt opgeleid. Er wordt voor de drie bovenstaande sectorlijnen (domeinlijnen) een set van maatcompetenties ontwikkeld, wederom via de lijn VMBO-MBO-HBO. Bijvoorbeeld een student die een kinderdagverblijf wil opzetten krijgt met andere ondernemerschapscompetenties te maken dan een student die een netwerkbeheerbedrijf wil opzetten. Domeinspecifieke ondernemerschap competenties gekoppeld aan vaktechnische competenties zijn dan een must.

19

Tijdplanning: 2 jaren BPV-lijn 6 maanden per sectorlijn Beoogde resultaten in prestatie-indicatoren: Ontwikkelde methode BPV-lijn ‘Tante Agaath” VMBO-MBO-HBO Drie ontwikkelde gecertificeerde sectorlijnen ondernemerschap Activiteit 3: ontwikkelen en doorontwikkelen methode internationaal competentiegericht ondernemerschap Omschrijving: Binnen iedere sectorlijn zal speciale aandacht worden besteed aan het internationaal ondernemerschap. Flevoland is sterk internationaal georiënteerd. Veel bestaande bedrijven willen jong talent de kans geven om internationale activiteiten op te zetten. Uit diverse onderzoeken van o.a. de KvK volgt dat een gebrek aan internationale ondernemerschapscomptenties vaak leidt tot een mislukking. In onderstaande tabel worden de noodzakelijke competenties kort weergegeven. Competentie:

Toelichting:

Gebrekkige internationale productken-

Internationale ontwikkelingen, kostenbaten analyses

nis

en marktverkenningen

Te weinig culturele kennis en vaardig-

Gewoontes van landen kennen en de rol hiervan voor

heden

de internationale handel

Verschillen in kwaliteitsdenken tussen

Verschillende modellen en denkwijzen over kwaliteits-

landen

management

Verschillende klantbenaderingen

Inspelen op de verschillende wensen van de klant

Verschillen in innovatief en creatief

Alternatieve handelswijzen in een internationale con-

handelen

text kunnen plaatsen

Gebrek aan Flexibiliteit

Verschillende handelswijzen gebruiken en het verschillend kunnen interpreteren van gegevens.

Gebrek aan kennis van talen en cultu-

Te weinig kennis in taal en cultuur. Vaak onvoldoende

ren

basiskennis Engels en een tweede moderne vreemde taal (Duits, Frans, Spaans, Italiaans, Russisch)

Adviesvaardigheden

Adviesvaardigheden naast productkennis

Aanpassen aan buitenlandse exportac-

Inspelen op actuele processen

tiviteiten Tabel 1: Vaak onvoldoende internationale competenties in het MKB

Bovenstaande competenties dienen vorm en inhoud te krijgen in een internationaal competentiegericht ondernemerschapsroute. Tijdplanning: 6 maanden Beoogde resultaten in prestatie-indicatoren: Ontwikkelde methode gecertificeerde internationaal competentiegericht ondernemerschap.

20

Activiteit 4: ontwikkelen en doorontwikkelen methode bedrijfsopvolging ‘Tante Agaath’ MBO-HBO Omschrijving: Binnen het project zal een methode worden ontwikkeld om deze matching en vervolgens de begeleiding van de opvolging te organiseren. Vervolgens zal een pilot worden uitgevoerd. Zo moet zowel de opvolger in spé als de ondernemer zelf worden begeleid.

Daar bedrijfsopvolging binnen de provincie Flevoland een toenemend probleem vormt, wil men vanuit het Ondernemerscentrum een rol spelen in de matching tussen deelnemer met ondernemersambities en bedrijven die opvolging zoeken. Wanneer een match aanwezig lijkt, zal de deelnemer gedurende een bepaalde periode middels een traineeship of BBL traject meelopen binnen het bedrijf. Zo kan het bedrijf met de deelnemer, en de deelnemer met het bedrijf kennismaken en inwerken. Op termijn kan worden besloten dat de betreffende deelnemer de eigenaar van het bedrijf opvolgd. Tijdens het gehele traject zal vanuit het ondernemerscentrum begeleiding worden geboden. Tijdplanning: 1 jaar Beoogde resultaten in prestatie-indicatoren: methode bedrijfsopvolging ‘Tante Agaath’ MBO-HBO Activiteit 5: plenaire bijeenkomsten, ronde tafel bijeenkomsten, bijeenkomsten stuurgroep, werkgroepen en responsgroepen. Omschrijving: De werkgroepen en stuurgroep komen regelmatig bijeen. Daarnaast worden een aantal plenaire bijeenkomsten georganiseerd. Tijdens deze bijeenkomsten worden waar mogelijk tussen- en eindproducten/methodes gepresenteerd. Ten minste 2 maal per jaar worden er voor startende en zittende MKB ondernemers ronde tafel thema bijeenkomsten georganiseerd. Per ronde tafel bijeenkomst kunnen maximaal 15 personen deelnemen om ook daadwerkelijke interactie te laten plaatsvinden.

