LOVS: meten is weten

lovs | nieuws Leerling- en onderwijsvolgsysteem

jaargang 5 | nummer 1 | april 2010

LOVS: meten is weten Veel scholen werken enthousiast met het Computer­ programma LOVS. Wat zijn de voordelen van het programma? Cito sprak hierover met Liselotte Schut. Zij is vijf jaar intern begeleider (ib’er) op de Bornwaterschool in Bloemendaal. Het sterkste punt van het Computerprogramma LOVS volgens Liselotte? ‘We meten of we de goede dingen doen en kunnen tijdig bijsturen.’

Uw mening De afgelopen jaren hebben wij u met onze Klanttevredenheids­ monitor (KTM) gevraagd wat u van onze producten en dienst­ verlening vindt. Dat heeft ons nieuwe inzichten gegeven en die hebben we in veel gevallen in verbeter­punten kunnen vertalen. Zo blijkt dat de afhandeling van bestellingen nu veel beter door u wordt gewaardeerd dan toen we startten met de KTM. Dat is een mooi resultaat. Overigens beoordeelt u ons over het algemeen genomen goed en daar zijn we heel blij mee. Graag willen we dit zo houden. Daarom hebben we ervoor gekozen om de KTM in 2010 te continueren, maar wel op een andere manier. Uit het laatste onderzoek bleek namelijk dat er voor Cito met name nog verbeteringen te realiseren vallen als het gaat om ‘Klantgerichtheid’, ‘Deskundigheid’ en ‘Duidelijkheid van informatie’. Deze begrippen zullen daarom in de KTM ‘Nieuwe Stijl’ een prominentere plek gaan innemen. Daarnaast zullen wij nog dichter op het moment dat u contact met ons opneemt (via de telefoon of e-mail in relatie tot bestellingen, leveringen, vragen en opmerkingen) gaan inzoomen. We zullen u in LOVS Nieuws op de hoogte houden van de resultaten. En één ding verandert er natuurlijk niet: we willen u graag tevreden houden of zo mogelijk nog meer tevreden stellen! Dat blijft uiteraard altijd ons doel en uw input op dat gebied is meer dan welkom!

De Bornwaterschool werkte al met het Computerprogramma LOVS toen Liselotte er kwam werken. Maar het werd hoofdzakelijk gebruikt voor het invoeren van toetsen. Liselotte: ‘We werkten met de gegevens op leerlingniveau, maar we zagen de kansen. Je kunt zoveel meer uit het Computer­ programma LOVS halen!’ In het Computer­ programma LOVS zitten bovendien vele functies die niet in andere leerling­administratie­­­ systemen zullen komen, zoals de Trendanalyse Eindtoets met correctie voor leerlinggewicht en met correctie voor leerling­gewicht en begrijpend lezen. Ook kun je er categorieën­ analyses Rekenen-Wiskunde, Studie­vaardig­ heden en Taal voor kleuters mee maken.

Groepsanalyse

Voorbeeld categorieënanalyse met Computerprogramma LOVS

Cursus

Dit inzicht leidde ertoe dat Liselotte samen met haar ook net aangestelde directeur bij Cito de cursus Schoolzelfevaluatie ging volgen. Liselotte: ‘Hierin leer je de resultaten van de LVS-toetsen zo te analyseren dat je handvatten krijgt voor schoolverbetering. Sindsdien benutten we de mogelijkheden ten volle. Daarnaast kwam ik tot de eyeopener dat het niet uitmaakt wat voor een onderwijs je geeft. Of het nu Dalton is, Montessori, Jenaplan, handelingsgericht of wat dan ook: de schoolzelfevaluatie kun je altijd gebruiken. Je wilt immers altijd weten hoe je er met je onderwijs voor staat.’

Gebruik op leerlingniveau

Liselotte is zeer te spreken over het beargumenteerde beeld van elke leerling dat je krijgt met behulp van het Computer­ programma LOVS. De rapporten vertellen hoe het met een kind gaat op school. Blijkt er een leerling te zijn met een eigen leerlijn, dan maakt Liselotte voor dat kind een alternatief leerlingrapport. Liselotte: ‘Ook bij het maken van een leerlingdossier – bijvoorbeeld in het geval van dyslexie – is het Computer­ programma LOVS een handig hulpmiddel. Zeker nu Cito ook nog een Screenings­ instrument Dyslexie uitgebracht heeft. Daarnaast is het prettig voor kinderen met dyslexie dat er digitale toetsen zijn, waarin de vragen worden voorgelezen’

Aan het begin van het nieuwe schooljaar maakt Liselotte een groepsanalyse. Zo krijgt ze een goede indruk van waar de kinderen op dat moment staan. Deze analyse wordt besproken met de (nieuwe) leerkracht die zo goed voorbereid is op de cognitieve ontwikkeling van de groep die gaat komen. Na het toetsen maakt Liselotte weer een alternatief groepsrapport. ‘Hierdoor zie je meteen welke kinderen voorop lopen, welke een achterstand hebben en welke de leerstof precies volgen. Zo maken we de vaardigheids­ groei in de groep inzichtelijk. Onze groepshandelingsplannen stemmen we hierop af. Met behulp van de vaardigheids­ overzichten in de Cito mappen kunnen we heel goed zien welke vaardigheden nog extra aan bod moeten komen. De opbouw komt goed overeen met onze methoden.’

Schoolzelfevaluatie

Elk jaar in februari is Liselotte daarnaast druk met de schoolzelfevaluatie. ‘Op basis van de uitkomsten uit het Computerprogramma LOVS maak ik een presentatie voor het hele team. We kijken dan naar de schoolresultaten van de groepen door de jaren heen. Dat levert Lees verder op de volgende pagina

Uit de handel Met ingang van het schooljaar 2010/2011 nemen wij de toets Taalschaal uit de handel. Een vernieuwing van deze uitgave staat nog niet op stapel. Voor de overige materialen die uit de handel worden genomen, verwijzen wij u naar pagina 62 van de catalogus Primair onderwijs en de informatie in de webwinkel (http://winkel.cito.nl).

