Jozua 6: 20,21
SERIE OT: 7 (Joz. t/m 2 Sam)
Houten, 15 jan.2012
Z. Opw. 181 (2x) Belijdenis van afhankelijkheid Vredegroet van de Heer Z. ZG 218 (zie bijlage) mel. Ldb. 460 Gebed L. Deut.7 Z. Ps. 21:1,2,5 L. Joz. 5:13-6:5 Kindermoment Z. GK 12 (Jericho) T. Joz. 6:20,21 Woordverkondiging Z. Opw. 236 / Ldb. 457 (heilig, heilig, heilig) Lezing van Gods wet Z. GK 178:1,3,5 Dankgebed + voorbeden Collecte Z. Ps. 149 Zegen van de Heer
ALS GOD LIEFDE IS… WAAROM DAN AL DAT GEWELD? In de profetie van Hosea (13:14) staat een huiveringwekkende uitspraak van God: “Ik ken geen medelijden meer”. Laten we de tekst van de preek tot ons doordringen dan kan je datzelfde treffen; waar is het hart van de Heer gebleven? Dat prachtige verhaal wat we zo smeuïg aan de kinderen kunnen vertellen over de val van Jericho… “Toen de ramshoorn had geklonken brak het volk uit in een donderend geschreeuw. De muur stortte in en iedereen klom de stad binnen vanaf de plaats waar hij zich bevond. Ze namen de stad in en doodden alles wat erin was, zowel mannen als vrouwen, zowel kinderen als bejaarden, zowel runderen en schapen als ezels…”. Geen medelijden… Ik kan er niets aan doen, maar ik moet denken aan de val van Srebrenica, waarbij duizenden mannen de dood vonden. En nu staan Mladic en Karadic – geen medelijden! - terecht voor het Internationaal Strafhof in Den Haag. Ze vertrekken geen spier. Zou Jozua de Hebreeër daar ook niet hebben moeten staan vanwege misdaden tegen de menselijkheid? Vanwege genocide, volkerenmoord? De islamitische jihad wordt op veel plaatsen uitgeroepen: de religieuze heilige oorlog! En wat dat betekent zie je overal op deze wereld. 9/11 staat met grote letters geschreven in onze geschiedenis. En wat er verder Joz_6_OT_7_V2
17-1-2012 8:34
1/5
volgde. Hamas.. dat Hebreeuwse woord betekent nota bene geweld! En je weet wat dat letterlijk betekent. Wat is het verschil met wat je leest in het boek Jozua? Wat is het verschil met de opdracht die God al bij monde van Mozes gaf en die je leest in Deut. 7, over die 7 volken die zijn eigen volk moest doden… hun kleine kinderen doodgeslagen, verpletterd tegen de rotsen (Ps.137) hun zwangere vrouwen opengereten…. Is het niet een redeloze haat zoals je die tegenkomt in Psalm 139…? Die psalm zou toch al lang nr. 1 van de psalmen top 10 zijn, als juist die passage er niet in zou staan? Je schaamt je dood als christen uit 2012… het is niet te verkopen. Het liefst zou je het wegmoffelen, zoals ooit Marcion al deed in de 3e, 4e eeuw na Christus: de God van het Oude Testament is definitief een andere God dan die van het Nieuwe Testament. Want als God liefde is, waarom dan zoveel geweld in het Oude Testament? Wanneer we met elkaar in 2 preken de boeken Jozua tot en met 2 Samuel voor het voetlicht halen, is er aan deze vraag niet te ontkomen. Maar laten we ons niet verbeelden een antwoord te formuleren dat op al onze 21eeeuwse vragen een 21eeeuws antwoord zou kunnen geven dat voldoet. Het is inderdaad zo: andere tijden. Duizenden jaren geleden. Maar wel staat het allemaal in onze Bijbel, het hooggeprezen, onvolprezen Woord van God. De Bijbel is een heilig boek. De Bijbel is ook een bloedig boek. Ze staat midden in de rauwe menselijke werkelijkheid. Vanaf de broedermoord op Abel (Gen. 4) tot en met die zielen onder het altaar (Openb. 6) stroomt het bloed over de aarde en roept het tot God om wraak. En wat is er niet een geweld gebeurd tussen die beide gebeurtenissen! Daar zit overigens wel verschil in. Niet alle geweld is hetzelfde geweld. Veel geweld in de Bijbel wordt beschreven als feit en lang niet altijd lees je van opdrachten tot geweld, zoals in Deut.7 en Joz. 6. God zelf gaf in Deut.20 een oorlogswet. Een procedure voor een vredesregeling zouden wij zeggen. Relatief mild is die wet: als Israel oorlog wil voeren moet ze een stad altijd eerst slavernij / herendiensten, aanbieden > behoud van leven! Pas als dat geweigerd wordt, mag er overgegaan worden tot oorlog. Maar ook in die oorlog mogen alleen mannelijke slachtoffers worden gemaakt; vrouwen en