Losse bijlagen: inleveren uiterlijk maandag 16 februari 2015 (bij deze gids) vanaf 1 maart 2015)

Informatiegids Profielkeuze HAVO Schooljaren 2015-2017

Schooljaren 2015-2017 Informatie voor aanstaande HAVO 4-leerlingen en hun ouders

Het Stedelijk Zutphen. Afdeling: HAVO Gebouw:

leerjaar 3, 4 en 5. Isendoornstraat 3 7201 NJ Zutphen Tel. 0575 - 590909

Directeur Afdelingsleider Decaan

Dhr. Laurens van Lier Mevr. Esther Knol Mevr. Sandra Goulmy

Losse bijlagen: Profielkeuze formulier Wijzigingsformulier profielkeuze

inleveren uiterlijk maandag 16 februari 2015 (bij deze gids) inleveren uiterlijk donderdag 9 april 2015 (bij de decaan vanaf 1 maart 2015)

LET OP! Hoewel deze informatiegids met de grootst mogelijke zorg is samengesteld kunnen er typ- en spel fouten in staan.

Informatiegids Profielkeuze HAVO 4 & 5

2015-2017

Inhoudsopgave 1

Kiezen .............................................................................................................................................. 1

1.1 Informatiegids en Informatieavond ........................................................................................ 1 1.2 Je keuze maken ....................................................................................................................... 1 1.3 Factoren die bij de keuze een rol spelen................................................................................. 1 1.3.1 Ontdek je talent ............................................................................................................... 2 1.3.2 Ontdek je passie............................................................................................................... 3 1.3.3 Ontdek je werkplek .......................................................................................................... 3 1.3.4 Loopbaanstappen ............................................................................................................ 4 1.3.5 In gesprek met…je netwerk ............................................................................................. 4 1.4 Vragen en informatie bij de decaan ........................................................................................ 4 2 DE PROFIELEN .................................................................................................................................. 6 2.1 Verplichte deel ........................................................................................................................ 6 2.2 De profieldelen ........................................................................................................................ 8 2.2.1 Het Profiel Cultuur & Maatschappij ................................................................................. 8 2.2.2 Het Profiel Economie & Maatschappij ............................................................................. 9 2.2.3 Het Profiel Natuur & Gezondheid .................................................................................... 9 2.2.4 Het Profiel Natuur & Techniek ....................................................................................... 10 2.3 De vrije ruimte. ...................................................................................................................... 10 3 DE TWEEDE FASE ........................................................................................................................... 12 3.1 De aanpak van het onderwijs ................................................................................................ 12 3.1.1 Het studiehuis = Daltonhuis ........................................................................................... 12 3.2 Het examen ........................................................................................................................... 12 3.2.1 Sommige vakken hebben alleen een schoolexamen ..................................................... 13 3.2.2 Examendossier ............................................................................................................... 14 3.2.3 PTA, programma van toetsing en afsluiting ................................................................... 14 3.2.4 Examenprogramma’s ..................................................................................................... 14 3.3 Studielast ............................................................................................................................... 14 4 DE PROCEDURE VAN DE PROFIELKEUZE ........................................................................................ 15 5

COLLEGEGELD EN STUDIEFINANCIERING....................................................................................... 16

6

HET HOGER BEROEPSONDERWIJS ................................................................................................. 18 6.1 Het Hoger Onderwijs (HBO) .................................................................................................. 18 6.1.1 Bachelor-masterstructuur.............................................................................................. 18 6.1.2 Waarom een bachelor-masterstructuur? ...................................................................... 18 6.1.3 De voordelen ................................................................................................................. 18 6.1.4 Studeren aan de hogeschool ......................................................................................... 18 6.1.5 Asociate degree ............................................................................................................. 19 6.1.6 De nieuwe wet: Kwaliteit in verscheidenheid ................................................................ 19 6.2 Instromen op het Hoger Beroeps Onderwijs (HBO) .............................................................. 20 6.2.1 Opleidingen met een vastgesteld aantal plaatsen (numerus fixus) ............................... 20 6.2.2 Kleine en intensieve opleidingen ................................................................................... 21 6.2.3 Opleidingen met aanvullende eisen............................................................................... 21 6.3 Aanmelden ............................................................................................................................ 21 6.4 Verkeerd profiel gekozen? .................................................................................................... 22 6.5 INFO? ..................................................................................................................................... 22