Te verwachten Vervolg van pagina 1 interessante informatie op. Omdat we bijvoorbeeld een flink aantal dyslectische leerlingen hebben, heb ik hier subgroepen van gemaakt. Zo kan ik deze groep volgen: samen met of zonder de rest van de groep. Het is zo goed in beeld te krijgen of het onderwijs dat ze krijgen intensief genoeg is. Dan weet je hoe je daar als school rekening mee moet houden, bijvoorbeeld door de leertijd te vergroten of extra middelen in te zetten, zoals we voor deze groep kinderen hebben gedaan.’

LOVS uit de praktijk: ‘Laatst constateerden we bijvoorbeeld een klein dipje in groep 6: de kinderen hadden het moeilijk met rekenen. We gingen op zoek naar de oorzaak en ontdekten dat er te veel verschillen zaten in de gebruikte methodieken die de methode aangaf. Dat hebben we aangepakt. We hebben met elkaar afgesproken welke twee manieren we gebruiken. Dit had het jaar daarop een positief resultaat: de trendbreuk in groep 6 was verdwenen. Het mooie is dus dat je meteen het effect van de genomen maatregelen kunt meten. Dan weet je of je op het goede spoor zit.’

Kinderen denken mee

Vanaf groep 5 worden de resultaten – de leerlingrapporten – besproken met de kinderen zelf. ‘Als de situatie zich ervoor leent, dan bespreken we daarnaast met het kind waar het wil uitkomen volgend jaar. De kinderen mogen dus meedenken over hun eigen ontwikkeling. Onze ervaring is dat zij dat heel prettig vinden. Ook de zwakkere leerlingen. Die vinden het bijvoorbeeld heel fijn om te zien dat ze wel vooruitgang hebben geboekt. Dat is een mooie stimulans.’

inspectie. Al zijn de kinderen natuurlijk het belangrijkst. De voordelen zijn echt legio. Door de vaardigheidsscore koppel je toetsen aan elkaar. En dan de school­zelfevaluatie: met een druk op de knop zie je alle trends.’

Cito als vraagbaak

Als Liselotte een vraag heeft over het programma, dan neemt ze contact op met Cito. Laatst had ze problemen met het uitlezen van de Eindtoets in de school­ zelfevaluatie. ‘Ik kreeg het niet voor elkaar. In een telefoongesprek loodste Cito me er gewoon doorheen, stap voor stap. Ook inhoudelijk vragen leg ik wel eens voor aan de toetsdeskundigen van Cito. En er zijn natuurlijk heel wat cursussen die Cito op dit vlak aanbiedt. Het is fijn dat je met al je vragen bij Cito terecht kunt. En dan te bedenken dat het abonnement op het Computerprogramma LOVS niet eens duur is!’

De aanschaf van het Computer­ programma LOVS kost eenmalig € 449,95 inclusief abonnement voor het schooljaar waarin het programma wordt aangeschaft. Het abonnement op het Computerprogramma LOVS kost vervolgens slechts €74,50,- per school­ jaar voor de hele school voor alle updates en de helpdesk kan gebeld worden tegen lokaal tarief.

Ouders

Liselotte Schut

Plan van aanpak

Nieuwe Oeverstraat 50 Postbus 1034

6801 MG Arnhem T (026) 352 11 11 F (026) 352 13 56 www.cito.nl

Klantenservice

T (026) 352 11 11 F (026) 352 11 35

[email protected] Illustratie Roel Ottow

Artikelnummer 59164

© Cito B.V. Arnhem (2006)

Een aanrader

Computerprogramma

Primair onderwijs

Op de vraag of Liselotte het Computer­ programma LOVS aan andere scholen aan zou raden, reageert ze met een volmondig ‘ja!’. ‘Je kunt het gebruiken om kinderen te volgen, de kwaliteit van je onderwijs aan te scherpen en je kunt je als school gefundeerd verantwoorden naar de kinderen, de ouders en de Onderwijs­

> Leerling- en onderwijsvolgsysteem >

lovs | nieuws

Cito

Computerprogramma

Liselotte geeft een voorbeeld van de effectiviteit van het Computerprogramma

en en titel 20 mm naar links > tekst voorop is A4 lettergrootte > tekst rug is CD (voorkeur gelijk houden, hier niet mogelijk) > Kleine logo i.v.m. voor en rug gelijk formaat !!

> Leerling- en onderwijsvolgsysteem > Primair onderwijs

Meetbaar effect

Gebaseerd op indeling A4 formaat en CD (vierkant) > aanleg achterplat = linksboven / aanleg voorplat = rechtsboven +20 mm extra achterplat rechts, voorplat links hier logo

Computerprogramma

Het blijft op de Bornwaterschool niet alleen bij praten over de uitkomsten. Elk jaar wordt er na de evaluatie gezamenlijk een plan van aanpak opgesteld. Alle leerkrachten zien de voordelen en voelen zich betrokken. De bedoeling is dat de school zichzelf zo verbetert. Volgens Liselotte draagt het Computerprogramma LOVS bij aan die actieve houding: ‘Het zorgt ervoor dat we de vinger aan de pols houden. De signalen die we zo oppikken zetten we samen om in daden.’

De ouders zijn vooral geïnteresseerd in de A, B, C, D of E. Ze houden ook goed in de gaten of de uitslagen van de methodegebonden toetsen overeenkomen met die van Cito. Vooral bij kinderen met een didactische problematiek speelt dit. Bij methodische toetsen wordt een kind immers getoetst over iets wat het net geleerd heeft. Dus is het resultaat daarvan vaak net iets gunstiger. ‘Dat moet je ouders goed uitleggen. Net als de codes die we gebruiken. Wat betekent bijvoorbeeld een A?’

De komende tijd brengen we weer diverse nieuwe toetsen uit. Bij dit LOVS Nieuws vindt u de folder van de nieuwe toetsen Studievaardigheden voor groep 7, die aan het einde van dit schooljaar (mei/juni) voor het eerst kunnen worden afgenomen. Ook treft u een folder aan van het Screenings­instrument Dyslexie. Door de toetsen van het Screeningsinstrument Dyslexie voor te leggen aan leerlingen die (zeer) zwak zijn in technisch lezen en/of spellen, komt u leerlingen op het spoor die mogelijk dyslectisch zijn. Deze leerlingen kunt u vervolgens doorverwijzen naar de zorg. Daar kan, indien van toepassing, de diagnose dyslexie worden gesteld en behandeling plaatsvinden.

