m 15 augustus

Infotref 2009 NIVON Bergsport Trefkamp Camping Plaats Regio Land Periode

Panoramico Pejo Val di Sole, Italië 5 juli t/m 15 augustus

Voorwoord Beste vrienden, Het Bergsport Trefkamp bezoekt met regelmaat dezelfde campings, daarom speurt de organisatie naar nieuwe standplaatsen. Waar het trefkamp ook plaatsvindt, het streven blijft om zowel klimmers, wandelaars als ook liefhebbers van gletsjeroverschrijdingen mogelijkheden te bieden. Dankzij Bert ter Horst kwamen we in 2003 voor de eerste keer in een gebied aan de zuidkant van het Ortlermassief, ten westen van Bolzano en even boven de Brentadolomieten terecht. Tegen de zuidhellingen van de Ortler ligt het plaatsje Pejo met op loopafstand de Camping Panoramico (op de meeste topografische kaarten lezen we Camping Val di Sole). Na overleg met de campinghouder is besloten om daar de treftent in de zomer van 2009 te plaatsen. Deze Infotref bevat weer verschillende suggesties voor wandelingen, enkele mogelijkheden voor rotsklimmen en mogelijkheden voor gletsjertochten en Klettersteige. Dit jaar geen fragmenten uit boeken met bergverhalen, maar praktische informatie over het thema veiligheid in de bergen. Verder waar mogelijk internetsites uit brochures (begin maar eens met www.valdisole.net). Verder geven we de lezer het advies om een topografische kaart van het gebied aan te schaffen en deze alvast thuis te bestuderen... we hebben allemaal recht op voorpret. Ten slotte, als elk jaar, hier wederom onze oproep om je aan te melden voor trefkampbeheerder! Het geeft aanzien, de trefkampbezoekers treden je deemoedig en respectvol tegemoet en zijn veelal vol dankbaarheid (omdat de koffie ’s avonds klaarstaat). Zie verder pagina 4. Als vanouds geldt natuurlijk ook dit jaar: iedereen is welkom, of je nu één dag of zes weken, alleen of met het hele gezin komt. Er is 's avonds koffie, thee en limonade in de treftent en zoals altijd zullen de avonden wel weer veel te kort zijn om alle ervaringen uit te wisselen. Ik wens iedereen namens de Landelijke Commissie Bergsport van het NIVON een fijne, zonnige en vooral sportieve vakantie. Albert van Vessem, Heerenveen, mei 2009

1

Het trefkamp Van 5 juli tot 15 augustus ben je van harte welkom op het Nivon Bergsport Trefkamp in Peio in het Italiaanse Val di Sole. Het trefkamp wordt bezocht door zowel beginnende wandelaars als gevorderde klimmers. Je hebt er de mogelijkheid om gelijkgestemden te ontmoeten, om ervaringen uit te wisselen en tochten te plannen. Deelname aan het trefkamp en het maken van tochten is voor eigen verantwoording. De camping Het trefkamp staat dit jaar op een gereserveerd deel van camping Panoramico in het plaatsje Peio (Val di Sole). Camping Panoramico is een ruime camping met uitstekende faciliteiten. Op dit moment is nog niet bekend welk deel van de camping aan ons trefkamp toegewezen wordt. De camping ligt op ongeveer 1250 m hoogte. Houd dus rekening met koude nachten. Op de camping is een bar met warme snacks en een kleine supermarkt. De camping heeft drie sanitaire gebouwen, douches (zonder munten), twee wasmachines en een wasdroger. Voor de kinderen is er een speelplaats met schommel, glijbaan, volleybal- en basketbalnet en tafeltennis. Een verwarmd zwembad is beschikbaar in Peio Terme, anderhalve kilometer verderop. Campinggasten krijgen korting op de entree van het zwembad. Eigenaar van de camping is de heer Valentino Camillo. Zie voor adresgegevens pagina 17. ►►► Wandelen gaat praktisch altijd goed. Dreigt een situatie uit de hand te lopen dan moet je weten wat je moet doen. Als je op de hoogte bent van mogelijke gevaren en weet hoe te handelen in bepaalde situaties dan levert de helft van alle gevaren al geen problemen meer op. Houd het volgende altijd goed in je achterhoofd: gezond verstand en goed materiaal zijn de beste verzekeringen tegen problemen in de bergen. Er zijn twee soorten gevaren. Gevaren veroorzaakt door de bergwandelaar zelf, zoals zelfoverschatting, te weinig conditie, te weinig ervaring en kennis. En gevaren veroorzaakt door het weer en soms het terrein. Te denken valt aan steenslag, onweer, mist, verijsde sneeuwvelden en temperatuurveranderingen. In tegenstelling tot wat je misschien denkt, leveren de eerstgenoemde gevaren de meeste problemen op in de bergen. Door het overschatten bijvoorbeeld de eigen conditie duurt de tocht te lang en vervolgens kom je (én je medereizigers) in het donker in een onweersbui terecht. Het komt de tocht ten goede als je je eigen capaciteiten goed inschat. ◄◄◄ 2

