M200513
Tijdsbesteding ondernemend Nederland
R. Hoevenagel Zoetermeer, december 2005
Tijdsbesteding ondernemend Nederland Ondernemers in Nederland maken lange werkweken. Uit onderzoek van EIM komt naar voren dat er - gemiddeld genomen - 54 uur per week wordt gewerkt: 47 uur doordeweeks en 7 uur in het weekend. Slechts 15% van de ondernemers in het MKB werkt 36 uur of minder per week. Aan kop gaan ondernemers in de horeca met een 62-urige werkweek. De rij wordt gesloten door ondernemers uit de overige dienstverlening met een werkweek van gemiddeld 45 uur. Mannelijke ondernemers in het MKB werken gemiddeld 14 uur per week langer dan vrouwelijke ondernemers. Qua leeftijd zijn er minder grote verschillen. Tot de pensioengerechtigde leeftijd wordt tussen de 53 en 55 uur per week gewerkt. Pas daarna krijgt de werkweek voor ondernemers een meer normale omvang. Qua activiteiten komt een beeld naar voren van ondernemers die veel tijd besteden aan uitvoerende werkzaamheden, aan het werven van nieuwe klanten en aan het doen van de boekhouding. Ook het woon-werkverkeer vergt relatief veel tijd. Voor elke activiteit kan worden nagegaan of deze in elke sector in dezelfde mate wordt uitgevoerd. De administratieve lasten worden hier als voorbeeld genomen. Het blijkt dat in de horeca 79% van de ondernemers in de afgelopen week met deze activiteit bezig was en daar gemiddeld 3 uur aan heeft besteed.
DRUK, DRUK, DRUK Er is eigenlijk maar weinig bekend over de tijdsbesteding van ondernemend Nederland. Ja, we vermoeden dat ondernemers lang doorwerken, ook in het weekend, en dat ze maar weinig vakantie opnemen. Maar een betrouwbare, kwantitatieve onderbouwing ontbreekt tot nu toe. EIM wil hierin verandering brengen en - vergelijkbaar aan het tijdsbestedingsonderzoek van het Sociaal en Cultureel Planbureau onder burgers - met behulp van het MKB-Beleidspanel een betrouwbaar inzicht krijgen in de activiteiten 1 waar ondernemers hun tijd aan besteden. In de 20e meting van het MKB-Beleidspanel (oktober 2005) is op eenvoudige wijze een 2 tijdsbestedingsonderzoek onder bijna 2.000 ondernemers in het MKB gehouden. Aan het representatieve panelbestand is gevraagd hoeveel uur men gemiddeld per week werkt (zowel doordeweeks als in het weekend), hoeveel vakantiedagen men zichzelf in 2005 heeft gegeven en hoeveel tijd men 'in de vorige week' concreet aan 12 ondernemersactiviteiten heeft besteed.
1
2
2
Het SCP vraagt om de 5 jaar aan ongeveer 2.000 Nederlanders of men (in de eerste of tweede week van oktober) in een gedetailleerd dagboek wil bijhouden waar men zijn tijd aan besteedt. In dit dagboek wordt elk kwartier geregistreerd. De maand oktober is gekozen omdat het de meest normale maand van het jaar is. Het MKB-Beleidspanel loopt sinds 1999. Drie keer per jaar worden ongeveer 2.000 ondernemers uit het MKB telefonisch ondervraagd over praktische en strategische ondernemerszaken. Vragen zijn er gesteld over innovatie, milieu, sociale zaken, arbeidskwesties, concurrentieperceptie, bedrijfsopvolging, et cetera. Tot dusver hebben 20 metingen plaatsgevonden. Van elk panellid wordt een verscheidenheid aan basiskenmerken bijgehouden.
Hieronder staan gegroepeerd de belangrijkste resultaten vermeld.
