Regionaal Historisch Centrum Eindhoven Postbus 191, 5600 AD Eindhoven www.rhc-eindhoven.nl
g ing
p7 roe
en 8
d s dlei Doo n n a e E nh ssen nte e e l c d oe Do erfg e d bij
ater
rL Voo
Verzamelen Les 1
Verzamelen
pagina 1 t/m 4
Doelen • • • • • • •
Leerlingen worden in aanraking gebracht met erfgoed in hun eigen omgeving. Leerlingen kunnen uitleggen wat een verzameling is. Leerlingen leren waarom mensen (en dieren) verzamelen. Leerlingen leren wat een archief is. Leerlingen leren dat niet alles wordt bewaard en waarom dat zo is. Leerlingen leren verschillende soorten waarden kennen en hanteren. Leerlingen leren kijken naar oude bronnen uit het verleden.
duur: 1 uur.
Lesomschrijving Lees met de leerlingen steeds klassikaal de tekst door die voor de opdrachten staat. Laat de leerlingen dan alleen of klassikaal de bijbehorende opdracht maken. Lees direct na les 1 klassikaal de thuisopdracht van les 2. Bespreek vervolgens wat de bedoeling is. Geef de leerlingen ongeveer een week de tijd om hun doos te vullen. Laat ze goed nadenken over wat ze erin doen! Bedenk hierbij dat erfgoed materieel (bijvoorbeeld een voorwerp uit de eigen verzameling) en immaterieel (bijvoorbeeld een familieverhaal) kan zijn. In dit laatste geval kunt u de leerlingen dan laten uitzoeken en laten noteren wat er over het immateriële (niet-tastbare) erfgoed bekend is, en waarom de familie het waardevol vindt.
1
Achtergrondinformatie bij les 1 Veel mensen verzamelen iets. Mede daarom zijn Marktplaats en eBay zo succesvol. Deze sites maken het mogelijk om wereldwijd met andere verzamelaars in contact te komen. Volgens bioloog Midas Dekkers heeft dat verzamelinstinct te maken met het feit dat we alleseters zijn en wij ons kostje bij elkaar moesten scharrelen. Nu zie je dat terug op verzamelbeurzen, maar ook in de supermarkt. Mensen maken hier voortdurend keuzes over wat ze wel en niet in hun winkelwagentje stoppen. En eenmaal thuis wordt alles geordend. Dat is een belangrijk principe bij verzamelen. Je kunt pas vergelijken en patronen gaan zien en orde aanbrengen als je hebt verzameld. Kinderen hebben van nature een behoefte aan ordening. Het helpt hen om structuur in de realiteit aan te brengen. Hoe ouder het kind wordt, hoe nauwkeuriger hij ordent. Op die manier vergroten kinderen hun kennis. Verzamelen is daarmee een manier om grip te krijgen op de wereld. Kleuters verzamelen soms ook, maar die doen dat dan uit imitatie. Of om te definiëren wat van hen is en wat van anderen. Want om echt te verzamelen is een bepaald ontwikkelingsniveau nodig. Een kind van zes stopt zijn postzegels allemaal door elkaar in een map. Bijvoorbeeld in volgorde van binnenkomst. Een kind van acht jaar brengt er een ordening in aan, door ze per land in de map te doen. In de periode van hun achtste tot hun twaalfde jaar bouwen kinderen aan hun identiteit. Hun verzameling weerspiegelt wie ze zijn. Jongens zijn daarbij vaak wat competitiever. Ze willen de meeste voetbalplaatjes of willen hun verzameling compleet hebben. Meisjes ontlenen hun identiteit meer in sociale contacten en zoeken het eerder in zoveel mogelijk vriendinnetjes in hun vriendenboekje. Dat verschil in verzamelingen zie je ook terug bij volwassenen. Mannen verzamelen vaker munten, eerste drukken van boeken en fossielen. Dingen waaraan ze status aan kunnen ontlenen en waarbij een paar begeerde exemplaren zitten die moeilijk te bemachtigen zijn. Vrouwen sparen eerder meer gewone, dagelijkse dingen, zoals mooie serviezen en zeepjes.
Les 2
een Doos Voor Later
pagina 5 t/m 6
Doelen • • •
Leerlingen kunnen uitleggen waarom bepaalde voorwerpen voor hen van waarde zijn. Leerlingen krijgen een onderzoekende houding ten opzichte van (dagelijkse) voorwerpen. Leerlingen leren om hun eigen ideeën te presenteren aan anderen door bijvoorbeeld het maken van een gedicht of het maken van een tekening. • Leerlingen ontwikkelen kennis van hun eigen identiteit en die van anderen. • Leerlingen krijgen meer begrip en waardering voor de eigen cultuur en die van anderen. duur: 1 uur
2
Lesomschrijving U kunt deze les beginnen met een kringgesprek over wie wat in zijn doos heeft gedaan en waarom. Want voor al het erfgoed geldt, dat het gaat om wat mensen graag willen bewaren voor ‘later’. Laat leerlingen naar elkaars verhalen luisteren. Vat aan het eind samen wat er hierdoor is geleerd over erfgoed, over verschillende soorten erfgoed en over de relatie tussen erfgoed en een persoon. Want wat voor de één heel waardevol is, kan de ander een onbeduidende prul vinden. Het kringgesprek is ook meteen een leuke manier om les 1 te reflecteren. Dan gaan de leerlingen aan de slag met één van de opdrachten. Laat de leerlingen zelf een opdracht kiezen. Het ene kind zal liever schrijven en het andere kind kan zich beter uiten door een tekening te maken. U kunt er ook voor kiezen om alle kinderen een schrijf- of tekenopdracht te laten kiezen. En natuurlijk kunt u er ook twee lessen van maken, zodat de leerlingen een schrijfopdracht en een tekening maken. Laat de leerlingen vervolgens de opdracht maken op het losse inlegvel. Lees dan gezamenlijk bovenaan bladzijde 7 van de lesbrief waarom het zo belangrijk is dat zo’n lijstje (inventaris) wordt gemaakt!