Trefkampbeheer De trefkampbeheerder zorgt ervoor dat alles op het trefkamp reilt en zeilt. Hij/zij is altijd beschikbaar voor knellende vragen, beheert de treftent met de daarin aanwezige documentatie over het gebied, houdt de administratie bij en zorgt ervoor dat er ’s avonds koffie en thee wordt gezet. Het beheer is er uitdrukkelijk niet om tochten te organiseren of te leiden. De volgende personen hebben dit jaar het beheer in handen: 05/07 – 11/07: 12/07 – 18/07: 19/07 – 25/07: 26/07 – 01/08: 02/08 – 08/08: 09/08 – 15/08:

Jan van de Kamp Joleen Klompe Albert van Vessem Hans Molkenboer* ............. Rene Tol

*) onder voorbehoud Het tochtenboek Zorg, voor je op pad gaat, dat je de voorgenomen tocht in het tochtenboek vermeldt en welke route je neemt. Noteer ook hoe laat je terug denkt te zijn. De trefkampbeheerder weet dan waar de deelnemers zijn in geval van nood (vermissing). Bij terugkomst teken je natuurlijk even af. De belangrijkste functie van het tochtenboek is veiligheid!

►►► Onweer in de bergen is één van de meest indrukwekkende en onprettige dingen die er is. Het is koud, nat en eng. Prettig van onweer is dat het zich wel (soms een beetje te kort) van te voren aankondigt. Luister altijd naar de weersvoorspellingen voordat je op pad gaat. Onweer komt in de bergen doorgaans later in de middag. Ga dus vroeg op pad dan ben je meestal voor het onweer al binnen. Onweer is te herkennen aan: zwoele lucht en drukkende windstiltes, snelgroeiende bloemkoolwolken met ‘aambeeld’-vormen. Je kunt zelf berekenen hoever onweer van je verwijderd is. Het tijdsverschil in seconden tussen bliksemflits en het rollen van de donder gedeeld door drie geeft ongeveer de afstand in kilometers aan dat het onweer van je af zit. Zitten er minder dan tien seconden tussen flits en donder dan is het onweer gevaarlijk dichtbij. ◄◄◄

3

De treftent Elk jaar brengen we de gemeenschappelijke tent, de treftent, naar de uitverkoren camping. In de tent vind je documentatie over de omgeving, er zijn kaarten en gidsjes. Iedereen kan deze documentatie raadplegen, maar het is niet de bedoeling dat de kaarten en gidsen meegenomen worden op tochten. 's Avonds wordt er voor koffie en thee gezorgd. Belevenissen van de dag kunnen worden uitgewisseld en plannen voor de volgend dag gesmeed. Aanmelden deelname Bergsport Trefkamp Er is geen aanmeldingsplicht voor het trefkamp, maar aanmelden wordt wel zéér gewaardeerd. Immers, de weken kunnen dan veel beter worden voorbereid en er zullen minder snel onaangename verrassingen zijn. Aanmelden geschiedt bij voorkeur via de website http://bergsport.trefkamp.nl, maar kan eventueel ook per brief of telefonisch bij Jan van de Kamp. Voor adres zie pagina 18. Uiterlijk 1 juli geven we aan de campinghouder door hoeveel bezoekers we ongeveer verwachten.

Oproep! De organisatie is op zoek naar trefkampbeheerders. Je taak als beheerder is om ervoor te zorgen dat ’s avonds koffie en thee klaar staat en om te waken over de treftent en het tochtenboek. We vragen geen alpiene kennis; je bent er uitdrukkelijk niet om tochten te leiden. Je bent in beginsel trefkampbeheerder voor de duur van één week. Uiteraard kun je zelf overdag tochten maken en mocht je onverhoopt mee willen met een meerdaagse tocht, dan vind je ongetwijfeld trefkampbezoekers die bereid zijn om het een of twee dagen van je over te nemen. Ben je een trefkampbeheerder dan betaal je geen trefkampkosten (maar wel campingkosten).

“Dat is nog eens ’n uitdaging!”

4

Bergsportverzekering Belangrijk: Het wandelen op bergpaden valt niet onder de normale reisverzekeringen…

Een bergsportverzekering is daarom verplicht!

De NKBV heeft een goede verzekering voor haar leden. Je bent het hele jaar door verzekerd, ook bij wintersport, en je krijgt aanzienlijke korting in berghutten. Neem het zekere voor het onzekere. Lidmaatschap plus de verzekering kosten samen ca. € 69,-. Redelijke alternatieven zijn de ING Reisverzekering en de ANWBReisverzekering met extra dekking voor gevaarlijke sporten, en de Elvia Adventure & Survival verzekering. Telefonische informatie: • ANWB: 088-2692222; • Elvia: 020-561 8711; • ING: 0900 0933 (10 cent per minuut); • NKBV: 020-546 9469. De trefkampbeheerder zal bij inschrijving op het trefkamp informeren naar je verzekeringsmaatschappij en je lidmaatschapsnummer. Neem die informatie dus mee! ►►► Waar ben ik veilig voor onweer? Bliksem kan naast directe inslag ook inwerken door overslag en aardstromen. Van overslag is sprake als de stroom overslaat van een door de bliksem getroffen object naar een daarnaast gelegen object. Aardstromen ontstaan door geleiding van de hoge spanning door de bodem van vlakbij ingeslagen bliksem. In een auto ben je veilig voor bliksem. Komt onweer tijdens een tocht opzetten, daal dan zo snel mogelijk af naar een lager gelegen punt. Hoge plaatsen, zoals toppen, bergruggen en hoge bomen zijn gevoelig voor inslag. Blijf uit de buurt van water. Ben je net aan de rand van een bos, loop dan een stuk het bos in. Ga alleen niet onder de hoogste boom schuilen en ook niet te dicht bij een stam. Er is dan kans op overslag. Ga ook niet onder een overhang schuilen. Deze zijn gevaarlijk vanwege overspringende aardstromen. Blijf daarom minstens drie meter van een wand weg. ◄◄◄ 5

