M 2 MEI 2008

KOOR- EN ORGELREIS VAN OXFORD NAAR LINCOLN ONDER MUZIKALE LEIDING VAN AART DE KORT, ORGANIST KOORZANG ORGELSPEL CULTUUR 26 APRIL T/M 2 MEI 2008

ORGANISATIE: CHOIR/ORGAN TOURS OF FRIENDS IN MUSIC REISLEIDER: CAREL WEIJERS www.choirorgantours.nl

1

Koor- en orgelreis van Oxford naar Lincoln

INHOUD Programma 26 april 2008 t/m 2 mei 2008

3

Ten geleide

5

Over de muzikale reisleider, Aart de Kort

7

Over de organisatie, Choir/Organ Tours of Friends in Music

8

De Anglicaanse kerk, het schema van Eucharist en Evensong

9

Enkele termen uit de liturgische praktijk

12

Enkele termen uit de wereld van de koorschool en de koorpraktijk

13

Kleine wegwijzer voor orgelspelende deelnemers

14

Oxford

15

Oxford - Jesus College

17

Oxford - Christ Church Cathedral

19

Oxford - Queen’s College

21

Oxford - New College of St. Mary

23

Oxford - University Botanic Garden

25

Oxford - University Church of St. Mary

26

Oxford - Magdalen College

28

Bourton on the Water

30

Cheltenham - Ladies’ College

31

Malvern (Leigh Sinton) - Nicholson & Co. Ltd.

33

Gloucester - St. Peter’s Cathedral

35

Nottingham - St. Barnabas Cathedal

37

Nottingham - St. Mary’s Church

39

Bakewell - Chatsworth House and Gardens

41

Lincoln - Cathedral of the Blessed Virgin Mary

42

Chelmsford - Cathedral of St. Mary, St. Peter and St. Cedd

44

Deelnemers

46

Algemene informatie

47

Route Koor/orgel-muziekreis UK 2008

48

2

Programma 26 april 2008 t/m 2 mei 2008 Zaterdag 26 april 2008: Amsterdam-London Heathrow (BD104) (per British Midland, BMI) Vertrek naar Oxford Bezoek Jesus College Orgeldemonstratie Jesus College Evensong Christ Church Cathedral Inchecken Express by Holiday Inn Avond ter eigen invulling

vertrek aankomst

ca.

Zondag 27 april 2008: Vertrek naar centrum Oxford Matins Christ Church Cathedral Choral Eucharist Christ Church Cathedral Orgeldemonstratie Christ Church Cathedral Orgeldemonstratie Queens College Repetitie New College Choir Evensong New College Orgeldemonstratie New College Vertrek naar hotel (of blijven in het centrum) Avond ter eigen invulling Maandag 28 april 2008: Vertrek naar centrum Oxford Facultatief bezoek Botanische Tuinen en andere bezienswaardigheden op eigen gelegenheid Orgeldemonstratie University Church Eigen invulling rest van de middag Repetitie Magdalen College Choir Evensong Magdalen College Orgeldemonstratie Magdalen College Vertrek naar hotel (of blijven in het centrum) Avond ter eigen invulling Dinsdag 29 april 2008: Vertrek uit hotel Koffiestop Bourton on the Water in The Cotswold Vertrek naar Cheltenham Orgeldemonstratie The Cheltenham Ladies’ College Vertrek naar Leigh Sinton (Malvern) Rondleiding Nicholson orgelbouwers Vertrek naar Gloucester Repetitie Gloucester Cathedral Choir Evensong Gloucester Cathedral Orgeldemonstratie Gloucester Cathedral Vertrek naar Oxford Avond ter eigen invulling

11.20 11.35 (Engelse tijd) 15.00 18.00 19.00

09.15 10.00 11.15 aansluitend 15.00 16.45 18.00 aansluitend 19.30

09.30 09.45 14.00 15.00 16.45 18.00 aansluitend 19.30

08.00 09.15 10.15 11.00 12.00 12.45 14.00 16.45 17.30 aansluitend 19.00

3

Woensdag 30 april 2008: Vertrek naar Nottingham (met een stop onderweg) Orgeldemonstratie St. Barnabas Cathedral Nottingham Vertrek naar St. Mary’s Parish Church Nottingham Orgeldemonstratie St. Mary’s Parish Church Repetitie Choir of St. Mary’s Evensong St. Mary’s Parish Church Vertrek naar Lincoln Inchecken The Lincoln Hotel ca. Avond ter eigen invulling

08.30 14.00 15.30 16.00 17.30 18.15 19.00 20.15

Donderdag 1 mei 2008: Vertrek naar Lincoln Cathedral 09.15 Orgeldemonstratie Lincoln Cathedral 09.30 Vertrek naar Chatsworth House and Gardens, Bakewell 10.30 Bezoek Chatsworth House and Gardens 12.00 Vertrek naar Lincoln 15.00 Repetitie Lincoln Cathedral Choir (men’s voices) 16.45 Evensong Lincoln Cathedral (men’s voices) 17.30 Gezamenlijk diner (voor eigen rekening) ca. 20.30 Vrijdag 2 mei 2008: Vertrek naar Chelmsford Lunchconcert orgel Chelmsford Cathedral Orgeldemonstratie Chelmsford Cathedral Vertrek naar London-Heathrow Aankomst London-Heathrow (terminal 1) London-Amsterdam (BD113) vertrek (per British Midland, BMI) aankomst

08.30 12.30 aansluitend 14.45 16.45 18.55 21.10 (Nederlandse tijd)

De vermelde tijden (behalve de vluchttijden en de tijden van de kerkdiensten) zijn onder voorbehoud. Zij vormen een leidraad voor de programmering. De tijden die op de dag in de bus worden medegedeeld, zijn de definitieve tijden.

4

TEN GELEIDE Op de website en in de folder beloofde de reis van 2008, welke zich uitstrekt van Oxford tot Lincoln, alleen maar hoogtepunten te kennen. Hoogtepunten met muziek, cultuur, natuurschoon etc. Het programma, dat u op blz. 2 en 3 van dit tekstboek aantreft, moet dit zeker weer mogelijk maken. Er is alles aan gedaan om het aantrekkelijk te maken, afwisselend en niet afmattend. En als het dan ook van 26 april t/m 2 mei a.s. stralend mooi weer is, voegt dit nog een extra dimensie aan de reis toe. Uw muzikale reisleider is wederom Aart de Kort, organist van de Kathedraal H.H. Laurentius en Elisabeth te Rotterdam. Hij demonstreert, waar dat mogelijk en toegestaan is, op verschillende plaatsen het orgel en praat de dag muzikaal aan elkaar. Uw organisatorische reisleider is Carel Weijers. Achtereenvolgens doen we uitgebreid Oxford aan en vervolgens Bourton on the water, Cheltenham, Malvern, Gloucester, Nottingham, Bakewell, Lincoln en Chelmsford. Allemaal plaatsen met cultuur op een hoog niveau. Ons verblijf is voor de eerste vier dagen van de week geregeld in Hotel Express by Holiday Inn in Oxford en voor de volgende twee dagen in The Lincoln Hotel in Lincoln. Voor de thuisblijvers is het handig het telefoonnummer van deze hotels te vermelden. Verwezen wordt hiertoe naar de laatste bladzijde in dit boek met de algemene informatie. Als een rode draad loopt ook door deze reis de Evensong. Deze Evensong laat zich het best als volgt omschrijven: De Evensong begint. Er hangt iets ongrijpbaars mystieks in de koorruimte van de Cathedral / College Chapel. Wat is dat toch? Komt het omdat dit al eeuwen zo gebeurt? Ondanks de mooie zang zijn er vaak nauwelijks mensen bij aanwezig. Die er wel zijn worden stil naar een plaats gebracht en er wordt verder geen aandacht aan besteed. Evensong is "worship". Zij vindt altijd plaats, iedere dag, eeuw in eeuw uit. Vanuit de stilte komt de muziek op, teksten, gebeden en muziek rijgen zich aaneen tot een onverklaarbaar geheel van devotie, van schoonheid, medicijn voor de ziel, heil voor de wereld, eer aan God. Na afloop blijft u nog even zitten. Een beetje beduusd. "Waar ben ik eigenlijk geweest de afgelopen drie kwartier?" De verger (koster) of een koorknaap doet de Victoriaanse lampjes in de koorbanken uit. Het lange schip van het majestueuze gebouw is weer leeg. U staat weer buiten, een andere wereld." Traditie, levend gehouden met dagelijkse zorg, oefening en muzische gedrevenheid kan u in haar greep krijgen. U neemt het mee in uw hart, geniet er ten volle van en ...... raakt er aan verslaafd. U moet er weer naar terug. Cd's kopen helpt wel wat, maar is niet genoeg. Dus moet u maar weer daar naar toe, om er, op een plekje in de koorbanken, bij te zijn…………

5

Christ Church Cathedral Choir, Oxford

6

Over de muzikale reisleider Aart de Kort (geb. 1962 te Leidschendam) studeerde hoofdvak orgel aan het Koninklijk Conservatorium te Den Haag bij Wim van Beek. In 1986 behaalde hij het einddiploma, waarna hij zijn studie voortzette aan het Sweelinck Conservatorium te Amsterdam, waar hij bij o.a. Jan Valkestijn kerkmuziek studeerde. Bij Klaas Bolt bekwaamde hij zich in het kerkelijk orgelspel en improvisatie, voor welke vakken men hem bij het afsluiten van de studie het cijfer 10 toekende. Tijdens deze Amsterdamse periode studeerde hij ook nog enige tijd orgel bij Jacques van Oortmerssen. Reeds vele malen trad hij op als solist en begeleider van diverse bekende koren en solisten. Deze activiteiten brachten hem in vele West- en Oost-Europese landen. Ook als componist is De Kort actief. Dit resulteerde in een aantal kerkmuzikale composities en werken voor orgel, koor, zangstem, piano en diverse instrumentale bezettingen. In 1998 voltooide hij voor het nieuwe orgel van de Leidse Universiteit een concert voor orgelpositief en strijkorkest. Aart de Kort is als organist verbonden aan de RK Kathedraal H.H. Laurentius en Elisabeth te Rotterdam en is tevens verbonden als pianist aan de Dansvakopleiding van het Kon. Conservatorium te Den Haag. Ook dirigeert hij het kamerkoor Quattro Stagioni. Hij geniet bekendheid als improvisator en won diverse prijzen op nationale en internationale concoursen (Bolsward 1988: 2e prijs; Bolsward 1989: Koraalprijs; Knokke-Heist 1991: 1e prijs én BRT-prijs; Haarlem 1994 en 1998: finalist). Hij is tevens voorzitter van de Haagse Orgel Kring en verzorgt op het internet een uitgebreide website over de Haagse orgels en de orgels in de regio (www.haagseorgelkring.nl). Eind 2005 verscheen zijn eerste solo CD met werken van o.a. Nieland, Bunk, Karg-Elert, Vierne en Statham, gespeeld op het imposante Elbertse/Adema-orgel van de kathedraal te Rotterdam. Meer informatie over Aart de Korts activiteiten is te vinden via internet: www.aartdekort.nl. Summary in English: Aart de Kort (born 1962) studied organ and churchmusic at the The Hague Royal Conservatory and the Sweelinck Conservatory in Amsterdam. His tutors were, amongst others, Wim van Beek, Jacques van Oortmerssen and Jan Valkestijn. He performs regularly as soloist and accompanist. He won first prizes for improvisation in Belgium (1991, Knokke-Heist) and Holland (1989, Bolsward). In 1994 and 1998 he was one of the four finalists of the famous improvisation competition in Haarlem, Holland. Since many years he works as a church musician and ballet accompanist in The Hague. Aart de Kort composed several works for organ, choir and solo voice. In 1998 he composed a concerto for small organ and string orchestra for the inauguration of the new organ in the chapel of Leiden University. His first CD, recorded in the Rotterdam Cathedral, with music from Nieland, Bunk, Karg-Elert, Vierne en Statham will be released shortly. More information on Aart de Kort: www.aartdekort.nl