Begrijpend lezen, Spelling en Studievaardigheden voor groep 8

Naast bovenstaande toetsen verschijnen in september/oktober 2010 de toetsen Begrijpend lezen, Spelling en Studie­ vaardigheden voor groep 8, een vervolg op de eerder verschenen toetsen voor deze inhoudsgebieden. Omdat al deze toetsen zowel begin groep 8 (B8: november groep 8) als medio groep 8 (M8: januari groep 8) kunnen worden afgenomen, zullen deze al in september/oktober 2010 beschikbaar zijn. Neemt u de toetsen in november af, dan kunt u dus nog voorafgaand aan de Eindtoets Basisonderwijs de vaardigheid van uw leerlingen in kaart brengen en indien nodig extra ondersteuning aanbieden.

Woordenschat en Technisch lezen

Ook voor Woordenschat en Technisch lezen zetten we de vernieuwing voort: in november/december verschijnt voor deze inhoudsgebieden de leerkrachtmap voor groep 6. Ook brengen we dan hulpboeken Woordenschat voor groep 3 en 4 en een hulpboek bij de uitgave Spelling groep 7 uit. De vernieuwing van de papieren toetsen Ordenen en Ruimte en Tijd, de toets Rekenen voor kleuters, zal eind 2010/ begin januari 2011 beschikbaar komen. Te zijner tijd ontvangt u van ons een mailing met folders en bestelkaarten waarmee u deze uitgaven kunt bestellen.

Ontwikkelingsperspectief Scholen voor speciaal (basis)onderwijs dienen voor hun leerlingen een ontwikkelings­ perspectief op te stellen. De Inspectie van het onderwijs gebruikt dit om opbrengst­ gerichtheid te beoordelen. Dat betekent in de praktijk dat de school bij plaatsing voor iedere leerling een ontwikkelingsperspectief moet vaststellen. Daarnaast moet de school volgen of de leerling zich ontwikkelt conform dat ontwikkelingsperspectief. Naar aanleiding hiervan kunnen beredeneerde keuzes in het onderwijsaanbod gemaakt worden.

Toetsscores als voorspeller

Ook reguliere basisscholen zullen steeds vaker voor een deel van hun leerlingen een ontwikkelings­­perspectief moeten vaststellen. Maar hoe doe je dat? Een beproefd instrumentarium is op dit moment nog niet

beschikbaar. Uit onderzoek van Cito komt naar voren dat het IQ een weinig betrouwbare voorspeller is van bijvoorbeeld reken­prestaties. Vooral als het IQ als enige voorspeller wordt gebruikt. De beste voorspeller van een toekomstige prestatie van een leerling zijn voorgaande toetsscores, zeker wanneer gegevens beschikbaar zijn van minimaal drie meetmomenten. Daarmee wordt als het ware de leerbaarheid of ontwikkelingssnelheid van een leerling gemeten. Zelfs met de toetsscores kan het resultaat echter niet exact worden voorspeld. Er is veeleer sprake van een bandbreedte waarbinnen een leerling zich met grote waarschijnlijkheid zal ontwikkelen. Daarbij is het van belang dat een leerkracht uitgaat van hoge verwachtingen en in het onderwijs­aanbod inzet op de bovenkant van de bandbreedte. Zo stimuleer je de leerling optimaal.

Rol Computerprogramma LOVS

Zelfstandig leren en Diagnosticeren en plannen in de bovenbouw

De uitgaven Zelfstandig leren en Diagnosticeren en plannen in de bovenbouw zullen naar verwachting in schooljaar 2010/2011 verschijnen. Wanneer deze uitgaven precies beschikbaar komen, leest u in de volgende LOVS Nieuws.

Extra toets aan het einde van groep 8

In juni 2010 wordt op een beperkt aantal basisscholen een extra toets afgenomen voor het inzichtelijk maken van de basisvaardigheden aan het einde van groep 8. Afhankelijk van de resultaten van deze afname, de resultaten van de Pilot verplaatsing Cito-Eindtoets (zie verderop in deze LOVS Nieuws) en de ontwikkelingen rondom het aan het einde van de basis­ school in kaart brengen van de resultaten van leerlingen, zal de toets in 2011 voor meer scholen beschikbaar komen. Wij houden u via LOVS Nieuws op de hoogte.

Momenteel onderzoekt Cito hoe de voorspelling die nu al voor veel toetsen in het Computerprogramma LOVS beschikbaar is, verbeterd kan worden en gebruikt kan worden voor het opstellen van een ontwikkelings­ perspectief. Nu al kunt u in dit kader gebruik­ maken van het alternatief leerling­rapport en de functioneringsniveaus. We geven u een voorbeeld. Als een leerling medio groep 5 op de toets Rekenen-Wiskunde een functionerings­ niveau haalt van E4, betekent dit dat hij of zij functioneert op het niveau van de gemiddelde leerling eind groep 4. Op basis van het

betreffende leerling gaat nastreven. Daarbij houdt u rekening met de ontwikkeling op álle leergebieden en het op basis daarvan haalbare vervolgonderwijs. Met al deze informatie samen maakt u keuzes voor het onderwijs­ aanbod en de instructie- en oefentijd.

horen en die voldoen goed. Onafhankelijke toetsen bieden echter een aantal extra’s die methodegebonden toetsen niet hebben. Wij zetten deze voordelen graag voor u op een rijtje.

Me2!Engels sluiten aan bij de belevingswereld van uw leerlingen. De kerndoelen vormen de basis voor de inhoud van de toetsen. De vaardigheden lezen en luisteren worden in Me2! Engels getoetst met behulp van korte teksten, berichten en fragmenten. Daarnaast richten de toetsen zich op het in kaart brengen van de woordenschat, zowel auditief als schriftelijk. De instructietaal in de toetsen en de vraagstelling is in het Nederlands. De opgaven zijn gevarieerd samengesteld. Het niveau en de thema’s sluiten aan bij de meest gebruikte lesmethoden. Bovendien zijn de toetsen gerelateerd aan niveau A1 (en soms A2) van het Europese Referentiekader voor moderne vreemde talen. Hierdoor slaan de toetsen een brug naar het onderwijsaanbod en toetsen bij het vak Engels in het voortgezet onderwijs.