Financiën Trefkamp De voorbereiding en de organisatie van het trefkamp brengen kosten met zich mee (vervoer van de tent, de elektriciteit, koffie, thee, limonade, kaarten, gidsjes e.d.). Aan de deelnemers vragen we dan ook een bijdrage. Je krijgt bij vertrek de rekening van de trefkampbeheerder. Deze nota betaal je in Nederland per bank of giro. Volwassenen: € 1,- per dag. Kinderen van 12−16 jaar: € 0,50 per dag. Kinderen t/m 11 jaar: gratis. Niet-NIVON-leden (volwassenen) betalen eenmalig € 7,- extra. Camping Naast de nota voor de organisatie van het trefkamp reken je de kosten voor de camping met de campingbeheerder af. Prijzen camping: Volwassene € 7,50 p.p.p.d. Kind (2 tot 12 jaar) € 5,00 Grote Tent € 8,50 Kleine Tent € 7,00 Caravan (incl. electriciteit) € 8,50 Hond € 2,00 Douches en warm water (was, afwas) zijn bij de prijs inbegrepen. Plaatsreservering is niet nodig en ook niet mogelijk. Huisdieren zijn toegestaan. Bezoekers van het Bergsport Trefkamp krijgen 20% korting.

Regio-info Het Nationale Natuurpark Stilfserjoch (Stelvio) Peio ligt ingebed tussen twee berggroepen én tussen twee natuurparken. De twee berggroepen zijn de Ortler-Cevedalegroep en de Adamello-Brentagroep. Aan de noordkant van Peio ligt het Natuurpark Stilfser-joch (Stelvio op z’n Italiaans) en ten zuiden van Peio ligt het Natuurpark AdamelloBrenta. Het Natuurpark Stilfserjoch is opgericht in 1935 en behoort tot de grootste beschermde natuurgebieden van Italië. Het heeft een oppervlakte van 134.620 ha. Het park ligt verspreid over vier provincies: Bolzano (41%), Brecia en Sondrio (44%) en Trento (15%). De berggroep van de OrtlerCevedale vormt het centrum van dit gebied. Het kenmerkt zich door zijn 6

karakteristieke bergdalen, vele gletsjers, bergmeren en beken. Vanuit geologisch oogpunt (en niet oninteressant voor de rotsklimmers onder ons): het gebied is voornamelijk opgebouwd uit gneis en graniet. De thermen van Rabbi Op zo’n 40 km rijden van Peio (bij Malé links af het Rabbi-dal in) ligt Bagni di Rabbi (ook: Fonti di Rabbi). De thermen van Rabbi zijn bekend vanwege het hoge koolstofdioxidegehalte en ijzer van het bronwater. Het gaat om een van de hoogste concentraties koolstofdioxide van Europa. Dit én de talrijke andere mineralen die in het water voorkomen gaven de bron de bijnaam ‘natuurlijk elixer’. Het water heeft een efficiënte werking tegen onder meer circulatiestoornissen, reumatische pijnen, neusholte-ontsteking en bloedarmoede. Zie ook: www.termedirabbi.it (E-mailadres: [email protected]) De thermen van Peio Op anderhalve kilometer van de camping ligt het plaatsje Peio Terme waar twee waterbronnen ontspringen. Peio Terme beschikt over een termaal centrum waar therapieën geboden worden tegen ademhalings-stoornissen, circulatiestoornissen, reumatische en dermatologische ziektes (psoriasis, eczeem). Er is een gezondheidscentrum met gymnastiekzaal, een zwembad (met korting voor gasten van camping Panoramico) en een welzijnscentrum met Turks bad. Zie: www.termepejo.it (E-mailadres: [email protected]) Malé Het plaatsje Malé (waar je – op weg naar de camping – overstapt van trein op bus) is zeker een bezichtiging waard. Geschreven relicten gaan terug tot het jaar 1178 maar vrijwel zeker speelde Malé ook al een rol van betekenis in de tijd van de Langobarden en Karolingen in de 7e-9e eeuw n. Chr. Je vindt in Malé verschillende bouwstijlen (waaronder Romeins, Gotisch, Renaissance). In het museum Civiltá Solandra is permanent een expositie over culturele gebruiken en oude ambachten in het Val di Sole. Malé telt ruim 2000 inwoners. Vanuit Malé zijn er busverbindingen met verschillende zijdalen (Rabbi-dal, Madonna di Campiglio), het is tevens treineindstation voor de treinverbinding met Trento.