7

Over de organisatie, Choir/Organ Tours of Friends in Music Vele jaren zijn reizen als deze georganiseerd door Stichting Organa Historica, voorheen Unica Reizen te Rotterdam. Na de reis van 1997 besloot de directeur van deze organisatie ermee te stoppen. Naar zijn mening was de markt verzadigd. Carel Weijers was hier niet van overtuigd en zag het als een uitdaging, en er door de vaste kern toe uitgedaagd, zelf een reis te organiseren naar het land waar uw en zijn hart al vele jaren naar uit gaat. Een naam waaronder dat te doen en die de lading dekt was al snel gevonden. Van een verzadiging van de markt bleek inderdaad in het e geheel geen sprake te zijn. Dit jaar organiseert hij een en ander voor al weer de 10 keer. Zelf heeft hij inmiddels dertien van dergelijke reizen meegemaakt; in 1993 en 1994 onder leiding van Mgr. Jan Valkestijn en in de jaren 1996 t/m 1999 met Gert Oost aan het muzikale stuur. Voor het eerst in 1998 organiseerde hij zelf een koor/orgel reis. Daarin stonden Worcester en omgeving centraal. In 1999 was het de beurt aan Lincoln en omgeving. Gert Oost was ook vanaf 1998 bereid het in 1996 van Jan Valkestijn overgenomen muzikale stuur te hanteren. De reis van 2001 liep van Canterbury tot Salisbury met voor het eerst Aart de Kort als muzikale reisleider. In 2002 speelde de reis zich af van Norwich tot Cambridge. Het jaar 2003 liep de reis van Oxford tot Worcester en in 2004 reisden we van Chester via York naar Durham. In 2005 werd gereisd van Londen via Bath naar Wells. Het jaar 2006 speelde de reis zich af van Cambridge tot Manchester. In 2007 was Zuid Engeland aan de beurt en reisden we van Canterbury tot Winchester. Ook deze reis van 2008 is Aart weer van de partij, zij het vanaf zondagavond 27 april. De muzikale reisleiding is een onmisbare schakel die een extra dimensie toevoegt aan het muzikale vlak. Met de medewerking van voornamelijk internet en e-mail is ook dit jaar het programma tot stand kunnen komen. Een persoonlijke benadering van de choirmasters en organisten heeft in vrijwel alle gevallen weer tot resultaat geleid. Desalniettemin moest er ook dit keer weer behoorlijk geschoven worden om tot een sluitend geheel te komen. Ook in Engeland heeft men zo zijn verplichtingen en is men niet altijd in staat ons op de gewenste datum te kunnen ontvangen. Maar er was, rekeninghoudend met de rijtijden van de chauffeur, weer uit te komen! En, iedere dag in een andere kathedraal / college chapel, onze rode draad, de Evensong. Traditie getrouw is weer een bus gehuurd van Astons Coaches uit Worcester. Carel Weijers: Geboren te Haarlem op 14 maart 1950, woont hij sinds 1980 met zijn gezin in Spaarndam-Oost. Al vele jaren is hij zeer begaan met het wel en wee van het Muziekinstituut en de Koorschool van de Kathedrale Basiliek St. Bavo te Haarlem, thans genaamd Koorschool St. Bavo Muziekinstituut. Sinds januari 1998 is hij, na een jaar voorzitter te zijn geweest van de Ouderraad, penningmeester van het bestuur van Koorschool St. Bavo Muziekinstituut. Begin 1999 trad hij toe tot het bestuur van Stichting Drie Koren Festival, welke stichting thans om het jaar een festival organiseert met de (kathedrale) koren van Breda, Haarlem en Roden. Het laatste festival was in juni 2007 in Haarlem. Voor 2009 wordt weer een nieuw festival gepland. In 2000 organiseerde hij voor het Kathedrale Koor (jongens en mannen) een zeer succesvol tournee naar Rome en voor de Meisjescantorij een, eveneens zeer succesvol, tournee naar Sheffield en wijde omgeving. Eind mei 2003 heeft hij voor het Kathedrale Koor een tournee naar Sheffield, Lichfield en York georganiseerd. In mei 2004 vond een zeer succesvol tournee plaats naar Mulhouse, waarin hij ook voor een groot deel de hand heeft gehad. In mei 2005 werd Herning in Denemarken gedurende een 5 tal dagen aangedaan. In 2006 stond in mei een drielanden-tournee op het programma: Nederland (Maastricht), België (Luik) en Duitsland (Aken). In 2007 organiseerde hij mede het tournee naar Wenen en Cardiff. Voor 2008 staat Wiesbaden en Engeland op het programma. Sinds augustus 2003 is hij ook penningmeester van Stichting Kennemer Kinder Koren, een stichting, gelieerd aan Koorschool St. Bavo Muziekinstituut, die voorziet in een buitenschoolse Koorschool. Als afgevaardigde van het Muziekinstituut heeft hij sinds september 2006 zitting in het bestuur van Stichting Kathedrale Basiliek St. Bavo. Vanaf augustus 2004 is hij voorts actief in de mede door hem opgerichte Stichting Organisatie Bijzondere Concerten (www.stobc.nl). De eerst activiteit was een spetterend Kerstconcert in 2004 rond Cor Bakker & Friends (artiesten, koren en orkest). De tweede activiteit vond half april 2005 plaats met masterclasses in de Koorschool St. Bavo, geleid door niemand minder dan de beroemde King’s Singers. In december 2005 vonden een drietal Kerstconcerten met dezelfde opzet plaats, in achtereenvolgens Haarlem, Rotterdam en Groningen. Ook in december 2006 en 2007 vonden er in Haarlem weer dergelijke concerten plaats. Op 18 januari 2007 concerteerden de King’s Singers onder de vlag van STOBC in een volle Kathedraal St. Bavo. Voorts waren er in 2007, en komen er in 2008, een paar meer populaire concerten aan de orde. In december 2003 organiseerde hij namens het Muziekinstituut een Kerstconcert in de Kathedraal St. Bavo te Haarlem door het St. John’s College Choir uit Cambridge. Op 8 april 2005 organiseerde hij in Haarlem onder de vlag van het Muziekinstituut een concert door het St. Paul’s Cathedral Boys Choir uit Londen.

8

De Anglicaanse kerk met het schema van Eucharist en Evensong De kerk van Engeland nam rond de beide bisschopszetels Canterbury en York op geheel eigen wijze actief deel aan de hervormingsbeweging van de zestiende eeuw. Van de ene kant was er de breuk met Rome sedert 1534, maar de protestante opvatting bleef tot 1553 ook verboden. De Engelse hervorming sloot zich bij geen enkele van de continentale hervormers aan. Zij nam ook niet de vorm van een revolutie aan zoals op het continent, maar ontwikkelde zich geleidelijk, procesmatig gedurende een periode van zes generaties. De kerkhervorming werd in Engeland niet door kerkhervormers, maar door de koning en het parlement op gang gebracht en gedirigeerd. Het was koning Hendrik VIII die in 1534 de macht van de paus in Engeland uitschakelde en zichzelf als wereldlijk hoofd van de Engelse natie en tevens als hoofd van hun godsdienstige saamhorigheid verklaarde. In 1536 hief hij alle kleine kloosters en abdijen op en trok hun bezittingen aan de kroon. In 1540 hief hij ook de grotere abdijen op waarvan hij er verschillende tot seculiere kathedralen omvormde, de z.g. “Dissolution”. In 1570 excommuniceerde paus Pius V de Engelse kerk. Hendrik V zorgde er voor dat in alle parochies de bijbel in het Engels voor handen kwam en dat aartsbisschop Th. Cranmer een vereenvoudiging van de liturgie voorbereidde. In naam van de koning werd het “Book of Common Prayer” ingevoerd (1549). Onder de katholieke koningin Mary (1553-1558) werd de band met Rome hersteld en de oude liturgie weer ingevoerd. Koningin Elizabeth I nam daarna de leiding van de Engelse kerk weer op zich. Zij probeerde een compromis voor alle stromingen binnen de Engelse kerk te bewerkstelligen na de ontstane verwarring, echter met uitsluiting van de Rome-gezinden. Na veel veranderingen en edities van het Book of Common Prayer werd uiteindelijk de editie van 1662 bepalend voor de eredienst in de Anglicaanse kerk tot op de dag van vandaag. Het heeft de bijbelse, liturgische en persoonlijke vroomheid, de monastieke en algemene kerkdienst bijeengebracht en vereenvoudigd tot een overzichtelijk geheel, zonder daarbij de vitale communicatie met de katholieke belijdenis en eredienst te verbreken. De reden tot het ontstaan van het gebedenboek was viervoudig: 1. de behoefte aan een meer bijbelse en oudkerkelijke eredienst in de eigen taal; 2. het lezen van de bijbel volgens een regelmatige en vrijwel ononderbroken ordening; 3. praktische bruikbaarheid in plaats van de vele soorten liturgische gebruiksboeken; 4. het samenbrengen van de verschillende liturgische tradities in Engeland, zoals b.v. de “Sarum Use” van Salisbury tot één rite. Ten gevolge van deze uitgangspunten bleven er slechts drie vormen van liturgische dienst in gebruik: de “Holy Communion Service”, ook wel genoemd “Mass”, de “Morning Prayer”, samengesteld uit de Metten, Lauden en Prime, en de “Eveningprayer”of “Evensong”, welke gevormd werd uit elementen van de Vespers en de Completen. Beide getijdendiensten hebben een gelijke structuur: Openingsacclamaties, waarvan soms een Hymn, gevolgde door een of meerdere Psalmen volgens een maandcyclus in plaats van de Romeinse weekcyclus, daarna de eerste lezing uit het Nieuwe testament, de lofzang van Maria: “Magnificat”, tweede lezing uit het Nieuwe Testament, de lofzang van Simeon: “Nunc dimmittis”, de geloofsbelijdenis, acclamaties en het “Onze Vader”, gebeden, een anthem door het koor en ter afsluiting een slotgebed waarna een Hymn. Binnen dit schema zijn plaatselijke varianten mogelijk. Voor het overzicht volgt hier van Eucharist (Mass) en Evensong een schematisch overzicht:

(Vrij uit Prof. Dr. J.E. Lescrauwaet: “Oecumenische ervaring van het Book of Common Prayer”, Brugge 1975)

9

SUNG EUCHARIST Choir assembles at west End of the Nave (follow cross and candles). Organ music ends. Welcome by clergy, followed by the ringing of a bell. Fanfare (ca. 30 seconds) on the organ, leading into the playover of the last line of the Processional Hymn. Processional Hymn The Lord be with you……………………. Collect for Purity Kyrie Eleison or Gloria (the Gloria is not sung during Advent or Lent but sung at all other times) Collect with Unison Amen Old Testament lesson Canticle: Benedictus or Jubilate (a short anthem picking up theme of readings) Epistle Gradual Hymn Gospel On the announcement and at the conclusion, Gospel responses are used. (setting enclosed while the Gospel procession returns from the nave, the organist improvises for 30 seconds which should cover the procession; the conductor should signal to finish. Sermon Creed Intercessions Each of the five petitions are sung. A soloist sings “Lord in thy merci”, the choir replies “Hear our prayer”: setting enclosed. Prayers of Penitence

(last time, “Merciful Father”, reply “accept these prayers for the sake of thy Son our Saviour Jesus Christ”).

Peace Offertory Hymn Sursum Corda Celebrant pitches own note. Preface follows. Sanctus & Benedictus Sung without a break. Lord’s Prayer Draw near with faith…. and receive the Communion. The choir sings the Agnus Dei Motet Post Communion Prayer Final Hymn Blessing Dismissal Sung to enclosed setting. Organist gives an A. Voluntary

10

CHORAL EVENSONG Organist plays a voluntary (eg 5 minutes) beforehand. Choir assembles in South Aisle for Vestry prayer. Service starts by ringing of a bell. Organist improvises the choir in. The choir bows to the altar, watching the Verger for their cue. (On Sundays: Penitential Introduction). Welcome by Precentor – silence. Opening preces (Precentor pitches own note). Psalm(s) (announced) Gloria after each Psalm, except after each section of Psalm …. First Lesson Office Hymn (announced) Precentor intones first line of Plainsong. Amen at end. Magnificat Second Lesson Nunc Dimittis Creed Faces east. Responses Choir stands throughout. Lord’s Prayer said if not sung to a setting (Precentor pitches own note). Anthem (announced) Prayers Choir kneels. End with the Grace. On Saturdays and Sundays: final Hymn (announced). Voluntary follows immediately Stand, turn east and bow. Choir returns to South Aisle, turn to face clergy for dismissal.