21

Tijdplanning: Werkgroepen: maandelijks of tweemaandelijks Stuurgroepen: 3-4 keer per jaar Plenaire bijeenkomsten: jaarlijks Ronde tafel bijeenkomsten: aantal per jaar, minimaal 2 Beoogde resultaten in prestatie-indicatoren: Georganiseerde bijeenkomsten, met goed resultaat afgerond en aanwezige documentatie (presentaties, notulen, e.d.). Activiteit 6: Uitvoeren implementatie- en verspreidingsplan Omschrijving: Tijdens het hele project worden verspreidingsactiviteiten ondernomen. Deze verspreiding vindt bijvoorbeeld plaats via hiervoor genoemde bijeenkomsten en een website. Implementatie vindt gedurende de vijfde fase (Implementatiefase) plaats. Tijdplanning: gedurende project, nadruk op start en na helft projectperiode (i.v.m. aanwezigheid producten/methodes/resultaten). Beoogde resultaten in prestatie-indicatoren: Promotieactiviteiten door gehele samenwerkingsverband Activiteit 7: Tussenevaluaties, onderzoek Omschrijving: Aan het einde van deze fase wordt een tussenevaluatie gehouden. In deze evaluatie wordt de stand van zaken weergegeven (resultaten/effecten). De deelnemer en de docent spelen hier een belangrijke rol. Tijdplanning: 2 maanden Beoogde resultaten in prestatie-indicatoren: Afgeronde tussenevaluatie, inclusief verslag en besproken in stuurgroep Activiteit 8: Projectmanagement, rapportage hpbo en monitoring voortgang Omschrijving: Het projectmanagement zorgt voor het projectmanagement en monitoring van het project. Hierbij worden zij bijgestaan door een projectadviseur. Zij overleggen met de projectleider en het projectteam. Tevens zorgt de stuurgroep van monitoring van het project op hoofdlijnen. Er wordt een tussenrapportage opgesteld voor het hpbo. Tevens wordt door een onafhankelijke commissie een monitoring voortgang gehouden. Tijdplanning: Projectmanagement: doorlopend Rapportage: 2 maanden Monitoring voortgang: doorlopend Beoogde resultaten in prestatie-indicatoren: Projectmanagement en rapportage volgens eisen subsidieverstrekker, een rapportage t.b.v. hpbo en een afgeronde monitoring voortgang project.

22

Activiteit 9: Vaststellen plan van aanpak fase 4 Omschrijving: Opstellen plan van aanpak testfase. Plan van aanpak laten vaststellen door de stuurgroep. Tijdplanning: 2 maanden Beoogde resultaten in prestatie-indicatoren: Vastgesteld plan van aanpak. Testfase 4 Activiteit 1: Testen stimulering ondernemerschap en opzet en inrichting Ondernemerscentrum Omschrijving: Testen van de in de ontwikkelfase ontwikkelde methodes, te weten: - testen ondernemerscentrum met dislocaties - testen operationele flexibele expertpool 60% afkomstig uit bedrijfsleven en intermediairs Flevoland - testen begeleiden 40- 60 fulltime- en flexstarters gekoppeld aan de bedrijven en bedrijvenkringen - testen begeleiden 20-40 fulltime- en flexstarters (doorverwezen door bijvoorbeeld KvK) gekoppeld aan de verschillende bedrijvenkringen - testen studentmatches/traineeships internationaal ondernemerschap gekoppeld aan verschillende bedrijven en bedrijvenkringen bij 20-40 studenten - testen studentmatches/traineeships bedrijfsopvolging koppelen en begeleiden i.s.m. de verschillede bedrijven en bedrijvenkringen in Flevoland bij 15-20 studenten - testen jaarlijkse APK-certificering ondernemerschap bij 15-25 (oud)studenten Tijdplanning: 2 jaren (testen, bijstellen, opnieuw testen, etc.) Beoogde resultaten in prestatie-indicatoren: Geteste methode Ondernemerscentrum Geteste APK-certificering

23

Activiteit 2: Testen methode BPV-lijn ‘Tante Agaath’ VMBO-MBO-HBO en gecertificeerde competentiegerichte sectorlijnen ondernemerschap VMBO-MBO-HBO Omschrijving BPV-lijn ‘Tante Agaath’: Voor onderstaande deelnemers stappen zijn in de ontwikkelfase methoden ontwikkeld die onder de noemer stimulering ondernemerschap en doorlopende BPV-lijn ‘Tante Agaath” VMBO-MBO-HBO vallen. In deze fase worden de ontwikkelde zaken getest bij 200-250 VMBO-, 250-300 MBO- en 50100 HBO-deelnemers en eventueel aangepast c.q doorontwikkeld. No 1


2


3


4


5

Studieresultaten

6 7


8


Toelichting: Enthousiasmerende ondernemerschapclinics en ondernemerschapgames op VMBO, MBO en HBO. Ondernemen is leuk en is niet eng! Via warme overdracht, gereguleerde aanmelding (o.a. Startersdesk en scouten van talent alle laatstejaars VMBO, eerstejaars MBO en HBO (m.n. opleidingen Ondernemerschap en Learning en College Company) en spontane aanmelding. Een assessment maakt deel uit van de selectieprocedure Op basis van genoemd assessment worden leerlingen voor dit deel van het programma in groepen geplaatst. Groepjes leerlingen worden via BOL/BBL-opleiding, BPV-lijn ‘Tante Agaath’, gerichte opdrachten/projecten via projectenbureau (bijvoorbeeld financieel, marketing, HRM) gedurende de gehele studieloopbaan gekoppeld aan specifieke bedrijven en/of start eigen bedrijf Worden gevolg via inzetten reguliere portfolio’s en dienen overdraagbaar te zijn Per leerling wordt een maatwerktraject uitgezet Periodiek worden netwerkbijeenkomsten georganiseerd t.b.v. betrokken bedrijven, docenten en studenten VMBO-MBO-HBO. Door experts uit de praktijk 60% en ondernemende docenten