Wie meer wil lezen over het ontwikkelings­ perspectief kan terecht op www.schoolaanzet.nl. Daar staat de publicatie ‘Werken vanuit een ontwikkelingsperspectief in het speciaal basisonderwijs. Naar een gezamenlijk kader’ van A. Clijsen, E. Pieterse, G. Spaans en J. Visser.

Wist u dat? Primair onderwijs | Leerling- en onderwijsvolgsysteem

Me2! Engels Voor groep 7 en 8

Voordelen van de methode­ onafhankelijke toetsen Me2! Engels:

Digitale toetsen

In april/mei 2010 krijgen alle scholen die de leerkrachtmappen Studievaardigheden groep 5 en 6 in hun bezit hebben, kosteloos de beschikking over de digitale versies van deze toetsen. In november 2010 komt de digitale versie van de toetsen RekenenWiskunde voor groep 8 beschikbaar, gevolgd door de digitale toetsen Spelling groep 7, Begrijpend lezen groep 7, Woordenschat groep 5 en Taal voor kleuters in januari 2011. Al deze toetsen zullen beschikbaar komen in de nieuwe administratie- en afnameomgeving. Vanaf het moment dat u beschikt over de digitale toetsen, kunt u telkens per afname kiezen of u uw leerlingen de papieren versie voorlegt of dat uw leerlingen de toets achter de computer maken. Voor de rapportage maakt dat niets uit. De gegevens kunnen namelijk in hetzelfde systeem worden ondergebracht. Een digitale afname kost € 0,65 per leerling.

alternatief leerlingrapport en de functionerings­ niveaus wordt zichtbaar of de ontwikkeling van de vaardigheid van deze leerling voldoende is. Vindt u de ontwikkeling onvoldoende omdat andere vergelijkbare leerlingen bijvoorbeeld meer kunnen? Dan dient u randvoorwaarden te creëren waardoor de ontwikkeling van de leerling sneller kan gaan, zoals extra instructie- en oefentijd of passende opdrachten waardoor de leerling voldoende uitgedaagd wordt. Vindt u de ontwikkeling voldoende? Dan zult u moeten besluiten welk eindniveau u voor de

Me2! Engels sluit aan bij: • kerndoelen basisonderwijs • niveau A1 van het Europees Referentiekader • Waystage niveau van de Raad van Europa

Toetsen Engels voor het basisonderwijs

Cito heeft toetsen Engels voor het basis­ onderwijs ontwikkeld, die goed passen in het LOVS. De toetsen Me2! Engels zijn bestemd voor eind groep 7 en midden groep 8. Met deze toetsen kunt u de vaardigheid van uw leerlingen bepalen, volgen en er in uw onderwijs op inspelen. Net als alle andere toetsen uit het LOVS zijn de toetsen Engels niet aan een bepaalde methode gebonden. De toetsen Me2! Engels zijn methode­ onafhankelijke toetsen die u naast elke methode en bij elke didactische aanpak kunt gebruiken. Maar wat is de meerwaarde van methodeonafhankelijke toetsen? U gebruikt immers al jaren de toetsen die bij uw methode

• de toetsen zijn betrouwbaar en objectief • de kwaliteit van methodeonafhankelijke toetsen is beter gewaarborgd doordat deze toetsen ter beoordeling worden voorgelegd aan een onafhankelijke commissie, de Commissie Testaangelegenheden Nederland (COTAN) van het Nederlands Instituut van Psychologen • de prestaties van een leerling zijn te vergelijken met zijn of haar eerdere prestaties en met een landelijke referentie­ groep • een nauwkeurige inschatting van de vaardigheid in het Engels kan mee naar de brugklas waardoor er in het voortgezet onderwijs inhoudelijk voortgebouwd kan worden op wat een leerling in het basis­ onderwijs al geleerd heeft • de resultaten zijn eenvoudig op te nemen in het onderwijskundig rapport • de resultaten op het gebied van Engels kunt u koppelen aan de resultaten op andere methodeonafhankelijke toetsen op het gebied van taal, rekenen en studie­ vaardigheden. Zo krijgt u een breder beeld van de algemene cognitieve ontwikkeling van een leerling In het dagelijks leven komen uw leerlingen steeds meer met Engels in aanraking via de media, de computer en vakanties. De toetsen

Kies het juiste woord bij het plaatje. A envelope B postcard C stamp

Voorbeeld van een opgave

Cursussen Schoolzelfevaluatie ook regionaal

Vernieuwing administratie- en afnameomgeving digitale toetsen

Het analyseren van resultaten op school­ niveau kan een grote rol spelen bij kwaliteitszorg. Cito biedt in dit kader twee cursussen aan. Schoolzelfevaluatie op basis van LVS-toetsen en Schoolzelfevaluatie op basis van Eindtoets Basisonderwijs en/of Entreetoetsen. In beide cursussen staat het analyseren van resultaten op schoolniveau met Cito-instrumenten centraal. Hierbij leert u hoe u de rapporten van het Computer­ programma LOVS kunt interpreteren en hoe u de gegevens kunt verwerken in een school­ rapport.

Begin januari 2010 zijn de digitale toetsen Rekenen-Wiskunde, Begrijpend lezen, Spelling, Woordenschat, Taal voor kleuters, Ordenen, Ruimte en Tijd en VISEON beschikbaar gekomen via de nieuwe administratie- en afnameomgeving van Cito. De nieuwe versies van deze toetsen kunt u via Cito Portal (http://portal.cito.nl) downloaden en installeren. Wij raden u aan dit zo spoedig mogelijk te doen zodat u beschikt over de meest actuele versies van de toetsen.

Samenwerking

Begin dit jaar heeft Cito met betrekking tot deze cursussen een samenwerkings­ overeenkomst met Edventure gesloten. Edventure is de brancheorganisatie voor onderwijsadviesbureaus in Nederland. Op dit moment wordt een aantal onderwijsadvies­bureaus getraind in het geven van deze cursussen. Dit betreffen adviseurs van OnderwijsAdvies, DOBA-

SOM Onderwijs­adviseurs, Haags Centrum voor Onderwijs­begeleiding, RPCZ, MHR architecten in leren, GH-GPC, Marant Educatieve diensten, Cedin, BCO Onderwijs­­advies en Zaanstreek-Waterland.