11

Enkele termen uit de liturgische praktijk Functies binnen de kerk: The precentor, meestal een priester van lagere orde (minor canon), maar met een grote verantwoordelijkheid voor de muziekpraktijk binnen de kathedraal. In die functie staat hij rechtstreeks onder de dean. Hij overlegt met de master of music over het muziekprogramma en zingt in matins en evensongs de gebeden (versicles and responses). The dean, de deken die leiding geeft aan de chapter en verantwoordelijk is voor de dagelijkse gang van zaken binnen de kathedraal. In de praktijk heeft hij meer in te brengen dan de bishop. The chapter, het college van priesters binnen een kathedraal. Omvang en onderlinge structuur kunnen zeer verschillend zijn. The bishop, verantwoordelijke voor de geestelijke leiding van het bisdom. Als hij in de kathedraal is, is hij te gast bij de dean en chapter. The clergy, het totaal van de geestelijkheid. The verger, simpel gezegd de koster. Zijn functie gaat verder dan schoonmaak en deuren opendoen. Hij brengt koor en clergy naar de juiste plaats. Hij leidt derhalve de processies en geeft met een veelal zilveren stok duidelijk de richting aan. Bij een volwaardige Eucharist zijn meerdere vergers in touw. De bisschop, zo hij aanwezig is, heeft een eigen verger. De clergy een of meer, evenals het koor. Diensten: Matins, het ochtendgebed in de vorm van een gezongen dienst. Eucharist, de eucharistieviering (mis). Evensong, het avondgebed in de vorm van een gezongen dienst. De rangorde binnen de Anglicaanse kerk is terug te vinden in de vormgeving van de matins en evensongs. De eerste in rang leest de tweede = de evangelielezing, de tweede in rang leest de eerste = oudtestamentische lezing. De dean leest meestal de tweede lezing en komt als laatste in de processie.

12

Enkele termen uit de wereld van de koorschool en de koorpraktijk Scholar:

universiteitsstudent.

Organscholar:

orgelstudent (is dus ook verbonden aan een universiteit).

Scholarship:

studiebeurs.

Fellow:

universiteits-gegradueerde met onderzoeksopdracht.

Court:

binnenhof, meestal een grasveld, soms 2 of 3 achter elkaar.

Undergraduate:

een student die zijn eerste graad nog niet heeft behaald.

Chorister:

koorjongen.

Gown:

een soort dunne zwarte mantel of toga.

Probationer:

een chorister in opleiding (is meestal bij de diensten wel aanwezig maar zingt nog niet mee).

Organist:

de hoofdverantwoordelijke organist, meestal aangeduid met "Director of Music" of "Master of the Choristers". In de praktijk dirigeert uitsluitend hij het koor en laat hij de orgelbegeleiding over aan een assistent-organist of aan de orgelstudent.

Headchorister:

de chorister, kenbaar aan een medaille aan een lint, die verantwoordelijk is voor verschijning bij en houding van zijn mede choristers tijdens de diensten en het zingen.

Decani:

choristers aan de kant van de dean.

Cantoris:

choristers aan de kant van de precentor.

Uit deze verdeling (decani en cantoris) komt de typisch Engelse tweekorigheid voort, die in de psalmen voortdurend te horen is en ook in veel anthems terug te vinden is.

13

KLEINE WEGWIJZER VOOR ORGELSPELENDE DEELNEMERS Ofschoon de reizen van Choir Organ Tours of Friends in Music geen echte 'orgelreizen' zijn maar wij de Engelse kerkmuziek als geheel centraal willen stellen, kunnen we ruimschoots genieten van het vele moois dat de Engelse orgels te bieden hebben en blijken er (gelukkig) altijd weer voldoende liefhebbers van goede orgelmuziek in ons gezelschap te zijn. Bij het organiseren van de reis wordt aan de beheerders van de te bezoeken kerken altijd medegedeeld dat onze groep bestaat uit "Dutch churchmusicians, professionals and lays"; dat klinkt opgepoetster dan de werkelijkheid, maar het opent nu eenmaal wat sneller de nodige deuren. Wanneer wat meer aandacht besteed kan worden aan een bepaald orgel, zal in principe de plaatselijke titularis natuurlijk altijd de gastheer willen zijn en zijn instrument willen voorstellen. Daar is niets op tegen, integendeel, vaak kent deze persoon het instrument het beste! Daar waar de titularis dit niet kan of wil doen (door werkzaamheden elders bijvoorbeeld) zal onze muzikale reisleider deze honneurs waarnemen. Sommige plaatselijke autoriteiten geven bij de voorbereiding al aan dat de mogelijkheid bestaat voor enkelen van ons om ook even de orgels te bespelen. Van die gelegenheid maken wij natuurlijk dankbaar gebruik. Meestal echter moet ter plaatse bekeken of enerzijds de tijd daar wel toereikend voor is en anderzijds of dit sowieso is toegestaan. Ervaringen met vorige reizen heeft geleerd dat het wellicht goed is om op deze plaats (in de bus is immers de info niet altijd optimaal verstaanbaar....) een paar tips te geven: 1. Indien u een orgel wilt bespelen, aarzel dan niet en loop naar de klaviatuur. Het is echt zonde als er lang op iemand gewacht moet worden en er dus tijd verloren gaat. 2. Sommige orgels zijn erg groot en de hoeveelheid registerknoppen dienovereenkomstig. Bestudeer van tevoren de dispositie en maak een globale keus voor de registratie. Helpers voor omslaan en registreren zijn er altijd volop. 3. Maak een juiste keuze voor het bewuste orgel. 4. Maak het u zelf niet te moeilijk! De Engelse speeltafels zijn zeer ergonomisch, maar dat merk je pas als je ze al 10 jaar kent. De elektrische tracturen zijn snel maar vederlicht! 5. Schat aan de hand van de toegemeten tijd in of het stuk muziek niet te lang (of te kort) is, er zijn wellicht nog anderen die iets willen laten horen. 6. Geef een andere speler het idee alleen achter het orgel te zitten, vaak is het ook erg onpraktisch om met z'n allen in de vaak nauwe 'cockpit' te staan. Gezien het programma voor deze reis, verwachten wij dat we zeker weer in aanraking komen met prachtige orgels en dat er zeker kansen komen voor een ieder om op minstens één orgel te spelen. Iedere zichzelf respecterende shop, zoals hieronder, heeft natuurlijk cd’s op voorraad met op het eigen orgel opgenomen muziek. Wij wensen u alvast veel voorinspiratie! Uw reisleiders

14

OXFORD Oxford is een universiteitsstad en district in Oxfordshire met 135.000 inwoners. In tegenstelling tot de grote rivaal, Cambridge, is Oxford een stad met veel industrie, in het bijzonder autoproductie in de voorstad Cowley. Oxford wordt wel de "stad der dromerige spitsen" genoemd, een term die is gebezigd door Matthew Arnold wegens de harmonisch architectuur van de universiteitsgebouwen. GESCHIEDENIS Oxford is ontstaan in de tijd van de Angelsaksen, en stond aanvankelijk bekend als Oxanforda. Het begin was de stichting van het Sint Frideswide's nonnenklooster in de 8e eeuw. Oxford werd voor het eerst in schriftelijke bronnen vermeld in Angelsaksische kronieken van het jaar 912. De Universiteit van Oxford is de oudste universiteit van Engeland; voor het eerst vermeld in de 12e eeuw. De eerste colleges van Oxford waren University College (1249), Balliol (1263), en Merton (1264). De soms ongemakkelijke verhouding tussen town and gown (stad en toga) leidde in 1355 tot een vechtpartij waarin verscheidene universitaire studenten werden gedood (de Saint Scholastica Day Riot). Hoewel in Oxford tijdens de Engelse Burgeroorlog in de 17e eeuw veel steun bestond voor de aanhangers van het parlement, werd de stad in 1642 het hoofdkwartier van koning Karel I van Engeland en zijn hof, nadat de koning uit Londen was verdreven. In 1646 gaf de stad echter toe aan de troepen van de Parliamentarians onder generaal Thomas Fairfax. Vroeg in de 20e eeuw nam in Oxford zowel de industrie als de bevolking snel toe. Drukkerijen en uitgeverijen hadden zich in de jaren twintig een goede positie verworven. Ook begon in dat decennium de autoproductie door Morris Motor Company. De overbekende Oxford English Dictionary wordt sinds de creatie ervan uitgegeven door de Oxford University Press, een uitgeverij die ook zeer bekend en gewaardeerd wordt als uitgever van muziekpartituren. Wellicht de bekendste persoon uit Oxford is Stephen Hawking, de briljante, maar zwaar gehandicapte geleerde, die regelmatig in het centrum van Oxford is te vinden. BEZIENSWAARDIGHEDEN · het Ashmolean Museum · de Bodleian Library · Carfax Tower · de kathedraal van Christ Church · de Kerk van de Heilige Maagd Maria · het Clarendon gebouw (vaak gebruikt als set voor film of televisie) · The Oxford Story (thema rit) · bomen op de Theems (die in Oxford de Isis wordt genoemd), en de Cherwell · het Pitt Rivers museum · Radcliffe Camera (een van de vele gebouwen die naar John Radcliffe zijn genoemd) · het Sheldonian theater · het Universiteitspark

15

LITERATUUR IN OXFORD Colin Dexter schreef de Inspector Morse detectiveverhalen in Oxford, en liet ze daar ook spelen. De pub King’s Arms (t.o. New College) heeft er zijn klandizie aan te danken. Beroemde auteurs uit Oxford zijn onder meer: · C.S. Lewis (fellow of Magdalen College, Oxford) · Philip Pullman · J.R.R. Tolkien (hoogleraar in Oxford) · Dorothy Sayers, werd geboren in Oxford OXFORDSTUDENTEN DIE LATER BEROEMD WERDEN…. · Rowan Atkinson (Mr. Bean) studeerde aan Queen's College in Oxford · Lewis Carroll studeerde wiskunde aan Christ Church college in Oxford · Bill Clinton studeerde aan University College in Oxford, met een Rhodes Scholarship-beurs · Alfred Douglas, die een relatie had met Oscar Wilde, studeerde aan Magdalen College in Oxford · William Golding studeerde aan de universiteit van Oxford · Hugh Grant studeerde Engels aan de universiteit van Oxford (New College) · Edwin Hubble studeerde rechten in Oxford met een Rhodes Scholarship-beurs · Dudley Moore studeerde orgel aan het Magdalen College in Oxford · Iris Murdoch studeerde aan het Somerville College in Oxford, en werd in 1948 fellow van St. Anne's College in Oxford · Wilfred Thesiger studeerde in Oxford · Oscar Wilde studeerde aan Magdalen College in Oxford · Margaret Thatcher studeerde scheikunde aan de universiteit van Oxford SHOPPEN IN OXFORD Voor ons interessegebied is er genoeg te koop: Blackwell’s (Broad Street) voor boeken, bladmuziek en cd’s voorts diverse goed gesorteerde cd-shops in Cornmarket Street. ETEN EN DRINKEN Een prima lunchplek (als u er een plaats kunt bemachtigen..) is de King’s Arms op de hoek van Parks Road en Holywell Street (zelf bestellen bij de bar!). In de laatstgenoemde straat bevindt zich ook restaurant Holywell, goed eten in een modern maar warm interieur. Verder bevelen wij The Mitre aan, in High Street; prima Engels eten in pubsfeer, uitgebreide kaart, niet duur.

16

OXFORD – Jesus College COLLEGE EN KAPEL Jesus College werd gesticht in 1571 met de intentie een college te zijn waar speciale aandacht voor theologie was. In de loop der eeuwen heeft het college een reputatie opgebouwd als “Welsh College’, een college waar veel professoren en studenten uit Wales afkomstig bleken én blijken te zijn, ofschoon de statuten niet reppen van bevoordeling van Welsmen… Pas in 1974 werden ook meisjes/vrouwen toegelaten tot het college om te studeren dan wel te onderwijzen. Jesus College is gehuisvest in een complex dat grotendeels nog uit de eeuw stamt. Vanwege 17e toenemende luchtvervuiling (en de poreuze lokale steensoort) zijn inde afgelopen 150 jaar veel stenen van de buitenmuren vervangen. De kapel dateert uit 1621 maar werd in 1864 door architect G.E. Street aanmerkelijk vergroot. Het fraaie gebrandschilderde raam uit 1856 aan de oostzijde is van glaskunstenaar Hedgeland. KOOR Het gemengde koor verzorgt iedere zondagmiddag de Evensong. Het heeft uiteraard een goede reputatie en maakte tournees door Zwitserland, Italië, Duitsland Wales en Ierland. Het koor is te horen op de cd “Steal away to Jesus” met daarop een keur aan Britse kerkmuziek. DIRECTOR OF MUSIC De muzikale leiding wordt verzorgd door de scholars Oliver en Anthony Hancock. SHOP Bij de portier kunnen wat memorabilia worden aangeschaft: Cd, brochure, fotokaarten en zelfs een Jesus College asbak. Wie wil die nu niet hebben?

