m 28 augustus. ma-za uur - zo uur. Toegang 2,50 -

37 REGISTERS, PRESTANT 16’ IN FRONT REIN MECHANISCHE TRACTUUR, VRIJSTAANDE SPEELTAFEL

Bernhardt H. Edskes Orgelbau Klassieke orgelbouw: Nieuwbouw en Restauratie

BRUNNACKERWEG 10, CH 5610 WOHLEN, ZWITSERLAND TEL+FAX 0041 56 622 64 87 / 0041 56 622 67 04, MOBIEL 06 511 95 700, E-MAIL: [email protected] ADRES NEDERLAND: POSTBUS 49, 9990 AA MIDDELSTUM

GRAFISCHE VERZORGING EN FOTOBEWERKING COVER: STUDIO VINCENTI DORDRECHT

PFARRKIRCHE DÜBENDORF-ZÜRICH, 2014

GRONINGER ORGELAGENDA 2015

AdvertentieJSB_2015_AdvertentieJSB_2007 11-03-15 11:52 Pagina 1

NIEUW AUGUSTUS 2015 Katharinenkirche Hamburg

Sietze de Vries speelt werken van Praetorius, Reincken, Bach en improvisaties op het door Flentrop gereconstrueerde ‘Reincken-orgel’

Dübendorf

Sietze de Vries en de Roden Girl Choristers zijn te horen met werken van Bach, Mendelssohn en improvisaties. Het wordt de eerste CD van het Edskes-orgel in de kerk van Maria Frieden te Dübendorf (Zwitserland)

www.jsbrecords.nl

Blauwe Engelen in het Koor

Nieuwe CD van Johan Brouwer

Rein Pol in de Martinikerk

“Bach en de Franse Barok” (5***** DvhN), muziek van Couperin, Forqueray, Böhm en Bach.

3 juli t/m 28 augustus

Gespeeld op een kopie naar een instrument van Pascal Taskin (1669) gebouwd door David Rubio (1979)

ma-za 11-17 uur - zo 14-17 uur

Verkrijgbaar via www.groningenorgelland.nl of Email [email protected]

Toegang € 2,50 - www.martinikerk.nl 2015 Martinikerk.indd 1

10-02-15 16:03

Woord vooraf Een nieuw orgelseizoen en een nieuwe orgelagenda liggen voor ons. We leven in een hectische wereld, waarin veel verandert of veranderd is. Meer dan ooit in de laatste decennia wordt er een beroep gedaan op vrijwilligers. Maar ook meer dan ooit wordt er vernieuwing of aanpassing aan de omstandigheden geëist. Er is veel onzekerheid: denk aan de vele banen die verloren gaan in de zorg, in de cultuursector en in de middenstand. Grote winkelketens houden zich niet meer staande. Is het koopgedrag van mensen zo veranderd? Komen mensen niet meer de deur uit, indien ze via het internet alles kunnen regelen? Hebben mensen geen behoefte meer aan contacten? Tot dusver leken dergelijke veranderingen aan de SGO voorbij te gaan. Natuurlijk hebben ook wij een website en hebben we de nieuwjaarswens voor het eerst digitaal verzonden. Maar ook wij ontkomen niet aan veranderingen. We willen de orgels in onze regio behouden en volop in de belangstelling brengen. Voor de donateurs van onze stichting een vanzelfsprekendheid. Maar voor velen nog onbekend. Ook wordt vaak niet voldoende beseft dat dat behoud niet vanzelf gaat. Wat gaat dit alles betekenen? Om veel mensen te bereiken zullen we moeten gaan samenwerken met aan ons gelieerde instellingen en bedrijven. Dat kan en moet een breed palet zijn. Behalve op stichtingen die www.groningenorgelland.nl

zich direct met orgels bezighouden is ons vizier gericht op musea, galerieën, de Stichting Oude Groninger Kerken, het Museumhuis Groningen, het Arp Schnitgergesellschaft, en diverse culturele instellingen, al dan niet grensoverschrijdend. Gezamenlijk willen we een uniek aanbod creëren, zowel via het internet als via bijeenkomsten of contactmomenten. Om mensen uit andere interessegebieden aan ons te binden zullen we programma’s ontwikkelen, die voor een groot publiek interessant zijn.

mensen laten komen. Zo maar een paar ideeën. Heeft u ook ideeën? Laat het ons weten en wij zullen bezien of ze uitvoerbaar zijn, dan wel of ze passen in de nieuw uit te zetten koers. Gewoon eens ideeën “out of the box”, zou ik zeggen. Ten slotte wil ik iedereen die betrokken is bij het organiseren van de vele evenementen, de samenstelling van deze orgelagenda en de planning van vele concerten dankzeggen voor hun inzet gedurende het afgelopen jaar en voor het komend jaar iedereen heel veel succes wensen. We hebben elkaar nodig!

Het huidige tijdsgewricht is niet alleen onzeker, we leven in een tijd waarin veel uitdagingen wachten, Met een hartelijke groet, waar veel van ons gevraagd wordt. Rikus Jager, voorzitter. Wellicht ook een Theo Jellema bij het SGO-orgelconcours in 2014 omslag in denken en uitvoeren. Wij zullen ons open moeten stellen voor veranderingen, voor wellicht een combinatie van concerten en tentoonstellingen, een combinatie van klassieke en moderne muziek, voor orgelreizen in combinatie met andere zaken meer in de eigen omgeving of laagdrempelige presentaties en concerten. Misschien moeten we, als mensen niet naar orgels komen, de orgels wel naar de

Inhoudsopgave 1

In deze agenda

Woord vooraf 1 Meerdaagse orgelreis 2015 4 Excursie orgels in Maarland 6 Expositie in Martinikerk Groningen 8 Klaas Bolt herdenkingsexcursie 10 Klaas Bolt herdenkingsconcert 11 Orgelnieuws uit Garnwerd, Zuidhorn, Oude Pekela 12 Orgelnieuws uit Groningen: Der Aa-kerk en Martinikerk 13 La Natavité van Olivier Messiaen 14 Orgelcouncours 2015 in Uithuizermeeden 16 Bachconcerten in Martini Groningen 17 Heringebruikname orgel Noordbroek 18 groot onderhoud Martiniorgel Groningen 19 Wandelfestival ‘Tocht om de Noord’ 20 Schnitgerfestival stad Groningen 2015 22 Orgelconcerten in Groningen en Drenthe 24 Orgelbouwnieuws 30 Orgelbouwnieuws: Uitgelicht 32 Restauratie Ademaorgel in Oude Pekela 36 Restauratie orgel Doopsgezinde kerk Leer (D) 38 Reconstructie Arp Schnitger-orgel Lutherse Kerk Groningen 41 Stichting Groningen Orgelland algemene informatie 43 Bestuur van de stichting 44

Omslagfoto: orgels van Ezinge en Meeden. Informatie pag. 30

Colofon Groninger Orgelagenda 2015 Jaargang 31 Jaarlijkse uitgave van de Stichting Groningen Orgelland Redactie: Hans Beek en Kees Kugel Eindredactie: Bert Veening Coördinatie: Koos Tiggelaar Vormgeving: Walter van der Zwaan Grafische verzorging: De Marne, Delfzijl Oplage: 10.000 Omslag ontwerp: Vincenti Dordrecht Ondanks de nauwkeurigheid waarmee de samenstelling van deze agenda is omgeven, kan de uitgever op geen enkele wijze aansprakelijk worden gesteld voor fouten of onjuist gebruik. De auteurs zijn verantwoordelijk voor de inhoud van hun artikel of rubriek. Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd of gekopieerd, op welke wijze dan ook, zonder schriftelijke toestemming vooraf van de Stichting Groningen Orgelland.

Mense Ruiter Orgelmakers bv Oosterseweg 13

9785 ad Zuidwolde (Gr.)

www.groningenorgelland.nl 2

Deze agenda zit boordevol interessante en nuttig informatie voor een succesvol orgelseizoen. Nog meer informatie vindt u op onze website www.groningenorgelland.nl

Op onze website o.a. Reportage van de orgelreis naar Berlijn en Brandenburg

De nieuwe cd met alle orgelwerken van Tunder (Martiniorgel Groningen)

Beiaardnieuws uit de provincie Groningen Adressen van stichtingen, verenigingen en commissies Reportage van het orgelconcours in Leens

Draagt u ook een pijpje bij? (UK) (DLD) Reconstructie Arp Schnitgerorgel Luthersche kerk Groningen

Het nieuwste nieuws over de nieuwste cd’s en nieuwste boeken


Op zoek naar de oorsprong van het Noord-Duitse orgel de meerdaagse orgelreizen van de SGO.

De Stichting Groningen Orgelland heeft in 2005 een excursie naar Denemarken en Noord-Duitsland georganiseerd met bovenstaand thema. Deze reis o.l.v. Bernhardt Edskes was een groot succes! Nu, tien jaar later, heeft Edskes te kennen gegeven dit hoogtepunt in de orgelreizen met organist Sietze de Vries nog eens te willen bereiken en hiermee afscheid te willen nemen als excursieleider. Hij verdient van de kant van de Stichting Groningen Orgelland groot respect en grote waardering voor zijn bijdragen aan


Vanaf 2016 zal de orgelreis er anders uitzien. Artistiek leider en organist zal Sietze de Vries zijn, geassisteerd door stagiaires van de Nederlandse conservatoria. We willen verjonging en verbreding realiseren. Tijdens de excursie is hier al iets van te merken. Ook in het bestuur van SGO is sprake van verjonging. Wat betreft het organisatorische gedeelte van deze reis zal Hilda Rodenboog worden geassisteerd door Ard Lukassen. Hij wordt medio 2015 de nieuwe secretaris van de stichting, terwijl Kees Kugel (de gaande secretaris) de brochure gaat verzorgen. We starten op maandag 21 september t/m zaterdag 26 septem-

ber 2015. Deze orgelreis is dus één dag langer! Het programma gaat er als volgt uitzien: Op maandag 21 september vertrekken we uit Haren (Postillion hotel) om 7.00 uur, vanuit Groningen (hoofdstation) om 7.30 uur en (hotel van der Valk) uit Zuidbroek om 8.00 uur. De eerste dag bezoeken we Flensburg (St.Nicolai) en Sonderborg (reconstructie orgel in kas 1626 door Mads Kjersgaard). Verder bezoeken we in Denemarken Odense (Domkirke), Hillerød (Fredriksborg, het Compeniusorgel) Helsingør, Kopenhagen (Garnisonskirke, For Frelserskirke met een fantastisch front. De Grundvigskirke is boeiend qua architectuur en vanwege het bijzondere Marcussenorgel) en Roskilde. In Duitsland bezoeken we Hamburg-Altona (1998 firma Th. Kuhn, gebouwd naar de stijl van Cavaille-Coll, Hamburg Hauptkirche St.Katharinen (Flentrop 2013) en Grünendeich (Gloger 1766). In Bremen bezoeken we de

Martinikirche en de Bremer Dom. Tenslotte in Bremen-Walle het orgel van Winold van der Putten (2002). Dit alles onder voorbehoud! We overnachten één nacht in Hotel Koldingfjord in Kolding. Twee nachten in hotel Danmark in Kopenhagen. Twee nachten in Parkhotel Stader Hof in Stade. De SGO biedt u deze reis aan voor €795.- per persoon (donateurs €750.-) op basis van een tweepersoonskamer. De toeslag voor een

één persoonskamer is € 275.Bij de prijs inbegrepen:

Hotelovernachting met ontbijt Vijf diners Entreeprijzen van de kerken Busreis Lunchpakket indien nodig Excursieboekje met informatie over en foto’s van kerken en orgels Belangrijk is dat u voor een annuleringsverzekering zorgt. Bij annulering na 15 juli 2015 krijgt u uw betaling niet teruggestort. Houd er rekening mee dat er ook gelopen moet worden. De bus kan niet in alle gevallen tot bij de kerken en borgen rijden.


Excursie orgels gemeente Maarland

Monumentale orgels in middeleeuwse dorpskerken Op zaterdag 3 oktober organiseert de Stichting Kerkconcerten Jacobuskerk Zeerijp een najaarsorgelexcursie langs orgels van de PKN-gemeente Maarland. Deze streekgemeente kerkt in acht kerken op ’t Hogeland. Vier van deze kerken met hun orgels zullen op die dag nader onder de aandacht worden gebracht. De excursie staat onder de deskundige leiding van Stef Tuinstra en Henk de Vries, twee orZeerijp


gelexperts uit Groningen. Deze ambassadeurs van de Groningse orgelcultuur en bijbehorende orgelbouw leiden u door de orgeltuin van Maarland en gaan er boeiend over vertellen waarbij de orgels ook uitgebreid worden gedemonstreerd in hun fraaiste klankcombinaties. Ter afsluiting van elk bezoek is een bezichtiging boven bij de klaviatuur mogelijk. Gezien de beperkte tijd per orgel is er geen gelegenheid om zelf te spelen.

Op de dag zelf wordt een gratis dagprogramma uitgereikt met uitgebreide toelichtingen. Er wordt uitgegaan van vervoer met eigen auto. Diegenen die met het openbaar vervoer komen moeten dit even aangeven bij hun aanmelding. Zij zullen dan om 09.42 uur van treinstation Loppersum worden opgehaald en na afloop weer teruggebracht. De trein naar Groningen vertrekt om 16.43 uur.

Het dagschema is als volgt: 10.00 – 11.00 Godlinze 11.15 – 12.15 ’t Zandt 12.30 – 13.30 Loppersum– Buffetlunch Hotel Spoorzicht 13.45 – 14.45 Loppersum 15.00 – 16.00 Zeerijp De kosten van deze dagexcursie zijn € 27,00 all-in, dus inclusief de lunch. Voor diegenen die zelf een lunchpakket willen meenemen is het € 20,00. U kunt u opgeven bij: Henk de Vries, 06-18375469 [email protected]

Voor informatie over de te bezoeken kerken en orgels kunt u alvast kijken op de website van de Stichting Kerkconcerten Jacobuskerk Zeerijp: www.jacobuskerkzeerijp.nl

‘t Zandt

Loppersum

www.groningenorgelland.nl

Godlinze 7

De SGO orgelstand en de tentoonstelling ‘Orgels aan de NoordzeeCultuur van de Marschen’ Ook in 2015 zal het orgelinformatiecentrum van de SGO weer te bezoeken zijn. Gewoontegetrouw staat dat opgesteld in de Martinikerk en is grotendeels open gedurende de tijden dat de Martinikerk is geopend. Ook tijdens de lunchpauzeconcerten op de vrijdag en de orgeldemonstraties van de zaterdag is de stand geopend. U vindt in de orgelstand nagenoeg alle orgel-Cd’s en publicaties over orgels en organisten uit Groningen. Ook de nieuwste CD met alle werken van Franz Tunder, waarover meer op onze website, kunt u in de orgelstand verkrijgen. Vanaf midden juli tot bijna de hele maand augustus wordt de orgelstand vergezeld van een prachtige tentoonstelling. Ook daarover kunt u meer lezen in deze agenda. De tentoonstelling heeft als onderwerp de orgelcultuur langs de Noordzeekust en is opgezet door prof.


dr. Konrad Küster, in opdracht van de Evangelisch-Lutherische Kirche in Noord Duitsland. Het is een reizende tentoonstelling in het kader van het gezamenlijke project „Luthers Noorden, culturele gevolgen van de Reformatie in het Noorden, onderzoeken en doorgeven” De tentoonstelling geeft een prachtig overzicht van de ontwikkeling van de orgelcultuur in de landen rond het Waddengebied. De tentoonstelling laat, in beeld

en geluid, ook veel aspecten van de ontwikkeling van orgels in Groningen zien en horen. Als u van de Groningse orgels houdt, moet u deze tentoonstelling absoluut bekijken. In een inleiding op de tentoonstelling schrijft bisschop Gothart Magaard: „Frisia non cantat?”; De geschiedenis laat ons iets anders zien. Friesland hield en houdt van muziek. Friesland hield en houdt van orgelmuziek. Dankzij de onderzoeken van professor Küster weten we: De kleigebieden van Amsterdam tot Esbjerg zijn één van de oudste orgellandschappen van de wereld. Hier waren en zijn instrumenten van de allerhoogste rang. Ze leggen getuigenis af van 500 jaar actief kerkmuzikaal leven langs de westkust – welke regio kan iets dergelijks over zichzelf zeggen? Bij de tentoonstelling is een prachtige catalogus gevoegd, in het Nederlands geschreven en ook in de orgelstand te verkrijgen. De SGO begroet u deze zomer graag bij de orgelstand en op de tentoonstelling in de Martinikerk in Groningen.