Regionaal

Binnenkort bieden deze organisaties de cursussen in de regio aan. Daarnaast blijft Cito de cursussen ook zelf verzorgen. Naast het verzorgen van deze cursussen, kunnen deze adviseurs u natuurlijk verder helpen met hoe u de verkregen informatie kan gebruiken bij het maken van een school­ plan en/of verbeter­plan. Houdt u voor meer informatie over deze cursussen en andere cursussen van Cito www.cito.nl > training en advies Cito in de gaten. Wij zien u graag op een van onze cursussen tegemoet.

Gebruik AVI-niveaus in hogere groepen

Om de leesontwikkeling van kinderen te kunnen volgen, heeft Cito toetsen ontwikkeld waarmee kan worden vastgesteld hoe vaardig een kind is in technisch en begrijpend lezen. Hiermee kan voor de technische lees­ vaardigheid het AVI-niveau en voor het leesbegrip het CLIB-niveau worden bepaald. Deze vaardigheden houden natuurlijk verband met elkaar: het hebben van een voldoende technische leesvaardigheid is tot op zekere hoogte een voorwaarde voor het kunnen begrijpen van teksten (het leesbegrip). Vanaf ongeveer eind groep 6/midden groep 7 is de technische leesvaardigheid van kinderen over het algemeen zodanig ontwikkeld dat teksten die in leestechnisch opzicht voor hen - maar ook voor oudere kinderen - geschreven zijn, goed begrepen kunnen worden. In de ontwikkeling van de technische lees­ vaardigheid zit nauwelijks meer vooruitgang, terwijl het leesbegrip zich duidelijk verder ontwikkelt.

Het juiste boek voor elke kind

Maar niet alleen de leesvaardigheid van een kind kan worden uitgedrukt in een AVI- en/of CLIB-niveau. Ook van boeken kan precies worden bepaald hoe moeilijk het is om de tekst te begrijpen (het CLIB-niveau ofwel de begrijpelijkheid van boeken) of welke ‘leestechniek’ de tekst vereist (het AVIniveau). De gegevens over de moeilijkheid van boeken en de leesvaardigheid van een kind kunnen we met elkaar combineren. Op die

manier is het mogelijk om naar boeken te zoeken die precies aansluiten bij de technische leesvaardigheid én het leesbegrip van een kind. Het zoeken naar boeken die aansluiten bij de technische leesvaardigheid (AVI-niveau) is vooral van belang voor beginnende lezers en voor kinderen die na de eerste twee tot drie jaren leesonderwijs nog steeds - en heel specifiek - veel moeite hebben met het technisch lezen. Bij het ontwikkelen van de nieuwe AVIniveaus zijn niveaus geïntroduceerd die liggen boven het hoogste ‘oude’ AVI-niveau. Op deze hoogste niveaus (AVI-M7, AVI-E7 of AVI-Plus) zijn wel boeken te vinden, maar het zijn er relatief weinig en ze kunnen ook uitstekend gelezen worden door kinderen met AVI-niveau E6. Omgekeerd kunnen leerlingen met een technisch leesniveau hoger dan AVI-E6 ook nog steeds heel goed boeken lezen die op AVI-E6 (of lager) geschreven zijn. Bij het kiezen van boeken geldt immers dat niet alleen de moeilijkheid van boeken en de technische leesvaardigheid en/of het leesbegrip van een kind van belang is. Het is daarnaast goed om te kijken of een boek past bij de emotionele ontwikkeling van een kind en of het aansluit bij zijn of haar interesses. Een kind kan een bepaald onderwerp zo leuk vinden dat hij of zij een misschien wat te moeilijk boek over dat onderwerp toch met heel veel plezier leest. Een verschil tussen het AVI- of CLIB-niveau van een leerling en dat van een boek mag dan ook nooit reden zijn om te adviseren een boek niet te lezen. Want uiteindelijk staat plezier in lezen natuurlijk voorop!

Computerprogramma LOVS als administratiemodule

Voorafgaand aan de installatie dient u zich op Cito Portal eenmalig als gebruiker te registreren. Na registratie en installatie kunt u de digitale toetsen direct in gebruik nemen. Voor de administratie van de digitale toetsen gebruiken we het Computerprogramma LOVS (versie 4.3 of hoger). Als u nog geen gebruiker bent van het Computerprogramma LOVS, kunt u voorafgaand aan de installatie van de digitale toetsen de gratis basisversie van het Computerprogramma LOVS downloaden en installeren. Dit kan via de servicepagina van het Computerprogramma: http://complvs.cito.nl/. Bent u wel gebruiker van het Computerprogramma LOVS, maar beschikt u nog niet over versie 4.3? Installeer dan eerst deze versie. Hebt u behoefte aan een beschrijving van de installatieprocedure

van de digitale toetsen en -indien van toepassing- (de basisversie van) het Computerprogramma LOVS? Dan kunt u op Cito Portal onder de menuoptie ‘Download’ bij de betreffende digitale toets (bijvoorbeeld Rekenen-Wiskunde) de handleiding vinden.

Schakel uw systeembeheerder in

Wij raden u aan de installatie aan uw systeembeheerder over te laten. Verder adviseren wij u de ‘oude’ administratie- en afnamemodules (versie 1.5 of 1.6) van de hierboven genoemde digitale toetsen niet meer te gebruiken. Op termijn (naar verwachting eind 2010) zullen we deze versies ook niet meer ondersteunen. Uw systeem­beheerder kan het beste de toegang tot de ‘oude’ administratie- en afnamemodules blokkeren, bijvoorbeeld door de snelkoppeling weg te halen. Als u alle resultaten uit de ‘oude’ administratiemodule hebt opgeslagen, geëxporteerd naar het Computerprogramma LOVS of overgenomen in uw eigen LVS-systeem, dan kunt u de oude administratie- en afnamemodules archiveren of verwijderen.

Meer informatie

Meer informatie over de nieuwe werkwijze vindt u op http://digitaletoetsen-po.cito.nl onder de menuoptie ‘Nieuwe software’ en in de handleidingen bij de betreffende toetsen.