EEN LANGE WERKWEEK MET MAAR WEINIG VAKANTIE Ondernemers in Nederland maken lange werkweken. Uit het onderzoek komt naar vo1 ren dat gemiddeld genomen door ondernemers in het MKB ongeveer 54 uur per week wordt gewerkt. Hiervan wordt bijna 47 uur doordeweeks gewerkt en zo’n 7 uur in het 2 weekend (zie tabel 1). tabel 1
Hoeveel uur per week werkt u gemiddeld in en voor uw bedrijf? (Het gaat om ALLE bedrijfsgerelateerde activiteiten. Dus ook reistijd, cursussen in de avond, boekhouding doen, etc.), en hoeveel vakantiedagen geeft u uzelf dit jaar? totaal
doordeweeks
weekend
vakantie
(in uren)
(in uren)
(in uren)
(in dagen)
Gemiddelde
54,2
46,7
7,5
17,3
95% betrouwbaarheidsinterval
(53,4 - 55,1)
(46,0 - 47,4)
(7,2 - 7,8)
(16,8 - 17,8)
5% getrimde gemiddelde*
54,6
47,3
7,0
18,8
Mediaan
57
50
7
15
Standaarddeviatie
18,2
15,7
6,5
10,6
Aantal waarnemingen
1.888
1.885
1.885
1.829
*
Bij het 5% getrimde gemiddelde worden de 5% hoogste en de 5% laagste waarnemingen niet meegenomen bij het berekenen van het gemiddelde. Vaak geeft dit een robuuster beeld van het gemiddelde.
Bron: EIM, 2005.
Uit het onderzoek komt naar voren dat ongeveer 15% van de ondernemers in het MKB 36 uur of minder per week werkt. Iets meer dan een kwart van de ondernemers werkt gemiddeld 60 uur of meer per week. De overgrote meerderheid van de ondernemers (59%) werkt tussen de 36 en 60 uur per week. Uit tabel 1 blijkt ook dat MKB-ondernemers zichzelf maar weinig vakantiedagen per jaar cadeau geven. Gemiddeld gaat ondernemend Nederland per jaar ongeveer 2,5 week op vakantie. Nadere analyse laat zien dat er een atypisch verband is tussen de lengte van de werkweek en het aantal vakantiedagen dat men zichzelf gunt: ondernemers die minder dan 20 uur werken alsmede ondernemers die meer dan 80 uur per week werken gunnen zichzelf het minst aantal vakantiedagen: respectievelijk 15 en 10 dagen. Ondernemers die min of meer ‘normale’ werktijden hebben - 21 tot 36 uur per week - zijn het royaalst: 19 vakantiedagen per jaar.
1
2
Onder het MKB vallen particuliere bedrijven met minder dan 100 werknemers. Dit is ongeveer 98% van alle bedrijven in Nederland. Deze gegevens zijn herwogen naar de populatie van MKB-bedrijven in Nederland op basis van de sector en de bedrijfsgrootte.
3
NIET ELKE SECTOR VERGT EVENVEEL ARBEID Het MKB-Beleidspanel is ingedeeld in acht sectoren (industrie, bouw, handel, horeca, vervoer, financiële, zakelijke en overige dienstverlening) en twee grootteklassen (1-9 werkzame personen en 10-99 werkzame personen). Deze opbouw wordt door middel van herweging gelijk gemaakt aan de populatie en maakt het mogelijk om te kijken of er in elke sector even lang gewerkt wordt. Tabel 2 laat zien dat er grofweg drie groepen van sectoren zijn te onderkennen wat betreft de gemiddelde werkweek. Aan kop gaan de ondernemers in de horeca met een gemiddeld 62-urige werkweek. De tweede groep bestaat uit ondernemers in handel, vervoer, bouw en industrie, en de derde groep uit ondernemers in de financiële, zakelijke en overige dienstverlening. Tussen de horeca en de overige dienstverlening zit een verschil van bijna 17 uur per week. tabel 2
Hoeveel uur per week werkt u gemiddeld in en voor uw bedrijf? Onderscheiden naar sector en grootteklasse (tussen haakjes staan de SBI-codes) 1-9 werkzame
10-99 werkzame
personen
personen
totaal
Logies en maaltijden (55)
62,3
63,7
62,4
Handel en reparatie (50 -52)
57,8
57,9
57,8
Vervoer, opslag en communicatie (60-64)
56,6
59,3
56,7
Bouwnijverheid (45)
55,2
54,2
55,1
Industrie (15-37)
52,5
56,3
53,3
Financiële dienstverlening (65-67)
51,5
55,8
51,9
Zakelijke dienstverlening (70-74)
48,7
52,7
49,0
Overige dienstverlening (92-93)
45,3
(58,7)*
45,8
Totaal
54,0
56,6
54,2
*
Dit gemiddelde cijfer is tussen haakjes geplaatst omdat het gebaseerd is op 32 waarnemingen. Dit is te weinig voor een betrouwbare schatting van de gemiddelde werkweek.