Lunchpauzeconcerten en orgeldemonstraties (gratis) in de Martinikerk in Groningen De lunchpauzeconcerten en de orgeldemonstraties in de Martinikerk in Groningen zijn langzamerhand een mooie traditie geworden. Ook in 2015 zullen ze weer plaatsvinden. Het doel van de bespelingen is hetzelfde gebleven: het fameuze Martini-orgel aan een breed publiek presenteren. De lunchpauzeconcerten zullen in de maanden juni, juli en augustus op vrijdag plaatsvinden en beginnen om 13.45 uur. Jonge organisten die aan het begin van hun muzikale carrière staan en veelal nog aan het conservatorium studeren zullen de concerten verzorgen. De concerten hebben een informeel karakter. Dat betekent dat men tijdens het concert mag binnenlopen en weer weggaan en ook tijdens het concert in de kerk kan wandelen. De concerten zijn gratis toegankelijk, maar bij de uitgang is er gelegenheid om een kleine bijdrage voor de bestrijding van de onkosten te geven. Het programma van het concert wordt bij de ingang van de kerk uitgereikt.

Ook de orgeldemonstraties van de zaterdagmiddag hebben een informeel karakter. Het accent ligt dan op de demonstratie van het instrument met zijn vele klankmogelijkheden. Deze demonstraties worden gegeven door Groninger vakorganisten en beginnen om 15.00 uur. Behalve het demonstreren van de mogelijkheden van het orgel, zullen zij ook orgelliteratuur laten horen en/of improviseren. De entree voor de demonstratie is de toeristenentree voor de kerk en bedraagt € 2,50. De concerten worden aangekondigd in de Groninger Orgelagenda en via diverse andere media. Tijdens de lunchpauzeconcerten en de orgeldemonstraties kunt u een bezoek brengen aan een tentoonstelling over de ontwikkeling van de orgelcultuur in het gebied rond de Noordzee en de Waddenzee en aan de stand van de Stichting Groningen Orgelland, waar u alle nieuwe CD-producties en publicaties over Groninger orgels kunt vinden.


Eendaagse orgelexcursie Klaas Boltherdenking Dit jaar is het vijfentwintig jaar geleden dat de vermaarde organist en orgeldeskundige Klaas Bolt overleed. De eendaagse orgelexcursie van de Stichting Groningen Orgelland (SGO) zal daarom aan hem zijn gewijd. Het werk van Klaas Bolt voor de Groninger orgelcultuur is van een niet te onderschatten betekenis geweest en dit zal tijdens de excursie nader worden belicht. Klaas Bolt, die door zijn bijdragen aan het Schnitgersymposium van 1969 een van de grondleggers van de SGO is geweest, is afkomstig uit het Groningerland. Geboren en getogen in Appingedam, kwam hij van kinds af aan in aanraking met de Groninger orgels. Die kennismaking en ervaring heeft zijn visie op orgels en op de orgelklank bepaald. Bolt hield er voor zijn tijd vrij onorthodoxe ideeën op na. De neobarokke benadering van orgelbouw en orgelrestauraties was in zijn tijd nog gemeengoed, maar Bolt wilde terug naar de authentieke uitgangspunten van de zeventiende en achttiende eeuw, de bloeiperiode van de orgelbouw. In Groningen trof hij veel originele instrumenten aan uit die tijd en hij merkte


al heel snel dat deze instrumenten een superieure bouwkwaliteit en een fascinerende klank hadden. Hij heeft zich enorm beijverd deze eigenschappen terug te laten keren in de orgelbouw en de restauratiepraktijk en dat is hem gelukt. Tijdens de excursie zullen deze aspecten van het leven en het werk van Klaas Bolt naar voren komen. De bezochte orgels laten steeds een deel daarvan zien en horen. In Appingedam wordt aandacht besteed aan de eerste kennismaking van Bolt met het fenomeen orgel. Noordlaren was de eerste organistenplaats van Bolt. Nieuw Scheemda vertegenwoordigt zijn visie op orgelklank en orgelrestauratie. Het orgel van Oostwold was voor Bolt een orgeltype waar zijn hart naar uitging.

Voor Bolt stond het orgel als begeleidingsinstrument voor de gemeentezang voorop. Dat is altijd de voornaamste functie van het instrument geweest en dat leidde bij Bolt tot een ambachtelijke benadering van orgelbouw en -restauratie, literatuurspel en improvisatie. Zijn invloed is tot op de huidige dag merkbaar, zichtbaar en hoorbaar. De excursie zal worden geleid door een vriend en collega van Klaas Bolt: Bernhardt Edskes. Hij zal wijzen op de belangrijkste aspecten van het leven en het werk van Bolt en zal hij ook vele persoonlijke herinneringen ophalen. Sietze de Vries zal de muzikale invulling van de excursie voor zijn rekening nemen en aandacht besteden aan de speelwijze en improvisatiekunst van Bolt en zijn registratiepraktijk. Met deze excursie wil de SGO een van haar grondleggers eren en gedenken. Het vervoer tijdens de excursie, die op 6 junmi plaatsvindt, is op eigen gelegenheid en men kan zich opgeven via de antwoordkaart in de Orgelagenda, op de SGO website of via een e-mail naar info@ groningenorgelland. nl. Over het verdere verloop van de excursie wordt u dan nader per email of telefonisch geïnformeerd.

Klaas Bolt Herdenkingsconcert Midwolda Klaas Bolt Herdenkingsconcert Klaas Bolt (Appingedam, 6 maart 1927 - Haarlem, 11 april 1990) was een Nederlandse organist, improvisator, orgelkundige en componist. Groot was zijn invloed op de orgelmuziek en de orgelbouw in zijn tijd. Reeds op 63-jarige leeftijd is hij overleden en dat is dit jaar 25 jaar geleden. Om de herinnering aan hem levend te houden heeft één van zijn laatste leerlingen het initiatief genomen om een concert te organiseren op zijn sterfdag: zaterdag 11 april. Aan haar studietijd in Amsterdam bij Klaas Bolt heeft ze goede herinneringen. Enthousiast verhaalt Francien Janse-Balzer over de orgeltochten die Bolt maandelijks organiseerde. Met de studentenklas werden reizen georganiseerd naar vele orgels in binnenen buitenland. Vele malen reisde Janse-Balzer met Bolt mee naar de ingebruikname van orgels die onder leiding van orgeladviseur Bolt waren gerestaureerd. Het laatste orgel waar hij zijn grote kennis aan mocht wijden is het Schnitgerorgel van de Aa-kerk te Groningen. En juist op dit fameuze instrument, dat in juni 1990 weer officieel in gebruik werd genomen, kreeg hij zijn eerste orgellessen van Johan van Meurs. Midwolda was één van de plaatsen die Francien Janse-Balzer bezocht op een orgeltocht met Klaas Bolt. Klaas Bolt sprak over de grote klasse van het Hintsorgel aldaar, gebouwd in 1772. Een instrument dat bij uitstek geschikt is voor de begeleiding van de

gemeentezang en een geweldig orgel om op te improviseren. Improviseren, dat was het grote talent van Klaas Bolt, daar lag zijn passie. De kunst van het improviseren stelde hij ten dienst aan de gemeentezang. Vele organisten heeft hij nieuwe perspectieven laten zien, wat betreft orgelspel in het algemeen en gemeentezang in het bijzonder. In het concert op 11 april in Midwolda wil organist Janse-Balzer muziek spelen van Jan Pieterszoon Sweelinck en Anthony van Noordt, componisten die een grote inspiratiebron voor Bolt zijn geweest. Daarnaast wil ze enkele van Bolts fameuze improvisaties laten horen, improvisaties die inmiddels op papier zijn vastgelegd. Samenzang van een enkele psalm of een gezang zoals ‘Ontwaak, gij die slaapt’ zal niet ontbreken. Francien Janse-Balzer is na haar studie aan het Sweelinck Conservatorium Amsterdam bij Klaas Bolt en Jacques van Oortmerssen, die ze in 1984 afsloot met het examen Uitvoerend Musicus, verhuisd naar Weener in Duitsland. Ze concerteert er met regelmaat op orgel en piano – ze is de vaste concertpartner van saxofonist Uwe Heger. Ze is in haar woonplaats Weener cantor-organist van de Evangelisch-

Klaas Bolt , Bavo-orgel, Haarlem, 02.01.1990 (collectie Margarete Bolt)

Lutherische Kirche, waar zij een orgel van Alfred Führer bespeelt en in de Evangelisch-Reformierte Kirche, op het Arp Schnitgerorgel. Ze is actief in diverse bestuurlijke organen, onder andere als voorzitter van de “Förderkreis Organeum in Weener e.V.” die het Organeum (het cultuur- en vormingscentrum met een museum voor toetsinstrumenten) ondersteunt. Vanuit Weener, net over de Duitse grens, houdt zij contact met de Groningse orgelcultuur. Ter herinnering aan Klaas Bolt, een organist van wereldklasse, verzorgt ze een concert op zijn sterfdag op het Hintsorgel te Midwolda, een instrument van wereldklasse. Aanvang 20.00 u, entree 10 euro.


Liudgerkerk van Garnwerd Garnwerd is bij de liefhebbers van oude Groningse dorpjes wel bekend. Gelegen aan het Reitdiep, zo’n tien kilometer ten noorden van de stad. In Garnwerd is, behalve het beroemde “smalste autostraatje van Nederland” en het geliefde bruine café Hammingh, ook het karakteristieke Van Damorgel te vinden in de oude dertiende-eeuwse Liudgerkerk. In die kerk zullen – net als voorgaande jaren – ook in 2015 in april mei en juni wekelijks orgelbespelingen georganiseerd worden. Elke zaterdag van 16.00 uur tot 17.00 uur zal er in deze maanden orgelmuziek op het Van Damorgel te beluisteren zijn. Omdat de drempel zo laag mogelijk moet zijn, is de toegang gratis. Het doel hiervan is om het orgel als veelzijdig muziekinstrument meer onder de muzikale aandacht te brengen. Wandelaars kunnen even binnenlopen om te genieten van de veelzijdige orgelklanken. En niemand kijkt raar op als iemand er na enige tijd genoeg van heeft en de kerk voortijdig weer verlaat. De vele historische orgels in de oude kerken van Groningen verdienen het om meer gehoord te worden. Het meer dan tweehonderd jaar oude orgel van Garnwerd is een mooi

voorbeeld van zo’n prachtig orgel. Het is gebouwd in 1809 door orgelbouwer Van Dam. Nadat het lange tijd door verwaarlozing onbespeelbaar geworden was, is het in 1985 gerestaureerd door orgelbouwer Mense Ruiter. Sindsdien kunnen de oude klanken weer beluisterd worden. Het schema van de concerten in 2015 is als volgt: Datum: Organist:

4 apr 11 18 25 2 mei 9 16 23 30 6 juni 13 20 27

Hein Zeevalking Hans Smeenk Jan de Vries Hans Nomen Albert Viersen + Maaike Viersen Open orgeldag; geen concert Ties Wildeboer Kees Kugel Jelle Tienstra Rolf Wassens Lammert Jager Hans Beek Albert Viersen +Tjalling Nieboer

Voor inlichtingen (bijv. als u belangstelling hebt om ook eens op het orgel te spelen) kunt u contact opnemen met: Hein Zeevalking, Burg. Brouwersstraat 2, Garnwerd. Tel: 0594-621716

Orgelbespelingen op de zondagmiddag in Zuidhorn

In juni 2012 werd het fraaie Snitger-Freytag orgel in de Dorpskerk van Zuidhorn na een ingrijpende restauratie weer in gebruik genomen. De werknemers van de orgelmakers Mense Ruiter en Van der Putten zijn er samen met adviseur Stef Tuinstra in geslaagd het orgel weer zijn mooie oude en oorspronkelijke klank terug te geven. Deze zomer wordt het orgel tijdens een aantal zondagmiddagbespelingen nader aan u voorgesteld. De bespelingen worden gegeven door de vaste organisten Jan de Vries, Hans Beek en Kees Kugel, aangevuld door Sander ter Veen uit Aduard en Berto Steendam uit Zuidhorn. Berto Steendam zal ook zijn klavecimbel bespelen. De bespelingen hebben een informeel karakter. De organisten zullen tijdens het concert uitleg geven over het orgel, over de restauratie en over de composities die gespeeld worden. De concerten worden aangekondigd op de website van de Hervormde Kerk en zijn vrij toegankelijk. Verdere informatie over het orgel vindt u op de website van Kees Kugel: keeskugel. magix.net/website

Jubileum voor Oude Pekela!

Het Van Oeckelen-orgel in de Wedderwegkerk in Oude Pekela bestaat dit jaar 150 jaar! Op 22 october 1865 werd het forse instrument, dat Van Oeckelen bouwde voor de relatief kleine dorpskerk, in gebruik genomen. Exact 150 jaar later, op 22 oktober 2015, start het festival om dit heuwww.groningenorgelland.nl 12

gelijke feit te vieren. De organisatie is hard aan het werk om van dit lange weekeinde een passend feest te maken, maar ook een aantrekkelijk geheel voor de hele lokale bevolking. Zo wordt bijvoorbeeld een middag georganiseerd met lokale en regionale artiesten die met het orgel muziek zullen maken;

maar uiteraard zal ook muziek van Mendelssohn niet ontbreken. Een gevarieërd festival dus, waarvoor u van harte wordt uitgenodigd! 22, 24 en 25 oktober 2015 Wedderwegkerk, Hendrik Westerstraat 114 te Oude Pekela

Orgel de Der Aa-Kerk krijgt zijn cornet terug Ooit had het Schnitger-orgel (1702) van de Der Aa-kerk in Groningen op het Pedaal vier tongwerken (Bazuin 16 vt, Trompet 8 vt, Cornet 4 vt en Cornet 2 vt), alsmede een Mixtuur 4-5 st. Bij de vergroting van het instrument in 1857 door Petrus van Oeckelen keerde de Mixtuur niet terug op de oude Schnitgerladen. In 1935, bij werkzaamheden door Klaas Doornbos, verdween ook

de Cornet 2 vt. Het kan ook zijn dat dit laatste al eerder is gebeurd. Vanaf 2010 hebben de organisten Dirk Molenaar en Peter Westerbrink zich beijverd voor de reconstructie van de verdwenen registers. Met succes, want dit jaar krijgt het orgel zijn Cornet 2 vt terug. Dit wordt financieel mogelijk gemaakt door het restauratiefonds van de voormalige Stichting Orgelconcerten Der Aa-kerk.

Orgelmakerij Reil te Heerde, die in 2011 de restauratie van het orgel voltooide, zal in het najaar de Cornet inbouwen. Waarschijnlijk zal op een nader te bepalen datum in oktober de feestelijke ingebruikname plaatsvinden. Nadere informatie vindt u te zijner tijd op www.blgroningen.nl en www.peterwesterbrink.nl.

SPEELDAG VOOR AMATEURORGANISTEN IN DE DER AA-KERK Op zaterdag 20 juni 2015 kan het orgel van de Der Aa-kerk worden bespeeld door gevorderde amateurorganisten. De inschrijving is in volgorde van aanmelding voor een speelbeurt van 45 minuten. U krijgt hulp bij het registreren zodat u uw speeltijd optimaal kunt benutten. De vergoeding bedraagt €10,U kunt u aanmelden door een mail te sturen naar [email protected]. In de mail geeft u in het kort informatie over uw ervaring als organist. U ontvangt zo spoedig mogelijk, maar uiterlijk 8 juni bericht of u geplaatst bent.

Workshop Martiniorgel Ook dit jaar vinden er in de Martinikerk te Groningen twee workshops plaats voor gevorderde amateurs en conservatoriumstudenten. De docenten zijn de twee titulair organisten Leo van Doeselaar en Erwin Wiersinga. De eerste workshop vindt plaats op zaterdag 2 mei van 10.00-15.00, gegeven door Erwin Wiersinga.