Omschrijving sectorlijnen ondernemerschap VMBO-MBO-HBO: Testen van de in de ontwikkelfase ontwikkelde methode bij 200-250 VMBO-, 250-300 MBO- en 50100 HBO-deelnemers. Deze activiteit - activiteit 3 - activiteit 3 - activiteit 3

is onder te verdelen in een drietal deelactiviteiten: a : ontwikkeling sectorlijn Techniek & ICT en Creatieve Sector b : ontwikkeling sectorlijn Economie c : ontwikkeling sectorlijn Zorg & Welzijn

Naast meer generieke ondernemerschap competenties die niet sector afhankelijk zijn, zijn er ook competenties die sterk gekoppeld zijn aan het vak of binnen het domein waar de leerling voor wordt opgeleid. Er wordt voor de drie bovenstaande sectorlijnen (domeinlijnen) een set van maatcompetenties ontwikkeld wederom via de lijn VMBO-MBO-HBO. Bijvoorbeeld een student die een kinderdagverblijf wil opzetten krijgt met andere ondernemerschapscompetenties te maken dan een student die een netwerkbeheerbedrijf wil opzetten. Domeinspecifieke ondernemerschap competenties gekoppeld aan vaktechnische competenties zijn dan een must. Tijdplanning: 2 jaren 24

Beoogde resultaten in prestatie-indicatoren: Geteste, voldoende geëvalueerde, methode stimuleringslijn ondernemerschap en BPV-lijn ‘Tante Agaath’ VMBO-MBO-HBO Geteste, voldoende geëvalueerde, methode gecertificeerde sectorlijnen ondernemerschap

Activiteit 3: Testen methode internationaal competentiegericht ondernemerschap Omschrijving: De methode die in de ontwikkelfase is ontwikkeld zal worden getest, door binnen meerdere sectoren/of vaklijnen de methode te integreren en uit te voeren. Voor onderstaande internationale ondernemerschap knelpunten zijn in de ontwikkelfase oplossingen ontwikkeld die in deze fase worden getest bij 20-40 studenten en bedrijven. Competentie:

Toelichting:



nis




heden




landen

management





handelen






ren

basiskennis Engels en een tweede moderne vreemde taal (Duits, Frans, Spaans, Italiaans, Russisch)

Adviesvaardigheden





Tijdplanning: 1 jaar Beoogde resultaten in prestatie-indicatoren: Geteste methode gecertificeerde internationaal competentiegericht ondernemerschap competenties.

25

Activiteit 4: Testen methode bedrijfsopvolging ‘Tante Agaath’ MBO-HBO Door tijdig (reeds enkele jaren voorafgaand aan de opvolging) een match te maken met potentiële opvolgers in spé, kan middels BPV ‘Tante Agaath’ en goede begeleiding een band ontstaan met de ondernemer die op zoek is naar opvolging. Hierbij wordt, indien mogelijk, gebruik gemaakt van een doorlopende BPV lijn ‘Tante Agaath’, waarbij een deelnemer in alle onderwijsvormen (VMBO, MBO, HBO) zijn of haar BPV bij hetzelfde bedrijf gaat volgen. Binnen het project zal een methode worden ontwikkeld en getest om deze matching en vervolgens de begeleiding van de opvolging te organiseren. Vervolgens zal een pilot worden uitgevoerd. Zo moet zowel de opvolger in spé als de ondernemer zelf worden begeleid.

Tijdplanning: 2 jaren Beoogde resultaten in prestatie-indicatoren: Geteste methode bedrijfsopvolging ‘Tante Agaath’ MBO-HBO Activiteit 5: Tussenevaluatie, onderzoek en indien van toepassing opstellen plan van aanpak Omschrijving: Evalueren verschillende uitgevoerde tests. Indien uit de test blijkt dat een methode dient te worden aangepast, wordt een plan van aanpak opgesteld. Tijdplanning: Doorlopend na iedere test Beoogde resultaten in prestatie-indicatoren: Testverslagen, eventuele plannen van aanpak

26

Activiteit 6: Projectmanagement, rapportage hpbo en monitoring voortgang Omschrijving: Het projectmanagement zorgt voor het projectmanagement en monitoring van het project. Hierbij worden zij bijgestaan door een projectadviseur. Zij overleggen met de projectleider en het projectteam. Tevens zorgt de stuurgroep van monitoring van het project op hoofdlijnen. Er wordt een tussenrapportage opgesteld voor het hpbo. Tevens wordt door een onafhankelijke commissie een monitoring voortgang gehouden. Tijdplanning: Projectmanagement: doorlopend Rapportage: 2 maanden Monitoring voortgang: doorlopend Beoogde resultaten in prestatie-indicatoren: Projectmanagement en rapportage volgens eisen subsidieverstrekker, een rapportage t.b.v. hpbo en een afgeronde monitoring voortgang project. Activiteit 7: Vaststellen plan van aanpak fase 5 (stuurgroep) Omschrijving: Aan het einde van de testperiode wordt een plan van aanpak voor de implementatiefase opgesteld en voorgelegd aan de stuurgroep. Tijdplanning: 3 maanden Beoogde resultaten in prestatie-indicatoren: Een door de stuurgroep goedgekeurd plan van aanpak Implementatiefase (fase5) Activiteit 1: Implementatie stimuleren ondernemerschap en opzet, inrichting ondernemerscentrum Omschrijving: De ontwikkelde en geteste methode zal worden geïmplementeerd binnen de binnen(k)ring en buiten(k)ring. Tijdplanning: 10 maanden Beoogde resultaten in prestatie-indicatoren: - ondernemerscentrum met dislocaties. De dienstverlening zal bestaan uit: vraagbaak/voorlichting studenten, bedrijven en bedrijvenkringen, startersdesk, website, ondersteuning huisvesting starters, excursiebox, gezamenlijke bedrijfsprojecten in de onderwijsketen, gezamenlijke pool van ondernemers voor gastlessen, etc. - operationele flexibele expertpool: de experts zijn voor minimaal 60% afkomstig uit het bedrijfsleven en intermediairs in Flevoland - Begeleiden fulltime- en flexstarters gekoppeld aan de bedrijven en bedrijvenkringen - Begeleiden fulltime- en flexstarters (doorverwezen door bijvoorbeeld KvK) gekoppeld aan de verschillende bedrijvenkringen - Studentmatches/traineeships internationaal ondernemerschap gekoppeld aan verschillende bedrijven en bedrijvenkringen - Studentmatches/traineeships bedrijfsopvolging koppelen en begeleiden i.s.m. de verschillende bedrijven en bedrijvenkringen in Flevoland - Jaarlijkse APK-certificering ondernemerschap bij deelgenomen fulltime en flexstarters