Eindtoets Basisonderwijs en Entreetoets Terugblik Eindtoets 2010

Pilot verplaatsing Cito-Eindtoets

Ruim 6200 scholen hebben inmiddels de rapportage van de Eindtoets Basisonderwijs ontvangen. Op 55 scholen uit de regio’s Assen, Roermond, Wijchen en Elburg moet de Eindtoets echter nog afgenomen worden. Deze scholen doen mee aan de pilot verplaatsing Cito-Eindtoets. Met deze pilot willen de PO-Raad, VO-raad, AVS en Cito onderzoeken of het voordelen kan opleveren voor leerlingen als de Eindtoets Basis­ onderwijs (Citotoets) later in het schooljaar wordt afgenomen dan gebruikelijk is. Daarom nemen deze 55 basisscholen op 29, 30 en 31 maart schriftelijk een andere, specifiek voor de pilot ontwikkelde, versie van de Eindtoets Basisonderwijs af. Primair onderwijs

Leerling- en onderwijsvolgsysteem Entreetoets Groep 7

De inschrijving voor deelname aan de Eindtoets start in september 2010. U ontvangt het Inschrijfformulier voor de Eindtoets 2011 dus pas aan het begin van het nieuwe schooljaar. In het bulletin bij het inschrijf­ formulier zal de exacte afnamedatum van de Eindtoets Basisonderwijs 2011 bekend worden gemaakt. Primair onderwijs | Leerling- en onderwijsvolgsysteem

Entreetoets Groep 7

Entreetoets

Het idee achter de pilot is dat bij een latere afname van de toets er langer tijd is om de kinderen belangrijke vaardigheden als rekenen en taal te leren, zodat ze (nog) beter voorbereid naar het voortgezet onderwijs gaan en de overgang tussen het primair en voortgezet onderwijs daardoor soepeler Cito verloopt. Uitgangspunt van de pilot is dat de kwaliteit van het basisschooladvies niet ter discussie komt te staan en een eindtoets, als onafhankelijk gegeven bij de keuze van het best passend brugklastype, behouden blijft.

Cito Nieuwe Oeverstraat 50 Postbus 1034 6801 MG Arnhem T (026) 352 11 11 F (026) 352 13 56 www.cito.nl Klantenservice T (026) 352 11 11 F (026) 352 11 35 [email protected]

Groep 7

Schoolrapport correctie LG/LG en BL In het Schoolrapport correctie LG en het Schoolrapport correctie LG en BL houden we bij het vergelijken van de prestaties van uw school rekening met deze factoren. Het School­rapport correctie LG geeft een vergelijking van uw schoolgemiddelden met dat van scholen die gelet op de sociaaleconomische achtergrond van uw leerlingen met uw school vergelijkbaar zijn. Daarom corrigeren we in Schoolrapport correctie LG uw gemiddelde scores voor de samenstelling van uw school in percentages leerlingen met een bepaald leerlinggewicht. Het School­ rapport correctie LG en BL corrigeert uw prestaties voor zowel het percentage

Inschrijving Eindtoets 2011

Primair onderwijs

Factoren op school- en leerlingniveau Factoren die systematische verschillen tussen scholen veroorzaken, maar waar het onderwijs niet of nauwelijks invloed op heeft, zijn onder te verdelen in twee categorieën: factoren op schoolniveau en op leerlingniveau. Een factor op schoolniveau is de sociaal-economische achtergrond van de leerlingpopulatie. Scholen die veel leerlingen met een zwakke(re) sociaal-economische achtergrond hebben, moeten er harder aan trekken om landelijk gemiddelde prestaties neer te zetten dan scholen die weinig leerlingen met een zwakke(re) sociaal-economische zwakke achtergrond hebben. Een factor op leerling­ niveau is de intelligentie van leerlingen. Leerlingen die intelligenter zijn, behalen bij dezelfde onderwijsinspanning hogere scores dan leerlingen die meer moeite hebben met leren.

aantal opgaven. Belangrijk verschil is dat de Digitale Eindtoets op de computer wordt afgenomen in de periode tussen eind januari en begin april. U kunt dus zelf kiezen wanneer u de toets precies afneemt.

leerlingen met een bepaald leerlinggewicht als de vaardigheid van uw leerlingen op begrijpend lezen als indicator voor de intelligentie van uw leerlingen. In paragraaf 4.4 van de handleiding Eindtoets Basisonderwijs 2010 worden de nieuwe schoolrapporten uitgebreid uitgelegd.

Leerling- en

Schoolrapport zonder correctie Het Schoolrapport zonder correctie kunt u vergelijken met het vroegere Schoolrapport A. Net als in Schoolrapport A worden in het Schoolrapport zonder correctie de gemiddelden van uw school vergeleken met de gemiddelden van alle deelnemende scholen. Hierbij wordt geen rekening gehouden met kenmerken van uw school of uw leerlingen. Het is echter de vraag of zo’n vergelijking zinvolle informatie oplevert. Dat zou zo zijn als we het op een school gegeven onderwijs als enige verklaring voor verschillen tussen schoolgemiddelden zouden kunnen beschouwen. Dat is echter niet zo. Verschillen tussen schoolgemiddelden worden namelijk

mede bepaald door factoren waarop het onderwijs niet of nauwelijks invloed heeft, maar die wel van grote betekenis zijn voor de onderwijsresultaten.

onderwijsvolgsysteem

Begin maart hebben de scholen die deel­ namen aan de Eindtoets Basisonderwijs 2010 de leerlingrapporten ontvangen. Dit jaar waren dat ongeveer 6.200 scholen met 154.000 leerlingen. Op onze website leest u in het verslag ‘Terugblik en resultaten Eindtoets Basisonderwijs 2010’ meer over de resultaten van dit jaar. Vanaf begin maart is via Cito Portal (http://portal.cito.nl) ook het programma REB toegankelijk. Hebt u aan de Eindtoets deelgenomen? Dan kunt u met dit programma zelf schoolrapporten maken op basis van alle mogelijke selecties van leerlingen. In verband met de veranderde gewichten­ regeling zijn de schoolrapporten A en B en de IC-tabel vanaf 2010 niet meer beschikbaar. Deze zijn vervangen door een nieuwe school­ rapportage: het schoolrapport zonder correctie, het schoolrapport met correctie voor leerlinggewicht (Schoolrapport correctie LG) en het schoolrapport met correctie voor leerlinggewicht en begrijpend lezen (School­ rapport correctie LG en BL).