7

Brenta-dolomieten Op 35 km en 45 minuten rijden van Peio ligt Madonna di Campiglio. Dit plaatsje ligt ingeklemd tussen de Presanella- en de Adammellogroep en is hét startpunt voor wandelingen in het nationaal park Adamello-Brenta. Vanuit Madonna di Campiglio (dat op 1520 m hoogte ligt) gaan meerdere liften naar boven. Vooral de Brenta kent vele mogelijkheden voor Klettersteige en is een begrip voor liefhebbers van deze tak van bergsport. Het voert te ver om hier in te gaan op de vele (Klettersteig-) tochten in de Brenta. Oriënteer je dus thuis vast op de mogelijkheden. Vrijwel alle bergsportwinkels hebben topografische kaarten van de Brenta en boeken over Klettersteigroutes, variërend van leicht tot sehr schwierig.

Rotsklimmen Malé Op 5 minuten lopen van Regazzini vind je klimrotsen met in totaal 40 routes, variërend van 4 tot 7c (de meeste 6a en 7a). Behaakt en goed onderhouden. Er is speciaal voor kinderen een rotsje voor ‘fun climbing’. Folgarida De rotswand Doss di S. Brigida ligt op 20 minuten lopen van het gebied Belvedere in Folgarida: twaalf behaakte routes van 4 tot 6c waarvan de meeste gemakkelijk. Val di Peio Klimrots van Ponte Vecchio “Ai Crozi de Cisa” in Val de La Mare, 9 km vanaf Peio (met de auto te bereiken). Tien routes van 4a – 6a waarvan enkele van vier touwlengtes. Daarnaast 3 korte routes (15 m) met moeilijkheidsgraad 6b, 7a en 8a. ►►► In de bergen schijnt de zon feller dan in het dal. Smeer daarom regelmatig met zonnebrandcrême. Gebruik lippenbalsem ter bescherming van de lippen. Een pet of een ander hoofddeksel is geen overbodige luxe. Een zonnesteek loopt u zó op. Een sjaaltje om de nek te beschermen is aangenaam. Daarnaast is het prettig om een zonnebril te dragen. In sneeuwgebieden biedt het dragen van een zonnebril (met zijkapjes) ook bescherming tegen sneeuwblindheid. ◄◄◄ 8

Wandelen in en in de buurt van het Val di Sole Het Val di Sole biedt veel mogelijkheden voor wandelingen: eenvoudige, korte wandelingen over glooiende hellingen of uitdagende tochten over passen, of naar berghutten. Alvorens een paar suggesties te doen adviseren we je om een van de topografische kaarten aan te schaffen en de mogelijkheden alvast thuis eens te bestuderen. Een geschikte kaart voor eerste oriëntatie is de Kompass 072: Parco Nazionale dello Stelvio / Nationalpark Stilfser Joch (1:50.000). Een erg goede kaart is de Tabacco 08: Ortles-Cevedale / Ortlergebiet (1:25.000), maar die geeft geen informatie over het gebied ten zuiden van Peio. De Tabacco 10: Dolomiti di Brenta – Adamello –Presenella (1:50.000) bestrijkt het gebied rond Pejo en de rest. In de folder “Val di Sole Trekking” (ligt ook in de koffer) staan enkele van de volgende suggesties : • Vanuit Peio Terme gaat er een liftje in noordelijke richting in twee etappes naar Rifugio Dos dei Cembri op 2220 m. Deze hut is een mooi uitgangspunt voor een hoogtewandeling in W-ZW richting: je volgt de Sentiero del Tedeschi langs de zuidflanken van de Ortler. Als je het zat bent daal je af naar de weg (bus!) of neem je een van de lagere routes terug naar Peio. • Een mooie rondtocht met eventueel een overnachting in de Rifugio Larcher al Cevedale op 2608 m hoogte (tel. 0493 751 770) is vanaf de camping (Peio Paese) via Dosso di San Rocco (pad no. 105) richting Rif. Mantova al Vioz. Op 2000 m brengt pad no. 127 je naar het Malga Marestuwmeer op 1983 meter (waar je overigens ook per auto kunt komen). Verder naar het Careser meer (Lago Careser; 2603 m) over pad no. 123. Na enige verpozing aan een van de meertjes aldaar (Lago Careser, Lago Nero of Lago Lungo) loop je in iets meer dan een uur (grotendeels parallel aan de hoogtelijnen) naar Rifugio Larcher. Het hoogteverschil met Peio is 1040 meter, dus op één dag heen en terug kan (voor wie wil) – zie schets op pag. 10.