Optionele opdracht U kunt de leerlingen ook zelf een doos laten maken. Het patroon voor de doos is als bijlage opgenomen.
Leerstofvervangend Als u in de klas een wekelijks vertelrondje houdt, kunt u het kringgesprek tijdens dit vertelrondje houden. Deze les kan een les Nederlands vervangen als wordt gekozen voor de schrijfopdracht. Als de leerlingen aan de slag gaan met de tekening en/of zelf een doos maken, kan deze les een les in de expressievakken vervangen.
Les 3 en 4 Bewaren en Lichttekening
pagina 6 t/m 8
Doel •
Leerlingen leren hoe je kunt voorkomen dat waardevolle spullen beschadigen.
Duur: 1 uur
Lesomschrijving Les 3 is samen met les 4 een les over hoe je het beste belangrijke spullen kunt bewaren (behoudseducatie).
3
Leerstofvervangend Deze lessen kunnen een les handvaardigheid en scheikunde vervangen.
Achtergrondinformatie bij les 3 en 4 In een archief worden veel waardevolle archiefstukken bewaard. Deze archiefstukken bestaan uit allerlei materialen. Bijvoorbeeld een document van perkament (perkament is bewerkte dierenhuid waarop kan worden geschreven), voorzien van een zegel (die het stuk rechtskracht gaf). Of een glazen negatiefplaat, een middeleeuws boek, een 8 mm film, handgeschept papier et cetera. Om archiefstukken optimaal te kunnen bewaren, zijn temperatuur, vocht en licht in combinatie met een zo optimaal mogelijke bergplaats (depot) en goede (zuurvrije) bergingsmaterialen van groot belang. Elk soort materiaal verlangt andere bewaarcondities. Daarom zijn er verschillende depots met een eigen klimaat, zodat alle soorten materialen zo optimaal mogelijk worden bewaard. Ook worden in deze depots archiefstukken beschermd tegen calamiteiten. Het gebouw is zo gebouwd, dat het granaatinslagen, overstromingen, brand en explosies (tot op zekere hoogte) kan weerstaan. Daarom zijn de muren en vloeren 30 cm dik, zijn er overal dubbele, dikke deuren en zijn er compartimenten gebouwd tussen de verschillende archieven. Mocht er toch brand uitbreken, dan beperkt de schade zich tot één compartiment. Verder zijn er geen plinten, geen kieren, loopt het dak schuin af, zijn er geen ramen en staan er geen klim en/of stuifmeelrijke planten in de buurt van het gebouw. Door de archieven lopen geen leidingen, met uitzondering van telefoon en licht. Het licht gaat alleen aan als de bewegingsmelder wordt geactiveerd en heeft een maximale lichtintensiteit van 50 lux. Ieder depot heeft daarnaast een eigen luchtbehandelingsysteem. Dit systeem zorgt ervoor dat de ventilatielucht met een bepaalde snelheid en diagonaal van boven naar beneden door de stellingen van de depots stroomt. Per etmaal mag de temperatuur niet meer dan 1 graden Celsius variëren. Alle archiefstukken die van buitenaf het gebouw in komen, worden eerst in een quarantaine ruimte gezet. Mocht blijken dat er bijvoorbeeld schimmel in de stukken zit, dan wordt dat hier gesignaleerd. De documenten worden dan eerst behandeld voordat ze definitief in de depots worden opgeslagen en wordt besmetting voorkomen. Al deze maatregelen zorgen ervoor dat de archiefstukken in topconditie blijven. Als we dat niet zouden doen, dan ontstaat er schade.
4
Les 5
Doos versieren
pagina 8
Doel • Leerlingen kunnen door het versieren van de doos laten zien wie ze zijn (visuele
presentatie van hun identiteit), zonder dat dat mondeling hoeft te worden toegelicht.
Duur: 1 uur
Lesomschrijving De leerlingen gaan nu hun eigen Doos Voor Later versieren. Dat kan door de doos mooi in te pakken, te verven, of door er tekeningen of teksten op te zetten. U kunt hierbij de keuze maken of de versieringen in relatie moeten staan met wat er in de doos zit, maar u kunt de leerlingen daar ook helemaal vrij in laten.
Leerstofvervangend Afhankelijk van uw keuze voor de manier van versieren, kan deze les een les tekenen of handvaardigheid of schrijven vervangen.
5
Het patroon van de Doos (bijlage bij optionele opdracht bij les 2)
6