27

Activiteit 2: Implementatie BPV-lijn ‘Tante Agaath’ VMBO-MBO-HBO en gecertificeerde competentiegericht ondernemerschap MBO-HBO Omschrijving methode BPV ‘Tante Agaath’: De methode zal worden geïmplementeerd binnen alle onderwijssoorten (VMBO-MBO-HBO) in de binnen(k)ring en buitenring. No 1


2


3


4


5

Studieresultaten

6 7


8


Toelichting: Enthousiasmerende ondernemerschapclinics en ondernemerschapgames op VMBO, MBO en HBO. Ondernemen is leuk en is niet eng! Via warme overdracht, gereguleerde aanmelding (o.a. Startersdesk en scouten van talent alle laatstejaars VMBO, eerstejaars MBO en HBO (m.n. opleidingen Ondernemerschap en Learning en College Company) en spontane aanmelding. Een assessment maakt deel uit van de selectieprocedure. Op basis van genoemd assessment worden leerlingen voor dit deel van het programma in groepen geplaatst. Groepjes leerlingen worden via BOL/BBL-opleiding, BPV-lijn ‘Tante Agaath’, gerichte opdrachten/projecten via projectenbureau (bijvoorbeeld financieel, marketing, HRM) gedurende de gehele studieloopbaan gekoppeld aan specifieke bedrijven en/of start eigen bedrijf. Worden gevolg via inzetten reguliere portfolio’s en dienen overdraagbaar te zijn. Per leerling wordt een maatwerktraject uitgezet. Periodiek worden netwerkbijeenkomsten georganiseerd t.b.v. betrokken bedrijven, docenten en studenten VMBO-MBO-HBO. Door experts uit de praktijk 60% en ondernemende docenten.

Omschrijving sectorlijnen ondernemerschap: In deze fase worden de drie ontwikkelde en geteste sectorlijnen geïmplementeerd in de binnen(k)ring en buiten(k)ring, te weten: - Geïmplementeerde, doorlopende, sectorlijn Techniek en ICT - Geïmplementeerde, doorlopende, sectorlijn Economie Geïmplementeerde, doorlopende, sectorlijn Zorg & Welzijn Tijdplanning: 10 maanden BPV ‘Tante Agaath’ 10 maanden sectorlijnen ondernemerschap Beoogde resultaten in prestatie-indicatoren: Geïmplementeerde, doorlopende, stimuleringslijn ondernemerschap en doorlopende BPV-lijn ‘Tante Agaath’ VMBO-MBO-HBO. Geïmplementeerde, doorlopende, sectorlijn Techniek en ICT Geïmplementeerde, doorlopende, sectorlijn Economie Geïmplementeerde, doorlopende, sectorlijn Zorg & Welzijn

28

Activiteit 3: Implementatie methode internationaal competentiegericht ondernemerschap In deze fase worden in de binnen(k)ring en buitenring de oplossingen voor onderstaande ontbrekende competenties geïmplementeerd. Competentie:

Toelichting:



nis




heden




landen

management





handelen






ren

basiskennis Engels en een tweede moderne vreemde

Adviesvaardigheden




taal (Duits, Frans, Spaans, Italiaans, Russisch)


Tijdplanning: 10 maanden Beoogde resultaten in prestatie-indicatoren: Geïmplementeerde gecertificeerde methode internationaal ondernemerschap.

29

Activiteit 4: Implementatie methode bedrijfsopvolging ‘Tante Agaath’ MBO-HBO Omschrijving: De geteste methode bedrijfsopvolging ‘Tante Agaath wordt binnen de binnen(k)ring en buiten(k)ring geïmplementeerd.

Tijdplanning: 10 maanden Beoogde resultaten in prestatie-indicatoren: Geïmplementeerde methode bedrijfsopvolging ‘Tante Agaath’ MBO-HBO. Activiteit 5: Projectmanagement, rapportage hpbo en monitoring voortgang Omschrijving: Het projectmanagement zorgt voor het projectmanagement en monitoring van het project. Hierbij worden zij bijgestaan door een projectadviseur. Zij overleggen met de projectleider en het projectteam. Tevens zorgt de stuurgroep van monitoring van het project op hoofdlijnen. Er wordt een tussenrapportage opgesteld voor het hpbo. Tevens wordt door een onafhankelijke commissie een monitoring voortgang gehouden. Tijdplanning: Projectmanagement: doorlopend Rapportage: 2 maanden Monitoring voortgang: doorlopend Beoogde resultaten in prestatie-indicatoren: Projectmanagement en rapportage volgens eisen subsidieverstrekker, een rapportage t.b.v. hpbo en een afgeronde monitoring voortgang project.