9

Fig. 1: Rifugio Larcher via Lago Careser 10

• Ook zeer de moeite waard is een wandeling naar de Rifugio Mantova al Vioz (tel. 0463-751386). Die ligt op 3535 meter hoogte – dus ook een overnachting waard! Wel even bellen dat je komt. Vanuit de Vioz-hut is het nog maar een klein halfuur naar de top van de Monte Vioz (3645 meter). Het laatste stuk gaat over een sneeuwveld dus het is raadzaam om eerst informatie op te vragen bij de huttenwaard. Vanaf de top heb je zicht op de Forni-gletsjer en bij helder weer op de toppen van de Adamello en de Presanella. De tocht gaat zowel op de heen- als op de terugweg via Rifugio Dos dei Gembri (jawel: waar ook het liftje naar Peio Terme gaat). Bij gebruikmaking van het liftje bedraagt het hoogteverschil 900 meter, zonder de lift 2143 meter. Zie schets op pagina 12. • Op het trefkamp vind je meerdere folders met suggesties voor wandeltochten in de directe omgeving van Peio. We wijzen met name op wandelingen (rondtochten) door het Rabbi-dal. Het Rabbi-dal is te bereiken per bus of auto via Malé (zie ook pag. 7: De thermen van Rabbi) òf voor wie dat interessant vindt te voet over de Cèrcena-pas (2623 m). Die laatste optie is erg aantrekkelijk vanuit de camping in Peio. Je volgt dan een deel van de Sentiero Italia (die hier van west naar oost loopt). Stijging 1100 m, daling 1450 m (7,5 uur) Het betekent wel dat je een overnachtingsadres moet zoeken in Bagni di Rabbi (geen camping aanwezig). • Een meerdaagse tocht : Sentiero Italia o.a. over de P.so di Gavia, Temú, aan de westkant van de Adamello (Tabacco 10) ►►► Het gebruik van wandelstokken heeft het voordeel dat je, zeker tijdens een afdaling, de knieën ontlast. Volgens metingen tot wel 30%. Om de knieën te ontlasten moet je de stokken dicht tegen het lichaam zetten en in een rustig tempo afdalen. In blokkenterrein zijn wandelstokken lastig. Als je de knieën wilt ontlasten moet je twee stokken gebruiken. Kies voor een verstelbare (telescopische) stok die makkelijk in je rugzak kan. Beginners raden we af met stokken te lopen omdat je eerst het noodzakelijke evenwichtsgevoel zonder steun van stokken moet aanleren. Als je stijgt, gebruik de stokken dan alleen voor het evenwicht en niet om jezelf omhoog te drukken! Hoe meer druk op de stokken, des te meer raken we uit balans: naarmate je bovenlichaam meer voorover buigt oefen je minder druk uit op de zolen; uitglijden kan het gevolg zijn. Daarnaast vraagt het wandelen met stokken twee maal zovaak aandacht om te zien waar je een schoen of stok veilig neer kan zetten.◄◄◄ 11

Fig. 2: Rifugio Mantova al Vioz via Rifugio Dos dei Gemeri 12

Sneeuw en ijs Ook aan de zuidkant van de Ortler zijn er meerdere mogelijkheden voor gletsjertochten. De Voizhut is een veelgebruikte uitvalsbasis voor graat‘wandelingen’ richting Palón de la Mare (3685 m) of richting Punta Taviela. Deze laatste route loopt verder richting Bivaccio Meneghello (3453 m) en biedt de mogelijkheid om via de Punta S. Matteo (3678 m) en de Pizzo Tresero de Bivacco Seveso (3420 m) te bezoeken. Klinkt ambitieus maar is volgens de topografische kaart (Tabacco 08: Ortles-Cevedale / Ortlergebiet, 1:25.000) én volgens de campinghouder (die de tocht ooit gedaan heeft) zeker te doen. ►►► Sneeuwvelden kunnen in tegenstelling tot steenslaggebieden beter iets later op de dag overgestoken worden. De zon heeft de sneeuw een beetje gesmolten waardoor je iets meer grip op de sneeuw hebt. Schop de schoenen goed in de sneeuw. Steek nooit een verijsd sneeuwveld over zonder stijgijzer en pickel. Een grote kans dat je zonder deze hulpmiddelen de overkant niet haalt. Als het gaat sneeuwen tijdens een tocht worden alle gaten met sneeuw opgevuld, reliëf is haast niet meer zichtbaar. Lopen vergt grote concentratie. Kun je het pad niet meer volgen, ga dan terug! ◄◄◄

Kaarten en gidsjes • Kompass 095: Val di Sole / Péjo e Rabbi (1:35.000) • Kompass 072: Parco Nazionale dello Stelvio / Nationalpark Stilfser Joch (1:50.000), 2007 • Kompass 637: Cevedale/ Valle di Peio / Alta Valfurva (1:25.000) • Tabacco 08: Ortles-Cevedale / Ortlergebiet (1:25.000) • Freytag & Berndt WKS 6: Ortleralpen, Martell, Val di Sole (1:50.000) • Tabacco 10: Dolomiti di Brenta – Adamello –Presenella (1:50.000), 2004 Gebietsführer: Holl, Peter, Ortleralpen. München, Bergverlag Rud. Rother 1991 Standaard vind je op het trefkamp Dieter Seiberts Oriëntatie in de bergen (Amsterdam: Albini, 1991), van dezelfde auteur Gids voor de bergwandelaar (id.) en Thiemes Bergflora. 13