De tweede op zaterdag 31 oktober door Leo van Doeselaar. De kosten voor actieve deelname (maximaal acht personen), bestaande uit een les van 30 minuten, bedragen 25 euro. Passieve deelname (maximaal vijf personen) kost 5 euro. Info en opgave bij de Stichting Martinikerk: [email protected]


Uniek concert Messiaen’s La Nativité

Op zaterdag 12 december zal organist Henk de Vries het grootschalige orgelwerk La Nativité du Seigneur integraal uitvoeren op het Walcker-orgel van de Grote Kerk te Wildervank. Voorafgaand aan het concert is er een uitleg, deze begint om 19:00 uur. Het concert wordt visueel ondersteund door abstracte videoprojecties. Orgel en componist De combinatie van de muziek van Messiaen, o.a. winnaar van de Erasmusprijs, en het Walckerorgel is een goede omdat Messiaen naast harmonie en ritme ook veel klankkleuren gebruikt om zijn muzikale ideeën over te brengen. De mogelijkheden van het Walcker-orgel zijn zodanig dat dit één van de weinige orgels in Groningen is waarop een dergelijke uitvoering kan plaatsvinden. Vanwege het feit dat het orgel maar twee klavieren heeft zal het www.groningenorgelland.nl 14

kiezen van de juiste registraties, samen met speelhulpen zoals de vrije combinatie, een behoorlijke klus zijn. Het resultaat zal voor de luisteraar echter een bijzondere ervaring worden, Messiaen is tenslotte een moderne componist.

spiratiebron was de schoonheid van Gods schepping en dan met name het gezang van de vogels. Messiaen ontwikkelde een persoonlijke muzikale taal, hierin zijn vooral melodische en ritmische vernieuwingen te onderscheiden. Dit zal voor de gemid-

Olivier Messiaen Olivier Messiean en Prins Bernahard in het jaar 1971 Olivier Messiaen (Avignon, 10 december 1908 – Parijs, 27 april 1992) was een Frans componist, organist en pianist. Hij is een van de belangrijkste en invloedrijkste componisten van de twintigste eeuw, wiens onconventionele werk sterk beïnvloed is door de rooms-katholieke geloofsleer. Zijn grootste in-

delde orgelconcertbezoeker wel even wennen zijn. Samen met de uitleg en daarna de beleving in de concertruimte waarin de klanken van het orgel ondersteund zullen worden met videobeelden zal dit een unieke ervaring worden. La Nativité du Seigneur Olivier Messiaen schreef La Nativité du Seigneur in 1935 op 27-jarige leeftijd. Hij verbleef op dat moment in Grenoble en vond, met name voor het vierde en het laatste deel, veel inspiratie in het berglandschap dat hem daar omringde. De eerste uitvoering van La Nativité du Seigneur vond plaats in Parijs, op 27 februari 1936 op het orgel van de SainteTrinité, in een gezamenlijke uitvoering door Daniel Lesur, Jean

Langlais en Jean-Jacques Grünenwald. Het is een grootschalig orgelwerk over Kerstmis; het omvat negen delen en duurt rond 55 minuten. Het werk bestaat uit negen meditaties voor orgel: I. La Vierge et l’Enfant (De Maagd en het Kind) Il Les bergers (De herders) Ill. Desseins éternels (Eeuwige bestemming) IV. Le Verbe (Het Woord) V. Les enfants de Dieu (De kinderen van God) VI. Les anges (De engelen) VII. Jésus accepte la souffrance (Jezus accepteert het lijden) VIII. Les mages (De wijzen) IX. Dieu parmi nous (God temidden van ons)

Messiaen geeft aan dat hij in dit werk in de eerste plaats zocht ‘naar emotie en oprechtheid, maar op duidelijke en heldere wijze overgebracht op de luisteraar’. In dit werk zijn Messiaens voorkeur voor lange muzikale lijnen en een aantal ongebruikelijke manuaalen pedaalbehandelingen te horen. Ook beschrijft Messiaen de belangrijkste muzikaal-expressieve middelen die hij hier gebruikt. Messiaen realiseerde zich dat ‘La Nativité een grote verandering teweegbracht in de orgelmuziek in een tijdperk waarin de muziek van César Franck het summum van modernisme was’. Monument- en Concertcommissie Grote Kerk Wildervank.

ARP-SCHNITGER-FESTIVAL SEPT 2015

THURSDAY / 3RD SEPTEMBER 2015 08:00 PM / DER AA-KERK GRONINGEN

CHRISTIAN SCHMITT ORGAN

Works by Sweelinck, Buxtehude, Zachow, Pärt, Essl and J. S. Bach Tickets on sale from 16th April 2015

TICKETS: +49 (0) 421.33 66 99 · www.musikfest-bremen.de www.groningenorgelland.nl 15

Het 28-ste SGOconcours voor amateurorganisten Het achtentwintigste SGO-Orgelconcours voor amateurorganisten wordt op 24 oktober 2015 gehouden op het pas gerestaureerde Hinszorgel van Uithuizermeeden. De kerk van Uithuizermeeden ligt aan de rand van het dorp -als een trotse zwaan aan de rand van een grote vijver- en kwam in eerste aanleg tot stand in de dertiende eeuw. In 1705 werd de kerk vergroot tot kruiskerk. De imposante toren werd gebouwd naar een ontwerp van Allart Meijer. Het orgel werd gemaakt door A.A. Hinsz. De ingebruikname vond plaats op 4 september 1785. Hinsz was op 17 maart 1785 overleden, zodat het werk werd voltooid door M. Hardorff. Ruim veertig jaar na de restauratie (1970) door de gebr. Van Vulpen werd het noodzakelijk het orgel in de Mariakerk opnieuw in ogenschouw te nemen. Voortschrijdend inzicht en verdere verdieping in de Hinszorgels heeft geleid tot enige verbeteringen, die de klank van het orgel hebben geoptimaliseerd. De firma Reil zal dit voorjaar de werkzaamheden afronden, zodat het orgel ruimschoots voor het concours klaar is. Het orgel heeft een rijke dispositie, verdeeld over Hoofdwerk, Rugwerk en Pedaal. Hoofdwerk (C-d’’’): Prestant 8’ (1-2 sterk), Gedakt 16’, Holpijp 8’, Octaaf 4’, Speelfluit 4’, Cornet 3 sterk disc.,Nasard 3’, Woudfluit 2’, Mixtuur 3-4-5 sterk, Trompet 8’ en Vox Humana 8’. Rugwerk(C-d’’’): Prestant 4’, Fluit douce 8’, Ged.fluit 4’, Quint3’, www.groningenorgelland.nl 16

Octaaf 2’, Sexquialter 2-3 sterk, Speelfluit 2’ en Dulciaan 8’. Pedaal (C-d’): Prestant 8’, Bourdon 16”, Gedakt 8’, Octaaf 4’, Roerquint 6’, Nachthoorn 2’, Bazuin 16’, Trompet 8’, en Cornet 4’. In de jury hebben zitting Dirk Molenaar (organist Hinszorgel Leens), Rien Donkersloot (organist Joriskerk Amersfoort) en Ab Weegenaar (organist Hinszorgel Bovenkerk Kampen). De spelregels. 1. Deelname staat open vooramateurorganisten die niet vóór 1 september 2015 zijn gestart met een conservatoriumopleiding. 2. Kandidaten die reeds driemaal een eerste prijs hebben behaald op een SGO-orgelconcours zijn van deelname uitgesloten. 3. Leerlingen van juryleden zijn van deelname uitgesloten. 4. De deelnemer dient bij de samenstelling van zijn programma rekening te houden met de (on)mogelijkheden van het instrument. 5. Het programma mag max. tien minuten orgelliteratuur bevatten. 6. Er worden maximaal 22 deelnemers toegelaten, waarbij talentvolle jonge kandidaten de voorkeur hebben. Kandidaten die voor het eerst meedoen dienen daarom de naam van

hun docent op te geven en zo mogelijk het advies van deze docent. 7. Iedere deelnemer krijgt in de weken voor het concours ca. twee uur de tijd om zich vertrouwd te maken met het orgel en de registraties te kunnen uitzoeken. 8. De voorronden worden gehouden van 9.00 uur tot 15.30 uur. Ieder wordt, meestal in goed overleg, ingedeeld en dient minimaal een uur voordat zij/hij moet spelen aanwezig te zijn. Iedere deelnemer krijgt max. twee vrijkaarten voor de registranten. 9. In de finale, die om ca. 16.00 uur begint, speelt de finalist het in de voorronden ten gehore gebrachte stuk nog eens. 10. Na de prijsuitreiking krijgt iedere deelnemer van ieder jurylid een juryrapport, waarover individueel met het jurylid van gedachten kan worden gewisseld. Men kan zich aanmelden voor 1 juli 2015, via het e-mailadres [email protected] of via [email protected]. De kosten voor deelname bedragen € 25,-. Dit bedrag moet worden overgemaakt op NL97 INGB 0001 8066 45 of NL 65 INGB 0669 9145 09 t.n.v. SGO Winsum, onder vermelding van “concours Uithuizermeeden”.

Bach in de Martinikerk

Na hun aanstelling als titulair organisten van de Martinikerk in Groningen lanceerden Leo van Doeselaar en Erwin Wiersinga al snel hun ambitieuze plan om alle orgelwerken van Johann Sebastian Bach uit te voeren op het hiervoor bij uitstek geschikte Schnitger-orgel. Het betreft meer dan vijfentwintig uur orgelmuziek, waarvoor de organisten meerdere jaren uittrekken. Leo van Doeselaar en Erwin Wiersinga zorgen ervoor dat ieder concert een thematische samen-

hang heeft. Daarbij schuwen ze de toevoeging van orgelcomposities van tijdgenoten of voorlopers van Bach niet als die iets toevoegen aan het thema. Een enkele keer wordt ook de samenwerking met zangers of instrumentalisten gezocht. Dit jaar werkt bijvoorbeeld het kamerkoor Dualis mee. De concerten moeten ook een fijne avond uit zijn in een fraaie entourage. Ze beginnen om 20.00 uur en worden afgesloten met een glaasje wijn voor wie dat wil.

Dit jaar zijn er drie Bach-concerten in de Martinikerk: • Zaterdag 2 mei 2015 – Erwin Wiersinga ‘Van Pasen naar Pinksteren’ • Zaterdag 19 september 2015 – Erwin Wiersinga m.m.v. Kamerkoor Dualis o.l.v. GeertJan van Beijeren Bergen en Henegouwen ‘Singet und spielet’ • Zaterdag 7 november 2015 – Leo van Doeselaar ‘De Italiaanse Bach’


Heringebruikname Arp Schnitgerorgel te Noordbroek Onlangs is de eerste fase van herstelwerkzaamheden aan het beroemde Arp Schnitgerorgel (1696) te Noordbroek afgesloten. Vanaf april vorig jaar heeft het orgel gezwegen vanwege een restauratie van de windladen. Na ruim tweehonderd jaar waren ze aan restauratie toe. Mense Ruiter Orgelmakers te Zuidwolde heeft de laden gedemonteerd en naar de werkplaats in Zuidwolde gebracht, waar ze op ambachtelijke wijze hersteld zijn. Vanaf januari is de orgelmaker bezig geweest het pijpwerk te herplaatsen. Adviseur bij deze werkzaamheden was Stef Tuinstra te Bedum. De restauratie van de windladen vormt de eerste fase in een integrale restauratie van het orgel. In deze fase is bewust niets aan de intonatie van het pijpwerk veranderd, behoudens noodzakelijke kleine aanpassingen. Immers, het Noordbroekster orgel is juist befaamd om zijn unieke klank. Nu de longen van het instrument weer in orde zijn, kan er weer naar hartelust gespeeld en geluisterd worden en kan iedereen zich een oordeel vormen over het resultaat. Op zaterdag 9 mei wordt het orgel weer in gebruik genomen met een concert door Leonore Lub, Stef Tuinstra en Peter Westerbrink. Het concert begint om 20.00 u. Verdere informatie vindt u op: www.schnitgerorgel.nl. Peter Westerbrink www.groningenorgelland.nl 18

Nieuwe orgeladviseurs benoemd in Martinikerk Groningen

Groot onderhoud hoofdorgel Dit jaar is het eenendertig jaar geleden dat het instrument gerestaureerd is opgeleverd. Sindsdien heeft het continu spelers en luisteraars vanuit de hele wereld geïnspireerd en wordt het gerekend tot de absolute top van ‘s werelds orgelbezit. Maar zoals bij ieder mechanisch voorwerp, is op gezette tijden groot onderhoud noodzakelijk. Zo ook aan het grote Martini-orgel. In maart zal daarmee worden gestart. Orgelmakerij Ahrend, die het instrument sinds de restauratie in onderhoud heeft en bijzonder goed kent, zal deze werkzaamheden gaan uitvoeren. Hierbij worden de windladen van het rugwerk en het bovenwerk opnieuw afgeregeld, waartoe alle pijpen moeten worden afgeno-

Na het afronden van deze onderhoudswerkzaamheden, zal het instrument weer in topconditie

verkeren en garant staan voor vele jaren speel- en luistergenot! Peter van Dijk - geboren in 1952 in Groningen - is een internationaal befaamd organist, orgeladviseur, docent en publicist. Op zijn naam staan talloze concerten, ruim 45 cd-producties en diverse masterclasses in de meeste Europese landen, alsmede vele artikelen en enkele boeken. Als orgeladviseur was/is hij werkzaam in Nederland, Duitsland, Frankrijk, Noorwegen, Polen en Tsjechië. Henk de Vries - geboren in 1979 te Noordbroek - is internationaal werkzaam als concerterend, docerend en adviserend musicus. Hij studeerde als eerste student Cum Laude af aan de Landelijke Opleiding Tot Orgeladviseur (LOTO). Hij is lid van het College van Orgeladviseurs in Nederland (CvON) en werkzaam voor de Commissie OrgelZaken (COZ) voor de PKN. Als titulair organist is hij verbonden aan de Petruskerk te Zuidbroek.

Foto’s © Henk de Vries

De Stichting Martinikerk Groningen heeft in het voorjaar van 2014 twee orgeladviseurs benoemd die verantwoordelijk zijn voor de conditie van de historische instrumenten in deze kerk: Peter van Dijk uit Utrecht en Henk de Vries uit Zuidbroek.

men. Van het pedaal worden de mechanieken en de windladen nagezien en waar nodig hersteld. Tevens wordt van deze gelegenheid gebruik gemaakt om al het pijpwerk te inspecteren. Het interieur van het instrument is nogal vochtig. Her en der zijn pluizen schimmel te vinden. Ook dit zal worden behandeld. Voorts wordt het pijpwerk schoongemaakt en opnieuw gestemd. Sommige pijpvoeten hebben helaas te kampen met loodcorrosie, hetgeen onherstelbare scheuren veroorzaakt. De enige remedie is het vernieuwen van deze pijpvoeten. Aan de unieke klank wordt natuurlijk niets gewijzigd.


Tiende editie van Wandelfestival Tocht om de Noord Ontdek hèt Geluid van Groningen Tocht om de Noord viert het komend jaar feest, want dan wordt de tiende editie van het populaire wandelfestival in Groningen gehouden. Vanaf de eerste editie met 350 deelnemers verdubbelde het aantal lopers ieder jaar, totdat enkele jaren geleden het plafond werd bereikt met een paar duizend mensen op de wachtlijst. Dit jaar lopen 5.000 wandelaars mee, op zoek naar het Geluid van Groningen.


De organisatie is eigenlijk al tien jaar dezelfde, maar de tochten zelf zijn ieder jaar compleet anders. Zo veranderen elk jaar het thema, de route, de dorpen, de ingrediënten; alles is nieuw. Tocht om de Noord is een wandelfestival dat kriskras door de provincie Groningen gaat. De route volgt op hoofdlijnen het Gronings volkslied: van Lauwerszee tot Dollard tou, Van Drenthe tot aan ’t Wad. Eigenlijk is het een culturele ontdekkingstocht waarbij de wandelaar letterlijk Groningen van binnenuit ontdekt: dwars door kerken, boerderijen, molens, musea, borgen; voordeur in, achterdeur weer uit. Het tweedaagse wandelfestival heeft daarmee al twee keer een prijs voor het meest innovatieve evenement gewonnen.