17

ORGEL Het orgel werd gebouwd in 1994 door William Drake, een specialist als het gaat om ‘bouwen in oude stijl’. Ook dit orgel is daar geen uitzondering op en is geïnspireerd door het vroeg 19e eeuwse Engelse orgel. In het snijwerk van de middentoren zijn twee drakenkoppen te aanschouwen, een verwijzing naar de naam van de bouwer…

GREAT: Open Diapason 8’ Stopt Diapason 8’ Dulciana 8’ Principal 4’ Flute 4’ Twelfth 2 2/3’ Fifteenth 2’ Sesquialtera IV Furniture III Vornet V Trumpet Bass 8’ Trumpet Treble 8’

SWELL: Open Diapason 8’ Stopt Diapason 8’ Principal 4’ Fifteenth 2’ Cornet Bass III Cornet Treble III Mixture III Trumpet 8’ Hautboy 8’

PEDAL: Stopt Diapason 16’ Principal 8’ Fifteenth 4’ Trumpet 16’

KOPPELINGEN: Gr.+Sw. P+Gr. P+Sw

Stemming volgens Drake’s eigen ‘ Grosvenor’-stemming

18

OXFORD - Christ Church Cathedral COLLEGE EN KATHEDRAAL Rond het jaar 1200 werd op de plaats van het huidige college een abdij gebouwd, toegewijd aan St. Frideswide. De kerk van deze abdij vormt thans nog het oudste deel van , de kathedraal. In 1525 stichtte kardinaal Wolsey een college op deze plaats, de abdij hief hij op. Het college werd, hoe verrassend, het Cardinal College genoemd. In 1546 echter bevestigde de koning Hendrik VIII zijn greep op de kerk in Engeland door een heroprichting van het college, nu onder de naam Christ Church College. Sindsdien is de kerk ook de kathedraal van het diocees Oxford. Christ Church is het grootste en belangrijkste college van Oxford. Vele beroemdheden studeerden er, o.m. de dichter W.R. Auden, Albert Einstein, 13 Engelse "Prime Ministers" en CL. Dodgson, beter bekend als Lewis Caroll en auteur van "Alice in Wonderland". In de afgelopen jaren is het Christ Church College ook voor veel scènes van de populaire Harry PotterfiIms het decor geweest. CHRIST CHURCH CATHEDRAL CHOIR De eerste 'director of music' die in 1526 werd aangesteld door kardinaal Wolsey was niemand minder dan de beroemde componist John Taverner. Sindsdien heeft de kathedraal vele muzikale beroemdheden weten aan te trekken, zowel als dirigent alsook als koorzanger (o.a William Walton). Het koor bestaat uit 16 jongens en 12 volwassenen. Van die laatsten zijn er 6 profesiona1 (Lay Clerks) en de andere 6 zijn 'undergraduates', de zgn. 'academical c1erks'. De koorjongens krijgen hun opleiding aan de Christ Church Cathedral School. De intieme en relatief vrij droge akoestiek van de kathedraal heeft het koor, zo zegt men zelf, benut om zich min of meer te specialiseren in de vroege polyfone muziek en de moderne muziek, voor zover die niet een groot beroep doet op lange nagalm. Regelmatig is het koor voor optredens te vinden in het buitenland. Ook zijn er tal van plaat- en Cd-opnamen gemaakt. Het koor houdt de eigentijdse muziek in stand door regelmatig compositieopdrachten te verstrekken aan Britse componisten, w.o. John Tavener, William Mathias en Howard Goodall. Van de laatste componist zong men ook het zeer korte werk "Ecce homo qui est faba" (Zie de mens die een boon is), ofwel de herkenningsmuziek van de populaire tv-serie Mr. Bean (daar heb je ‘m weer….) DIRECTOR OF MUSIC Sinds 1985 is Stephen Darlington in de kathedraal de dirigent en organist. Voordien was hij eerst Assistent Organist in Canterbury and Master of Music in St. Alban Cathedral. Als gastdirigent is hij veelgevraagd. Zo bracht hij in 1997 een 'sabbatical year' door in Australië en Nieuw-Zeeland met gastdirecties en het geven van lezingen. Darlington is thans President van de Royal College of Organists. Hij wordt bijgestaan door de organist Clive Driskill-Smith, getraind op Eton College en in zijn nog jonge loopbaan al actief geweest als Organ Scholar in Winchester Cathedral en Assistent Organist van Winchester College.

19

CATHEDRALSHOP Voor de aanschaf van allerlei Oxford-parafernalia, brochures en vooral Cd's is er aan de zuidzijde van de kathedraal de goed gesorteerde Chapter House Shop. TIJDSTIP DIENSTEN “The daily offering of worship to God is at the heart of Christ Church. Everyone is welcome to join the worshipping community of Christ Church Cathedral, whether for a single service, or more regularly. The advertised time for Cathedral Services is five minutes later than 'normal' time (GMT or BST depending upon season), because the Cathedral still keeps the old Oxford Time which is five minutes west of Greenwich. Thus 6:00 p.m. Oxford time is 6:05 p.m. GMT/BST.” ORGEL Het orgel is relatief nieuw, in 1979 gebouwd door de Oostenrijkse bouwer Rieger uit Schwarzach, waarbij gebruik is gemaakt van de oudere orgelkassen uit ca. 1680 (Father Smith) en uit de 19e eeuw. GRAND ORGUE(II): Bourdon 16’ Montre 8’ Flûte à cheminée 8’ Prestant 4’ Flûte conique 4’ Doublette 2’ Cornet V Fourniture VI Cymbale IV Trompette 8’ Clarion 4’ POSITIF(I) : Montre 8’ Bourdon 8’ Prestant 4’ Flûte à fuseau 4’ Cor de chamois 2’ Larigot 1 1/3’ Sesquialtera II Cymbale IV Cromorne 8’ Tremblant BOMBARDE(IV) : Bombarde 16’ Trompette 8’ Claíron 4’

SWELL (III) : Salicional 8’ Voix Céleste 8’ Flûte bouchée 8’ Octave 4’ Flûte 4’ Nazard 2 2/3’ Quarte de Nazard 2’ Tierce 1 3/5’ Plein-Jeu V Cor Anglais 16’ Voix Humaine 8’ Tremblant PEDALE : Montre 16’ Soubasse 16’ Flûte 8’ Bourdon 8’ Basse de chorale 4’ Fourniture V Basson 16’ Trompette 8’ Clairon 4’ KOPPELINGEN : GO+Pos. GO+Sw. GO+Bomb. Pos.+Sw. P+GO P+Pos. P+Sw.

mechanische toets- en electrische registertractuur

20

OXFORD – Queen’s College COLLEGE EN KAPEL De “Hall of the Queen’s Scholars at Oxford” werd gesticht in 1341 door Robert de Eglesfield, geestelijke in de hofhouding van Queen Philippa, vandaar de naam van het college. Bij de toelating van leerlingen had men een lichte voorkeur (wij zouden dat positieve discriminatie noemen) voor hen uit de noordelijk gelegen counties Cumberland, Westmoreland en Yorkshire. Dankzij gunstig beleggen in grond groeide de rijkdom van Queen’s én haar populariteit. In het begin van de 18e eeuw werden de gebouwen in barokke stijl geheel nieuw opgetrokken. Eén van de trekpleisters was en is de beroemde bibliotheek met een collectie van meer dan 100.000 zeldzame boeken. Vele ervan reizen de wereld rond om deel uit te maken van tentoonstellingen. De statige kapel dateert uit 1719.

KOOR Het koor van Queen’s bestaat uit 25 stemmen, mannen en vrouwen. Op woensdag, vrijdag en zondag wordt de Evensong gezongen. Het koor heeft inmiddels 4 cd’s op haar naam staan. Op dit moment staat op het punt van verschijnen een cd met daarop twee missen van de Portugese renaissancecomponist Duarte Lobo.

DIRECTOR OF MUSIC Dr. Owen Rees begon zijn muzikale studie op het St. Catherine’s College te Cambridge. Na een verblijf als docent aan de University of Surrey, werd hij in 1997 benoemd tot Fellow in Music and Organist van Queen’s. Uit zijn concerten en opnamen blijkt zijn voorkeur voor en kennis van de oude muziek. SHOP Sorry, er valt hier niets te shoppen. Met een beetje geluk heeft de portier nog wat spulletjes, maar daar houdt het vermoedelijk wel mee op. ORGEL Het orgel van Queen’s geldt als een ‘landmark’ in de 20e eeuwse orgelbouw in GrootBrittannië. Het werd gebouwd in 1965 door de Deense bouwer Th. Frobenius & Sønner. De fraaie kassen zijn naar ontwerp van Fin Ditlevsen.

21

GREAT: Gedeckt 16’ Principal 8’ Rohrflute 8’ Octave 4’ Octave 2’ Sesquialtera II Mixture IV Trompet 8’ BRUSTPOSITIV: (Sw) Gedeckt 8’ Principal 4’ Rohrflute 4’ Gemshorn 2’ Quint 1 1/3’ Scharf III Cromorne 8’ Tremulant PEDAL: Subbas 16’ Principal 8’ Gedeckt 8’ Octave 4’ Mixture III Fagot 16’ Schalmei 4’ 22 3 koppelingen

OXFORD - New College of St Mary COLLEGE EN KAPEL Aan het einde der 14e eeuw werd Engeland geplaagd door 'de zwarte dood', de pest. Met name onder de geestelijken vielen vele slachtoffers. Het was de bisschop van Winchester, William of Wykeham, die meende dat de tijd rijp was voor de stichting van een nieuw college, om juist nieuwe mensen op te leiden voor een taak in de kerk of bij de overheden (Wykeham was tevens Chancellor of England, zo ongeveer de voorloper van de huidige functie van ministerpresident). In het ongure noordoostelijke deel van Oxford (een gebied vol prostitutie en criminaliteit, u bent gewaarschuwd!) zag hij een uitgelezen plek om een college te stichten, daarbij geldelijk gesteund door Koning Richard II. Als grote voorbeeld voor het nieuwe College gold Wykehams 'eigen' Winchester College. Gedurende de vele eeuwen van het bestaan heeft New College een grote stoet van persoonlijkheden gevormd, van aartsbisschoppen tot filmacteurs (o.a. Hugh Grant). In het hart van het dagelijkse leven op het New College is er de prachtige éénbeukige kapel met een rijk gebeeldhouwd altaar. KOOR Het was ook Wykeham die meteen in de 14e eeuw een aan het college verbonden koor stichtte. Dit koor bestaat nog steeds en verzorgt haast dagelijks de zang in de kapel. Het koor geldt als één der beroemdste (op het moment ook waarschijnlijk het beste) van Engeland en heeft reeds 80 LP's en Cd's op haar naam. Regelmatig vinden er buitenlandse tournees plaats. DIRECTOR OF MUSIC Director of Music is sinds 1976 Edward Higginbottom. Deze dirigent/organist/musicoloog studeerde aan de Royal College of Organists en werkte eerder bij het Corpus Christi College in Cambridge. Eén van zijn specialiteiten is de Franse Barokmuziek. Ook adviseerde hij enige jaren geleden het Franse Ministerie van Cultuur met betrekking tot in herinvoeren in Frankrijk van koorscholen. Het is met name onder Higginbottom's directoraat dat het New College Choir in de gehele wereld bekend is geworden, o.a. door de vele opnames die het koor maakte van met name Engelse Barokmuziek. SHOP Er valt helaas niets te shoppen in New College. Misschien dat Higginbottom nog ergens een oude doos met cd’s heeft?