Bron: EIM, 2005.
Uit de tabel blijkt ook dat ondernemers met 10-99 werknemers in dienst ongeveer 2,5 uur per week langer werken dan ondernemers met 1-9 werknemers in dienst. Nadere analyse wijst uit dat het verschil vooral zit bij de zelfstandigen zonder personeel (de zogenaamde zzp'ers) die gemiddeld 47 uur per week werken, terwijl ondernemers met 1 personeel in dienst gemiddeld tussen de 56 en 58 uur per week werken.
MANNELIJKE ONDERNEMERS WERKEN LANGER Van elke ondernemer van het MKB-Beleidspanel is bekend wat zijn of haar leeftijd is. Dit gegeven maakt het mogelijk om te kijken of de werkweek afhangt van de leeftijd en het geslacht van de ondernemer.
1
4
Zelfstandige ondernemers werken gemiddelde 47,4 uur per week; ondernemers met 2-4 werkzame personen in dienst 55,9 uur; 5-9 werkzame personen 58,3 uur; 10-19 werkzame personen 57 uur; 20-49 werkzame personen 57,2 uur en 50-99 werkzame personen 55,5 uur.
tabel 3
Hoeveel uur per week werkt u gemiddeld in en voor uw bedrijf? (onderscheiden naar geslacht en leeftijd) man
vrouw
totaal
21-30 jaar
(57,8)
(44,4)
55,2
31-45 jaar
59,3
40,9
55,3
46-55 jaar
56,7
43,6
54,2
46-65 jaar
53,8
(45,5)
53,1
66-70 jaar
(41,6 )
(52,2)
42,5
56,9
42,5
54,2
totaal Bron: EIM, 2005.
Uit tabel 3 komt naar voren dat mannelijke ondernemers in het MKB gemiddeld langer werken dan vrouwelijke ondernemers: het verschil bedraagt 14 uur per week. Wanneer gekeken wordt naar de verschillende leeftijdscategorieën, blijkt dat ondernemers tot hun 65e jaar een gemiddelde werkweek hebben die ligt tussen de 53 en 55 uur per week. Pas na de pensioengerechtigde leeftijd krijgt de werkweek voor ondernemers een meer normale omvang.
MEESTE TIJD KWIJT AAN UITVOERENDE ACTIVITEITEN In de vragenlijst zijn de ondernemers 12 ondernemersgerelateerde activiteiten voorgelegd met de vraag of men die activiteit in de week voorafgaande aan het interview had uitgevoerd, en zo ja, hoeveel uur men daaraan had besteed. Tabel 4 laat de resultaten zien. De tabel dient als volgt gelezen te worden. Van de 1740 ondernemers die de vraag beantwoord hebben, heeft 10% in de week voorafgaande aan het interview een congres bijgewoond of een beurs bezocht. Gemiddeld hebben die ondernemers daar 7,7 uur aan besteed. Dit gemiddelde is - net als de andere gemiddelden in deze tabel - een zogenaamd 5% getrimd gemiddelde (waarbij de 5% hoogste en laagste waarnemingen uit de berekening zijn gehaald). Hiervoor is gekozen omdat sommige ondernemers bijvoorbeeld met hun bedrijf op een beurs stonden en hierdoor zeer veel tijd aan deze activiteit hebben 'besteed'.