2015-2017

7

DOORSTROMING NAAR 5 VWO ..................................................................................................... 23

8

HET MIDDELBAAR BEROEPSONDERWIJS (MBO) na het HAVO....................................................... 24

8.1 Toelating tot het middelbaar beroepsonderwijs .................................................................. 24 8.2 Het MBO ................................................................................................................................ 24 8.3 Kwalificatieniveaus voor het middelbaar onderwijs ............................................................. 24 8.3.1 Entree-opleiding ............................................................................................................ 24 8.3.2 Niveau 2: Basisberoepsopleiding ................................................................................... 24 8.3.3 Niveau 3: Vakopleiding .................................................................................................. 25 8.3.4 Niveau 4: Middenkaderopleiding ................................................................................... 25 8.3.5 Niveau 4: Specialistenopleiding ..................................................................................... 25 8.4 Leerwegen ............................................................................................................................. 25 8.4.1 Beroepsopleidende leerweg (BOL) ............................................................................... 25 8.4.2 Beroepsbegeleidende leerweg (BBL) ............................................................................. 25 8.5 Toelatingsvoorwaarden en doorstroommogelijkheden ....................................................... 26 9 EXTRA INFORMATIE VOOR MAVO-INSTROMERS ........................................................................... 27 9.1 Waarom HAVO ?.................................................................................................................... 27 10 INHOUD VAN DE NIEUW TE KIEZEN VAKKEN IN HAVO 4 EN HAVO 5 ........................................ 28 10.1 NEDERLANDS ......................................................................................................................... 28 10.2 ENGELS.................................................................................................................................. 29 10.3 FRANS .................................................................................................................................... 30 10.4 DUITS ..................................................................................................................................... 31 10.5 MAATSCHAPPIJLEER .............................................................................................................. 32 10.6 GESCHIEDENIS ....................................................................................................................... 33 10.7 AARDRIJKSKUNDE .................................................................................................................. 34 10.8 Biologie .................................................................................................................................. 35 10.9 Scheikunde ............................................................................................................................ 36 10.10 NATUURKUNDE ..................................................................................................................... 37 10.11 WISKUNDE ............................................................................................................................. 37 10.12 ECONOMIE............................................................................................................................. 41 10.13 Natuur, leven en technologie ................................................................................................ 43 10.14 KUNST – Beeldende vorming................................................................................................. 44 10.15 Culturele en kunstzinnige vorming........................................................................................ 46 10.16 LICHAMELIJKE OPVOEDING (Bewegingsonderwijs) .............................................................. 48 10.17 Loopbaan Oriëntatie en Begeleiding ..................................................................................... 49 Bijlagen .............................................................................................................................................. 50 Bijlage 1 Nadere vooropleidingseisen en aanvullende eisen HBO Bijlage 2 Opleidingen HBO loting en Decentrale selectie Bijlage 3 Dia’s presentatie informatieavond 21 januari 2015


2015-2017

1

Kiezen

1.1 Informatiegids en Informatieavond Deze informatiegids geeft antwoord op vragen, die bij jou en je ouders leven omtrent de profielkeuze voor het vierde en vijfde leerjaar. In dit boekje vind je een grote hoeveelheid informatie die bij het kiezen van een profiel voor HAVO 4 en 5 van belang kan zijn. Het boekje is met name gericht op de leerlingen, dus de lezer wordt met je of jij aangesproken. Op woensdag 21 januari 2015 is de profielkeuze-informatieavond voor HAVO 3 leerlingen en ouders. Op deze avond worden de keuzemogelijkheden voor toekomstige HAVO 4 leerlingen besproken.