23

ORGEL Het orgel is gebouwd in 1969 door de thans niet meer bestaande firma Grant, Degens & Bradbeer Ltd. Het orgel baarde destijds nogal wat opzien in Engeland: zowel qua uiterlijk als innerlijk (dispositie) een nagenoeg compromisloos neobarok instrument, al zijn de scherpe kantjes er na een revisie in 1985/86 door John Bailey (oud-werknemer van de oorspronkelijke bouwers) wel van af. Sinds 1986 is het orgel gestemd in een ongelijkzwevende temperatuur naar Thomas Young (1733-1829) Let bij het open en dichtgaan van de zwelkast (boven het RW-front) even op de weerkaatsing van de fraaie kapelramen!

GREAT: Quintade 16’ Prinzipal 8’ Spitzflöte 8’ Oktave 4’ Spitz Gedackt 4’ Terz 3 1/5’ Quint 2 2/3’ Oktave 2’ Cornet V Mixture IV-VI Messing Regal 16’ Trompete 8’ Tremulant POSITIV: Holzgedackt 8’ Quintadena 8’ Praestant 4’ Rohrflöte 4’ Prinzipal 2’ Quintatön 2’ Oktave 1’ None 8/9’ Scharf zimbel III Holzregal 16’ Schalmei Krummhorn 8’ Tremulant SWELL: Flûte è cheminée 8’ Salicional 8’ Celeste 8’ Prinzipal 4’ Flûte conique 4’ Nazard 2 2/3’ Quarte 2’ Tierce 1 3/5’ Larigot 1 1/7’ Teint 1 1/7’ Fourniture IV-V Trompette 16’ Hautbois 8’ Trompeta Real 8’ Tremulant

PEDAL: Prinzipal 16’ Subbass 16’ Oktave 8’ Rohrflöte 8’ Oktave 4’ Nachthorn 2’ Mixture IV Fagot 32’ Fagot 16’ Kupfer Trompete 8’ Rohr Schalmei 4’ Tremulant

COUPLERS: P+Gr P+Pos. P+Sw Gr+Pos. Gr.+Sw. Cymbelstern mechanische toets- en electrische registertractuur

24

OXFORD – University Botanic Garden GESCHIEDENIS e

In de 17 eeuw initieerde Sir Henry Danvers door een gift van 5 duizend Engelse Ponden (thans gelijk aan een bedrag van minstens 6 miljoen Euro!) de aanleg van een botanische tuin, uiteraard met als doel het botanische onderzoek aan de universiteit mogelijk te maken en te promoten. Men ging zo voortvarend en royaal te werk dat in 1633 de fraaie muren en poorten waren voltooid maar er geen geld meer over was voor het groeien, bloeien en vooral onderhouden…. Pas in 1642 werd Jacob Bobart als curator aangesteld (hij moest alleen nog zeven jaar wachten op zijn salaris!). In 1645 plantte hij enkele taxusbomen, waarvan één nog steeds (hoewel in de loop er jaren gesnoeid en gevormd) aanwezig in de tuin! Zijn zoon volgde Bobart op en zocht contact met botanische tuinen buiten Oxford en Engeland. Zodoende ontstond een levendige uitwisseling van zaden en gewassen. Bobart jr.’s opvolger, William Sherard, liet geld na voor de realisatie van een heuse leerstoel botanica aan de universiteit. In ruil hiervoor werd van de universiteit een jaarlijks bedrag van 150 Pond tegemoet gezien, een bedrag dat thans is opgelopen tot 400.000 pond, jaarlijks! BIJZONDERHEDEN e

Zeer oud zijn de zwarte pijnbomen, waarvan de zaden begin 18 eeuw door een Oxfordse professor werden meegenomen na een reis door Europa. Rond 1850 werd de tuin door een andere professor, Charles Daubeny, verrijkt met een speciale behuizing voor de waterlelie, een niet zo maar één maar een heuse Victoria, waarvan gezegd wordt dat de bladeren het gewicht van een jong kind kunnen dragen. Omdat Daubeny dacht dat de Oxfordse bevolking massaal zou uitlopen om deze Victorialelie te zien, rekende hij één shilling toegang per persoon. Het publiek bleef weg en in 1859 werd de kweek gestopt. Sinds enkele jaren echter is het weer één van de topstukken van de tuin. BETEKENIS Uiteraard is de tuin er allereerst voor de plantkundigen en hun studenten van de universiteit. Maar ook het publiek heeft de tuin weten te vinden. Tal van educatieprojecten zijn bedacht om de bezoekers op een aangename en leerzame manier de tuin te laten zien. SHOP Er is ook een heuse shop, waar men gidsen, plantjes en boeken over dit onderwerp (alsmede de gebruikelijke prullaria) kan kopen.

25

OXFORD – University Church of St. Mary 
 KERK Evenals in Cambridge is de feitelijke hoofdkerk van de stad (en tevens de officiële kerk van de gehele universiteit) toegewijd aan Maria. Dit is goed te zien wanneer u de kerk binnentreedt via het portaal aan High Street. Dit portaal is gebouwd in 1637 en werd voor een groot deel bekostigd door een vertrouweling van aartsbisschop Laud. In 1641, toen de puriteinen Laud op de korrel namen, werd dit portaal tegen hem gebruikt in het proces tegen hem: het portaal werd immers gesierd door een beeld van de H. Maagd. De kogelgaten die er nu nog inzitten zijn dan ook door diezelfde puriteinen gecreëerd. Het oudste deel van de kerk is de toren, deze dateert van 1280, terwijl de spits vroeg 14e eeuws is. De feitelijke kerk is in de loop der jaren meermaals uitgebreid. Aan de westzijde van de toren vinden we de Adam de Brome Chapel, gebouwd in 1328 en vernoemd naar de rector van de kerk. In deze kapel had de kanselier van de universiteit het privilege om recht te spreken over alledaagse zaken. KOOR Ook in deze kerk is het koor samengesteld uit dames en heren, ofwel studerend aan de universiteit of ‘gewoon’ woonachtig of werkzaam in Oxford of omgeving. De nadruk bij het koor ligt op het verzorgen van de zondagsvieringen. Evensongs worden vrijwel niet verzorgd door dit koor, althans niet in de eigen kerk. Men heeft inmiddels twee cd’s gemaakt, verkrijgbaar bij de shop van de kerk. DIRECTOR OF MUSIC De dirigent van het koor is sinds 2004 Gulliver Ralston. Hij deed ervaring op als choral scholar van New College en studeerde af met als onderwerp Richard Wagner. Ralston schijnt een specialist te zijn op alles wat met Wagner heeft te maken… Naast zijn werk als dirigent is hij ook een veelgevraagd pianist. De feitelijke organist van de kerk is James Brown, die zowel in Cambridge als in Geneve studeerde (bij Lionel Rogg). Hij was enkele jaren werkzaam in de VS, daarna in Cheltenham om vervolgens in 2006 in Oxford te worden benoemd. Hij is trouwens één van de tenor lay clerks in het koor van New College! SHOP Onderin de toren is een bescheiden shop ingericht met een aardige collectie souvenirs. Bovendien krijgt u hier toegang tot de toren. Een beklimming is zeer de moeite waard, niet alleen om het verzadigde Engelse hotelontbijt te helpen verbranden, maar vooral om het fotogenieke uitzicht over alle torens en koepels van Oxford. Wie daarna toch weer trek dan wel dorst krijgt, kan in de kerktuin terecht bij de Vaults & Garden Coffeeshop. In tegenstelling tot ons land is hier een coffeeshop een plek waar je ook echt voor koffie terecht kunt.

26

ORGEL In 1946 verwoeste een brand in de kerk het oude Father Smithorgel. J.W. Walker bouwde in 1950 een nieuw orgel, dat echter na 37 jaar weer werd vervangen door een geheel nieuw mechanisch orgel van de Zwitserse firma Metzler. De kas, in oude stijl, werd ontworpen door de Nederlander Bernard Edskes. Dit bijzonder fraaie orgel lijkt als zodanig sterk op het Metzlerorgel van Trinity College in Cambridge en heet erg geschikt te zijn voor (Franse) barokmuziek..

HAUPTWERK: Principal 8’ Hohlflöte 8’ Octave 4’ Spitzflöte 4’ Quinte 2 2/3’ Superoctave 2’ Terz 1 3/5’ Mixtur IV-V Cornet V Trompete 8’ RÜCKPOSITIV: Gedackt 8’ Principal 4’ Rohrflöte 4’ Nasat 2 2/3’ Octave 2’ Terz 1 3/5’ Quinte 1 1/3’ Scharf III-IV Dulcian 8’ ECHOWERK : Rohrflöte 8’ Gedacktflöte 4’ Cornet III PEDAL: Subbass 16’ Octavbass 8’ Bourdon 8’ Octave 4’ Mixtur IV Posaune 16’ Trompete 8’ KOPPELINGEN : HW+RP

P+HW P+RP 27

OXFORD - Magdalen College COLLEGE EN KAPEL Het was William of Waynflete die in 1458 dit college stichtte op de plek waar voorheen het St. John the Baptist Hospital was gesitueerd. Rond 1480 was het gebouw gereed, maar in de eeuwen die volgden zijn er grote uitbreidingen gerealiseerd. Zeer de moeite waard is de kloostergang, een schepping van de meester-metselaar William Orchard. Ten zuiden van de kloostergang vinden we de kapel, gebouwd tussen 1474 en 1480. Het interieur van de kapel is echter in de 18e en 19e eeuw ingrijpend gewijzigd. Het grote altaar dateert uit de dertiger jaren van de 19e eeuw en werd ontworpen door de architect Cottingham. Pas in 1864 werd er toestemming gegeven de nissen te voorzien van beelden (Oudtestamentische figuren), vóór 1864 was dit i.v.m. religieuze principes van het Collegebestuur niet toegestaan. KOOR In 1480 werd ook het koor, bestaande uit 16 choristers en 12 'adult Academical Clerks', gesticht. Evenals vele andere universiteits- en kathedraalkoren heeft ook het koor van Magdalen College de afgelopen decennia bekendheid verworven door CD-opnames, radioen televisiesoptredens en tournees. Zo had het koor ook een prominente rol in de soundtrack van Richard Attenborough's film "Shadowlands" (1993). Het repertoire van het koor omvat werken vanaf de Renaissance tot heden. Zeer speciaal is de oude gewoonte om op 1 mei 's ochtends vanaf de toren (!) de Collegehymne te zingen. DIRECTOR OF MUSIC In Magdalen College mag de dirigent van het koor zich tooien met de titel "Informator Choristarum". De huidige dirigent is Grayston Ives, die van 1978 tot 1985 als tenor verbonden was aan de vermaarde groep The King's Singers. Thans is Ives behalve als dirigent ook meer en meer bekend als componist. In vele kathedralen worden zijn composities uitgevoerd. SHOP U zult uw slag moeten slaan in bij cd- en/of boekenwinkels in het centrum van Oxford…… ORGEL In 1986 plaatste men het oude Gray & Davisonorgel (1855, later veelvuldig gewijzigd) in de St. Edward's School in Oxford. Er voor in de plaats kwam in de Magdalen College Chapel een geheel nieuw orgel van de fa. Mander, Londen. De pijpen van het rugwerk (dat eigenlijk het hoofdwerk is) kregen een plaats in de originele, in 1832 door Cottingham ontworpen stenen (!) orgelkas. Eigenaardig bij het Manderorgel is het unieke (en daarna nooit meer toegepaste!) vrije combinatiesysteem, dat werkt op luchtdruk. De organist moet de

28

registerknop een paar keer ‘pompen’ om een balgje achter deze registerstok onder luchtdruk te zetten. Regelmatig hoor je tijdens de dienst de organist deze handeling uitvoeren… Interessant is nog op te merken dat een eerder orgel van deze kapel, gebouwd in 1631 door Robert Dallam, in 1736 werd verkocht aan Tewkesbury Abbey en daar, in sterk gewijzigde vorm, nog steeds aanwezig is.

GREAT: Open Diapason 8’ Chimney Flute 8’ Principal 4’ Spitz flute 4’ Fifteenth 2’ Sesquialter II Mixture IV Trumpet 8’ Tremulant SWELL: Stopped Diapason 8’ Viola da Gamba 8’ Principal 4’ Stopped Flute 4’ Nazard 2 2/3’ Gemshorn 2’ Tierce 1 3/5’ Mixture III-IV Oboe 8’ Tremulant PEDAL: Subbass 16’ Principal 8’ Fifteenth 4’ Bassoon 16’ Trumpet 8’ KOPPELINGEN: Gr.+Sw. P+Gr. P+Sw.