5
tabel 4
Hoeveel uur per week bent u met de onderstaande activiteit bezig? heeft de activiteit
gemiddelde tijd
verricht
besteed aan activiteit
(n=1.740)
(5% getrimd)
Uitvoerende werkzaamheden, meehelpen bij productie, reparatie, verkopen, service
80%
26,4
54%
6,6
Nieuwe klanten werven en bezoeken, offertes schrijven De boekhouding doen, loonadministratie, facturen schrijven
68%
4,6
Woon-werkverkeer
57%
3,5
Via internet informatie zoeken
77%
2,5
64%
2,5
49%
2,8
nerings- of sollicitatiegesprekken voeren
34%
3,8
Vakbladen lezen
80%
1,4
gemeente, adviseurs of hoofdkantoor)
53%
1,8
Congressen bijwonen; beurzen bezoeken
10%
7,7
5%
4,9
Wettelijke administratieve verplichtingen, zoals formulieren bijhouden en invullen Werkoverleg voorbereiden en houden, vergaderingen intern bijwonen Personeelsbeleid, zoals leidinggeven, functio-
Overleg met derden (de boekhouder,
Cursus of opleiding volgen Bron: EIM, 2005.
De activiteiten in tabel 4 zijn geordend naar de gemiddelde tijd die een ondernemer in het MKB per week heeft besteed aan die activiteit (percentage x bestede tijd). Uit tabel 4 komt een beeld naar voren van veel ondernemers die veel tijd besteden aan uitvoerende werkzaamheden, aan het werven van nieuwe klanten en aan het doen van de boekhouding. Het woon-werkverkeer vergt relatief ook veel tijd.
ADMINISTRATIEVELASTENDRUK HOOG IN HORECA Voor elke activiteit kan worden nagegaan of deze in elke sector in dezelfde mate wordt uitgevoerd. De administratieve lasten worden hier als voorbeeld genomen (zie tabel 5). Het blijkt dat in de horeca 79% van de ondernemers in de afgelopen week met deze activiteit bezig was en daar gemiddeld 3 uur aan heeft besteed. Deze sector gaat dan ook aan kop qua administratievelastendruk. Onderin tabel 5 vinden we de zakelijke en overige dienstverlening terug.
6
tabel 5
Hoeveel uur per week bent u bezig met wettelijke administratieve verplichtingen, zoals formulieren bijhouden en invullen? (tussen haakjes staan de SBI-codes) gemiddelde tijd heeft de activiteit
besteed aan activiteit
verricht
(5% getrimd)
Logies en maaltijden (55)
79%
3,0
Vervoer, opslag en communicatie (60-64)
69%
2,9
Financiële dienstverlening (65-67)
62%
3,2
Bouwnijverheid (45)
60%
3,0
Industrie (15-37)
64%
2,6
Handel en reparatie (50-52)
64%
2,6
Overige dienstverlening (92-93)
69%
2,3
Zakelijke dienstverlening (70-74)
60%
1,8
Totaal
64%
2,5
Bron: EIM, 2005.
NAAR EEN VOLWAARDIG TIJDSBESTEDINGSONDERZOEK De resultaten die in de voorgaande tabellen zijn weergegeven krijgen pas hun echte waarde wanneer periodiek eenzelfde vragenset aan eenzelfde groep ondernemers wordt gesteld. Dan kunnen ontwikkelingen in de tijd worden vastgesteld. Zover is het nog niet. Het huidige onderzoek heeft laten zien dat het mogelijk is om de tijdsbesteding van ondernemers te achterhalen.
7