Buitensport Het Val di Sole biedt de buitensporter zeer veel mogelijkheden. Uit de verschillende folders (ook aanwezig op het trefkamp) noemen we: • Rafting op de rivier de Noce (zie o.m. www.raftingcenter.it) • Kijk ook eens onder www.extremewaves.it • Mountainbiking: het Val di Sole kent 40 km uitgezette en gemarkeerde routes tot op 2000 m hoogte. De brochure op het trefkamp geeft informatie over 20 verschillende routes, variërend van easy tot for experts. Mountainbikes kun je huren in meerdere dorpen (waaronder Cogolo) • Para- en Deltavliegen • In Cogolo is één tennisbaan, in Peio Terme zijn er twee • Paardrijden (een paard kun je huren in Pellizzano nabij Pressenago) Aanbiedingen / Bijzonderheden In de weken 11 - 19 juli en 1 - 9 augustus is er een voordeel aanbod voor een abonnement voor de meeste liften in de regio: maar 7 Euro per week. Speciaal is er op twee dagen (14 juli en 7 augustus) een wandeltocht vanaf Peio met lezing door Reinhold Messner. Kun je zeggen dat je met hem een berg hebt beklommen!

►►► Hoe hoger hoe kouder. Bedenk dat het in de bergen kouder is dan in het dal (per 100 meter stijgen kan de temperatuur dalen met 0,5 à 1 graad). Neem daarom altijd warme kleding en een regenjas mee. En in het hooggebergte een muts en handschoenen. Bij mist, opstekende wind en duisternis neemt de temperatuur snel af, gevaar voor onderkoeling is dan groot. Probeer te vermijden dat je in het donker loopt. Vertrek ’s morgens op tijd. ◄◄◄ 14

Vervoer Trein De nachttreinen gaan naar München: vertrek Utrecht 21.01 uur. Je bent dan om 07.16 uur in München; vervolgens om 09:31 uur de trein naar Trento. Aankomst Trento 14.01 uur. Kijk op www.treinreiswinkel.nl/ voor o.a. andere tijden. Overstap op boemeltje vertrek Trento om 15:56 en aankomst Malè om 17:26 uur. Tenslotte met de bus naar Peio - Campeggio Val di Sole. Zie voor de reis vanaf Trento www.ttesercizio.it/. Een kaartje naar Trento kan vanaf 3 maanden van te voren geboekt worden, bijvoorbeeld via de treinreiswinkel. De kosten zijn afhankelijk van het aantal nog vrije plaatsen. Ik kon voor € 156,- / retour (prijs excl. stoel, 4/6 persoons-couchette). Bus We hebben alleen een bus naar Verona, kunnen vinden (www.eurolines.com/). Helaas rijden geen van de ons bekende busmaatschappijen naar Bolzano of Trento. Elke tip op het forum is welkom. Auto • De ANWB-routeplanner leidt de automobilist vanuit Utrecht naar Peio via Köln, Frankfurt, München, Innsbruck, Brennerpas, Bolzano, Mezzocorona, Malé, Cogolo. Afstand: 1120 km, duur: 12 uur en 30 minuten. • Een alternatief is de route over de Resiapas: bij Kreuz Ulm/Elchingen rechtsaf naar het Ötztal, Imst/Pitztal en Landeck. Afstand 1100 km, duur 13 uur en 30 minuten. • Erg mooi (maar wat langzamer) is de route via Zwitserland, ook via het Kreuz Ulm/Elchingen maar dan over Lindau, Silvaplana, St.Moritz, de Berninapas, Edolo en Passo di Tonale (de pas tussen de Ortler en de Adamello). Dat is dan bijna 14 uur voor 1120 km. Raadpleeg in ieder geval de ANWB-kaarten voor de hellings-percentages op de passen. Carpooling We proberen elk jaar de belangstellenden voor carpooling op weg te helpen. Mocht je een plaatsje over hebben in de auto of zoek je een lift, geef dat dan 15

in ieder geval op. Neem daarvoor in juni (niet later dan eerste week juli) telefonisch contact op met Jan van de Kamp (0513-795037). Handiger is als je op het forum een verzoek doet. Het aanbod van automobilisten die plaats over hebben is altijd nihil. Zorg er dus voor dat je tijdig over een alternatief nadenkt. Liften Voor de liefhebbers, liften kan uiteraard ook. Hier volgt een site voor mogelijkheden: http://lifters.besteoverzicht.nl/Liftcentrales--carpoolen.htm. ►►► Steenslag ontstaat op verschillende manieren. Onder meer doordat regen een spleet van een rots binnendringt. Het water bevriest en zet uit. Hierbij kan een rots afbreken. Smelt het water dan valt de steen naar beneden. Daarnaast kunnen stenen losgetrapt worden door dieren en mensen of worden losgeslagen door stormen. Steenslagzones zijn te herkennen aan: (1) steile rotshellingen, (2) puin en rotsblokken onder aan de helling, (3) weinig begroeide stenen, geen mossen op de stenen, (4) scherpte van de rots, er is weinig verwering dus geen erosie. Geulen en spleten zij steenslaggevaarlijker dan ruggen en graten. Probeer een gebied met steenslag via een omweg te vermijden. Moet het toch gepasseerd worden doe het dan vroeg! Tijdens warme periodes smelt ijs en sneeuw weg waardoor het puin valt. Kijk ook altijd of er iemand boven je loopt. Wandel je met een groep en moet er een steenslaggebied overgestoken worden, loop dan één voor één zo’n zone door. Raak niet in paniek wanneer er stenen vallen. Blijf de stenen altijd volgen met je ogen. Wanneer een steen tegen een wand aanbotst verandert hij van richting. Wijk dus op het laatste moment uit. Bij veel steenslag kun je het beste je hoofd beschermen met je rugzak. ◄◄◄