1.2 Je keuze maken Kiezen is soms een moeilijke zaak, niet zozeer om wat je gaat kiezen, maar vooral om wat je door je keuze moet uitsluiten. Immers, door niet voor een bepaald profiel of niet voor bepaalde vakken in de vrije ruimte te kiezen, beperk je je latere beroepskeuze. Dit komt omdat het vervolgonderwijs eisen stelt aan de samenstelling van je eindexamenpakket. Je kunt pas kiezen als je weet wat je mogelijkheden zijn en wat de gevolgen zijn van je keuze. In de derde klas van het HAVO kies je het profiel, waarin je in de vierde klas wordt geplaatst. Dit profiel bestaat uit een combinatie van vakken die opleidt voor een bepaalde sector in de maatschappij. Je kunt kiezen uit 4 verschillende profielen: • Cultuur en Maatschappij • Economie en Maatschappij • Natuur en Gezondheid • Natuur en Techniek. Het eindexamenpakket bestaat niet alleen uit profielvakken maar bevat ook een verplicht 'gemeenschappelijke deel’ met algemeen vormende vakken. Er is ook een vrij deel. In dit vrije deel moet je minstens één extra vak kiezen. De school heeft ervoor gekozen ook aandacht te besteden aan Loopbaan Oriëntatie en Begeleiding (LOB). Dit vak is voor iedere leerling verplicht. Een uitgebreide beschrijving van de profielen is te lezen in hoofdstuk 2.

1.3 Factoren die bij de keuze een rol spelen Waar moet je rekening mee houden bij het bepalen van je profielkeuze? “Wat wil je worden? , Wat wil je studeren? Waar ben ik goed in? Wat zijn mijn talenten? Wat interesseert mij? Welke vakken ben ik goed in?, Hoe ziet mijn rapport eruit”. Tegenwoordig is ook een belangrijke vraag: “Waar kan ik werk vinden”? En: “Wie kan mij helpen?”.


2014-2016

Pagina 1

Deze factoren worden door onderzoeker Marinka Kuijpers beschreven als loopbaancompetenties. Als je de 5 loopbaancompetenties meeneemt bij het kiezen van je profiel dan kun je ervan uitgaan dat je een verstandige, doordachte keuze maakt. Mevrouw Kuijpers beschrijft deze loopbaancompetenties als volgt: • Kwaliteitenreflectie: Wie ben ik, wat kan ik? (Ontdek je talent) • Motievenreflectie: Wat wil ik, wat drijft mij? (Ontdek je passie) • Werkexploratie: Welk soort werk past bij mij? (Ontdek je werkplek) • Loopbaansturing: Wat wil ik worden? (Zelf aan zet) • Netwerken: Wie kan mij daarbij helpen? (In gesprek met)

1.3.1 Ontdek je talent Bij het maken van je profielkeuze is het belangrijk je af te vragen waar je goed in bent. Schoolprestaties, rapport en cijfers Het is belangrijk om te letten op je schoolprestaties: Je toetsen rapportcijfers. Let erop dat je voor de vakken die je wilt kiezen nu (ruim) voldoende staat: Kies geen profiel met vakken waar je nu matig of slecht in bent, want dan is de kans aanwezig dat het in de vierde klas misgaat. Hoe heb je deze prestaties gehaald? Probeer voor jezelf (samen met anderen) ook een eerlijk beeld te krijgen van je capaciteiten. Je kunt bedenken hoe je deze cijfers gehaald hebt. Heb je er heel hard voor gewerkt of heb je er niet zoveel tijd en energie aan besteedt? Hoe studeer je? (Bij de radio of op een rustige plek?, Aan een bureau?). Hoelang studeer je? (Een kwartiertje of twee uur per dag?), Wanneer studeer je? (Direct als je thuis komt of om tien uur ’s avonds?) Advies n.a.v. het rapport Bij het rapport krijg je een keuzeadvies mee. Dit zijn adviezen per vak, gegeven door elke vakdocent die daarmee aangeeft of het verstandig of onverstandig is het vak te kiezen. De docent weet niet of jij van plan bent zijn/haar vak te kiezen. Sla de door de docenten uitgebrachte adviezen niet in de wind!!!

Je kiest een vak voor een heel jaar. Tussentijds vakken laten vallen is niet mogelijk. Als je een vak kiest ben je verplicht dit het hele jaar te volgen!