30

Activiteit 6: Vaststellen plan van aanpak fase 6 (stuurgroep) Omschrijving: In de slotfase van de implementatiefase wordt het plan van aanpak voor de laatste fase van het project vastgesteld en voorgelegd aan de stuurgroep. Tijdplanning: 2 maanden Beoogde resultaten in prestatie-indicatoren: Een door de stuurgroep vastgesteld plan van aanpak Fase evaluatie en continuering Activiteit 1: Projectmanagement, monitoring en eindrapportage Omschrijving: In deze eindfase van de projectperiode zorgen het projectmanagement en de projectadviseur voor de monitoring van de voortgang van het project. Tot slot wordt er op een wijze die voldoet aan de voorwaarden gerapporteerd en afgerekend richting hpbo. Tijdplanning: 6 maanden Beoogde resultaten in prestatie-indicatoren: Afronding project volgens regelgeving, inclusief correcte rapportage. Activiteit 2: Uitvoeren promotie / verspreiding projectresultaten binnen en door samenwerkingsverband Omschrijving: Gedurende het project wordt aandacht besteed aan de promotie en verspreiding van project(resultaten). De slotbijeenkomst is een activiteit dat bijdraagt aan de promotie en verspreiding. Tijdplanning: 6 maanden Beoogde resultaten in prestatie-indicatoren: Promotie- en verspreidingsplan uitgevoerd volgens plan, waarbij de doelstellingen uit het basisplan zijn behaald. Activiteit 3: eindbijeenkomst en eindevaluatie Omschrijving: Er zal aan het einde van een projectperiode een slotbijeenkomst plaatsvinden, waarvoor alleen samenwerkingspartners en andere belanghebbende/geïnteresseerde partijen worden uitgenodigd. Tijdens de slotbijeenkomst worden alle resultaten, producten en methodes gepresenteerd. Daarnaast zal een eindevaluatie worden uitgevoerd. Tijdplanning: 6 maanden Beoogde resultaten in prestatie-indicatoren: Een georganiseerde slotbijeenkomst en een uitgevoerde eindevaluatie.

31

Activiteit 4: accountantscontrole Omschrijving: Bij de financiële eindrapportage wordt een accountantsverklaring gevoegd. Hiertoe zal gebruik worden gemaakt van de in de regeling opgenomen format. Tijdplanning: 1 maand Beoogde resultaten in prestatie-indicatoren: Een goedkeurende accountantsverklaring 7. Beschrijf de projectorganisatie Beschrijf de projectorganisatie Projectorganisatie

De traditionele projectstructuur bij onderwijsinnovatie projecten bestaat vaak uit een stuurgroep, projectgroep, werkgroepen en klankbordgroepen. Door het bedrijfsleven in Flevoland wordt dit als ‘stroperig’ en te weinig resultaatgericht beschouwd. Er is vaak geen aansluiting bij de businesscase van het bedrijfsleven. In het bedrijfsleven, en in toenemende mate ook bij de overheid, wordt het PRINCE-2 model steeds vaker toegepast bij gezamenlijke productie. Sturing vindt per fase plaats. Concrete werkpakketten worden per fase uitgezet. Producten worden per fase opgeleverd. Eventueel wordt de business case bijgesteld. De projectorganisatie wordt dan ook opgezet conform de PRINCE2-principes. Planning van fasering

Fase Fase Fase Fase Fase Fase

1: 2: 3: 4: 5: 6:

Definitiefase; Ontwerpfase; Ontwikkelfase; Testfase; Implementatiefase; Fase evaluatie & continuering.

Inleiding In de eerste fase van het project (de definitiefase) zal het operationaliseren van de projectorganisatie plaatsvinden. Daar er sprake is van onderlinge samenhang tussen de werkzaamheden van de werkgroepen, worden er gedurende het project een viertal plenaire bijeenkomsten georganiseerd. Onder de professionele begeleiding van een projectadviseur wordt de voortgang inzichtelijk gemaakt en kan interactie plaatsvinden over de inhoud van tussen- en eindrapportages. Projectorganisatie De uitvoering van het project wordt vormgeven met behulp van een stuurgroep, een projectteam en projectleiders. Op deze wijze wordt vormgegeven aan functiescheiding op drie niveaus: - Bestuurlijk, middels de stuurgroep - Coördinerend, middels het projectteam - Uitvoerend, middels de diversen werkgroepen 32