Algemene informatie Peio e.o. • Peio (ook wel Peio Pease genoemd), Peio Fonti en Cogolo hebben meerdere winkels, sportzaken, bars, restaurants en bankfilialen. • Een geldautomaat vind je in Peio Fonti en Cogolo. • Er is een postkantoor (Ufficio Postale) in Peio Paese (Openingstijden: ma. t/m za. 11.00 – 13.30) en in Cogolo (Openingstijden: ma. t/m vr. 08.00 – 13.30, ’s Zaterdags van 08.00 – 12.30 uur.) • Internetservice is voorhanden in de bibliotheek (Biblioteca) in Cogolo (Palazzo Migazi) of in Malé (Piazza Garibaldi) • In Celledizzo (ca. 1 km voor Cogolo) is een tankstation 16

Nuttige adressen en telefoonnummers Telefoneren Van Nederland naar Italië: Eerst het internationale toegangsnummer 00 draaien, dan het landnummer 39 en vervolgens het netnummer (zonder de 0) en vervolgens het abonneenummer kiezen. Van Italië naar Nederland: Eerst 0031 kiezen, daarna het netnummer (zonder de 0) en vervolgens het abonneenummer. Camping Panoramico Eigenaar: Camillo Valentino Via Dossi di Cavia, I-38020 PEIO E-mail: [email protected]

0039 463 753199

VVV Rabbi (San Bernardo): VVV Malè (Palazzo Municipale):

0039 463 985048 0039 463 903002

E-mail: [email protected] Taxi (Paternoster, Celledizzo) • Berghutten Val di Peio: ─ Rif. Larcher al Cevedale (80 bedden) ─ Rif. Mantova al Vioz (60 bedden) ─ Rif. Doss dei Gembri (6 kamers) • Berghutten Val di Rabbi: ─ Rif. Dorigoni (75 bedden) ─ Rif. Lago Corvo (40 bedden) Bij problemen: ANWB alarmcentrale: SOS Internationaal: Bergredding

0463-754118 of 335 6756227 of 335 5493415 0463-751770 0463-751386 0463-753227 0463-985107 0463-985175 0031 88 269 28 88 0031 20 651 51 51 118

17

• Algemene noodnummer (politie en hulpdiensten) 112 Caribinieri (Cogolo) 112 of 0463-754055 • Medische hulp: ─ Piazza Municipio 6, Cogolo 0463-754494 ─ Viale delle Acque Acidule 3, Peio Fonti 0463-753363 • Apotheek: ─ Piazza Municipio 4, Cogolo 0463-754026 • Tandarts (Malé) 0463-902969 of 0463-901311 of 0463-901589 of 0463 901208 Overige Nivon Centraal Bureau: Bureau NKBV (Woerden): NKBV Alarmcentrale: NKBV-verzekering (W.A. Hienfeld):

0031 20 435 0700 0031 348 409 521 0031 70 3145 511 0031 20 546 9469

Voor inlichtingen over het trefkamp: Jan van de Kamp 0513-795037. De Bakkert 3, 8401 HG Gorredijk. Weblinks zie : http://bergsport.trefkamp.nl/docs/Flyer%20Pejo%202009.pdf ►►► Verdwalen. Stelregel om nooit te verdwalen is: altijd op het pad blijven. Een pad begint en eindigt ergens. Zolang je een pad blijft volgen kom je ergens, of het nu je doel is of je vertrekpunt. Ga je van het pad af, onbekend terrein in, dan is de kans groot dat je niet meer weet waar je je uiteindelijk bevindt. Continu blijven oriënteren met behulp van kaart en markante herkenningspunten uit het landschap. Het is gemakkelijker regelmatig vast te stellen waar je bent dan ineens te moeten bepalen waar je je bevindt. Kijk ook eens achterom. Mocht je de weg kwijtraken dan kun je beter herkennen waar je vandaan komt. Bij mist gaat een groot deel van de oriëntatie verloren. Tijdens mist geldt nog sterker, blijf op het pad. Kun je het niet meer langer volgen, ga dan terug. Ben je onverhoopt toch verdwaald, ga dan terug naar het punt dat je als laatste herkende. Vanaf hier probeer je de draad weer op te pakken of besluit je terug te keren. ◄◄◄