29

BOURTON-ON-THE-WATER DORP Het dorp Bourton-on-the-water (er is, iets noordelijker gelegen, ook een Bourton-on-the-hill) geldt als één van de parels van de Cotswolds, de groene en glooiende streek ten oosten van Cheltenham. Het dorp wordt gekliefd door de rivier (meer een brede sloot) Windrush. Vijf stenen bruggen verbinden de beide dorpsdelen. Vanwege dit water en de klassieke bruggen geldt Bourton als het Venetië van de Cotswolds. Voeg daarbij de karakteristieke huizen en de onbedorven sfeer en je hebt een toeristische attractie van jewelste. Bourton trekt jaarlijks duizenden toeristen die, zoals wij, het plaatsje aandoen op doorreis en genieten van de typisch Engelse plattelandssfeer. BEZIENSWAARDIGHEDEN Behalve de fraaie huizen, bruggen en straatjes is er nog iets aparts te vinden: een miniBourton, oftewel een soort Madurodam (op 1/100 van de werkelijke grootte). Grappig is dat dit mini-Bourton ook (verkleind) in mini-Bourton is te vinden en dat dit mini-Bourton op zijn beurt ook weer verkleind is weergegeven (kunt u het nog volgen…?). Er is aardig wat te shoppen in dit plaatsje. Sommigen roemen de plaatselijke parfumwinkel, waar veel en graag (gratis) wordt uitgeprobeerd.. Jammer dat we niet in de zomer langsgaan: er wordt dan immer een voetbalwedstrijd georganiseerd (in het water!) tussen twee bruggen (die als doel dienen). De toeschouwers op de kant dienen als begrenzing van het speelveld. Uiteraard is het de spelers om te doen zo veel mogelijk toeschouwers nat te spetteren. KERK Kerk: wij kunnen niet zonder, dat zeg ik: kerk. De plaatselijke St. Lawrence is een robuust maar nogal heterogeen gebouw: het koor is uit de 14e eeuw, het chip uit de 19e eeuw en de toren 18e eeuws. Interessant zijn het houten gewelf in het schip en het beschilderde vroeg 20e eeuwse gewelf van het koor. SHOP Bourton is één grote shop. ORGEL Aan de noordwand, vlak bij de ‘screen’ vinden we een onooglijk orgeltje, althans zo lijkt het. Het is slechts een façade voor een behoorlijk instrument van de firma J.W. Walker, gebouwd in 1948. Het telt 35 registers, verdeeld over drie klavieren en pedaal.

30

CHELTENHAM - Ladies’ College COLLEGE Het meisjescollege werd gesticht in 1854. Onder de directie van Dorothea Beale (1858 – 1906!) groeide de school uit haar jasje waardoor eind 19e eeuw naar een nieuw complex op een nieuwe locatie moest worden uitgeweken. In 2004 werd met een bezoek door koningin Elisabeth een uitbreiding in gebruik genomen: The Queen Elisabeth II Quadrangle met daarin een heuse theaterzaal. Er zijn momenteel zo’n 865 meisjes in het college, verdeeld over 3 niveaus: Lower College (de jaren 7,8 en 9; het jaar 7 is vergelijkbaar met ons brugklasniveau), Upper College (de jaren 10 en 11) en The Sixth Form (jaren 12, 13 en 14). Driekwart van de meisjes is intern. Net als bij veel colleges in Cambridge en Oxford hebben ook hier de meisjes de beschikking over een eigen tutor. De docentenstaf bestaat uit 83 dames en 29 heren, daarnaast is er nog een aantal parttimers… Een jaartje intern kost ruim 8000 pond, extern slechts 5500 pond, maar dan heb je ook wat. Onnodig te zeggen dat de faciliteiten op deze school haast onuitputtelijk zijn op het gebied van sport en kunst (vgl. de jongensscholen in Ampleforth en Lancing). Iedere zondag vindt er om 10.00 uur een gezongen eucharistieviering plaats. Het liturgisch/muzikale karakter kan verschillen: van traditioneel tot Taizé. SHOP Ja, er is een heuse shop, The Bookstation genaamd. Over de geschiedenis van het Ladies’ College is hier wel het één en ander te vinden, mogelijk ook over het orgel. Verder heel veel damesromannetjes, vermoeden wij. ORGEL Hart van het complex is de hoge maar akoestisch niet al te gunstige Princess Hall, die ook iedere zondag wordt gebruikt voor de kerkdienst. In deze hal was achter de toneelvloer sinds 1960 een orgel ‘weggewerkt’ door de fa. Rusworth & Dreaper uit Liverpool. Toen men meende dit orgel te vervangen, maakte men de keus om het nieuwe orgel op te stellen in het zicht en wel op de bovenste galerij, vlak onder het houten plafond. De opdracht voor het nieuwe orgel ging naar de momenteel zeer succesvolle orgelmaker Kenneth Tickell uit Northampton. Tijdens eerdere reizen hebben wij reeds kennis genomen van zijn niet geringe talenten (Douai Abbey, Sheffield). Momenteel is Tickell druk doende met de bouw van een nieuw orgel voor de kathedraal van Worcester. Het nieuwe orgel van Cheltenham werd opgeleverd in 2006. Enkele feitjes over dit instrument: -

-

2342 pijpen, waarvan 211 van hout belangrijkste houtsoort in Europese eik, afkomstig uit Tsjechië het ontwerp nam 300 uren in beslag, het vervaardigen 10.500 uren… geschat gewicht: 7 ton metalen pijpwerk vervaardigd door de fa. Shires Ltd., Leeds intonatie door Simon Brown en David Frostick (fa. Tickell)

31

GREAT:

CHOIR:

SWELL:

Bourdon 16’ Open Diapason 8’ Open Flute 8’ Principal 4’ Fifteenth 2’ Mixture IV-V Trumpet 8’ Tremulant

Stopped Diapason 8’ Principal 4’ Spitz Flute 4’ Nazard 2 2/3’ Gemshorn 2’ Tierce 1 3/5’ Mixture III-IV Cremona 8’ Tremulant

Chimney Flute 8’ Viola 8’ Voix Celeste 8’ Principal 4’ Harmonic Flute 4’ Octave 2’ Sesquialtera II Mixture IV Bassoon 16’ Trumpet 8’ Hautboy 8’ Tremulant

PEDAL: Open Diapason 16’ Sub Bass 16’ Octave 8’ Flute 8’ Choral Bass 4’ Mixture IV registertractuur Trombone 16’

KOPPELINGEN: Gr+Ch Gr+Sw Ch+Sw P+Gr P+Ch P+Sw

div. speelhulpen mechanische toets- en electrische

32

MALVERN – Nicholson & Co. Ltd. GESCHIEDENIS Het is één van de oudste Britse orgelbouwers, maar buiten de landsgrenzen veel minder bekend dan de andere drie grote bedrijven als Harrison, Mander of Walker. We hebben het over Nicholson, in 1841 opgericht in Worcester door John Nicholson, telg uit een orgelbouwerfamilie die al actief was in het noorden van Engeland. Degelijkheid en klankkwaliteit, meer dan kwantiteit of ‘veel pijpen voor weinig geld’, waren en zijn de uitgangspunten van Nicholson. In Nederland zijn we in de gelukkige omstandigheid één van de grootste 19e eeuwse Nicholsonorgels te kunnen horen en bespelen in de R.K. Kerk van Schagen (afkomstig uit een gesloten kerk in Worcester). In tegenstelling tot concurrenten Harrison en Walker (en later Mander) is Nicholson nooit erg actief geweest in kathedralen (met uitzondering van Manchester, Birmingham en Edmundsbury), maar in de laatste 20 jaar is er sprake van een gestage opmars. Zo realiseerde de firma nieuwe kathedrale orgels in o.m. Newport (Wales), Southwell Minster, Portsmouth en heeft ze ook de opdracht voor één van de twee nieuwe orgels in Worcester Cathedral. Het orgel van Gloucester Cathedral is enkele jaren geleden door hen volledig gerestaureerd en uitgebreid, tot grote tevredenheid van de Engelse orgelscene. Evenals de andere grote orgelbouwers in Engeland prefereert ook Nicholson de mechanische toetstractuur, tenzij het niet anders kan dan electrisch. Men is eerder pragmatisch dan principieel. Voor kenners van de Engelse orgelbouw zal dit geen nieuws zijn, immers het orgel staat hier altijd, ook bij restauraties, in dienst van de praktijk en niet andersom (zoals soms wel eens in Nederland…). BEHUIZING In 1956 verhuisde het bedrijf van Worcester naar Malvern naar een grote v.m. kolenopslagloods van British Railway. Gezien het succes van de afgelopen jaren, was men genoodzaakt op zoek te gaan naar een nieuwe lokatie waar men wél een moderne bedrijfsvoering kon toepassen en die ook meer ruimte bood. Die vond men bij het dorpje Leigh Sinton, aan de voet van de Malvern Hills. Voordeel van de nieuwe werkplaats is dat ook grote orgels in hun geheel (in de lengte) kunnen worden opgebouwd.

BIJ DE FOTO’S Linksboven: Christchurch Priory (Dorset), geheel nieuw 3-manuaals orgel Linksonder: Great Malvern Priory, restauratie Rechtsboven: Nieuwe Nave Organ van Portsmouth Cathedral Rechtsbeneden: Sandwich (Kent), St. Clement’s Church

33

Between 1994 and 1996 plans were conceived for a new independent two manual nave organ. However, it was soon realised that the costs for this would be unnecessarily prohibitive and in any case, there was not room for second organ of this nature. And so, in 1996 plans were made with Nicholsons for a new division to be built behind the restored organ, facing into the nave with the west stops playable from the existing 34 to console. The new pipework be installed behind a new case of imaginative and

GLOUCESTER – St. Peter’s Cathedral KATHEDRAAL In het jaar 1089 startte de Franse monnik Serlo, in 1072 door koning William I benoemd tot abt van de Benedictijner abdij in Gloucester, met de uitbouw van zowel abdij als abdijkerk. De abdij bloeide en bezat veel land in zowel Engeland als Wales. In 1216 werd koning Hendrik III in deze kerk gekroond, terwijl een andere koning, Edward II, hier in 1327 werd begraven en deze plek een e bedevaartsoord werd. Zowel in de 14 e eeuw werd de kerk als 15 aanmerkelijk uitgebreid. In 1540 (Dissolution) werd de abdij opgeheven en werd de abdijkerk gepromoveerd tot kathedraal van het nieuwe diocees Gloucester. Grote trekpleisters bij deze kathedraal zijn toch wel de enorme glas-in-loodramen en de bijzondere lichtval die zij in de kerkruimte creëren. KOOR Het huidige kathedrale koor is in feite de voortzetting van de koortraditie zoals die hier in 1539 door Hendrik VIII werd verordonneerd: een koor van maximaal 20 boys, negen lay-clerks en drie choral scholars. De jongens bezoeken allen de nabijgelegen koorschool, de King’s School. Het koor verzorgt, in wisselende samenstelling, zes keer per week een dienst in de kathedraal. Uiteraard werkt het koor ieder jaar mee aan het beroemde Three Choirs Festival (Gloucester, Hereford, Worcester). Sinds 1999 is er ook een jeugdkoor actief. De leden (jongens en meisjes) van dit koor komen van scholen in of uit de buurt van Gloucester en zingen ieder donderdag de Evensong. Hun repertoire is klassiek, geen ‘happy clappy’! DIRECTOR OF MUSIC Gloucester heeft altijd goede dirigenten/organisten weten aan te trekken. Jarenlang was hier Dr. John Sanders (1933 – 2003) werkzaam, hij heeft het koor buiten Engeland bekend gemaakt dankzij media als LP en CD. Zijn opvolger was David Briggs, die na enkele jaren in Gloucester een solocarrière als organist verkoos, waarna hij werd opgevolgd door de uit Truro afkomstige Andrew Netsingha, sinds vorig jaar september echter de grote man in St. John’s College te Cambridge. Als opvolger van Netsingha kwam Adrian Partington naar Gloucester. Deze man heeft zijn sporen al ruimschoots verdiend als organist (o.a. organ scholar in King’s College), dirigent en pianist. In Gloucester wordt hij terzijde gestaan door organist Robert Houssart, die vlak voor ons bezoek wordt opgevolgd door Asley Grote. Enkele deelnemers hebben Ashley nog meegemaakt als chorister bij een presentatie tijdens ons bezoek in 1994 aan de koorschool van het King’s College in Cambridge. Een aantal jaren nadien is hij in het King’s College ook nog actief geweest als organ scholar. Tot eind april is hij assistant organist in Westminster Abbey, Londen. SHOP Naast de hoofdingang vinden we in de kerk een uitgebreide shop. Even door de kerk lopen richting kloostertuin en gang en je bent in de coffeeshop (beide tot 16.30 geopend!).