kinderen worden buit gemaakt en dus in zekere zin beschermd. Je mag rustig stellen dat te midden van al dat geweld het Oude Testament dat geweld eerder ontmoedigt dan aanmoedigt. Eerder begrenst dan het zijn beloop maar laat. Eerder kritisch is dan lovend. Ten slotte ligt diep in het Oude Testament verankerd de overtuiging dat de mens het door geweld niet redt. Het verkondigt niet een wereldwijde jihad, maar dat het woord van YHWH wereldwijd zal klinken en dat de volken zullen komen, schuilend bij het recht van God (Jes. 2:4). Hoe lezen wij vandaag het Oude Testament? Dat is eveneens een belangrijke vraag vooraf. Heel belangrijk is het (1) dat we ervoor oppassen onze hedendaagse normen, waarden en inzichten bij voorbaat op te leggen aan de Bijbel. Laat de teksten, hoe dwars en bevreemdend ze soms ook overkomen, eerst maar eens volledig uitspreken, in hun eigen verbanden, met hun eigen taal en zeggingskracht. En daarbij (2) is ook de heel brede context van belang. De grondlijnen en de kaders van de Bijbel moeten we steeds mee bedenken. Het gaat – echt waar! – om heilsgeschiedenis! De achtergrond van Genesis 3;15: de moederbelofte over die vijandschap die God stelt – is onmisbaar. Er zijn in die zin geen te isoleren gevallen denkbaar, die niet op de een of andere manier gelinkt zijn aan het plan van God om de mensheid te verlossen, door Jezus Christus, Messias. En ten derde is het goed te bedenken dat niet wij geroepen zijn God te verdedigen. Dat kan Hij zelf het allerbest. Wij worden geroepen Hem te volgen, ook in onze vragen en twijfels. God is in zijn heiligheid en majesteit trouw aan zijn eens gegeven woord. En dan komt toch – midden in de vraagstelling van Joz_6_OT_7_V2
17-1-2012 8:34
2/5
vanmorgen - de les van Rom. 15 weer naar voren: alles is geschreven, opdat wij, door te volharden en door troost te putten uit de Schiften zouden blijven hopen… om Hem lof te brengen! --------------------------------------------------
Dat neemt niet weg dat we er wel mee blijven zitten, met die vragen naar al dat geweld. Want het blijkt toch wel het geval te zijn, dat het volk van God die 7 volken tot op de laatste mens moest uitroeien. En daarnaast gold dat ook nog het volk Amalek, dat de woede van God voor altijd heeft opgewekt, vanwege die laffe aanval in de rug tijdens de reis door de woestijn. Die afstraffing komt ooit aan de orde in 1 Samuel.. en later nog, de definitieve afrekening in 1 Kronieken 4 (vs.43) Tot in de gebeurtenissen in het boek Esther kom je Amalek tegen, in de persoon van Haman. Over diepgaande vijandschap gesproken… de antithese ten top! Op de oorlogswet in Deuteronomium 20, die ik zo-even noemde, gold één uitzondering. Die gaat over die zeven Kanaänitische volkeren uit Deut.7. Over hen zegt God dat Israel hen helemaal moet verdelgen, tot de laatste man. Die opdracht stond helemaal in het teken van wat we in de vorige preek aan de orde hadden: Wees heilig, want Ik ben heilig (Lev. 19;1,2). Hier, in die heiligheid van de Heer, staat alles op het spel. In dit bijzondere heilshistorische kader moeten we dan ook plaatsen wat het Oude Testament verkondigt over de verbijsterende gerichten van God, over het verdrijven van de Kanaänieten , over de zeer strenge straffen, over de uiterst secure wetgeving rondom de vragen van rein en onrein etc. En daarbij staat de keuze van God voor zijn volk net zo goed centraal! We gaan voor een goed begrijpen even terug in de tijd van het Oude Testament. Terwijl Abraham als vreemdeling in Kanaän verblijft, krijgt hij te horen dat zijn nageslacht dat land als blijvend bezit zal ontvangen (Gen.12:5-7) Later volgt de boodschap dat dit nog niet direct het gevolg zal zijn, want zijn nakomelingen zullen eerst nog eeuwen vreemdelingen zijn in een ander land, een land van slavernij en onderdrukking. Egypte! Maar vierhonderd jaar later zullen ze terugkeren, want pas dan hebben de Amorieten zo veel misdaden bedreven dat de maat vol is. (Gen.15;16). De maat van Gods woede over het kwaad, daar gaat het dan om. Amorieten is hier de algemene benaming