Onderstaand worden de verschillende partijen en bijbehorende verantwoordelijkheden in de projectorganisatie toegelicht. Aanvrager ROC Flevoland is de aanvrager van dit project. Zij zullen een grote inhoudelijke bijdrage aan het project leveren door management, docenten en accountmanagers beschikbaar te stellen. Bij het vormen van de projectorganisatie zal gebruik worden gemaakt van de ervaring en expertise van voorgaande projecten van ROC Flevoland en andere partijen. Het projectleiderschap is in handen van ROC Flevoland, daar deze projectleider reeds meerdere projecten succesvol heeft geleid. De projectleider leidt en coördineert het project. Daarnaast heeft hij zitting in de stuurgroep en kan voorzitter van de werkgroepen zijn. Doordat de projectleider in alle lagen van de projectorganisatie een rol speelt, is er geen sprake van ruis in de communicatie. Stuurgroep De stuurgroep komt eens per kwartaal bijeen om de voortgang van het project te monitoren. In de stuurgroep heeft een lid van het CvB van ROC Flevoland zitting. De stuurgroep is verantwoordelijk voor het monitoren van het project. De stuurgroep is het besluitvormingsorgaan van het project en is verantwoordelijk voor het in stand houden van de projectorganisatie, draagt eindverantwoording van de projectadministratie en is eindverantwoordelijk voor het realiseren van de projectdoelstellingen. Daarnaast zorgt de stuurgroep ervoor dat er voldoende publiciteit rondom het project wordt geïnitieerd. Bovendien is de stuurgroep verantwoordelijk voor de juiste en tijdige oplevering van rapportages. Voor dit project wordt een stuurgroep gevormd met afgevaardigden van: - ROC Flevoland (projectleider) - VNO-NCW- Flevoland - Agrarische Hogeschool Dronten - Afgevaardigde van één van de bedrijven - Kamer van Koophandel - Rabobank - Countus - De Meergronden (VMBO) - Provincie Flevoland Projectteam In het projectteam zullen projectleiders vanuit de verschillende partners zitting hebben, waaronder de projectleider van het gehele project. De projectleider vertegenwoordigt het projectteam en legt dan ook verantwoording af aan de stuurgroep. De projectleider is in deze rol verantwoordelijk voor de werkzaamheden die worden uitgevoerd in de diverse werkgroepen en verantwoordelijk voor het financieel-technische beheer. Tijdens de overleggen van het projectteam zal met name aandacht worden besteed aan de randvoorwaardelijke eisen die het subsidietraject met zich meebrengt. Zij beoordelen tevens de initiatieven die genomen worden in het kader van het project. De projectleiders zijn de trekkers van het project en zorgen voor een juiste operationele uitvoering en afstemming tussen alle partijen. De projectadministratie zal binnen ROC Flevoland worden ingericht. De administratie zal zodanig worden ingericht, dat deze voldoende waarborging biedt voor een correcte en adequate tussenrapportage en einddeclaratie. Hierbij kan een volledige aansluiting worden gemaakt tussen de administratie en de rapportages. Tevens biedt de administratie voldoende waarborging voor een goede en tijdige accountantscontrole. 33

Productgroepen De daadwerkelijke inhoudelijke uitvoering van het project vindt plaats binnen de productgroepen. In de productgroepen hebben direct inhoudelijke betrokkenen, zoals docenten, vanuit de verschillende partners en vertegenwoordigers vanuit het bedrijfsleven zitting. - Productgroep 1: Stimuleren ondernemerschap en ondernemerscentrum VMBO-MBO-HBO - Productgroep 2: BPV-lijn ‘Tante Agaath’ VMBO-MBO-HBO en sectorlijnen ondernemerschap VMBO-MBO-HBO - Productgroep 3: Internationaal ondernemerschap - Productgroep 4: Bedrijfsopvolging ‘Tante Agaath’ Plenaire bijeenkomsten Een aantal zaken zullen in plenaire bijeenkomsten worden behandeld, waaronder: - Kick-off bijeenkomst Tijdens deze bijeenkomst worden alle betrokken medewerkers geïnformeerd over de doelstellingen en uitgangspunten van het project. Tevens zullen de activiteiten en de planning van het project aan bod komen. Voor deze bijeenkomst zal tevens Het Platform Beroepsonderwijs worden uitgenodigd. - Tussentijdse bijeenkomsten Gedurende de projectperiode zullen een tweetal tussentijdse bijeenkomsten plaatsvinden. Voor deze bijeenkomsten worden naast alle partners tevens overige geïnteresseerden uitgenodigd. De verschillende werkgroepen dragen bij aan deze bijeenkomsten, bijvoorbeeld middels een presentatie. Indien mogelijk worden tussen- en eindproducten gepresenteerd. Deze bijeenkomsten vormen een middel om verspreiding van de projectresultaten te bewerkstelligen. - Slotbijeenkomst Voor deze bijeenkomst worden de partners en overige geïnteresseerden uitgenodigd. Tijdens deze bijeenkomst worden de resultaten van het project en eindproducten gepresenteerd. 8.

Maak een organigram om de projectorganisatie in beeld te brengen

Organigram Penvoerder ROC Flevoland

Stuurgroep

Projectmanagement

Projectmanagement

Productgroep 1 Stimuleren ondernemerschap en ondernemerscentrum VBMO-MBO-HBO

Productgroep 2 BPV-Tante Agaath en sectorlijnen ondernerschap VMBO-MBO-HBO

Productgroep 3 Internationaal ondernemerschap

Productgroep 4 Bedrijfsopvolging Tante Agaath

34

9.

Beschrijf planmatig de wijze waarop de verspreiding en implementatie van projectresultaten worden gerealiseerd