De wandelaar is een pelgrim Dit jaar [2015]heeft de Tocht om de Noord als thema gekozen: het Geluid van Groningen. Hierbij wordt de wandelaar omgedoopt tot pelgrim, die zijn weg zoekt via geluid. Tocht om de Noord volgt daarom de pelgrimsroute over het Jakobspad. ‘Hiermee vervullen we, ofwel maken we een begin met de droom van elke wandelaar: Het lopen van de route naar Santiago de Compostela.’ Met een aantal TodN deelnemers wordt daarom, in de maanden daarna, de Camino de Santiago naar Spanje afgemaakt. ‘Dat doen we voornamelijk met wandelaars die in ieder geval vijf edities volledig hebben gelopen’, zegt Peter Velthuis. ‘We maken in 2015 een begin en we gaan dat ook afmaken!’

Geluid van Groningen Ieder jaar wordt de richting van de route, die is afgeleid van het Groningse volkslied, veranderd. Dit jaar gaat het verticaal door Groningen, van Drenthe tot aan ‘t Wad, met de start bij de meest noordelijke Jacobuskerk in Uithuizen. Nieuw in 2015 is het Pad van Geluid. ‘Alles wat de wandelaar gaat doen heeft een link met geluid’. We schaffen pijlen en routebeschrijving af en volgen onze zintuigen. Op iedere hoek van de straat staat een muzikant die met zijn geluid de richting aangeeft. Het betekent wel dat we zo’n duizend muzikanten nodig hebben.’ Het thema wordt voor een groot deel gedragen door de kerkorgels onderweg. ‘Daar gaan we iets bijzonders mee doen, zoals onder andere de Orgelestafette.

Praktische Informatie Data: 26 en 27 september 2015 Starttijden: van 06:00 uur tot 11:00 uur; Kennedytocht start om 22.30 uur Startplaats: Stad Groningen Route: van Drenthe tot aan ’t Wad Afstand: 80 kilometer in twee dagen, ook kortere etappes mogelijk Karakter: wandelfestival, waarbij wandelen op allerlei manieren wordt gecombineerd met cultuur Zintuig 2015: Horen, Thema 2015: ‘Laat je leiden door het Geluid van Groningen’ Maximum aantal deelnemers: 5.000, start inschrijving: 1 maart 2015 Meer informatie: www.tochtomdenoord.nl / www.kennedytocht.nl


Voor het derde jaar op rij organiseert de Stichting Groningen Orgelstad het Schnitgerfestival in het koppelweekend van de herfstvakanties. De drie Schnitgerorgels van de stad vormen ook dit jaar weer het passende podium voor een minifestival, dat wederom een waar muziekfeest belooft te worden. Het Schnitgerfestival mag zich jaarlijks in een steeds grotere publieke belangstelling verheugen. De fraaie oude orgels in Groningen Stad en Ommeland zijn wereldwijd bekend in kringen van kenners en liefhebbers. De stad Groningen is de enige stad ter wereld waar drie Schnitgerorgels bewaard zijn. In de 'orgeltuin' van Europa vormen met name de orgels van Arp Schnitger en zijn school een goede basis om ook een breed publiek met dit unieke instrumentarium kennis te laten maken. Het thema van dit jaar is tweeledig. Allereerst ligt de nadruk op de bijzondere positie van het orgel in de algemene muziekcultuur: het orgel als compleet 'all-in-one' imitatieorkest waarin een scala aan muziekinstrumenten kunnen klinken. De organist is dirigent, orkestmusicus en zanger tegelijk. Ook in het samenspel van orgel met orkest en koor en door afwisselend geprogrammeerde orgelstukken tussen orkest- en koorwerken komen de kwaliteiten van het orgel als veelzijdig instrument aan bod. Een unicum dit jaar is het matineeconcert in de der Aa-kerk waarbij The Northern Consort i.c.m. het befaamde Schnitgerorgel musiceert op de zgn. klassieke hobo-toonhoogte. Daarnaast ligt vanwege het herdenkingsjaar het focus op de bekende orgelcomponist Nicolaus Bruhns (16651697). Hij was een van de begaafdste leerlingen van Dieterich Buxtehude en heeft, hoewel jong gestorven, een klein maar hoogst interessant en kunstzinnig oeuvre nagelaten voor zowel orgel als vocaal- en instrumentaal ensemble. Het Schnitgerfestival biedt een nachtelijke orgelmarathon, diverse concerten en een cantatedienst. Daarnaast zijn er verschillende activiteiten, zoals een masterclass voor gevorderde amateurs, lezingen en het Schnitgerdiner. Toporganisten uit binnenen buitenland komen voor het festival naar Groningen, waaronder het wereldberoemde vocaal ensemble The Tallis Scholars (i.s.m. De Oosterpoort). Er wordt samengewerkt met verschillende ensembles, zoals The Northern Consort en het Luthers Bach Ensemble. In het kader van cultuureducatie voor jongeren is een concert geprogrammeerd met de Roden Girl Choristers, die ook een workshop verzorgen. Nadere informatie op www.schnitgerfestival.nl. Schnitgerfestival Groningen [email protected] www.groningenorgelland.nl

22

06 - 44300563 (festivalcoördinator)

Vrijdag 16 oktober 2015

20.00 u Martinikerk, Groningen Orgelmarathon Theo Jellema (Oude muziek met o.a. Bruhns); Gerrie Meijers (20ste eeuw); Peter van der Zwaag (Franse Romantiek); Bram Beekman (Duitse Romantiek); Berry van Berkum (Jazz); Marcel Verheggen (J.S. Bach)

Zaterdag 17 oktober 2015

14.00 u Pelstergasthuis, Groningen Concert voor en door kinderen Roden Girl Choristers o.l.v. Sonja de Vries Jochem Schuurman, orgel Voorafgaand aan het concert is er een workshop voor kinderen met en door de Roden Girl Choristers van 12.30-13.30 uur 16.00 u Der Aa-kerk, Groningen Zaterdagmatinee The Northern Consort Vincent van Laar, orgel Werken van W.A. Mozart en J. Haydn 20.00 u Der Aa-kerk & 21.00 u Martinikerk, Groningen Duo-Wandelconcert Vincent van Laar & Paolo Crivellaro Werken van N. Bruhns en J.S. Bach

Zondag 18 oktober 2015

10.00 u Martinikerk, Groningen Stedelijke Cantatedienst Luthers Bach Ensemble o.l.v. Tymen Jan Bronda Stef Tuinstra, orgel; Cantates van Bruhns: "Ich liege und schlafe ganz mit Frieden" en "Hemmt eure Tränenflut" 15.00 u Martinikerk, Groningen Slotconcert The Tallis Scholars o.l.v. Peter Phillips Paolo Crivellaro, orgel Werken van H. Praetorius, H.L. Hassler, H. Schütz en J.S. Bach

Overige activiteiten Schnitgerfestival

www.groningenorgelland.nl

17 oktober 09.00-13.00 u (provincie): masterclass door Paolo Crivellaro 17 oktober 14.30 u: lezing / stadswandeling 17 oktober 18.00 u: Schnitgerdiner met muzikale omlijsting 18 oktober 13.30 u: lezing / stadswandeling 23

Orgelconcerten in Groningen en Drenthe 2015 APRIL Vrijdag 03 april 2015 Groningen, Lutherse kerk, 17.00 uur, Peter van der Zwaag, Johannes Passion van Joachim von Burck, intermezzi op orgel & luit Zaterdag 04 april 2015 Zeerijp, Jacobuskerk, 17.00 uur Peter van der Zwaag Johannes Passion van Joachim von Burck, intermezzi op orgel & luit Zaterdag 11 april 2015 Midwolda, Dorpskerk, 20.00 uur Francien Janse-Balzer Herdenkingsconcert Klaas Bolt Zondag 26 april 2015 Wildervank, Grote kerk, Raadhuisstraat 8, 19.00 uur Dirk Swama (organist) Zang- en Muziek op Zondag. Toegang gratis/uitgangscollecte MEI Zaterdag 02 mei 2015 Groningen, Martinikerk, 20.00 uur Erwin Wiersinga Bach integrale concert III “Op weg van Pasen naar Pinksteren” Zaterdag 09 mei 2015 Leens, Petruskerk, 17.00 uur Aart Bergwerff. In kader van Orgeldag Noord Nederland Zaterdag 09 mei 2015 Zuidlaren ziekenhuis (terrein Lentis / Dennenoord), Ontmoetingskerk. Vanaf 10.00 uur aangemelde deelnemers Orgeldag Noord Nederland Zaterdag 09 mei 2015 Kantens, Antoniuskerk, 20.00 uur Matthias Havinga Zaterdag 09 mei 2015 Noordbroek, Kerk, 20.00 uur Leonore Lub, Stef Tuinstra, Peter Westerbrink, Feestelijke heringebruikname van het gerestaureerde Arp Schnitgerorgel Zaterdag 16 mei 2015 Leens, Petruskerk, 20.00 uur Dick Sanderman Zondag 17 mei 2015 Zeerijp, Jacobuskerk, 16.00 uur Egbert Schoenmaker Zomerserie van de Maarlander Kerkconcerten Zaterdag 23 mei 2015 Groningen, www.groningenorgelland.nl 24

Der Aa-kerk, 15.30 uur Robert Koolstra, Pinksterwerken m.m.v. Luthers Bach Ensemble o.l.v. T.J. Bronda Zaterdag 23 mei 2015 Wildervank, Grote kerk, Raadhuisstraat 8, 20.00 uur Alina Rozeboom en Jochem Schuurman. Uitvoering van de bekende aria’s van Handel Zondag 24 mei 2015 Rolde, Jacobuskerk, Kerkbrink 5, 20.00 uur, Jacques Bolhuis, Harm Timmer, Manuel Claessen ZomerZondagZang Vrijdag 29 mei 2015 Usquert, Petrus- en Pauluskerk, 20.00 uur. Jaap Zwart, Orgelwerken van Nederlandse componisten uit de 19e eeuw Zaterdag 30 mei 2015 Leens, Petruskerk, 20.00 uur Toon Hagen Zaterdag 30 mei 2015 Zuidlaren ziekenhuis(terrein Lentis/Dennenoord), Ontmoetingskerk, 20.00 uur, Wim Opgelder, 40 jaar orgelconcerten in de Ontmoetingskerk Toegang gratis / uitgangscollecte Zaterdag 30 mei 2015 Anloo, Magnuskerk, 20.00 uur Jochem Schuurman, presentatie van twee cd’s van Jochem Schuurman, opgenomen in de Magnuskerk Zondag 31 mei 2015 Appingedam, Nicolaïkerk, 15.30 uur, Vincent Hensen JUNI 06 juni 2015 Orgelexcursie o.l.v. Bernhardt Edskes, Sietze de Vries, orgel 09.30 uur Noordlaren, Nieuw Scheemda, Oostwold, Appingedam, i.k.v. herdenking Klaas Bolt, informatie/opgave zie antwoordkaart

Zaterdag 06 juni 2015 Midwolda, Dorpskerk, 20.00 uur Jos van der Kooy Donderdag 11 juni 2015 Groningen, Martinikerk, 12.45 uur Studenten orgelklas Universität der Kunste Berlijn, Lunchpauzeconcert, gratis toegang Zaterdag 13 juni 2015 Leens, Petruskerk, 20.00 uur Pieter Pilon Zaterdag 13 juni 2015 Noordbroek, Kerk, 20.00 uur Henk de Vries Zondag 14 juni 2015 Zandeweer, Dorpskerk, 15.30 uur Leonore Lub Woensdag 17 juni 2015 Groningen, Martinikerk, 20.00 uur Wim Diepenhorst Vrijdag 19 juni 2015 Groningen, Martinikerk, 12.45 uur Maarten Havinga, Lunchpauzeconcert, gratis toegang Zaterdag 20 juni 2015 Leens, Petruskerk, 20.00 uur Leo van Doeselaar Zaterdag 20 juni 2015 Noordwolde, Dorpskerk, 20.00 uur Leonore Lub Zaterdag 20 juni 2015 Groningen, Der Aa-kerk, 09.00 uur - 17.00 uur, Orgelspeeldag voor gevorderde amateurs. Zie info in de Groninger Orgelagenda en via www.blgroningen.nl Zondag 21 juni 2015 Huizinge, Johannes de Doperkerk, 19.30 uur Kees Steketee Woensdag 24 juni 2015 Groningen, Martinikerk, 20.00 uur Leo van Doeselaar

Zaterdag 06 juni 2015 Noordwolde, Dorpskerk, 10.00-16.00 uur, Leerlingen van Jelle Geert Postma, Leerlingendag

Vrijdag 26 juni 2015 Groningen, Martinikerk, 12.45 uur. Alvaro Carnicero Lunchpauzeconcert, gratis toegang

Zaterdag 06 juni 2015 Leens, Petruskerk, 20.00 uur Peter Westerbrink

Zaterdag 27 juni 2015 Leens, Petruskerk, 20.00 uur Wim Diepenhorst

Zaterdag 27 juni 2015 Groningen, St. Jozefkathedraal, Radesingel 2, 13.30 uur Sjoerd Ruisch, Inloopconcert i.k.v. het Maarschalkerweerdjaar

Zondag 28 juni 2015 ‘t Zandt, Mariakerk, 16.00 uur Peter van der Zwaag Zomerserie van de Maarlander Kerkconcerten

Zaterdag 27 juni 2015 Zuidlaren ziekenhuis(terrein Lentis/Dennenoord), Ontmoetingskerk, 20.00 uur Jaap Zwart, 40 jaar orgelconcerten in de Ontmoetingskerk. Toegang gratis / uitgangscollecte

Maandag 29 juni 2015 Groningen, Der Aa-kerk, 20.00 uur Kei Koito (Lausanne-CH) www.blgroningen.nl

Zaterdag 27 juni 2015 Hervormde kerk Oostwold, Kerksingel 17, 20.00 uur. Hugo van der Meij. Barokmuziek, Franse romantiek, Hollandse koraalmeesters Zondag 28 juni 2015 Rolde, Jacobuskerk Kerkbrink 5, 20.00 uur, Euwe en Sibolt de Jong Orgel/Harmonium vierhandig

JULI Woensdag 01 juli 2015 Groningen, Martinikerk, 20.00 uur, Ton Koopman Vrijdag 03 juli 2015 Roden, Catharinakerk, 20.00 uur Erwin Wiersinga, Orgelconcert, entree vrij, collecte na afloop Vrijdag 03 juli 2015 Groningen, Martinikerk, 12.45 uur

Mayuko Banno, Lunchpauzeconcert, gratis toegang Zaterdag 04 juli 2015 Leens, Petruskerk, 20.00 uur Jelte Hulzebos, Grote Orgelmis van J.S. Bach Zaterdag 04 juli 2015 Groningen, Martinikerk, 14.30 uur Erwin Wiersinga Orgeldemonstratie (onder voorbehoud) Zaterdag 04 juli 2015 Groningen, Pelstergasthuiskerk, 13.30 - 14.00 uur Matthijs de Vreugd, Inloopconcert; gratisdeurcollecte Zaterdag 04 juli 2015 Zuidbroek, Petruskerk, 20.00 uur Pieter Dirksen

Zaterdag 9 mei 2015 Orgeldag Noord Nederland! De tweede zaterdag in mei is in de orgelwereld onderhand een bekend fenomeen: “Orgeldag Noord Nederland”. In de provincie Groningen en de laatste jaren ook in de aangrenzende provincies Friesland en Drenthe zijn er deze dag meer dan honderd kerken geopend en zijn de – veelal historische – orgels te bespelen. De Orgeldag Noord-Nederland is begonnen in 1977 als “Open Orgeldag” in Leens. In de loop der jaren is dit evenement uitgegroeid tot de ORGELDAG NOORD-NEDERLAND. Uit voorgaande jaren is gebleken dat deze dag, waaraan veel (amateur) organisten deelnemen, in een behoefte voorziet en telkens een groot succes blijkt te zijn! Ook dit jaar berust de organisatie van deze dag weer bij de Stichting Hinszorgel Leens. Op deze dag kunnen de orgels worden bespeeld door geïnteresseerde orgelliefhebbers, voor wie deze instrumenten om uiteenlopende redenen vaak moeilijk toegankelijk zijn. Vanaf 1 april a.s. is de meest ac-

tuele lijst van deelnemende orgels met de beschikbare tijden te raadplegen op de website van de Stichting Hinszorgel Leens. www. hinszorgelleens.nl Ook zijn de werkplaatsen van Mense Ruiter Orgelmakers bv te Zuidwolde en Orgelmakerij Van der Putten te Finsterwolde te bezichtigen. Voor opgave en deelname gelden de volgende “Sp(e)elregels”: - De speeltijd per deelnemer is een half uur per orgel. - Van 10.00 tot 16.00 uur zijn de kerken te bezichtigen en de orgels te bespelen. - In principe is het bespelen van de orgels voor iedereen mogelijk. Men dient zich echter te realiseren dat orgels instrumenten zijn waarmee voorzichtig moet worden omgegaan. Er wordt dan ook verzocht de wijze van bespelen op de orgels af te stemmen. - Voor het bespelen van één of meerdere orgels gedurende 30 minuten is opgave, uitsluitend telefonisch, - aanmeldingen per e-mail worden niet in behan-

deling genomen - mogelijk op maandag 13 april, dinsdag 14 april en woensdag 15 april 2015. - Aanmelden alleen ‘s avonds tussen 19.00 en 21.00 uur bij de Stichting Hinszorgel Leens via telefoonnummer 06-57615209. - Door het eerst noemen van de plaatsen waar de orgels staan die u wilt bespelen, bevordert u een vlotte(re) afhandeling. - Na aanmelding ontvangt iedere speler een bevestiging van de afgesproken speeltijden. De dispositie van de orgels zijn te vinden op de website van de Stichting Hinszorgel. - Per bespeler wordt een bijdrage gevraagd van € 17,50 ongeacht het aantal orgels dat men wil bespelen. Op vertoon van het bewijs van deelname hebben de deelnemers aan de Orgeldag Noord Nederland gratis toegang tot het middagconcert om 17.00 uur in Leens dat dit jaar wordt verzorgd door Aart Bergwerff, organist Lutherse Kerk te Den Haag.