voor de volken van Kanaän, die zeven volken. Deze uitspraak houdt in dat de intocht van de Israëlieten als goddelijk oordeel over de ongerechtigheid van de bewoners voltrokken wordt. God beoordeelt als Schepper van hemel en aarde alle volken (vgl. Rom.1:18-32). De Amorieten zullen voortgaan met zondigen tot hun schuld volkomen is, zodat de door God gestelde grens bereikt wordt. Zoals ooit de zondvloed kwam, als oordeel van God over de toenmalige wereld… In het boek Leviticus worden met name de Molochdienst genoemd en de seksuele uitspattingen als aanleiding voor Gods gericht. Molochdienst… dat gaat over mensenoffers, kind-offers… (Lev. 18: 21). Seksuele uitspattingen… denk aan het vernietigende oordeel van God over Sodom en Gomorra en die andere steden, Adama en Zeboim (Gen.18) en Zoar dat mocht blijven bestaan ter wille van de rechtvaardige Lot… maar kijk dan eens naar zijn dochters, de moeders van Moab en Ammon (Gen.19, slot) , broedervolken van Israel later, net zoals Edom via Ezau… en die stonden nooit op de nominatie om uitgeroeid te worden! De volkerenlijst van Genesis 10 vertelt ons over hen als afstammelingen van Cham via Kanaän, diens zoon. Daarbij is Genesis 9:25 ook van belang, waar Joz_6_OT_7_V2
17-1-2012 8:34
3/5
Noach Cham in zijn kinderen vervloekt. Je kunt veel vragen stellen bij deze uitspraak, maar in Gods Naam spreekt Noach blijkbaar een oordeel uit over Kanaän en zijn nageslacht. Dat oordeel wordt mede gerealiseerd door de verovering van hun land door de Israëlieten. De nazaten van Abraham ontvangen het land niet als rechthebbenden, maar als genadegave: ze zijn erfgenamen van Gods belofte! Ze krijgen het land op de condities van het gesloten verbond: als zij overtreden staat hen hetzelfde lot te wachten. Dat komt straks ook aan het slot van het boek Jozua aan de orde als je leest over de zegen en over de vloek: ik en mijn familie… wij zullen de HEER dienen. En jullie, zo klinkt de vraag daar? In het beloofde land zullen ze mogen blijven leven als ze gehoorzamen in geloof, in hoop en in liefde, maar bij ongehoorzaamheid worden ze uit het land verdreven (Lev. 26; Deut.28; Joz.24) al is na bekering terugkeer altijd mogelijk. De grote ballingschap spreekt boekdelen… Het gaat dus niet om relaties tussen mensen onderling of om verhoudingen tussen volken, maar om het oordeel van God alleen over de zonden van die volken. Israël bepaalde niet zelf welke volken ten onder zouden gaan of juist niet. Dat oordeel lag bij YHWH. In die zin was het oordeel van God beperkt: niet alle volken moesten door een jihad ten onder gebracht worden, alleen en juist die Kanaanitische volken en daarnaast Amalek, als apart verhaal daarbij. Uiteraard was een bijkomende reden dat Israel zich een heilig volk zou betonen, ondanks hun bijna aangeboren neiging tot afgoderij. Het was niet de enige reden. God gebruikt voor de uitvoering van zijn oordeel zijn volk. Maar datzelfde volk staat niet boven de wet. Tot in het boek van Habakuk staat bijv. geschreven dat God de Chaldeeën gebruikt als middel om zijn zondige volk te straffen! Het optreden van Israel valt daarom te vergelijken met de zondvloed waardoor de zondige wereld ten onder ging vanwege Gods rechtvaardige oordeel; met de straf over de goddeloze steden Sodom en Gomorra en ook met de ballingschap. Het volkenrecht van vandaag kun je niet zonder meer toepassen op de situaties van toen. Het was zozeer een kwestie van godsdienst, van het dienen van God in een afzonderlijke positie! Het spoor van Gods bijzondere weg moeten we in rekening brengen, omdat het God in dit alles gaat zijn heil te verwerkelijken. Volken proberen Gods bijzondere eigendom te vernietigen: Egypte, Babel, Assur, Amalek … Maar God maakt plaats voor zijn volk, geeft het een land om in te wonen. Dat heeft ook alles te maken met zijn kiezen uit liefde, zoals Deut. 7 ons ook daarover vertelt… : “” het is niet omdat u talrijker was dan de andere volken dat Hij u lief kreeg en uitkoos – u was het kleinste van hen allemaal! Maar omdat Hij u liefhad en zich wilde houden