Het verspreiden en implementeren van projectresultaten zijn geen activiteiten die voor subsidiëring vanuit de Regeling Innovatiearrangement 2006 tot en met 2009 in aanmerking komen. Tegelijkertijd is in het kader van de regeling van belang dat perspectief op implementatie bestaat. Beschrijf de implementatieactiviteiten, planning en betrokkenheid van de partners van het samenwerkingsverband. Geef aan welke afspraken zijn gemaakt, hoe de financiering is geregeld en hoe de projectresultaten publiek beschikbaar komen. Beschrijf planmatig de wijze waarop de verspreiding en implementatie van projectresultaten wordt gerealiseerd Verspreiding: De verspreiding van de projectresultaten en producten wordt volgens een gestructureerd plan uitgevoerd. Het onderzoek per fase heeft hierin ook een belangrijke signalering en stimuleringsfunctie. De verspreiding is in de volgende activiteiten verankerd, te weten: • Fase 3 Ontwikkelfase: activiteit 6 uitvoeren implementatie- en verspreidingsplan • Fase 3 Ontwikkelfase: activiteit 7 tussenevaluaties, onderzoek • Fase 4 Testfase: Tussenevaluaties, onderzoek • Fase 6 Evaluatie & continuering: activiteit 2 uitvoeren promotie/verspreidingsplan projectresultaten binnen en door samenwerkingsverband (uitvoeren verspreidingsplan) • Fase 6 Evaluatie & continuering: eindbijeenkomst en eindevaluatie Implementatie: Voor de implementatie zijn in fase 5 6 activiteiten benoemd, te weten: • Activiteit 1: implementatie stimuleren ondernemerschap, opzet en inrichting Ondernemerscentrum • Activiteit 2: Implementatie methode BPV-lijn ‘Tante Agaath’ VMBO-MBO-HBO en gecertificeerde competentiegerichte sectorlijnen ondernemerschap VMBO-MBO-HBO • Activiteit 3: Implementatie methode internationaal competentiegericht ondernemerschap MBO-HBO • Activiteit 4: Implementatie methode bedrijfsopvolging ‘Tante Agaath’ MBO-HBO • Activiteit 5: Projectmanagement • Activiteit 6: Vaststellen plan van aanpak fase 6 evaluatie en continuering Door toepassing van bovenstaande activiteiten zijn er voldoende waarborgen dat de projectresultaten en producten worden verspreid binnen de binnen(k)ring en buiten(k)ring. Ook zijn er hierdoor voldoende mogelijkheden om de resultaten te verspreiden buiten de binnen(k)ring en buiten(k)ring.

35

10.

Beschrijf de wijze van evaluatie van project

Evaluatiemethode In de ontwerpfase wordt er een format ontwikkeld om het project gedurende de projectperiode te kunnen evalueren. Dit format vormt tevens de basis voor de nulmeting, tussen- en eindevaluatie. Het onderzoek wordt uitgevoerd door lectoren van de Chr. Agrarische Hogeschool (competentiegericht onderwijs en ondernemerschap), waarbij er actief wordt geklankbord met de lectoren ondernemerschap van de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen en Saxion Hogechool Enschede. Als kapstok voor het evaluatie onderzoek wordt de niveau indeling van Het Platform Beroepsonderwijs gebruikt gekoppeld aan deelnemersbeleving VMBO, MBO en HBO. In de volgende tabel wordt dit schematisch weergegeven. Onderzoeksniveau:

Deelnemersbeleving VMBOondernemerschap Deelnemersbeleving MBO-ondernemerschap Deelnemersbeleving HBO-ondernemerschap Leerdoelen Begeleiding Leeromgeving Lerende school Externe samenwerkingsverbanden Innovatievermogen en- bereidheid

Nulmeting:

Meting 1

Meting 2

Eind meting

X

X

X

X

Meting 1 jaar na afronding project X

X X X X X X X X

X X X X X X X X

X X X X X X X X

X X X X X X X X

X X X X X X X X

Er is bewust voor gekozen om ook 1 jaar na afronding van het project een meting uit te voeren. Hiermee kan ook bekeken worden of het voorgenomen beklijvende effect in Flevoland ook daadwerkelijk gaat gebeuren. Deelonderzoek deelnemersbeleving ondernemerschap: De deelnemers op VMBO, MBO en HBO die deelnemen aan de projectactiviteiten vormen een belangrijke onderzoekspopulatie. De deelnemers zullen meerjarig middels de tussenmetingen bij het onderzoek worden betrokken. Een belangrijk vraagstuk is het meten van het effect van de doorlopende leerlijn ondernemerschap. Er zal in kaart worden gebracht en gemeten hoeveel leerlingen daadwerkelijk gaan opstromen in de kolom VMBO, MBO en HBO op het gebied van BPV ‘Tante Agaath’, internationaal ondernemerschap en bedrijfsopvolging. Belangrijke terugkomende vragen zijn: 1. In hoeverre is de deelnemer bekend met de activiteiten van het ondernemerscentrum? 2. Van welke dienstverlening maakt hij of zij gebruik? 3. Van welke experts maakt hij of zij gebruik? 4. Wat wordt er gemist aan dienstverlening? 5. Gaat de deelnemer nu of in de nabije toekomst daadwerkelijk fulltime- of als flexstarter beginnen? 6. Wat zijn de ervaringen van de deelnemer met de BPV-lijn ‘Tante Agaath’? 7. Is door het aanbieden van ondernemerschapsonderwijs en activiteiten de school VMBO, MBO of HBO aantrekkelijker geworden? 8. Vak(sector) en ondernemerschap. Hoe ervaart de deelnemer de aangeboden ondernemerschapsactiviteiten in combinatie met zijn of haar vakgebied/sector? 9. Hoe wordt de methode internationale ondernemerschap competenties ervaren door de deelnemers? (wordt alleen gevraagd aan de deelnemers die aan dit onderdeel deelnemen met een aantal subvragen) 10. Hoe wordt de methode begeleiding bedrijfsopvolging ‘Tante Agaath’ ervaren? (wordt alleen gevraagd aan de deelnemers die aan dit onderdeel deelnemen met een aantal subvragen) 36