Zondag 05 juli 2015 Bellingwolde, Magnuskerk, 16.00 uur Vincent Hensen

Zondag 12 juli 2015 Zeerijp, Jacobuskerk, 16.00 uur Sietze de Vries, Zomerserie van de Maarlander Kerkconcerten

Maandag 06 juli 2015 Groningen , Der Aa-kerk, 20.00 uur Peter Westerbrink organist van de Der Aa-kerk www.blgroningen.nl www.peterwesterbrink.nl

Zondag 12 juli 2015 Zandeweer, Dorpskerk, 15.30 uur Peter Westerbrink

Woensdag 08 juli 2015 Groningen, Martinikerk, 20.00 uur Klaas Stok Vrijdag 10 juli 2015 Groningen, Martinikerk, 12.45 uur Gerwin Hoekstra Lunchpauzeconcert, gratis toegang Zaterdag 11 juli 2015 Leens, Petruskerk, 20.00 uur Stef Tuinstra Zaterdag 11 juli 2015 Groningen, Radesingel 2, St. Jozefkathedraal, 13.30 uur Pieter Pilon Inloopconcert i.k.v. het Maarschalkerweerdjaar Zaterdag 11 juli 2015 Noordbroek, Kerk, 20.00 uur Theo Jellema Zaterdag 11 juli 2015 Anloo, Magnuskerk, 20.00 uur David van Laar, orgel en zang, Vincent van Laar, orgel


Maandag 13 juli 2015 Veenhuizen, Koepelkerk, 20.00 uur Rien Donkersloot Orgelconcert, toegang vrij (collecte) Maandag 13 juli 2015 Groningen, Der Aa-kerk, 20.00 uur Martin Rost www.blgroningen.nl www.peterwesterbrink.nl Woensdag 15 juli 2015 Groningen, Martinikerk, 20.00 uur Stef Tuinstra Woensdag 15 juli 2015 Leens, Petruskerk, 19.30 uur Orgeldemonstratie Vrijdag 17 juli 2015 Groningen, Martinikerk, 12.45 uur Theo Jellema, Lunchpauzeconcert, gratis toegang i.k.v. Peter de Grote Festival Vrijdag 17 juli 2015 Roden, Catharinakerk, 20.00 uur Leonore Lub, Orgelconcert, entree vrij, collecte na afloop Zaterdag 18 juli 2015 Leens, Petruskerk, 20.00 uur Henk de Vries

Zaterdag 18 juli 2015 Groningen, Martinikerk, 14.30 uur Pieter Pilon, Orgeldemonstratie (onder voorbehoud) Zaterdag 18 juli 2015 Groningen, Pelstergasthuiskerk, 13.30 - 14.00 uur Gerwin Hoekstra Inloopconcert; gratis - deurcollecte Maandag 20 juli 2015 Groningen, Der Aa-kerk, 20.00 uur Arjen Leistra, www.blgroningen.nl Woensdag 22 juli 2015 Groningen, Martinikerk, 20.00 uur Erwin Wiersinga Woensdag 22 juli 2015 Eenrum, Protestantse kerk, 19.30 uur Orgeldemonstratie Om 19.00 uur kan de toren worden beklommen Vrijdag 24 juli 2015 Groningen, Martinikerk, 12.45 uur Studenten int. zomeracademie Prins Claus Conservatorium Lunchpauzeconcert, gratis toegang Vrijdag 24 juli 2015 Mensingeweer, Michaelkerk, 19.30 uur Orgeldemonstratie

Zaterdag 25 juli 2015 Leens, Petruskerk, 20.00 uur Peter van der Zwaag Zaterdag 25 juli 2015 Groningen, Radesingel 2, St. Jozefkathedraal, 13.30 uur Jochem Schuurman Inloopconcert i.k.v. het Maarschalkerweerdjaar Zaterdag 25 juli 2015 Groningen, Martinikerk, 14.30 uur, Tymen Jan Bronda Orgeldemonstratie (onder voorbehoud) Zaterdag 25 juli 2015 Anloo, Magnuskerk, 20.00 uur Saleem Khan en Jochem Schuurman, trompet en orgels Maandag 27 juli 2015 Veenhuizen, Koepelkerk, 20.00 uur Adriaan Hoek, Orgelconcert, toegang vrij (collecte) Maandag 27 juli 2015 Groningen, Der Aa-kerk, 20.00 uur Leonore Lub www.blgroningen.nl Dinsdag 28 juli 2015 Zuidbroek, Petruskerk , 22.00 uur Henk de Vries Bach bij Kaarslicht. Orgelconcert op de 265ste sterfdag van J.S. Bach Woensdag 29 juli 2015 Groningen, Martinikerk, 20.00 uur Luk Bastiaens Woensdag 29 juli 2015 Leens, Petruskerk, 19.30 uur Orgeldemonstratie Vrijdag 31 juli 2015 Groningen, Martinikerk, 12.45 uur Adriaan Hoek, Lunchpauzeconcert, gratis toegang Vrijdag 31 juli 2015 Roden, Catharinakerk, 20.00 uur, Peter van der Zwaag entree vrij, collecte na afloop AUGUSTUS Zaterdag 01 augustus 2015 Leens, Petruskerk, 20.00 uur Sander van den Houten

Zaterdag 01 augustus 2015 Groningen, Martinikerk, 14.30 uur, Pieter Pilon, Orgeldemonstratie (onder voorbehoud) Zaterdag 01 augustus 2015 Groningen, Pelstergasthuiskerk, 13.30 - 14.00 uur Vincent van Laar, Inloopconcert; gratis - deurcollecte Woensdag 05 augustus 2015 Groningen, Martinikerk, 20.00 uur Jetty Podt Woensdag 05 augustus 2015 Eenrum, Protestantse kerk, 19.30 uur Orgeldemonstratie Om 19.00 uur kan de toren worden beklommen Vrijdag 07 augustus 2015 Groningen, Martinikerk, 12.45 uur Peter van der Zwaag Lunchpauzeconcert, gratis toegang Zaterdag 08 augustus 2015 Leens, Petruskerk, 20.00 uur Sietze de Vries Zaterdag 08 augustus 2015 Groningen, Radesingel 2, St. Jozefkathedraal, 13.30 uur David van Laar Inloopconcert i.k.v. het Maarschalkerweerdjaar Zaterdag 08 augustus 2015 Groningen, Martinikerk, 14.30 uur Sietze de Vries, Orgeldemonstratie (onder voorbehoud) Zaterdag 08 augustus 2015 Zuidbroek, Petruskerk , 20.00 uur Hayo Boerema Zaterdag 08 augustus 2015 Anloo, Magnuskerk, 20.00 uur Pieter Dirksen Maandag 10 augustus 2015 Veenhuizen, Koepelkerk, 20.00 uur Bert Mooiman, Orgelconcert, toegang vrij (collecte) Woensdag 12 augustus 2015 Groningen, Martinikerk, 20.00 uur Kristian Krogsøe Woensdag 12 augustus 2015 Leens, Petruskerk, 19.30 uur Orgeldemonstratie

Vrijdag 14 augustus 2015 Roden, Catharinakerk, 20.00 uur Reitze Smits Orgelconcert, entree vrij, collecte na afloop Vrijdag 14 augustus 2015 Groningen, Martinikerk, 12.45 uur Seline Loef, Lunchpauzeconcert, gratis toegang Vrijdag 14 augustus 2015 Mensingeweer, Michaelkerk, 19.30 uur Orgeldemonstratie Zaterdag 15 augustus 2015 Leens, Petruskerk, 20.00 uur Theo Jellema Zaterdag 15 augustus 2015 Groningen, Martinikerk, 14.30 uur, Vincent van Laar Orgeldemonstratie (onder voorbehoud) Zaterdag 15 augustus 2015 Midwolda, Dorpskerk, 20.00 uur Jaap Zwart Zaterdag 15 augustus 2015 Groningen, Pelstergasthuiskerk, 13.30 - 14.00 uur Eeuwe Zijlstra, Inloopconcert; gratis - deurcollecte Zondag 16 augustus 2015 Middelstum, Hippolytuskerk, 19.30 uur, Henk Veldman Popmuziek op het orgel. Supertramp, Sting, Pink Floyd enz. Woensdag 19 augustus 2015 Groningen, Martinikerk, 20.00 uur Wolfgang Zerer Woensdag 19 augustus 2015 Eenrum, Protestantse kerk, 19.30 uur Orgeldemonstratie, Om 19.00 uur kan de toren worden beklommen Vrijdag 21 augustus 2015 Groningen, Martinikerk, 12.45 uur, Hye Won Woo, Lunchpauzeconcert, gratis toegang Zaterdag 22 augustus 2015 Leens, Petruskerk, 20.00 uur Vincent van Laar Zaterdag 22 augustus 2015 Groningen, Martinikerk, 14.30 uur Sietze de Vries, Orgeldemonstratie (onder voorbehoud)


Zaterdag 22 augustus 2015 Groningen, Radesingel 2, St. Jozefkathedraal, 13.30 uur Luuk Sikkema Inloopconcert i.k.v. het Maarschalkerweerdjaar

Àlvaro Carnicero Fernandez Studentenconcert. Àlvaro Carnicero Fernandez bespeelt de drie orgels in de Magnuskerk

Zaterdag 22 augustus 2015 Noordbroek, Kerk, 20.00 uur Erwin Wiersinga

Zondag 30 augustus 2015 Bellingwolde, Magnuskerk, 16.00 uur Wilfried Dahlke of van een van zijn studenten

Zaterdag 22 augustus 2015 Anloo, Magnuskerk, 20.00 uur Tymen Jan Bronda

Zondag 30 augustus 2015 Zandeweer, Dorpskerk, 15.30 uur Sander van den HoutenSEPTEM

Zondag 23 augustus 2015 Rolde, Jacobuskerk, Kerkbrink 5, 20.00 uur, Wouter Blancquière Van Franse Barok tot late Romantiek

Zaterdag 05 september 2015 Leens, Petruskerk, 20.00 uur Ab Weegenaar

Zondag 23 augustus 2015 Zeerijp, Jacobuskerk, 16.00 uur Jelte Hulzebos, Zomerserie van de Maarlander Kerkconcerten Maandag 24 augustus 2015 Veenhuizen, Koepelkerk, 20.00 uur, Sietze de Vries Orgelconcert, toegang vrij (collecte) Zaterdag 29 augustus 2015 Leens, Petruskerk, 20.00 uur Cor Ardesch Zaterdag 29 augustus 2015 Groningen, Martinikerk, 14.30 uur Vincent van Laar, Orgeldemonstratie (onder voorbehoud) Zaterdag 29 augustus 2015 Zuidlaren ziekenhuis (terrein Lentis / Dennenoord), Ontmoetingskerk, 20.00 uur, Herman van Vliet 40 jaar orgelconcerten in de Ontmoetingskerk, Toegang gratis / uitgangscollecte Zaterdag 29 augustus 2015 Groningen, Pelstergasthuiskerk, 13.30 - 14.00 uur Vincent Hensen Inloopconcert; gratis - deurcollecte Zaterdag 29 augustus 2015 Anloo, Magnuskerk, 20.00 uur


Zondag 06 september 2015 Eenum, Dorpskerk , 16.00 uur Johan Brouwer Zomerserie van de Maarlander Kerkconcerten Zaterdag 12 september 2015 Wildervank, Grote kerk, Raadhuisstraat 8, 20.00 uur olv Bernhardt Edskes, Sietze de Vries, orgelconcert Zaterdag 12 september 2015 Leens, Petruskerk, 20.00 uur Tymen Jan Bronda m.m.v. Luthers Bach Ensemble

Zondag 20 september 2015 Zuidbroek, Petruskerk, 15.00 uur Vincent Hensen Maandag 21 september 2015 Opstapplaats Groningen, Zuidbroek, 07.30 uur 6-daagse orgelexcursie o.l.v. Sietze de Vries en Bernhardt Edskes, Denemarken, Noord Duitsland, informatie/opgave zie antwoordkaart Zaterdag 26 september 2015 Noordwolde, Dorpskerk, 20.00 uur Jan Harryvan m.m.v. Pieter Mark Kamminga, marimba (leerling Pr. Claus Conservatorium), Bach, Glass “Glassworks” OKTOBER Zaterdag 03 oktober 2015 Godlinze - ‘t Zandt - Loppersum - Zeerijp, Monumentale middeleeuwse dorpskerken, Najaars orgelexcursie van 10.00 tot 16.00 uur, o.l.v. Henk de Vries en Stef Tuinstra, Zie op: www.jacobuskerkzeerijp.nl

Zondag 13 september 2015 Bellingwolde, Magnuskerk, 16.00 uur Willem van Twillert

Zaterdag 10 oktober 2015 Uithuizermeeden, Mariakerk, 20.00 uur Jelte Hulzebos

Zondag 13 september 2015 Groningen, Lutherse kerk, 15.00 uur Robert Koolstra (orgel/klavecimbel) m.m.v. Luthers Bach Ensemble o.l.v. T.J. Bronda

Zaterdag 10 oktober 2015 Midwolda, Dorpskerk, 20.00 uur Mannenkoor Crescendo en Ludolf Heikens Koor- en orgelconcert

Zaterdag 19 september 2015 Groningen, Martinikerk, 20.00 uur Erwin Wiersinga, Bach integrale concert IV, m.m.v. Kamerkoor Dualis o.l.v. Geert Jan v Beijeren “Singet und Spielet”

Zaterdag 10 oktober 2015 Groningen, Der Aa-kerk, 20.00 uur Leonore Lub, Gratis concert, aangeboden door Alie Jasper en Eduard Hoeksma t.g.v. hun huwelijk op 9 oktober

Zaterdag 19 september 2015 Midwolda, Dorpskerk, 20.00 uur Ludolf Heikens, Peter Habraken Feestconcert met orgel, klarinet

Vrijdag 16 oktober 2015 Groningen, Martinikerk, 20.00 uur div.organisten, Orgelnacht Schnitgerfestvial 2015 Peter van der Zwaag, Theo Jellema, Berry van

Berkum, Bram Beekman, Gerrie Meijers, Marcel Verheggen, Schnitgerfestival 2015

Zondag 25 oktober 2015 Appingedam, Nicolaïkerk, 15.30 uur, Margreeth de Jong

Zaterdag 17 oktober 2015 Groningen, Pelstergasthuiskerk, 14.00 uur, Jochem Schuurman m.m.v. Roden Girl Choristers, concert voor en door kinderen Schnitgerfestival2015

NOVEMBER Zondag 01 november 2015 Noordbroek, Kerk, 15.30 uur Stephan van de Wijgert Allerheiligenconcert www.schnitgerorgel.nl

Zaterdag 17 oktober 2015 Groningen, Der Aa-kerk, 16.00 uur Vincent van Laar m.m.v. The Northern Consort Schnitgerfestival 2015 Zaterdag 17 oktober 2015 Groningen, Der Aa-kerk & Martinikerk, 20.00 uur, Vincent van Laar & Paolo Crivellaro, Wandelconcert Schnitgerfestival 2015