Artikelnummer: 60141 Fotografie: Ron Steemers © Cito B.V. Arnhem (2010)

In het onderzoek dat bij de pilot plaatsvindt, zal het volgende worden nagegaan: • Draagt een latere afname van een eindtoets, zoals die van Cito, bij aan een optimalisering van de onderwijstijd in groep 8, profiteren leerlingen van de extra onderwijstijd en kunnen ze de geleerde vaardigheden vasthouden tot en met de start van het voortgezet onderwijs? • Draagt een latere afname bij aan een verbetering van de doorgaande leerlijn tussen het primair en voortgezet onderwijs? • Is een latere afname van de eindtoets praktisch uitvoerbaar voor zowel het primair als het voortgezet onderwijs (welke informatie is op welk moment noodzakelijk voor scholen in het voortgezet onderwijs) en welke mogelijke knelpunten levert dit op? Omdat de leerlingen die meedoen aan de pilot tot het begin van hun eerste leerjaar in het voortgezet onderwijs zullen worden gevolgd, zijn de volledige resultaten van de pilot pas eind 2010 bekend. Vervolgens zal worden bekeken wat de resultaten betekenen voor het afnamemoment van toetsen zoals de Eindtoets Basisonderwijs. In het bulletin bij de inschrijving voor de Eindtoets Basisonderwijs 2011 dat u in september van ons ontvangt, wordt u door ons geïnformeerd over de exacte afnamedatum van de Eindtoets Basis­ onderwijs 2011. Naast de afname van de reguliere, papieren Eindtoets blijft het sowieso mogelijk om deel te nemen aan de Digitale Eindtoets Basisonderwijs (DEB). Deze digitale editie van de Eindtoets Basisonderwijs bevat andere opgaven dan de reguliere, papieren Eindtoets Basisonderwijs, maar de moeilijkheid van beide toetsen is gelijk. Ook bestaan beide toetsen uit dezelfde onderdelen en opgavenrubrieken en hetzelfde

Entreetoets

Van april tot en met juni (en eventueel in september) kunt u de Entreetoets groep 5, 6 en 7 afnemen. U bepaalt zelf in welk tempo u dat doet. De meeste scholen trekken er ongeveer drie tot vier weken voor uit. De Entreetoets groep 7 is dit jaar helemaal vernieuwd: alle opgaven zijn nieuw en de normeringsgegevens zijn aangepast. Een andere verandering is dat er bij de nieuwe Entreetoets groep 7 drie verschillende opgavenboekjes zijn: een kennismakings­ boekje met bijbehorend bronnenboekje, opgavenboekje 1 met reguliere taken en bijbehorend bronnenboekje en opgavenboekje 2 met optionele taken (het voormalige Opgavenboekje Extra). Het type vragen en de inhoud van de toets is verder zoveel mogelijk gelijk gebleven. Zo kunt u de resultaten van uw leerlingen en uw school vergelijken met resultaten uit voorgaande jaren. Vanaf 10 mei worden de eerste rapportages verstuurd. Stuurt u uw antwoordbladen na die datum retour? Dan ontvangt u de rapportage binnen drie weken na ontvangst door Cito. Op het moment dat u de rapportages ontvangt, zijn deze ook direct te vinden in het digitale rapportageprogramma Rapportage Entreetoetsen (RET). RET is, net als REB, toegankelijk via Cito Portal. Met RET kunt u zelf groepsoverzichten en schoolrapporten maken. Deze rapporten ontvangt u vanaf 2010 niet meer op papier. Net als bij de Eindtoets Basisonderwijs zijn ook bij de Entreetoetsen het groepsprofiel en de IC-Tabel wegens de veranderde gewichtenregeling vervangen door drie schoolrapporten: het schoolrapport zonder correctie, een schoolrapport met correctie voor leerling­ gewicht (Schoolrapport correctie LG) en een schoolrapport met correctie voor leerling­ gewicht en begrijpend lezen (Schoolrapport correctie LG en BL). De inhoud van deze rapporten komt overeen met de gelijknamige rapporten bij de Eindtoets.

Errata Woordenschat en Taal voor kleuters Tot onze spijt zijn er in de inhouds­ verantwoording van Taal voor kleuters en de vergelijkingsgegevens van Woordenschat groep 3 en 4 fouten geslopen. Op pagina 19 van de inhouds­ verantwoording Taal voor kleuters wordt een voorbeeld gegeven van het opgaven­ type Schrift­oriëntatie in groep 2. (Hier zie je een zin. Zet een streep onder het eerste woord.) Per ongeluk zijn hier verkeerde plaatjes afgedrukt. Dit geldt tevens voor de derde voorbeeld­opgave op pagina 20. (Hier zie je een woord. Zet een streep onder de laatste letter.) Ook hier zijn verkeerde plaatjes afgedrukt. Op Cito Portal kunt u de correcte pagina’s downloaden.

(pagina 46 van de leerkrachtmap) een onjuiste vaardigheidsscore (93) en scoreinterval (55-130) vermeld. De vaardigheids­ score zou 114 moeten zijn en het scoreinterval 76-153. Wij vragen u dit handmatig te corrigeren. Onze excuses voor het ongemak!

Primair onderwijs | Leerling- en onderwijsvolgsysteem

Primair onderwijs

Leerling- en onderwijsvolgsysteem

Taal voor kleuters

Taal voor kleuters Groep 1 en 2

Groep 1 en 2

Taal voor kleuters Groep 1 en 2

Klantenservice T (026) 352 11 11 F (026) 352 11 35 [email protected]

Primair onderwijs

De LBib (Landelijke Beroepsgroep voor Intern Begeleiders) en LBab (Landelijke Beroepsgroep voor Ambulant Begeleiders) organiseren op dinsdag 20 april 2010 de beurs Beter Begeleiden in Nieuwegein. Deze vakbeurs wordt een keer in de twee jaar georganiseerd in het jaar na de NOT (Nationale Onderwijs Tentoonstelling) en richt zich op de intern begeleiders van scholen voor het primair onderwijs en ambulant begeleiders.