Deelonderzoek bedrijfsleven en intermediairs: De onderzoekpopulatie bestaat uit de deelnemende bedrijven en intermediairs in de binnen (k)ring en buiten(k)ring. Belangrijke terugkomende vragen zijn: 1. Hoe wordt de dienstverlening van het ondernemerscentrum ervaren? 2. Hoe wordt de methode doorlopende BPV-lijn ‘Tante Agaath’ ervaren? 3. Hoe wordt de methode internationaal competentiegericht ondernemerschap ervaren? (wordt alleen gevraagd aan de degenen die bij dit onderdeel betrokken zijn) 4. Hoe wordt de methode bedrijfsopvolging ‘Tante Agaath’ ervaren? (wordt alleen gevraagd aan de deelnemers die bij dit onderdeel betrokken zijn) Stuurgroep, projectteam en werkgroepen: De onderzoekpopulatie bestaat uit de stuurgroepleden, projectteam en leden van de werkgroepen. Belangrijke terugkomende vragen zijn: 1. Werkt de voorgenomen projectstructuur ook in de praktijk? 2. Wordt het projectteam en de werkgroepen voldoende ondersteund door het management? 3. Hoe wordt de samenhang en samenwerking tussen de binnen(k)ring en buiten(k)ring ervaren? 4. Hoe wordt het verloop van de inbedding van de diepte innovatie ervaren binnen de eigen organisatie, binnen de binnen(k)ring, buiten(k)ring en daarbuiten?

37

C. Samenvatting 11. Geef een samenvatting van uw project in maximaal 1 A4 Ondernemerscentrum Flevoland, samen aan de slag! Het Ondernemerscentrum Flevoland biedt de unieke mogelijkheid om onderwijsinstellingen op duurzame, effectieve en innovatieve wijze te laten samenwerken met het bedrijfsleven. Het Ondernemerscentrum wordt gekoppeld aan de vraagstukken en inbreng van bedrijven, bedrijvenkringen, maatschappelijk veld en overheid in Flevoland, zodat een dienstenpakket ontstaat dat aansluit bij de regionale behoeften van nu en in de toekomst. Achtergrond van het project is om vanuit onderwijsaanbod, in samenwerking met het bedrijfsleven, antwoord te verschaffen op hedendaagse economische vraagstukken. Daarvoor dienen bestaande en nieuwe gemeenschappelijke kennis en expertise te worden gebundeld in het Ondernemerscentrum Flevoland: vraagbaak/voorlichting studenten en bedrijvenkringen, website, ondersteuning huisvesting starters, excursiebox, gezamenlijke bedrijfsprojecten in de onderwijsketen, gezamenlijke pool van ondernemers voor gastlessen etc. Het operationaliseren van het Ondernemerscentrum (met flexibele expertpool, voor minimaal 60% afkomstig uit bedrijfsleven) is een essentiële factor binnen het project, dat zich ten doel stelt (oud)deelnemers richting zelfstandig ondernemerschap (fulltime of flexondernemerschap) of ondernemend werknemerschap te stimuleren door hen optimaal te faciliteren middels een doorlopende gecertificeerde leerlijn ondernemerschap VMBO-MBO-HBO. Deze competentielijn wordt binnen het project ontwikkeld. Er wordt daarbij aandacht geschonken aan sectorspecifieke (Techniek& ICT, Economie, Zorg & Welzijn) kenmerken, het ontwikkelen van specifieke competenties (zoals internationaal competentiegericht ondernemerschap) en (deel)certificering. Dat laatste vindt tot op heden enkel binnen het HBO plaats en is nog niet geheel competentiegericht. Doelstelling van het project is om ook de (deel)certificering te verbreden richting VMBO en MBO, en dankzij het ontwikkelen van een ‘APK-certificaat’ niet slechts eenmalig bij de start te kijken naar ondernemerscompetenties. Tot slot wordt vanuit het Ondernemerscentrum begeleiding geboden m.b.t. bedrijfsopvolging. Daartoe wordt binnen het project een methode ontwikkeld (b.v. via BBL-route / traineeship ‘tante Agaath’) en de koppeling met de te ontwikkelen doorlopende BPV-lijn ‘tante Agaath’. De activiteiten van het project zijn onderverdeeld in een zestal fasen: Definitiefase, Ontwerpfase, Ontwikkelfase, Testfase, Implementatiefase en Evaluatie&continuering. Het betreft een research & development project en heeft dan ook een experimenteel karakter. Beoogde resultaten zijn o.a. (1) het operationaliseren van het ondernemerscentrum en de flexibele expertpool, begeleiden van fulltime- en flexstarters, (2) het ontwikkelen van APK-certificering ondernemerschap, competentiegerichte stimuleringslijn ondernemerschap, competentiegerichte sectorlijnen ondernemerschap, (3) het opzetten van student matches/traineeships gericht op internationaal ondernemerschap en (4) het opzetten van student matches/traineeships gericht op bedrijfsopvolging. Deze resultaten worden in gezamenlijkheid gerealiseerd door een interessante mengeling van samenwerkende projectpartners: o.a. ROC Flevoland (MBO), VNO-NCW Flevoland, Agrarische Hogeschool Dronten (HBO), KvK Flevoland, Bedrijfsleven (o.a. Rabobank, Countus), De Meergronden (VMBO) en de provincie Flevoland. Het innovatieve karakter van dit project schuilt in de unieke samenwerking en bundeling van kennis/expertise tussen verschillende actoren van het Ondernemerscentrum om dezelfde doelen, waarvan in het algemeen het stimuleren van ondernemerschap VMBO-MBO-HBO, te realiseren. Hiertoe worden innovatieve methoden/producten ontwikkeld zoals de APK-certificering ondernemerschap, de stimuleringslijn ondernemerschap, de sectorlijnen ondernemerschap en de traineeships gericht op internationaal ondernemerschap en bedrijfsopvolging.

38

m

Recommend Documents