Zaterdag 07 november 2015 Midwolda, Dorpskerk, 20.00 uur Gijs van Schoonhoven Filmconcert, orgelimprovisaties bij een oude film Zaterdag 07 november 2015 Groningen, Martinikerk, 20.00 uur Leo van Doeselaar Bach integrale concert V “De Italiaanse Bach”

Zondag 18 oktober 2015 Groningen, Martinikerk, 15.00 uur Paolo Crivellaro, m.m.v. The Tallis Scholars o.l.v. Peter Phillips, Slotconcert Schnitgerfestival 2015

Zondag 08 november 2015 Bellingwolde, Magnuskerk, 16.00 uur, Wilfried Dahlke of een van zijn studenten

Zondag 18 oktober 2015 Groningen, Martinikerk, 10.00 uur Stef Tuinstra, m.m.v. Luthers Bach Ensemble o.l.v. Tymen Jan Bronda, Cantatedienst, Schnitgerfestival 2015 Zaterdag 24 oktober 2015 Uithuizermeeden, Mariakerk, 09.00 – 17.00 uur, Amateurconcours Stichting Groningen Orgelland

Woensdag 11 november 2015 Groningen, Martinikerk, 12.45 uur Johan Beeftink Sint Maartensconcert, m.m.v. koor of solist, toegang vrij

Zaterdag 24 oktober 2015 Zuidlaren ziekenhuis(terrein Lentis/Dennenoord), Ontmoetingskerk, 20.00 uur, Peet den Hartog, m.m.v. Monique Kok en Gertie den Hartog, dwarsfluit, 40 jaar orgelconcerten in de Ontmoetingskerk Toegang gratis / uitgangscollecte

Legaten

Zaterdag 21 november 2015 Zuidbroek, Petruskerk, 20.00 uur Henk de Vries Choral Evensong ikv laatste zondag kerkelijk jaar m.m.v. English Choir Zaterdag 28 november 2015 Noordbroek, Kerk, 20.00 uur Leonore Lub, Adventsconcert

Een donatie of gift aan de Stichting Groningen Orgelland is aftrekbaar van het inkomen. Onze stichting is een culturele ANBI. Dit houdt in dat de donatie of gift voor de belastingaftrek met 25% kan worden verhoogd tot maximaal € 1250. Aftrekbaar is maximaal 10% van het verzamelinkomen, niet aftrekbaar is € 60 of 1% van het verzamelinkomen voor giften en donaties aan ANBI instellingen. Dit geldt niet voor een periodieke gift, deze is volledig aftrekbaar op

DECEMBER Vrijdag 11 december 2015 Loppersum, Petrus & Pauluskerk, 20.00 uur Robert Koolstra, Gloria in excelsis Deo kerstconcert, Luthers Bach Ensemble o.l.v. T.J. Bronda Zaterdag 12 december 2015 Groningen, Der Aa-kerk, 15.30 uur Robert Koolstra, Gloria in excelsis Deo kerstconcert, Luth. Bach Ensemble o.l.v. T.J. Bronda Zaterdag 12 december 2015 Wildervank, Grote kerk, Raadhuisstraat 8, 20.00 uur (Toelichting op het programma vanaf 19.00 uur) Henk de Vries, Uniek concert Messiaen’s La Nativité, ondersteund door impressionistische lichtbeelden Zondag 20 december 2015 Bellingwolde, Magnuskerk, 16.00 uur Bel Canto met op orgel Mathijs de Vreugd, kerstconcert met Weinachts-OratoriumJ ANUARI 2016 JANUARI 2016 Vrijdag 01 januari 2016 Noordbroek, Kerk, 15.30 uur Peter Westerbrink Nieuwsjaarsconcert FEBRUARI 2016 Zondag 21 februari 2016 Groningen, Lutherse kerk, 15.00 uur Erwin Wiersinga Populaire werken uit de Franse & Duitse Romantiek benefietconcert i.k.v. Schnitger 2017

voorwaarde dat de minimale looptijd tenminste vijf jaren is. Met ingang van 2014 volstaat een onderhandse akte, te downloaden op www.belastingen.nl. Een schenking aan de stichting is vrijgesteld van schenkbelasting. De stichting kan worden opgenomen in een testament als begunstigde via een legaat en/of als (gedeeltelijke) erfgename, vrijgesteld van erfbelasting. Legaten en testamentaire beschikkingen moeten via een notaris worden geregeld.


Orgelbouwnieuws Recente orgelrestauraties Dit jaar komen er weer een aantal belangrijke orgels gereed na een restauratie. In dit overzicht ziet u een beeldverslag van de orgelrestauraties van Ezinge (J.J. Moreau/P. van Oeckelen ca. 1760/1868, I/10), de 1e fase van de noodzakelijk geworden restauratie van het beroemde orgel van Noordbroek (A. Schnitger 1695/A.A. Hinsz 1768/H.H. Freytag 1809, II/P/25) en die van Uithuizermeeden (A.A. Hinsz, 1785, II/P/28). Vanwege de beschikbare financiën konden in Noordbroek alleen de windladen van het orgel worden gerestaureerd. De overige delen zullen moeten wachten op een volgende fase die bij de provincie moet worden ingediend. In de tijd tussen de 2e en volgende fase kan het orgel nog niet als een volledig gerestaureerd orgel beoordeeld worden: de zo bijzondere klank van het orgel kan immers pas in de 3e fase evenwichtig geretoucheerd worden. Het beroemde Martini-orgel te www.groningenorgelland.nl 30

Groningen zal dit jaar een grootonderhoudsbeurt krijgen (zie in deze agenda het verslag daarover van Henk de Vries). Het fraaie orgel van Meeden (Syborch/ Hinsz 1643/1751, I/9) zal naar het zich laat aanzien ook in 2015 in gebruik worden genomen. Ook de restauratie van het orgel te Nieuw Beerta –SOGK (W. Hardorff 1857, II/12) zal medio 2015 worden voltooid. Hetzelfde geldt voor de omvangrijke restauratie van het fraaie orgel in de Mariakerk te Uithuizermeeden. Deze is in het voorjaar van 2014 begonnen en zal medio juni van dit jaar klaar zijn. Het Lohman-Van Oeckelenorgel in de Doopsgezinde kerk te Sappemeer (G.W. Lohman 1855/Van Oeckelen 1866, II/P/22) heeft groot onderhoud ondergaan. Het evenals Ezinge decennialang in desolate toestand verkerende orgel in de RK Wilibrorduskerk te Oude Pekela (C.B. Adema & Zn. 1888/1896, I/10, 2 comb. treden) is eindelijk ook integraal geres-

taureerd. De officiële presentatie en inwijding van dit unieke Adema-orgel moeten t.z.t. nog plaatsvinden. De planvorming voor de 2e fase van de restauratie van het monumentale orgel in de Nieuwe Kerk te Groningen (J.W. Timpe 1831 III/P/42) is vrijwel rond. Het wordt wellicht 2016 dat het orgel gereed zal kunnen zijn. Vermeldingswaard is nog dat in Drenthe deelrestauraties zijn uitgevoerd aan twee ‘Groningse’ orgels, namelijk die te Havelte (J.W. Timpe/P. van Oeckelen 1819/1855, II/18) en Nieuw Buinen (P. van Oeckelen & Zn. 1879, I/10). Beide orgels zijn vorig jaar gereed gekomen. De gevolgen van aardbevingsschade Farmsum In de praktijk lopen soms zaken anders dan aanvankelijk was gedacht. De restauratie van het fraaie orgel van Farmsum (N.A. Lohman/P. van Oeckelen 1829/1869, II/P/28) heeft eerst al bijna twee jaar lang stil moeten liggen omdat bij de omvangrijke kerkrestauratie onder de kerkvloer vondsten werden gedaan van én schadelijke schimmel én fraaie 16de – en 17de eeuwse grafzerken uit de voormalige middeleeuwse kerk. Ook bleken de manuaalwindladen opnieuw inwendige scheuren te hebben zodat deze aanvullend moesten worden gerestaureerd. Tussentijds ontstond er echter aardbevingsschade aan de kerk van uiteenlopende aard. Het onderzoek van dat alles, het herstel en de nodige extra financiering namen veel extra tijd in beslag. De

voorgenomen restauratie van het tweede orgel in de Farmsumer kerk, het positieforgel van Roelf Meijer (1878, I/6) moet daarom enkele jaren worden uitgesteld. Als gevolg daarvan moest de orgelrestauratie met tussenpozen worden stilgelegd. In februari jl., toen er eindelijk flink aan de inbouw van de gerestaureerde onderdelen van het orgel kon worden doorgewerkt kwamen boven bij het orgel grote stukken pleister naar beneden. De werknemers zijn daar ternauwernood aan ontsnapt. Vanwege het veiligheidsrisico en het gevaar van veel dubbel werk aan het net in- en uitwendig schoongemaakte en in de was gezette orgel is het werk opnieuw stilgelegd. Wellicht kan er pas na de zomervakantie verder aan het orgel worden gewerkt. De garantie dat het orgel eind 2015 klaar zal zijn kan opnieuw niet worden gegeven. Al met al duurt het nu al vier jaar en mist de kerkelijke gemeente het orgel al bijna een jaar. Loppersum De prachtige dorpskathedraal van Loppersum is inmiddels prachtig gerestaureerd maar nu blijkt dat niet alleen de kerk flinke aardbevingsschade had maar dat nu ook het fraaie en historisch unieke orgel (Fam. de Mare, 1562/ca. 1590, H. Huisz, 1665, A.A. Hinsz, 1735, H.H. Freytag, 1803, II/20) fors is aangetast. De schade aan de kerk is bij de jl. kerkrestauratie hersteld maar nu moet er voor het orgel een aanvullend herstelplan worden gemaakt. De voorgenomen deelrestauratie 1e fase van het orgel zou in 2016 plaatshebben en begin 2017 worden voltooid.

Het zal mogelijk zo zijn dat door het extra schadeherstel omvangrijkere werkzaamheden aan het orgel zullen moeten worden uitgevoerd. Over het hoe en wat daarvan zijn inmiddels onderzoeken gaande. Later dit jaar zal duidelijk worden welke aanpak het meest voor de hand ligt. In diverse Groningse kerken worden herstelwerkzaamheden aan aardbevingsschade uitgevoerd. Daarom zijn deze kerken tijdelijk buiten gebruik. Allerlei orgels zijn daarbij voor die periode zo stofvrij mogelijk afgedekt. Voor de leden van de plaatselijke kerkelijke gemeente is dat al een ingrijpend gebeuren. De schade aan het orgel van Loppersum toont aan echter dat de schade aan monumenten zich niet meer ‘slechts’ bij gebouwen voordoet maar nu ook aan kostbare inventarisstukken zoals orgels die een aparte monumentencategorie vertegenwoordigen. Orgels zijn complexe bouwwerken en er kan veel geld voor nodig zijn om beschadigde instrumenten te herstellen. Wanneer ze misschien wel helemaal uit elkaar gehaald en weer in elkaar moeten

worden gezet en daarbij aardbevingsbestendiger moeten worden hersteld, kost zoiets, bij orgels van gemiddelde grootte, al gauw een ton per instrument of misschien wel het dubbele! Dus niet alleen de monumentale en eeuwenoude architectuur in deze provincie wordt aangetast maar worden nu ook in de muziekcultuur de gevolgen nu zichtbaar en hoorbaar. En het einde is erg onzeker zoals overal in het aardbevingsgebied. Tot nu toe is er in de totaalberekeningen van de herstelkosten van aardbevingsschade in deze provincie in geval van orgels niet anders rekening gehouden dan met het aanbrengen en wegnemen van beschermingsmateriaal en enig extra stem-


werk. De politiek doet er echter verstandig aan er rekening mee te houden dat daar nog enige miljoenen aan toegevoegd moeten worden als het ene na het andere orgel beschadigd raakt. Het Lopster orgel zou daarvan een niet zo

vrolijk makende voorbode kunnen zijn! Het spreekt vanzelf dat de meest kwetsbare orgels, zoals die met vrij-hangende constructies zoals Loppersum en Zeerijp, het meeste risico lopen. Zie voor verdere berichtgeving

Uitgelicht Ezinge, Protestantse dorpskerk

Op een van Groningens mooiste toeristische plekjes staat aan de rand van de hoge deels afgegraven terp een prachtig eenvoudig vroeg-romanogotisch kerkje met daarin een allercharmantst orgeltje dat daar in 1868 door Petrus van Oeckelen is neergezet. Daarvóór stond er ook al een klein oud orgel dat mogelijk door Snitger & Freytag in 1793 was geplaatst. Onderzoek heeft aangetoond dat het huidige instrument omstreeks 1760 gemaakt moet zijn door de Hollandse orgelmaker Johan Jacob Moreau, zoon van de beroemde Francois Moreau, de bouwer van het grote orgel in de St. Jan te Gouda. Waar het orgel vandaan komt is ondanks intensief onderzoek niet bekend, maar het zal waarschijnlijk uit een Rooms-Katholiek schuilkerkje in Zuid-Holland afkomstig zijn. Van Oeckelen had het orgel vóór de plaatsing in Ezinge geheel omgebouwd, maar had daarbij toch een belangrijk deel van het oude Vlaamse karakter ongewijwww.groningenorgelland.nl 32

zigd gelaten. Bijna alle oude pijpen kregen wel een andere plaats en functie toebedeeld. Daarbij verkleinde hij de dipositie van 12 registers (met veel hoge vulstemmen) naar 10. Daarbij liet hij in de windlade twee slepen, die ook nog in bas en discant waren verdeeld, onbezet. Al twee en halve maand na ondertekening van het contract kon het orgel op 13 september 1868 in gebruik worden genomen. In 1910 (Doornbos) en 1958 (Van der Bliek) heeft het instrument restauraties ondergaan. Daarbij zijn respectievelijk de windvoorziening vernieuwd (1910) en twee hoge fluitregisters geplaatst (1958). Vóór de restauratie verkeerde het instrument al ruim veertig jaar in een deplorabele toestand. Het orgel klinkt nu voor iedereen zoals men het nog nooit gehoord heeft. Ook de fraaie oude kleurstelling met een mahonie-imitatie, marmerwerk en vergulding is opnieuw aangebracht. Dit orgel is een fraai voorbeeld van hoe er in de 19de eeuw in Noord-Nederland werd omgegaan met oude orgels wanneer

de publicaties over de bovengenoemde orgels in kranten, tijdschriften en op internet, bv. de website van SGO. Stef Tuinstra

ze als tweedehandsje werden doorverkocht en elders door een financieel niet erg bemiddelde kerkgemeenschap werden aangekocht. Het typisch zuidelijke karakter van het orgel is nog heel goed te zien en te horen. De klank wijkt geheel af van de inheemse Groningse orgels. Eén van de in 1958 geplaatste (ook toen al oudere) registers is gehandhaafd en opnieuw fraai geïntoneerd als ware het een 18de eeuws register, het andere is vervangen door een nieuwe passende Mixtuur als klankkroon naar voorbeeld van het aanwezige 18de eeuwse pijpwerk. De overige overwegend 18de eeuwse registers zijn gebleven zoals Van Oeckelen ze in het orgel had gezet. Het karaktertistieke orgeltje heeft het klavier aan de achterzijde; er is geen pedaalklavier aanwezig. Het orgel van Ezinge wordt in gebruik genomen op vrijdag 11 september 2015 (16.00 uur). Op de Open Monumentendag zaterdag 12 september is er een open dag van 11.00 tot 16.00 uur. ’s Zondags is er een feestelijke kerkdienst om 9.30 uur.

Colofon De restaurateurs van de in dit artikel vermelde projecten waren als volgt. Adema’s Kerkorgelbouw: Oude Pekela RK kerk. Ahrend: Groningen Martinikerk Bakker & Timmenga: Loppersum. Mense Ruiter: Ezinge, Farmsum, Groningen Nieuwe Kerk, Havelte, Nieuw-Buinen, Noordbroek, Sappemeer Dps. Gez. en Tjamsweer. Reil: Uithuizermeeden. Van der Putten: Nieuw-Beerta.