35

ORGEL De fraaie orgelkas is het enige restant van het orgel uit 1666 (Thomas Harris), het binnenwerk is verschillende malen omgebouwd en uitgebreid (o.a. door Willis in 1847 en 1889 en door Harrison & Harrison in 1920). In 1971 werd het orgel wederom op de schop genomen door de fa. Hill, Norman & Beard uit Norwich, naar plannen van Ralph Downes. Men poogde het klankbeeld toen meer doorzichtiger (lees: neobarok) te maken. Hoewel het als zodanig een goede reputatie genoot, besloot men in 1999 om het orgel geheel opnieuw op te bouwen en uit te breiden. Deze enorme klus werd geklaard door de fa. Nicholson.

WEST POSITIVE: Gedecktpommer 8’ Spitzflute 4’ Doublette 2’ Nazard 2 2/3’ Tierce 1 3/5’ Larigot 1 1/3’ Cimbel III Tremulant

GREAT: Gedecktpommer 16’ Open Diapason I 8’ Open Diapason II 8’ Spitzflute 8’ Bourdon 8’ Prestant 4’ Octave 4’ Stopped Flute 4’ Flageolet 2’ Quartane II Mixture IV-VI Cornet IV Posaune 16’ Trumpet 8’ Clarion 4’ CHOIR: Stopped Diapason 8’ Principal 4’ Chimney Flute 4’ Fifteenth 2’ Nazard 1 1/3’ Sesquialtera II Mixture III Cremona 8’ Tremulant

SWELL : Chimney Flute 8’ Salicional 8’ Celeste 8’ Principal 4’ Open Flute 4’ Gemshorn 2’ Nazard 2 2/3’ Tierce 1 3/5’ Mixture IV Cimbel III Fagotto 16’ Trumpet 8’ Hautboy 8’ Vox Humana 8’ Tremulant PEDAL : Flute 16’ Principal 16’ Subbass 16’ Quint 10 2/3’ Octave 8’ Stopped Flute 8’ Tierce 6 2/5’ Septime 4 4/7’ Mixture IV Bombarde 32’ Bombarde 16’ Trumpet 8’

Shawn 4’

36

NOTTINGHAM – St. Barnabas Cathedral KATHEDRAAL Nottingham Cathedral zegt de meeste mensen helemaal niets. Wel een beetje logisch, het is immers een r.k. kathedraal en die zijn in en buiten Engeland veel minder bekend (wel eens gehoord van Brentwood Cathedral of Northampton Cathedral?). De kathedraal werd in de jaren 1841/44 gebouwd naar ontwerp van architect Pugin, een jonge architect die , gegrepen als hij was door de gotische kerkelijke architectuur van de Middeleeuwen, op 23jarige leeftijd overging naar de R.K. Kerk. Hij is de grote initiator van de opleving van de neo-gotische architectuur in Engeland. Ook de Londense Houses of Parliament zijn van zijn hand. De kathedraal herbergt o.a. het graf van de non Mary Potter (1847 – 1913). Zij werd in 1988 door paus Johannes Paulus II zalig verklaard en in 1997 bijgezet in de St. Barnabas. KOOR Het kathedrale koor bestaat uit ongeveer 32 volwassen zangers (inclusief 12 ‘choral scholars’ en een ‘organ scholar’. De voornaamste taak is het opluisteren van de hoogmissen op zon- en feestdagen. Naast dit kathedrale koor is er ook nog een Cathedral Chamber Choir, dat zowel tijdens sommige de missen als ook tijdens concerten optreedt. Ook een Youth Choir is kortgeleden opgericht om kinderen in de leeftijd van 8-14 jaar de kans te geven te zingen in de kathedraal, maar bovendien om incidenteel de andere twee koren te ontlasten. DIRECTOR OF MUSIC Sinds 2003 is Neil Page de scepter over de kathedrale muziek. Hij kreeg zijn koortraining als zanger in de koren van Durham Cathedral en Trinity College Cambridge en was voorbestemd tot een carrière als tenor, maar koos uiteindelijk voor de directie. Hij dirigeert diverse koren en orkesten in de wijde omgeving van Nottingham en werd voor al dit werk onderscheiden met een Winston Churchill Memorial Fellowship. SHOP Het goede nieuws: er is een shop. Het slechte nieuws: dit winkeltje is doorgaans alleen op zondag open…..

37

ORGEL Over het orgel van de kathedraal is (te) weinig bekend. In 1913 werd het bestaande orgel van Gray & Davison door Norman & Beard omgebouwd tot een bescheiden 3-klavierswerk. In 1989 volgde wederom een grote ombouw, ditmaal door de fa. Hill, Normand & Beard. In 1995 schijnt dit orgel te zijn uitgebreid met 4 elektronische pedaaltongwerken (!), geleverd door de plaatselijke leverancier Henry Groves & Son. Ondanks een uitvoerige speurtocht is het ons niet gelukt een foto van het orgel te vinden. Een leuke opdracht derhalve ter plekke: maak een fraaie foto, mail die door aan Carel Weijers en de winnende foto vindt u over 8 jaar terug in het reisboek voor 2016. GREAT:

CHOIR:

SWELL:

PEDAL:

Double Diapason 16’ Open Diapason I 8’ Open Diapason II 8’ Hohl Flute 8’ Kleinflöte 8’ Principal 4’ Spindle Flute 4’ Twelfth 2 2/3’ Fifteenth 2’ Mixture III Tromba 8’ Clarion 4’

Claribel Flute 8’ Viola di Gamba 8’ Flute 4’ Harmonic Piccolo 2’ Tierce 1 3/5’ Quartane II Clarinet 8’ Tromba 8’ Clarion 4’ Tremulant

Lieblich Bourdon 16’ Open Diapason 8’ Rohr Flute 8’ Viol d’Orchestre 8’ Viol Celeste 8’ Principal 4’ Fifteenth 2’ Mixture III Bassoon 16’ Cornopean 8’ Tremulant

OpenDiap. 16’ Violone 16’ Bourdon 16’ Principal 8’ Violoncello 8’ Bass Flute 8’ Fifteenth 4’ Octave Flute 4’ Contra Tromb.32 Trombone 16’ Tromba 8’ Clarion 4’

Tal van koppelingen en speelhulpen Electro-pneumatische tractuur

38

NOTTINGHAM – St. Mary’s Church KERK Ofschoon Nottingham een vrij grote stad is, ressorteert het kerkelijk (v.w.b. de Anglicanen!) onder het diocees Southwell. De St. Mary is dus geen kathedraal, maar heeft wel die allure. Niet voor niets behoort deze kerk met nog een aantal ‘belangrijke’ kerken (w.o. St. Mary Warwick, St. Mary Redcliffe Bristol, Wimborne Minster ) tot de zgn. Major Churches Group: kerken met toch wel een zekere status. De huidige kathedraal is alweer de derde kerk op deze hooggelegen plaats en dateert grotendeels uit de 13 en 14e eeuw. Het is een uitstekend voorbeeld van de zgn. Perpendicular Style. De toren biedt onderdak aan twaalf klokken en kan beklommen worden. Het uitzicht over Nottingham moet spectaculair zijn. KOOR In deze kerk wordt gezongen door 3 koren: een volwassenenkoor, een meisjes- en een jongenskoor. Er zijn drie gezongen diensten per week: woensdag en zondag de Evensong en op zondagmorgen uiteraard ook de hoofddienst. De kerk beschikt ook over een eigen ‘huisorkest’ : The Orchestra of the Restoration, opgericht door dirigent John Keys. DIRECTOR OF MUSIC De huidige functionaris is John Keys, benoemd in 1984. Eerder was hij assistent in Chester en was hij ook als kerkmusicus werkzaam in Genève. In de praktijk van alledag wordt het orgel bespeeld door organist Andrew Abbott. SHOP We laten de Nottinghammers zelf even aan het woord over hun shop :” A steady trickle of tourists visit St Mary's throughout the year and for them a small gift shop is located at the West End of the Nave with a variety of books, greeting cards, souvenirs and Traidcraft goods. It is manned entirely by volunteers, usually open six days a week for peak visitor periods and evening concerts. Tourists may also choose to try their skill at brass rubbing as the Church has many replicas of some of the most famous brasses in England.” Wie die ‘volunteers’ zijn, moeten we maar afwachten, maar houd nu alvast maar rekening met lange wachttijden. Praat vooral luid en duidelijk.

ORGEL In 1973 werd het toen ruim 50 jaar oude 4-klaviersorgel Walkerorgel vervangen door een bescheiden 2-klaviers orgel van de Deense orgelmaker Marcussen, in ons land ook geen onbekende. Het orgel was in die tijd in Engeland bepaald uniek. Vele artikelen in boeken en tijdschriften werden aan dit orgel gewijd, het was zijn tijd ver vooruit. De praktijk wees uit dat het wel degelijk mogelijk was om op een bescheiden orgel met neo-barokke signatuur het

39

Engelse repertoire te spelen, zij het natuurlijk wel met enig aanpassingsvermogen. Haast aandoenlijk is dan ook wel het nogal simpele zwelsysteem (met beweegbare deurtjes) voor het borstwerk.

HOVEDVAERK:

BRYSTVAERK :

PEDAL:

Principal 8’ Rørfløjte 8’ Oktav 4’ Spidsfløjte 4’ Nasat 2 2/3’ Oktav 2’ Ters 1 3/5’ Mixtur VI-VIII Trompet 8’

Gedakt 8’ Spidsgamba 8’ Principal 4’ Kobbelfløjte 4’ Gemshorn 2’ Quint 1 1/3’ Scharf V-VI Krumhorn 16’ Vox Humana 8’ Tremulant

Subbas 16’ Oktav 8’ Gedakt 8’ Oktav 4’ Mixtur VI Fagot 16’ Trompet 8’

3 koppelingen volledig mechanische tracturen 40

BAKEWELL – Chatsworth House and Garden GESCHIEDENIS Die geschiedenis begint eigenlijk in 1549 als Sir William Cavendish op deze plek een landhuis met grond koopt en er een geheel nieuw huis laat verrijzen. Voor ons interessant te weten, is dat Cavendish door Hendrik VIII werd belast met de uitvoering van de zgn. Dissolution, ofwel de opheffing van de kloosters en de confiscatie van hun goederen (veel Engelse kathedralen waren vroeger abdijkerken). Zijn zoon William jr. was de eerste van de familie die e de titel Earl of Devonshire mocht voeren. Zijn nakomeling, de 4 e Earl, ging verder door het leven als 1 Duke of Devonshire en die titel is dan ook aan alle gezinshoofden in de familie (als ze tenminste e Chatsworth bezaten) doorgegeven. De 1 Duke was goed bevriend met onze stadhouder-koning Willem III en hielp mede hem op de Engelse troon te krijgen. Ook is de volledige transformatie in vroege barokke stijl en de realisatie van de tuinen aan deze 1 Duke te danken. In 1707 was alles voltooid. De 4e Duke, van 1756-1757 zelfs nog even Prime Minister van Engeland, had een groot aandeel in de herinrichting van de tuinen. Hij trouwde met de dochter van een beroemd architect en erfde later diens uitgebreide e architectuurbibliotheek. Ook de 6 Duke (1790-1858) drukte zijn stempel op de tuinen en transformeerde e.e.a. tot hetgeen we vandaag de dag nog kunnen zien. Vermeldenswaard is verder dat in onze eeuw de erfgenamen van e de10 Duke in aanraking kwamen met het fenomeen successierecht. Ze moesten 80% van de waarde van het hele landgoed afdragen. Zodoende was de familie gedwongen veel bezittingen te gelde te maken. Later werd het gehele landgoed ondergebracht in de e e Chatsworth House Trust en betaalt de familie Cavendish (inmiddels de 11 en 12 Duke) gewoon netjes huur voor bewoning. WAT IS ER TE ZIEN? Veel, heel veel. Uiteraard de vele stijlkamers in het huis, bibliotheken en een enorme kunstcollectie. Bij droog weer is er veel te beleven in de uitgestrekte tuinen (7 ½ kilometer wandelpad). Vooral de fraaie watervallen zijn tamelijk beroemd. Voor de meer gevoelig ingestelden is er ook een kleine kinderboerderij. WAT IS ER NIET TE BELEVEN? Ditmaal geen orgels, koren, directors of music en hardhorende cathedralshop’volunteers’ SHOP Op het terrein is een zeer uitgebreide en professioneel gerunde shop en bovendien zijn er verschillende gelegenheden voor hapjes, drankjes of meer copieuze maaltijden.