Leerling- en

onderwijsvolgsysteem

Op pagina 46 van de handleiding Woordenschat groep 3 en pagina 48 van de handleiding Woordenschat groep 4 staat in de tabel met Vergelijkingsgegevens alle scholen bij de Niveau-indeling I t/m V per abuis tweemaal niveau II. Uiteraard zou het niveau in de derde rij niveau III moeten Cito zijn. In de handleiding van de leerkracht­ map Woordenschat groep 4 zijn bovendien bij toetsscore 50 van Woordenschat M4

Cito Nieuwe Oeverstraat 50 Postbus 1034 6801 MG Arnhem T (026) 352 11 11 F (026) 352 13 56 www.cito.nl

Beurs Beter Begeleiden

Artikelnummer: 60121 Fotografie: Ron Steemers © Cito B.V. Arnhem (2009)

Tijdens deze beurs zijn alle belangrijke organisaties en instellingen op dit gebied uitgenodigd. U treft er interessante producten, handreikingen en instrumenten aan. Verder is er volop informatie over nieuwe, actuele methodes en werkwijzen.

Daarnaast is er ruimte om te netwerken. U kunt tijdens deze beurs twee workshops volgen. In de overige ronden kunt u de informatiemarkt bezoeken of een gastlezing volgen. Ook Cito is op de beurs aanwezig en biedt een drietal workshops aan: • Technisch lezen in beeld • Diagnosticeren bij zwakke rekenaars • Vroegtijdige signalering van zwakke lezers en dyslexie Voor meer informatie over de Beurs Beter Begeleiden gaat u naar www.lbib.nl. Op deze website kunt u zich ook inschrijven voor de beurs en de workshops. Wij hopen u op de beursvloer te treffen!

Veelgestelde vragen

Cito Nieuwe Oeverstraat 50 Postbus 1034 6801 MG Arnhem T (026) 352 11 11 F (026) 352 13 56 www.cito.nl Klantenservice T (026) 352 11 11 F (026) 352 11 35 [email protected]

Fotografie: Ron Steemers © Cito B.V. Arnhem (2010)

lovs | nieuws

Waarom is er in de nieuwe leerkrachtmap Taal voor kleuters geen analyseformulier meer opgenomen en is het in het Computer­ programma LOVS niet meer mogelijk om een categorieënoverzicht voor de nieuwe toets Taal voor kleuters op te vragen? De meeste scholen gebruikten het analyse­ formulier (op papier) of het categorieën­ overzicht (in het Computerprogramma LOVS) om leerlingen verder te helpen. Op basis van het aantal gemaakte fouten bij een categorie werden vervolgbeslissingen genomen. Met behulp van het categorieënoverzicht kan echter geen goede diagnose gesteld worden, omdat de opgaven allemaal een andere moeilijkheidsgraad hebben. Wanneer er bij het onderdeel schriftoriëntatie bijvoorbeeld vooral moeilijke opgaven zitten, gaat men op basis van het feit dat die opgaven vaker fout worden gemaakt door de leerlingen (en dat is logisch want ze zijn toevallig moeilijker) extra aandacht aan schriftoriëntatie besteden. Dat zal de problemen van de leerling vaak niet wegnemen, omdat men geen zicht heeft gekregen op de daadwerkelijke problematiek van de leerling. Een zwakke leerling is in de meeste gevallen namelijk niet alleen zwak op het gebied van schriftoriëntatie, maar ook in de daaraan voorafgaande vaardigheden. Nemen we het niveau van de leerling als uitgangspunt, dan moet aan al deze

onderdelen aandacht worden besteed om de leerling op een hoger vaardigheidsniveau te brengen. Als alternatief voor het analyseformulier of het categorieënoverzicht is vanaf januari 2010 de mogelijkheid opgenomen om een categorieën­analyse te maken. De categorieën­ analyse geeft beter inzicht in resultaten van leerlingen, rekening houdend met de moeilijkheidsgraad van items. Met de categorieënanalyse kunt u nagaan of leerlingen op een bepaald onderdeel meer (of minder) fouten maken dan op grond van hun vaardigheidsniveau verwacht mag worden. De score van een leerling op de toets Taal voor kleuters geeft een indicatie van zijn of haar taalvaardigheidsniveau. Op basis van dit algemene niveau mag u verwachten dat een leerling op de onderdelen van de betreffende toets, bijvoorbeeld Schriftoriëntatie, een bepaald aantal opgaven goed maakt. Bij het opstellen van de categorieënanalyse wordt nagegaan of het verwachte aantal goed gemaakte opgaven overeenkomt met het aantal opgaven dat de leerling daadwerkelijk goed maakt. De rapportage van het verschil (tussen waargenomen en verwacht) toont met een signaal of het gaat om een klein verschil dat aan toeval kan worden toegeschreven of dat het gaat om een betekenisvol verschil. In het laatste geval kunt u gericht kijken hoe u de leerstof nog beter kunt laten aansluiten bij de vaardigheid van de leerling.

Om een categorieënanalyse te kunnen maken, kiest u bij het invoeren van resultaten in het Computerprogramma LOVS voor de invoerwijze ‘fouten aanklikken’ of ‘foute antwoorden’. U kunt niet alleen een categorieën­analyse maken voor de nieuwe toets Taal voor kleuters, maar ook voor alle LOVS-toetsen Rekenen-Wiskunde en de toetsen Studievaardigheden. De categorieën­ analyse kan helaas niet handmatig uitgevoerd worden. Daarvoor zijn de berekeningen te ingewikkeld. Is het juist dat een leerling op de Niveautoets niet hoger kan scoren dan 520? Nee, dat is niet juist. Op de Niveautoets kunnen leerlingen wel degelijk een hogere score halen dan 520. Als een leerling op de Niveautoets echter een standaardscore haalt van boven de 530 zal op het Leerlingrapport vermeld worden dat de Niveautoets voor de betrokken leerling vermoedelijk te gemakkelijk was en de score geen betrouwbare indicatie is van de feitelijke mogelijkheden van de leerling. Bij de advisering kunt u dan geen gebruik maken van de gerapporteerde scores. Schrijft u dus alleen leerlingen voor de Niveautoets in die daadwerkelijk tot de doelgroep, leerlingen met een leerachterstand van tenminste 1,5 jaar over de gehele linie, behoren. Als u twijfelt over de achterstand van een leerling dan kunt u gebruik maken van de functioneringsniveaus in het Alternatief leerlingrapport bij de LVS-toetsen of het groepsoverzicht Leerjaarniveauscores bij de Entreetoets.