Van Eeken: Meeden. Ook uiterlijk zijn enkele van de bovengenoemde orgels geheel hersteld door de specialist-schilders Helmer Hut en Jan Martens (Ezinge en Uithuizermeeden). Lof- en snijwerk: o.a. houten beeldsnijder/antiekrestaurateur Tico Top en orgelmaker Hanno Reil. De adviseurs bij de genoemde projecten waren/zijn: Peter van Dijk: Groningen, Martini- en Nieuwe Kerk Ton van Eck: Oude Pekela RK kerk

Henk Kooiker en Harald Vogel: Meeden Theo Jellema: Nieuw-Beerta Stef Tuinstra: Ezinge, Farmsum, Havelte, Loppersum, Nieuw-Buinen, Noordbroek, Tjamsweer en Uithuizermeeden. Henk de Vries: Groningen-Martinikerk, Sappemeer Dps. Gez.. Zoals altijd is de RCE bij alle projecten nauw betrokken. De rijksconsulenten zijn Rudi van Straten en Wim Diepenhorst.


Noordbroek, Hervormde dorpskerk Spannende tijden rond het orgel dat zovele harten in orgelland heeft gestolen, het SchnitgerHinsz-Freytgagorgel in Noordbroek. Hét orgel als symbool van de Schnitgerschool in Nederland en Noord-Duitsland. De drie beroemde generaties orgelmakers hebben alle drie een ongeveer gelijkwaardig aandeel in het instrument zoals het zich nu manifesteert. Drie en een half registers in het Rugpositief van het 24 registers tellende orgel zijn in de 19de en 20e eeuw door nieuwe vervangen, al het overige materiaal is nog oorspronkelijk. Naast grotere en kleinere restauratie- en intonatiewerkzaamheden in 1855 (Van

Uithuizermeeden, Protestantse Mariakerk Het monumentale Hinsz-orgel, het laatste van zijn oeuvre dat in 1785 enkele maanden na zijn dood werd opgeleverd, heeft een jaar lang een volledige restauratie ondergaan waarbij deze keer ook de orgelkast en de complete beschildering waren betrokken. Uitgangspunt was om zoveel als mogelijk de oorspronkelijke situatie van 1785 te herstellen, maar een aantal zinvolle kleine wijzigingen en toevoegingen zijn behouden. De oorspronkelijke windvoorziening, die tot aan 1931 in een aparte ruimte aan de zuidkant op de 1e verdieping van de toren stond, is in originele stijl gereconstrueerd en weer op de oude www.groningenorgelland.nl 34

Oeckelen) en in 1923 en 1926 (Holtman & Leemhuis) is het orgel ook in 1955 (Cor Edskes) en rond 1980 (Simon Graafhuis) deels geherintoneerd, waarbij de oorspronkelijke intonatie enigszins is gewijzigd. Als 2e fase van het totale restauratieproces zijn nu de windladen gerestaureerd. In de vervolgfasen komen de mechanieken, klavieren en het pijpwerk aan de beurt. Voor een klankretouche was in deze fase geen geld beschikbaar; de bestaande intonatie is nu dus niet noemenswaardig gewijzigd. Het restauratiewerk bood de gelegenheid veel onderzoek aan het instrument te doen, met name ook naar het hoe en wat van wijzigingen aan de intonatie door de jaren heen en de al dan niet

plaats opgesteld. De beschildering van het complete instrument met orgelbalkon uit 1862 door de Gebroeders Meenken te Uithuizen is geheel gerestaureerd. De zich daaronder bevindende originele zeegroene kleur met veel verguldwerk was ook fraai, maar die van 1862 is zo waardevol en creatief aangebracht dat ze vergelijkbaar recht doet aan het fraaie meubel met het uitbundige maar ook fraaie en verfijnd gemaakte lofwerk. Een inktinscriptie op het hoofdwerkwalsbord van H. H. Freytag laat zien dat hij ook aan dit orgel heeft gewerkt. De al in 1969 door de fa. Van Vulpen te Utrecht herstelde oorspronkelijke dispositie, waarbij ook een aantal registers waren gereconstrueerd, was uiteraard opnieuw

oorspronkelijke winddrukverhoudingen. In het kader hiervan zijn ook professionele audioopnamen van het instrument gemaakt waarbij de klank en aanspraak van alle pijpen afzonderlijk is vastgelegd en dat op twee verschillende winddrukken. Ook is bij de hoofdwerklade een extreem kleine kanaalinlaatopening tevoorschijn gekomen terwijl het aangesloten kanaal veel wijder is. Ook nu de windladen weer dicht zijn is daardoor de winddruk van het orgel bij wisselend spel en registratie niet zo stabiel als we van alle andere orgels van Schnitger en zijn school kennen. Deze windlade zal door Holtman in 1923 of 1926 zijn gerepareerd. Of deze situatie toen is aangebracht of toch al van eerdere da-

het uitgangspunt. Alleen zijn twee daarvan nu nieuw gemaakt omdat de pijpmaten destijds te wijd waren genomen, waardoor de klank teveel van die van Hinsz afweek. Ook de tongwerken hebben min of meer weer de originele bekerlengten zoals Hinsz ze in 1785 bedoeld had. De intonatie is met de kennis van nu zorgvuldig hersteld waarbij zoveel mogelijk de nog bestaande originele gegevens zijn gerespecteerd of als maatstaf genomen voor de reconstructies van zowel 1969 als nu. Het resultaat is een uitermate deftig en zangrijk orgel met een rijk kleurenpalet dat, ondanks haar monumentale grootte, voor deze kerk toch precies op maat is gemaakt! De ingebruikneming is medio juni dit jaar gepland.

tum dateert zal nog nader worden onderzocht. Omdat veel archief verloren is gegaan geven diverse aangetroffen potloodinscripties in het kastwerk een iets duidelijker beeld over degenen die in de 19de en vroege 20ste eeuw aan het orgel hebben gewerkt. Ook is er een mogelijke afbeelding van Herman Eberhard Freytag gevonden en ook de naam van een tot nu toe onbekende knecht van H.H. Freytag. Al met al klinkt het orgel weer ongeveer zoals voor de laderestauratie en zal menigeen zich vanaf 9 mei weer kunnen verheugen op de klanken van dit weergaloze instrument.


Restauratie Adema orgel Oude Pekela (1888/1898) Voor de restauratie van het Adema-orgel in de St. Willibrorduskerk te Oude Pekela werden in 1984 reeds plannen gesmeed. Het orgel had reeds een aantal kerkrestauraties doorstaan en was er niet zonder kleerscheuren afgekomen… In 1888 werd het orgel gebouwd door C.B. Adema en Zoon te Leeuwarden (de scheiding van de broers Carel en Piet was een feit, beiden werkten zelfstandig verder respectievelijk in Leeuwarden en Amsterdam), voor de toenmalige St. Willibrorduskerk. Die kerk is nu alleen nog maar te bewonderen op schilderijen uit die tijd. Het orgel had een gesloten kast met een vijfdelig (sprekend)


front, met daarin een tweetal windladen, elk voorzien van een afsluiter. De speeltafel, met één klavier en pedaal, werd vrijstaand (!) voor het orgel opgesteld. Het instrument telde negen registers en een reservering; de Trompet 8’. Toen in 1898 de huidige kerk gereed kwam, onder architectuur van de bekende kerkarchitect en Cuypersleerling Nicolaas Molenaar, werd het orgel herplaatst in de nieuwe kerk. Hierbij moest het westvenster vrij gehouden worden, waardoor een opstelling in twee delen een vereiste was. Door het delen van de orgelkast en het opstellen van de windladen in de lengteas van de kerk, ging de middentoren in het ontwerp verloren en werd een volledig nieuw

mechaniek gemaakt. De balg met pompinrichting werd tussen de orgelhelften opgesteld en midden voor de balg werd de vrijstaande speeltafel geplaatst (NB de enige vrijstaande speeltafel in het oeuvre van de Friese Adema’s). Een aantal kerkrestauraties verder verkeerde het instrument in de jaren tachtig van de vorige eeuw in deplorabele en onspeelbare toestand. De plannen uit 1984 vormden het uitgangspunt voor de uiteindelijke restauratie in 2013/14; na ruim dertig jaar stilzwijgen! Na demontage in 2013 werd het gehele instrument overgebracht naar het atelier van Adema’s Kerkorgelbouw, de voortzetting

van de Amsterdamse Adema-tak, vandaag de dag te Hillegom (ZH). In nauw overleg met de Rijksdienst RCA werden windladen, windvoorziening, pijpwerk en mechaniek geheel gerestaureerd. In de windvoorziening werd de afgesloten en deels verdwenen handpomp-installatie gereconstrueerd en werd een nieuwe motoropstelling gecreëerd. Daarnaast werden in de mechaniek delingen aangebracht in de extreem lange en dun uitgevoerde wellen. Het zwaar beschadigde pijpwerk werd geheel in eigen huis gerestaureerd, waarbij meerdere pijpen in stijl nieuw gemaakt werden. Het zwaar gehavende front werd in nauw overleg met Stinkens Orgelpijpenmakers te Zeist grotendeels gerestaureerd; van de 22 originele frontpijpen konden 19 pijpen behouden blijven. Slechts een drietal pijpen werd nieuw vervaardigd.

De winddruk werd proefondervindelijk vastgesteld, in nauw overleg met de adviseurs namens de Rijksdienst, de winddruk bedraagt thans 83 mm/wk. Het lange zwijgen van het instrument en de nauwelijks aangebrachte wijzigingen in intonatie voordien zorgden voor de verrassende klankgeving eind 2014. De intonatie werd zorgvuldig gecorrigeerd, de nieuwe pijpen aan het palet aangepast. Het ensemble vormt neemt een eigen plaats in in het voor Adema post Mozesen-Aaronkerk-tijdperk, met een gedeeltelijk teruggrijpen op de

ervaringen voorafgaand daaraan. Een aparte beleving in het Groningse orgellandschap! Als completering van de restauratie werd de sinds 1888 gereserveerde Trompet 8’ geplaatst. Het originele exemplaar te Deersum (Fr.) uit 1876 heeft model gestaan voor deze reconstructie. Het gerestaureerde instrument zal naar verwachting maart/april 2015 officieel in gebruik genomen worden. Ronald van Baekel, Adema’s Kerkorgelbouw sinds 1855.

Na restauratie en proefopstelling in het atelier werd het orgel in het najaar van 2014 teruggeplaatst in de kerk. De muren, die de natuurlijke achterwand vormen van het orgel, werden in de tussenliggende periode geheel ontdaan van stucwerk. Stof en gruis bleken echter een terugkerend probleem. Er werd voor gekozen de achterwanden van de beide orgelhelften op te bouwen uit grenen tussen het originele stijl- en regelwerk in, om het binnenwerk optimaal te beschermen tegen invallend stof en gruis. Ook een nieuw afsluitend dak uit grenen werd aangebracht. De grenen zijkasten werden opnieuw geschilderd in imitatie-eiken. www.groningenorgelland.nl 37

Een kijkje over de grens: orgel Doopsgezinde kerk te Leer (BRD) gerestaureerd Al timmeren de Groninger orgelmakerijen misschien publicitair niet zo aan de weg, toch zijn ze volop actief, ook in het buitenland. De firma’s Ruiter en Feenstra zijn geregeld in (niet alleen) Duitsland te vinden en Sicco Steendam heeft bijvoorbeeld goede connecties (en opdrachten) in Noorwegen. Orgelmakerij van der Putten heeft een welhaast wereldwijde klantenkring, getuige eerdere leveringen van instrumenten naar o.a. Duitsland, Italië, Japan en de USA, de recente bouw van een nieuw kistorgel voor een Japanse opdrachtgever en de in 2014 voltooide restauratie van het orgel in de Doopsgezinde kerk van Leer. De Mennonitenkirche in Leer (Ostfriesland), niet ver over de Duitse grens, is een eenvoudige classicistische zaalkerk uit 1825. In dat gebouw plaatste de plaatselijke orgelmaker Wilhelm Eilert Schmid een jaar later een nieuw éénklaviers orgel met tien registers. Na diverse plannen in 1860 voor herstel en eventueel uitbreiding, sloot men in juli van datzelfde jaar een contract met orgelmaker Brond de Grave Winter uit Emden (maar geboren in Leer als telg uit een geslacht van goudsmeden) voor de bouw van een nieuw orgel. Tussen in de negentiende eeuw in Ostfriesland opererende orgelmakers als Rohlfs, Schmid en Gerd Sieben Janssen, vormt De Grave Winter (Leer 1824 – Emden 1892) in zoverre een buitenbeentje, omdat hij het orgelmakersvak www.groningenorgelland.nl 38

niet in de eigen regio leerde, maar van ongeveer 1845 – 1849 in Saksen. Karakteristieke elementen in zijn bouwwijze doen vermoeden dat hij heeft gewerkt bij Urban Kreutzbach in Borna. Vanaf 1849 was De Grave Winter actief in Ostfriesland. Van zijn orgels zijn, behalve dat in Leer, alleen nog de niet of nauwelijks meer bespeelbare instrumenten over in Mitling Mark (1859 – 1860) en Mittegroßefehn (1859). Het orgel in Leer (Manuaal met 8 stemmen, Pedaal met twee registers) kostte in totaal 894 Reichstaler, was nagenoeg geheel nieuw en heeft een opmerkelijk front; alleen het gedeelte daarvan in de balustrade is waarschijnlijk overgenomen van het vorige orgel. Over de verdere onderhoudsgeschiedenis is weinig bekend. Duidelijk is, dat de frontpijpen vanwege de Eerste Wereldoorlog waren vervangen door zinken exemplaren, terwijl in de dispositie de Oboe 8’ (volgens het bewaard gebleven bestek ‘ein ganz neues Rohrwerk, welches noch selten ist’) was vervangen door een modernere equivalent. De Doppelflöte 8’ was vervangen door een Gambe 8’, welke naderhand nog was gewijzigd in een Quintadena 8’. Algehele slijtage en een ingezet verval maakten grondig herstel noodzakelijk. Mede dankzij stimulansen van Eeuwe Zijlstra (organist van de Doopsgezinde kerk Groningen, met welke gemeente die in Leer nauwe banden onderhoudt) kon dit worden gerealiseerd. De res-

tauratie annex gedeeltelijke reconstructie werd in 2013 – 2014 uitgevoerd door Orgelmakerij Van der Putten met LKMD Winfried Dahlke uit Leer als ‘Sachverständiger’. Deze bespeelde het instrument ook tijdens de feestelijke ingebruikneming op zondag 28 september 2014. Het instrument werd grondig gerestaureerd, waarbij naast ‘Saksische’adviezen van Thomas Wolf (Vogtländer Orgelbau, Limbach), de eerder genoemde andere orgels als eventueel ijkpunt of referentie dienden. Alleen voor de Oboe 8’ werd bij gebrek aan een goed voorbeeld een gelijknamig tongwerk in Ladegast-mensuren vervaardigd (Friedrich Ladegast werkte omstreeks 1840 ook drie jaar bij Kreutzbach) door pijpmaker Henry Güntzel (Rosenbach, Saksen). De dispositie is nu als volgt : Manual (C – f ’’’) Principal 8’ binnenpijpwerk origineel, frontpijpwerk tin, gereconstrueerd Gedackt 8’ origineel, C-H hout, rest metaal Doppelflöte 8’ hout, gereconstrueerd (naar voorbeeld Mitling Mark) Octave 4’ origineel, metaal Flöte 4’, origineel, C –f ’’ hout (open), vanaf fis’’ metaal, conisch Quint 3’origineel, metaal, conisch Flautino 2’, origineel, metaal, conisch Oboe 8’bas/disc., gereconstrueerd, doorslaand Pedal (C – c’)

Subbaß 16’ origineel, hout (gedekt) Violon-Cello 8’origineel, hout (open) Winddruk: 63 mm Toonhoogte: 442 Hz (bij 18º) Temperatuur: evenredig zwevend Met de reconstructie van dit instrument is een nieuw element toegevoegd aan het toch al zo boeiende Ostfriese orgellandschap met voor velen van ons minder bekende, maar zeker niet minder fraaie instrumenten, en geeft het een verrassende kijk op de manier waarop Brond de Grave Winter orgels bouwde. Hopelijk leidt het resultaat van dit herstel tot stimulansen om ook zijn

instrumenten in Mitling Mark en Mittegroßefehn weer passend ‘aan de praat’ te krijgen. En voor wie al dit fraais nog niet zelf heeft gezien en gehoord, verwijs ik graag naar de vele concerten in Ostfriesland en de dag-excursies van het Organeum in Weener. Zo is er bijvoorbeeld een wandelexcursie in Leer op zaterdag 14 april 2015, waarbij niet alleen het door Hendrik Ahrend deels gerestaureerde grote orgel in de Grote Kerk (waaraan ook nog Marten de Mare, Hinsz en Brond de Grave Winter hebben gewerkt) te horen zal zijn, maar ook het hierboven beschreven orgel in de Mennonitenkirche (zie www. organeum-orgelakademie.de). Victor Timmer

informatie: Ingrid Noack – Kirschner, Bericht über die Restaurierung der Brond de Grave Winter Orgel in der Mennonitenkirche in Leer/ Ostfriesland, Finsterwolde 2014; zeer gedetailleerde en geillustreerde uitgave van Orgelmakerij van der Putten (Finsterwolde,- www.orgelmakerij.nl), bij hen beperkt verkrijgbaar voor € 15, alsmede mondelinge mededelingen van de orgelmakers Ingrid Noack en Winold van der Putten]; Veranstaltungen 20142015 Organeum (brochure).