18

Tips voor alpinisten en bergwandelaars 1. Begin alleen aan tochten in de bergen met een goede conditie - probeer nooit door het wandelen of klimmen in de bergen een goede conditie te krijgen. Erg veel ongevallen in de bergen hebben uitputting ten gevolge van slechte conditie als oorzaak. Wandelaars moeten net zo goed trainen voor hun sport als andere sporters. 2. Drink en eet de avond voor de geplande tocht goed. Gebruik niet te veel alcohol, want de dag begint vroeg. Eet voor het vertrek rustig een verstandig samengesteld ontbijt. 3. Loop na het vertrek de eerste dertig minuten rustig warm. Kies daarna pas het optimale tempo, aangepast aan de mogelijkheden van de zwakste in de groep. 4. Pauzeer om de twee uur gedurende ongeveer tien minuten. Eet en drink in ieder geval in deze rustpauzes, ook al heb je geen dorst of honger. Probeer zo mogelijk ook tussen de rustpauzes in iets te drinken en te eten. 5. Drink zoveel als maar mogelijk is. Drink tijdens de rustpauzes en tussendoor zoveel mogelijk. Het vochtverlies bij een stevige dagtocht is gemiddeld twee á vier liter. Gebruik zo mogelijk vocht met suiker en zout. Neem nooit alcohol tijdens een tocht. 6. Als iemand erg vermoeid raakt of tekenen van uitputting vertoont stop dan onmiddellijk. Geef kleine hoeveelheden brood, chocolade of rozijnen te eten en zoveel mogelijk vocht te drinken, liefst met wat zout. Keer liever om, de terugweg is dikwijls langer en lastiger dan je denkt. Gebruik liever geen medicijnen. 7. Pas je aan bij de hoogte als je boven de tweeduizend meter wandelt of klimt en neem daar voldoende tijd voor. Bij hoofdpijn, slapeloosheid, misselijkheid, gebrek aan eetlust of sterke vermoeidheid verdient het aanbeveling om nog geen grote tochten te gaan maken en om niet boven de tweeduizend meter te overnachten. 8. Meld altijd bij vertrek waarheen je tocht voert. Als je de weg kwijt bent geraakt, geef dan het ‘alpiene noodsignaal’: zes maal per minuut een optisch of akoestisch signaal, dan één minuut pauze. Geef bij het naderen van een helikopter een teken met beide armen boven het hoofd indien je hulp wenst. Indien geen hulp nodig is, steek dan één arm omhoog en één arm omlaag. Zoek in geen geval zelf een weg naar beneden door ongebaand terrein of over grashellingen. Blijf waar je bent en blijf 19

rustig. 9. Neem altijd een bivakzak mee, een kaars met waterdicht ingepakte lucifers en een alpiene eerstehulpset. Denk ook aan reservevoeding. 10. Gebruik bij natte koude (regen en wind) de juiste kleding. Kinderen zonder adequate kleding onderkoelen veel sneller dan volwassenen. Drink zo mogelijk warme dranken. 11. Laat je adviseren voor je de bergen ingaat over je conditie en gezondheid. Voor jongeren en zeker voor ouderen geldt dat een slechte conditie en bepaalde afwijkingen van de gezondheid een risico voor jou en je tochtgenoten kunnen betekenen. Tips voor noodgevallen In de bergen bestaat altijd het gevaar van ongelukken, wat in veel gevallen aanleiding is tot inzet van een bergreddingsorganisatie en een helikopter. Vele bergbeklimmers danken hun leven aan de inzet van vaak vrijwillige bergredders. Zodra zich een ongeluk voordoet, moet direct de dichtstbijzijnde bergreddingsdienst gewaarschuwd worden (bijvoorbeeld de dichtstbijzijnde hut) en moet men zich om de slachtoffers bekommeren. Een slachtoffer dat bij bewustzijn is, moet in een positie gebracht worden die zo pijnloos en comfortabel mogelijk is. Bij een bewusteloze moet onderzocht worden hoe het is gesteld met de pols en de ademhaling. Geblokkeerde ademwegen vrijmaken en eventueel het slachtoffer in de stabiele zijligging brengen. Tenzij het niet anders kan mag het slachtoffer nooit alleen gelaten worden. Wanneer moet er een helikopter (met een arts) aan te pas komen? 1. Bij bewusteloosheid, zware verwondingen, groot bloedverlies, ademhalingsproblemen, rug- en borstletsel. 2. Bij vermoeden van een hart- of vaataandoening. 3. Als er sprake is van gewonde kinderen of een groot aantal gewonden. 4. Bij moeilijk bereikbaar terrein. In het geval dat de inzet van een helikopter noodzakelijk is moet je antwoord weten op de volgende vragen: 1. Wat is er gebeurd, waar en wanneer? 2. Hoeveel gewonden zijn er en hoe zijn ze er aan toe? 3. Hoe zijn de weersomstandigheden ter plaatse? 4. Hoe zijn de landingsmogelijkheden, zijn er hindernissen? 20

Contactpersoon Adres Postcode / plaats Telefoonnummer

Jan van de Kamp De Bakkert 3 8401 HG Gorredijk 0513-795037 of 06-49943720