aan wat Hij had beloofd…” (7:7,8). Hebben we nu de teksten geneutraliseerd, zodat ze geen kwaad meer kunnen? Ik denk het niet, maar het is allemaal wel in een bijbels perspectief gezet, in plaats van onder onze snelle morele oordelen van 2012… Nee, Jozua past helemaal niet voor het tribunaal van het Internationaal Gerechtshof in Den Haag. Laat staan zijn grote Opdrachtgever… ------------------Maar wacht, zijn we nu dan dus klaar? Klaar met het geweld in het Oude Testament? Nou nee, maar bovendien kennen we ook nog een Nieuwe Testament. God is liefde klinkt het daar. En dat is zo ongelooflijk waar geworden in de Here Jezus Christus! Maar hoe bestaat het dan dat diezelfde God en Vader van Jezus Christus geweld uitoefent: in zijn woede, zijn wraak, zijn vergelding, zijn berouw , zijn goddelijke jaloersheid? Van de zondvloed tot straks dat eindoordeel: Hij zal komen om te oordelen de levenden en de doden. En dan Joz_6_OT_7_V2
17-1-2012 8:34
4/5
klinkt het: bergen val maar op ons en heuvels, bedek ons, want wie kan bestaan voor de woede van God en van het Lam nu de dag van zijn toorn is aangebroken! (Openb.6 :16). O die dag! die dag van ultieme verdelging en ultieme vernieuwing…! Het rilt je over de rug als je eraan denkt… “Dan zal Hij al zijn en mijn vijanden aan de eeuwige ondergang overgeven ( HC 19 v/a 52) maar mij met alle uitverkorenen tot Zich nemen in de hemelse blijdschap en heerlijkheid”. Zou God echt zo zijn en doen? Of zal Hij tenslotte toch die tandeloze grijsaard blijken te zijn… zonder power? En waar is op die dag het volkenrecht dan? Het handvest van de Verenigde Naties met de rechten van de mens? De rechten van het kind? Die God van de Bijbel kan voor ons besef huiveringwekkende dingen doen voor ons besef. Maar nooit willekeurig en onberekenbaar. Hij gebruikt het geweld niet om het geweld. Hij is de heilige van Israel! Op de een of andere manier heeft zijn geweld altijd weer te maken met zijn afschuw van wat kwaad is, van de zonde, van de opstand. Zijn ingrijpen breekt de overwinning van de leugen. Keer op keer dienst zijn geweld het herstel van recht en van vrede. Zowel in het Oude als in het Nieuwe Testament is dit het: alleen bij deze God is de woede veilig. Want God is uit op een bewoonbare aarde, waar het recht thuis is en gerechtigheid vanzelfsprekend. “Terecht is daarom de gedachte aan dit oordeel schrikwekkend en angstaanjagend voor de slechte en goddeloze mensen, maar de rechtvaardigen en uitverkorenen verlagen er vurig naar en putten er rijke troost uit”’ art.37 NGB. Die God houdt het ons in liefde voor om onszelf niet te wreken, omdat de wraak Hem toekomt en bij Hem veilig gesteld is. Hij zal vergelden. De goddeloosheid verduistert de zin van het bestaan en de zin van de wereld. Vanuit de diepten van het lijden en het geweld komt vanzelf de vraag: Heer… hoe lang nog voor U het onrecht wreekt en het machtsmisbruik, de hoogmoed, het geweld en de onderdrukking? Een mens wil zien dat God rechtvaardig is. En ook barmhartig. Ja, ook barmhartig. Meer barmhartig dan je ooit had gedacht. Een veel rechtvaardiger dan je ooit voor mogelijk hield, in je beperkte blik en je kleine denkraam. God is een God van ontzagwekkende heiligheid, vlammende toorn, gepassioneerde na-ijver, in de kracht van zijn liefde en de vastheid van zijn gerechtigheid. YHWH is God en Hij laat niet met zich spotten. En desondanks: een ogenblik duurt zijn toorn, een leven lang zijn welbehagen (Ps.30:6). Hij is de God die steeds opnieuw de mens tegenkomt in liefde en ontferming… zijn oordeel is één roep om terugkeer, om bekering, het is Gods uitgestoken hand naar een verdorven wereld, in Jezus Christus onze Heer. Dat bloeide open in dat leven van kribbe tot en met kruis, waar die Ene in het oordeel ondergaat opdat de velen zouden leven. Aan deze God kan een mens zich met een gerust hart toevertrouwen, met al zijn vragen. De belofte is dat velen zullen ingaan in het Koninkrijk van God: een menigte die niemand kan tellen. Kom laten wij aanbidden: die Koning!
Joz_6_OT_7_V2
17-1-2012 8:34
5/5