Oldtimer Service EASTEND

wie kriegn t wel klaor

Koos Tiggelaar Emmaweg 58 9981 VC Uithuizen 06 28718740

www.oldtimer-restauratie.nl www.groningenorgelland.nl 40

Draagt u ook een pijpje bij? De plannen tot herbouw van het Lutherse Schnitger-orgel (1699/1717) in de stad Groningen zijn in een beslissende fase gekomen. De stichting heeft zoals u bekend is gekozen voor de Gronings/Zwitserse orgelmaker Bernhardt Edskes. Deze firma heeft grote expertise in toonaangevende restauraties (Schnitger-orgels Nieuw Scheemda, Uithuizen en Mariana, Brazilië) en een geslaagde kopie van het Schnitger-orgel van Grasberg in de Waisenhauskirche in Basel. Uitgangspunt voor de reconstructie is de ontstane situatie van 1717. Het orgel komt in de zgn. ‘Kammerton’-hoogte terug zoals het in het contract van Garrels en Radeker (Schnitgers meesterknechten die het orgel hebben uitgebreid in 1717) recentelijk is ontdekt. Vanuit praktisch oogpunt is er een separaat continuoklavier gepland waarmee het manuaal vanuit de positie van de cantor (-organist) bespeeld kan worden. De originele musicerende engeltjes zijn teruggevonden op het van Oeckelen-orgel in Appelscha en deze zullen zo mogelijk worden teruggeplaatst. Naar onze mening voegt het nieuwe instrument niet alleen een orgel toe aan het bestaande Groninger Schnitger-instrumentarium maar is het bovendien een reconstructie van de hele muzikale setting op zichzelf. Een belangrijk argument was de toonhoogte a1=415 Hz, die het orgel ideaal voor het samenspel met barokke instrumenten en ensembles maakt. Het gebruik van een kerkorgel bij uitvoering van cantates is een oude praktijk die de laatste jaren sterk in opkomst is, kijk bijvoorbeeld naar het “All of Bach” project van de Nederlandse Bachvereniging. Ook in de stad Groningen willen we in 2017 deze bijzondere en ook authentieke dimensie toevoegen. Anderzijds is dit het feestelijke moment (500 jaar na de Reformatie, 400 jaar na het ontstaan van de Ev.-Lutherse Gemeente Groningen en 300 jaar na de ombouw van het oorspronkelijke orgel in het kerkgebouw waar de grote

meester Arp Schnitger ter kerke ging) om de stad en de kerk het instrument ‘terug te geven’. Arp Schnitger wordt alom gezien als de “Stradivarius onder de orgelbouwers”. Er is echter van hem in Nederland geen orgel bewaard gebleven van het type Hoofdwerk-Borstwerk-Pedaal. Het te bouwen orgel vormt ook daarom ook een waardevolle en unieke toevoeging aan het orgelbestand van Stad en Ommeland. Dit jaar, 2015, is het jaar van de waarheid. Hoewel de eerste toezeggingen binnen zijn gekomen is er nog een gapend gat! We hopen dit te dichten met substantiële fondsen bijdragen, met Gulle Gevers, maar ook via ons orgelpijpadoptieproject.

In september dit jaar zal het gat grotendeels gedicht moeten zijn. Van cruciaal belang dus om het project te doen laten slagen. Daarbij rekenen we natuurlijk op uw steun, ook alle kleintjes helpen! Adopteer een pijp, of bestel alvast speeltijd op het orgel, of bezoek een van de benefietconcerten die vanaf dit seizoen zullen worden georganiseerd. Al deze mogelijkheden staan op een website, zie daarvoor www. schnitgerorgel2017.nl. U mag ook rechtstreeks overmaken op NL12 RABO 0365 2143 45. Onze Stichting beschikt over een zgn. ANBI(cultureel) status. Uw giften zijn dus belastingtechnisch aftrekbaar. Namens de Stichting Albert Rodenboog, Leens. Comité van Aanbeveling Commissaris van de Koning, drs. Max van den Berg Prof. Dr. Ton Koopman Prof. Dr. Masaaki Suzuki Prof. dr. Harald Vogel Aart van Bochove (oud-voorzitter Nederlandse Bachvereniging) Prof. dr. Sibrand Poppema (voorzitter CvB Rijksuniversiteit Groningen)


Noord-Nederlandse Orgel-Academie

Tuinstra is een erkende autoriteit op het gebied van de Noordduitse en Noordnederlandse orgel-cultuur. Hij laat op deze uitgave drie dingen horen: Böhm is een onderschatte componist, het Jacobi-orgel heeft meer kleurschakeringen dan je ooit voor mogelijk zou hebben gehouden en hijzelf is een onovertroffen interpreet van dit repertoire. Om nog maar te zwijgen van het prachtige gebonden boek van 225 pagina’s waarin dit alles gehuisvest is. Siebe Riedstra. Een 10 in Luister, maart/april 2012. Reeds eerder hebben we op opnames en live kunnen genieten van Tuinstra’s bijzondere inventiviteit en creativiteit in het samenstellen van registercombinaties en de verdeling van de verschillende stemmen over de diverse klavieren. Deze opname bevestigt Tuinstra’s reputatie op dit domein en overtuigt de luisteraar dat het Noord-Duits barokorgel als een afspiegeling van het barokorkest- en koor, de Imitatio Instrumentorum moet worden beschouwd. Deze opname is voor mij zeker een van dé revelaties van 2012. Welgemeende felicitaties! Luc Bastiaens - Orgelkunst (B), oktober/november 2012 Het was wachten op een representatieve, integrale opname van Böhms orgel-oeuvre op het soort instrumenten dat de componist zelf bespeelde. Daarin voorzag de Groningse organist Stef Tuinstra. In alle 31 opgenomen werken blijkt dat de orgelklank in combinatie met de hervonden uitvoerings-praktijk tot zeldzaam levendige en vernieuwende interpretaties leidt. Christo Lelie in Trouw, 20 maart 2012 Tuinstra öffnet des Fenster Böhms in eine reiche, fantasievolle Klang- und Formenwelt, nicht zuletzt auch ein Verdienst der Transparenz und Klangfarben perfekt verbindenden Aufnahmetechnik. Vor allem der Nicht-Fachmann erfährt wie Interpreten mit Böhms nicht vollständig notierter Musik umgehen können und sollen. Andreas Bomba in Ars Organi, Jrg. 62/3, september 2014 Rarely does one find every aspect of an organ recording, playing, organ, registrations, etc., on such a high level! The playing and use of the organ is really masterful, musical and interesting. The sound of the recording is really great as well with a nice presence and envelopment, something absent from the vast majority of recordings. Paul Fritts, Organbuilder, Tacoma USA

Georg Böhm (1661-1733) Keyboard Works Stef Tuinstra - Organ & Harpsichord Op het label Document van Okke Dijkhuizen

Schnitger-orgel (Jacobikirche Hamburg) Hinsz-orgel (Mariakerk Zandeweer) Zell-klavecimbel (Museum für Kunst und Gewerbe Hamburg) Raadpleeg de website van de NNOA voor informatie over onderwijs, orgelbouwadviezen en cd-bestellingen. NNOA / Stef Tuinstra De Lijnbaan 29 9781 LJ Bedum Tel. 050-5490337 Fax 050-5491944 Mobiel 06-53523779 E-mail [email protected]

3 cd’s

+ Boekwerk (223 blz.) in 4 talen Nederlands-EnglishDeutsch-Français

Een 10 in Luister: ‘Stef Tuinstra…een onovertroffen interpreet van dit repertoire’.

€ 33,95 + € 2,70 verzendkosten (Europa € 7,20) o.v.v. ‘Böhm-album’. IBAN-nummer: NL22 RABO 0162 5219 95 EUR BIC-code: RABO NL 2U

w w w . n n o a . n l


Mijn CD speler staat rood gloeiend en wil een beetje rust, maar ik gun het hem niet. Wat een creativiteit in interpretatie, registraties, muzikaliteit, de orgels, de tekst en uitleg,... Buitengewoon geweldig ! Deze muziek wordt uitgetild tot een hoger niveau. Ik ben ervan overtuigd dat het 300 jaar geleden zo zou geklonken hebben. Bart Jacobs, organist kathedraal Brussel.

Stichting Groningen Orgelland is in 1969 opgericht ter gelegenheid van en als vervolg op de in dat jaar in Groningen gehouden internationale bijeenkomst rond de herdenking van de grote orgelmaker Arp Schnitger. De Schnitgerorgels zijn inmiddels bekend als de instrumenten waarvoor organisten, orgelbouwers en studenten van over de gehele wereld naar NoordNederland en het aangrenzende Duitse gebied komen. De Stichting Groningen Orgelland werkt samen met het (Duitse) Arp Schnitger Gesellschaft om de waarde van deze orgels in woord, beeld en geluid blijvend onder de aandacht te brengen. De Schnitgerorgels zijn een dankbaar speerpunt in de doelstelling van de stichting om de historische orgels in de provincie Groningen in stand te houden en daar meer bekendheid aan te geven. Activiteiten De SGO is de koepelorganisatie voor de orgelactiviteiten van de (plaatselijke) orgelcommissies in de provincie Groningen. Jaarlijks terugkerende activiteiten van de SGO zijn onder meer het orgelconcours voor amateurs op een van de orgels in de provincie Groningen, de organisatie van één- of meerdaagse orgelexcursies en het inrichten van een orgeldocumentatie- en orgelinformatiecentrum gedurende de zomermaanden in de Martinikerk te Groningen. Daarnaast verzorgt de SGO de

publicatie van boeken, brochures en cd’s, (waaronder de uitgave van de orgelencyclopedie waarin alle orgels in Groningen zijn beschreven). De SGO maakt zich sterk voor het gebruik van en het bekendheid geven aan het orgel voor educatieve doeleinden, stimuleert (met derden) de toeristische en educatieve ontwikkeling van het cultuur-historisch erfgoed in Groningen (meer specifiek van het orgelbestand), verstrekt adviezen over onderhoud en restauraties van orgels en draagt daar zo mogelijk financieel aan bij. De activiteiten zijn alle opgenomen in de jaarlijks in maart/april verschijnende Groninger Orgelagenda. Contact Internet: www.groningenorgelland.nl E-mail: [email protected] Voor inlichtingen: Tel. 0595 - 413518 Post: Postbus 1467 9701 BL Groningen Donateurs Orgelkenners en -liefhebbers die de orgelcultuur in de provincie Groningen een warm hart toedragen kunnen met hun donateurschap de Stichting Groningen Orgelland ondersteunen. Donateurs krijgen de orgelagenda toegezonden en ontvangen korting op deelname aan de activiteiten en op de CD- en boekuitgaven van de stichting.

De donateursbijdrage is minimaal € 15,00 per jaar. Onze stichting is gekwalificeerd als een culturele ANBI, de fiscale aftrek wordt hierdoor verhoogd met 25%. Orgelconcerten De orgelconcerten worden georganiseerd door de orgelcommissies en plaatselijke stichtingen. Informatie over de concerten en mogelijkheden voor het bespelen van orgels is bij hen te verkrijgen. Zie hiervoor de adressenlijst en op onze website. Orgelconcours Orgelconcours voor amateurorganisten, jaarlijks op een van de orgels in de provincie Groningen. Coördinatie: Hilda RodenboogKuipers, Strengstraat 6, 9965 PL Leens. Tel. 0595-571869. E-mail: [email protected] Verzendhuis (boeken, brochures, cd’s, foto’s) A. H. Veening, Havenweg 48 9982 ED Uithuizermeeden Tel. 0595 - 413518 E-mail: [email protected]


Bestuur Stichting Groningen Orgelland voorzitter: H. Jager (beleid en bestuur) Statenlaan 23, 9901 HA Appingedam 2e voorzitter: E. Pol (beleid en organisatie) Mondriaanstraat 31, 9718 MJ Groningen secretaris: A.W.A. Lukassen (algemene zaken en projecten) Briljantstoep 125, 9403 SB Assen penningmeester: B. van der Ploeg (subsidies, belastingen en donateursadministratie) Tulpstraat 22, 9951 GW Winsum A. Rodenboog (publiciteitsadviseur) Strengstraat 6, 9965 PL Leens A. Rots (subsidies restauratie en onderhoud orgels) Rijksweg 87, 9918 PD Garrelsweer A.H. Veening (publicaties en orgeldocumentatie-centrum) Havenweg 48, 9982 ED Uithuizermeeden


H. Beek (algemene zaken en projecten) Klipper 49, 9801 MT Zuidhorn J. Oostindiën (coördinator belastingzaken) Loohof 21, 9965 TR Leens Werkgroep Orgelinformatie-centrum Coördinator: S. Wijma, Bedum Tel. 050-3012053 Webbeheer Anjo de Haan Freelance Fotografie, WWW Atelier, www.anjodehaan.nl Bankrelaties Nederland: IBAN: NL97 INGB 0001 8066 45 BIC: INGBNL2A IBAN: NL65 INGB 0669 9145 09 BIC: INGBNL2A Duitsland: Sparkasse Leer-Wittmund Konto Nr 2055747, BLZ 28550000 UST-ID: DE117262567 Kamer van Koophandel 41009505 ANBI- (RSIN) 80601327

AdvertentieJSB_2015_AdvertentieJSB_2007 11-03-15 11:52 Pagina 1

NIEUW AUGUSTUS 2015 Katharinenkirche Hamburg

Sietze de Vries speelt werken van Praetorius, Reincken, Bach en improvisaties op het door Flentrop gereconstrueerde ‘Reincken-orgel’

Dübendorf

Sietze de Vries en de Roden Girl Choristers zijn te horen met werken van Bach, Mendelssohn en improvisaties. Het wordt de eerste CD van het Edskes-orgel in de kerk van Maria Frieden te Dübendorf (Zwitserland)

www.jsbrecords.nl

Blauwe Engelen in het Koor

Nieuwe CD van Johan Brouwer

Rein Pol in de Martinikerk

“Bach en de Franse Barok” (5***** DvhN), muziek van Couperin, Forqueray, Böhm en Bach.

3 juli t/m 28 augustus

Gespeeld op een kopie naar een instrument van Pascal Taskin (1669) gebouwd door David Rubio (1979)

ma-za 11-17 uur - zo 14-17 uur

Verkrijgbaar via www.groningenorgelland.nl of Email [email protected]

Toegang € 2,50 - www.martinikerk.nl 2015 Martinikerk.indd 1

10-02-15 16:03

37 REGISTERS, PRESTANT 16’ IN FRONT REIN MECHANISCHE TRACTUUR, VRIJSTAANDE SPEELTAFEL

Bernhardt H. Edskes Orgelbau Klassieke orgelbouw: Nieuwbouw en Restauratie

BRUNNACKERWEG 10, CH 5610 WOHLEN, ZWITSERLAND TEL+FAX 0041 56 622 64 87 / 0041 56 622 67 04, MOBIEL 06 511 95 700, E-MAIL: [email protected] ADRES NEDERLAND: POSTBUS 49, 9990 AA MIDDELSTUM

GRAFISCHE VERZORGING EN FOTOBEWERKING COVER: STUDIO VINCENTI DORDRECHT

PFARRKIRCHE DÜBENDORF-ZÜRICH, 2014

GRONINGER ORGELAGENDA 2015

m 28 augustus. ma-za uur - zo uur. Toegang 2,50 -

Recommend Documents