41

LINCOLN – Cathedral of the Blessed Virgin Mary KATHEDRAAL Willem de Veroveraar verhief in 1072 de kerk van Lincoln tot kathedraal. De eerste bisschop Remigius verenigde rond zich een aantal priesters in een monasterium (minster). Zij woonden zelfstandig en vormden geen monnikengemeenschap (een seculiere kathedraal). Het is een uitzondering dat bij deze kathedraal evenwel kloostergebouwen lagen. De bouw was reeds in 1092 vrijwel voltooid. Uit deze periode stamt de imponerende westfacade met de drie poorten, welke van dit kerkgebouw overbleven na een aardbeving in 1185. Vanaf 1192 werd onder bisschop Hugh, een franse Karthuiser monnik, (in 1220 heilig verklaard), de wederopbouw ter hand genomen en rond 1280 afgerond. Het is in grote lijnen de huidige kathedraal, waarin rond het graf van de H.Hugh een bloeiende pelgrimage ontstond. Zijn hoofd wordt bewaard in een opvallende schrijn. In de 14e eeuw werd rond de overgebleven drie poorten in de west-facade de grootse koningsgalerij gebouwd. De kathedraal is een voorbeeld van de zuivere Romaanse (Norman) stijl, doordat er weinig graftombes en monumenten zijn. Het gebouw draagt de grootste vieringstoren van geheel Engeland. Aandacht vragen ook de prachtige middeleeuwse ramen in het noord- en zuidtransept en aan de oostzijde. De koorbanken dateren uit rond 1370 (niet de pinakels). Iedere kanunnikenplaats vermeldt de daaraan verbonden prebende (bron van inkomsten) en de psalm die eraan verbonden was. Het chapterhouse (kapittelzaal) is een tienzijdige ruimte, rustend op slechts één pilaar. Niet onvermeld mag blijven de beroemde "Lincoln imp", de dwerg van Lincoln, afgebeeld boven de tombe van de H.Hugh. KOOR De huidige Cathedral School gaat terug op de oorspronkelijke school uit de tijd van Remigius. Deze oude koorschool heeft bestaan tot 1921, toen hij moest worden afgebroken. In 1961 werd de huidige Cathedral Choirschool geopend als ‘preparatory school’ voor jongens van 7 tot 13 jaar. De school bevat momenteel ruim 120 leerlingen, waarvan een derde intern. Uit hen worden de choristers gekozen. De componist William Byrd (1543 – 1623) was gedurende tien jaar organist en koorleider van Lincoln Cathedral. Een andere bekende organist/componist die te Lincoln werkte was Philip e Marshall (20 eeuw) die een aantal fraaie psalmchants componeerde. Gedurende het dirigentschap van Colin Walsh (jaren ’90 vorige eeuw) werd het repertoire aanmerkelijk uitgebreid met stukken uit de e e 19 en 020 eeuw, zulks als gevolg van Walsh’ bewondering voor deze muziek. In 1995 werd ook een meisjeskoor opgericht. DIRECTOR OF MUSIC Sinds 2003 is Arice Prentice de Director of Music. Hij volgde Colin Walsh op, voor wie men vervolgens de titel Organist Laureate bedacht, d.w.z. dat Walsh nog gebruik mag maken van het orgel en van zijn connectie met Lincoln, dit in verband met zijn solocarrière als organist… Charles Harrison is tegenwoordig de Sub Organist. SHOP Er is een redelijk gesorteerde shop benevens een refectory voor de nodige (?) koude en warme snacks en dranken.

42

ORGEL Het orgel dateert uit 1898 en is gebouwd door Henry Willis. Met de orgels van Truro, Edinburgh en Salisbury hoort Lincoln bij de fraaiste instrumenten van deze bouwer. Ook de akoestiek en de betrekkelijk compacte bouwwijze dragen bij aan het fenomenale klankkarakter. In 1960 en 1998 vonden uitgebreide restauratiewerkzaamheden plaats door de fa. Harrison & Harrison uit Durham. Naast het Willisorgel beschikt de kathedraal over nog drie (kleine) orgels.

SOLO ORGAN Gamba 8 Voix Celestes (tenor c) 8 Claribel Flute 8 Harmonic Flute 4 Orchestral Oboe 8 Orchestral Clarinet 8 Tuba 8 Tuba Clarion 4 PEDAL ORGAN Double Open Diap. 32 Open Metal 16 Open Wood 16 Violone 16 Bourdon 16 Dulciana 16 Violoncello 8 Octave (from 3) 8 Dulciana 8 Super Octave 4 Contra Posaune 32 Ophicleide 16 Clarion 8 CHOIR ORGAN Lieblich Bourdon 16 Open Diapason 8 Dulciana 8 Lieblich Gedeckt 8 Viola da Gamba 8 Hohl Flute 8 Gemshorn 4 Concert Flute 4 Nazard 2 2/3 Piccolo Harmonique 2 Tierce 1 3/5 Mixture III Cor Anglais 16 Corno di Bassetto 8

GREAT ORGAN Double Open Diapason 16 Open Diapason I 8 Open Diapason II 8 Open Diapason III 8 Stopped Diapason 8 Claribel Flute 8 Flute Harmonique 4 Principal 4 Twelfth 2 2/3 Fifteenth 2 Mixture III Trombone 16 Tromba 8 Clarion 4

Tremulanten voor Choir Swell Solo Electro-pneumatische tracturen

SWELL ORGAN Double Open Diapason 16 Open Diapason I 8 Open Diapason II 8 Lieblich Gedeckt 8 Salicional 8 Vox Angelica 8 Principal 4 Lieblich Flote 4 Fifteenth 2 Mixture III Vox Humana 8’ Double Trumpet 16 Trumpet 8 Oboe 8 Clarion 4

43

CHELMSFORD – Cathedral of St. Mary, St. Peter and St. Cedd

KATHEDRAAL In 1914 werd het nieuwe diocees (bisdom) Chelmsford gecreëerd. De oude parochiekerk van dit stadje werd daarmee één van de kleinste Engelse kathedralen in één van de grootste diocesen van het land! Deze kerk werd net als de stad zelf gesticht in e de 13 eeuw. In de daaropvolgende eeuwen werd de kerk stevig verbouwd. Het e schip der kerk werd in de 19 eeuw opnieuw opgetrokken, nadat het vorige was ingestort. Het gewelf kreeg daarbij een kleurrijke beschildering. In 1983 werd het gehele interieur van de kerk gemoderniseerd en werd de architectuur van het gebouw beter zichtbaar. KOOR Het kathedrale koor bestaat uit 22 jongens (in de leeftijd van 8 tot 13 jaar) en 12 lay-clerks. Naast dit koor is er ook nog het meisjeskoor (The Cathedral Consort), bestaande uit 8 sopranen in de leeftijd van 13-20 jaar. Tot slot verzorgt een vrijwilligerskoor van volwassenen de diensten in de vakantietijd. Chelmsford heeft geen eigen koorschool, maar werkt wel nauw samen met drie scholen in de onmiddellijke omgeving. DIRECTOR OF MUSIC Sinds 1990 is Peter Nardone hier de Director of Music. Hij wordt terzijde gestaan door organist Robert Poyser. SHOP In een hoekje van de kerk is een bescheiden maar verder ongetwijfeld sympathiek shopje ingericht. De juten “Chelmsford Cathedral Shopping Bag” is een absolute ‘must-have’, slechts 2 pond 50, dus waar praten we over. ORGEL In 1994 (Nave Organ) en 1995 (Chancel Organ) leverde de fa. N.P. Mander uit Londen twee orgels aan de kathedraal ter vervanging van het oude Hill, Norman & Beardorgel. Het zijn twee zelfstandige instrumenten met mechanische toetstractuur. Vanaf het Chancel Organ kan echter, via elektrische tractuur, ook het Nave Organ worden bespeeld.

44

NAVE ORGAN GREAT: Bourdon 16’ Open Diapason 8’ Gamba 8’ Stopped Diapason 8’ Principal 4’ Flute 4’ Twelfth 2 2/3’ Fifteenth 2’ Sesquialtera III Mixture III Cornet V Posaune 8’ Clarion 4’

SWELL: Stopped Diapason 8’ Viola da Gamba 8’ Vox Angelica 8’ Principal 4’ Flauto Traverso 4’ Fifteenth 2’ Mixture III Contra Fagotto 16’ Trumpet 8’ Hautboy 8’ Vox Humana 8’ Clarion 4’ Tremulant

CHOIR: Stopped Diapason 8’ Salicional 8’ Principal 4’ Flute 4’ Flageolet 2’ Mixture II-III Cromorne 8’ Tremulant

PEDAL: Open Diapason 16’ Bourdon 16’ Principal 8’ Flute 8’ Fifteenth 4’ Bombarde 16’ Trumpet 8’

SOLO:

Ophicleide 8’

CHANCEL ORGAN GREAT: Bourdon 16’ Open Diapason 8’ Stopped Diapason 8’ Dulciana 8’ Principal 4’ Waldflute 4’ Twelfth 2 2/3’ Fifteenth 2’ Mixture III Trumpet 8’

SWELL: Open Diapason 8’ Stopped Diapason 8’ Echo Gamba 8’ Voix Celeste 8’ Principal 4’ Fifteenth 2’ Mixture III Contra Fagotto 16’ Cornopean 8’ Oboe 8’ Tremulant

PEDAL: Subbas 16’ Bourdon 16’ (tr.)

Flute 8’ Trombone 8’ 45

Aantal deelnemers 41 uit de volgende plaatsen: (i.v.m. de privacy zijn de namen voor het website-document weggelaten) Haarlem

Almelo

Lopik Den Haag

Den Haag

Bergen

Bergen

Haarlem

Heemstede

Ees

Ees

Haarlem

Haarlem

Borger

Borger

Lisse

Lisse

Edam

Velserbroek

Purmerend

Schiedam

Oostzaan

Voorburg

Soest

Heerenveen

Amsterdam

Den Haag

Elst

Ede

Noordwijk

Beetsterzwaag

Haarlem

Westerbork

Hoofddorp

Amsterdam

Deventer Leidschendam Spaarndam

Astons Coaches, Worcester (driver)

46

ALGEMENE INFORMATIE Muzikale reisbegeleiding:

Aart de Kort, Weikamp 69, 2264 JP Leidschendam. telefoon 070-4190500

Algemene reisleiding en organisatie: Carel Weijers Baron van Fridaghstraat 8 2064 LH Spaarndam telefoon 023-5383321 en 06-47436687 Tekstboek:

Aart de Kort en Carel Weijers

Luchtvaartmaatschappij:

British Midland (BMI) Vluchtnummer heenreis BD 104 Vluchtnummer terugreis BD 113

Touringcarbedrijf:

Astons Coaches Worcester

Hotels:

Express by Holiday Inn (26 t/m 29 april) Grenoble Road Oxford OX4 4XP Telefoon 0044 1865 780888 The Lincoln Hotel (30 april en 1 mei) Eastgate Lincoln LN2 1PN Telefoon 0044 1522 520348

Reissom omvat:

Vliegretour incl. alle toeslagen Accommodatie in kamers met bad en/of douche en toilet op basis van logies en ontbijt Touringcarvervoer Bijdragen aan kerken voor gebruik orgels, honoraria Eng. organisten en tekstboek

Niet inbegrepen:

Lunches, diners, reisverzekering, toegang kerken/musea/tuinen etc.

Organisatie:

Choir/Organ Tours of Friends in Music

Website:

www.choirorgantours.nl 47

Route Koor/orgel-muziekreis UK 2008

1 (13) 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13

London Heathrow Oxford Bourton on the Water Cheltenham Malvern (Leigh Sinton) Gloucester Oxford Nottingham Lincoln Bakewell Lincoln Chelmsford London Heathrow

48