2014-2016

Pagina 2

1.3.2 Ontdek je passie Voorkeuren, belangrijke waarden en normen Je kijkt naar wat jij belangrijk vindt bij studeren en werken. Waar hecht jij waarde aan? Je opvattingen omtrent levenswijze en maatschappij, je instelling ten opzichte van bepaalde ontwikkelingen. Iedereen wil zijn leven zo prettig mogelijk inrichten en dingen doen waar je de waarde van inziet. Hieronder staan een paar voorbeelden weergegeven: • anderen helpen ; • verantwoordelijkheid dragen; • veel geld verdienen; • kans op werk; • leiding geven; • ontwikkelen van nieuwe dingen. Ook een eventuele voor- of afkeur voor een vak speelt een rol. Je moet hierbij echter goed oppassen dat je je niet laat beïnvloeden door het feit of je goed of mindergoed met een docent kunt opschieten. BEDENK GOED DAT JE EEN VAK KIEST EN GEEN LERAAR!! De docent die volgend jaar dat vak geeft is op het moment van de keuze nog niet bekend. JE MOET ZELF KIEZEN. Richt je niet op de keuze van bekenden: Jij moet met jouw keuze verder.

1.3.3 Ontdek je werkplek Interesses / beroepen / opleidingen Welke beroepen vind je interessant? Welke studies lijken je leuk? Welke schoolvakken hebben je bijzondere belangstelling? Deze vragen zijn handig om te beantwoorden wanneer je nadenkt over je profielkeuze. Bij de keuze voor een profiel moet je rekening houden met waar je belangstelling ligt. Hierbij moet je denken aan hobby's en liefhebberijen. Door zelfonderzoek zal je er achter moeten komen waar je interesses liggen. Daarom is het belangrijk dat je de vragen en opdrachten van de digitale keuzebegeleidingsmethode Qompas maakt. Je hebt hiervoor een eigen inlogcode gekregen. Ook je ouders kunnen bij deze methode vragen over je invullen. Welke eigenschappen heb je nodig voor een beroep en heb je die ook? Wanneer je bouwkundig tekenaar wilt worden dan is technisch inzicht een handige eigenschap evenals creativiteit en goede contactuele vaardigheden. Belangrijk bij het kiezen van een beroep of sector is je ook af te vragen welke eigenschappen je nodig hebt voor het beroep? Bezit je deze eigenschappen óf kan je die aanleren? Is het belangrijk om na te denken over de arbeidsmarktkansen? In de huidige economische situatie speelt de arbeidsmarktkans een rol bij je studiekeuze. Moet je daar ook al rekening mee houden bij je profielkeuze? Dat lijkt wel vroeg. Het is echter wel zaak om de komende jaren, bij je studiekeuze, na te denken over je kansen op de arbeidsmarkt.


2014-2016

Pagina 3

1.3.4 Loopbaanstappen Welke stappen moet ik nemen om bij mijn droomberoep te komen? De eisen van de vervolgopleidingen In de meeste gevallen is het nog niet nodig dat je al een duidelijk beroep voor ogen hebt. Het is echter wel nuttig, zo niet noodzakelijk, dat je op één of meer beroepssectoren gericht bent. In deze informatiegids vind je een overzicht van bijna alle opleidingen/studies binnen het Hoger Beroeps Onderwijs (HBO). Van iedere studie/opleiding is aangegeven met welke profielen je wordt toegelaten, al dan niet aanvullende vakken (zie bijlage 1 en 2). Pas op: Aankomend studenten met een 'onjuist' profiel kunnen niet meeloten bij bepaalde lotingstudies en/of decentrale selectie.

1.3.5 In gesprek met…je netwerk Natuurlijk spelen ook ouders, familie en vrienden een rol bij de keuze voor een profiel. Praat met je omgeving over de profielkeuze. Zij kunnen je helpen bij het kiezen van je profiel. Dit kan ook te ver gaan. Er zijn leerlingen die een vak kiezen omdat een medeleerling het ook kiest. Hiermee loop je de kans een verkeerde keuze te maken. Gebruik je netwerk (ouders, vrienden, broers en zussen, buren, ooms en tantes, vrienden van ouders en ouders van vrienden) om meer te weten te komen over beroepen en studies! Laat geen gelegenheid voorbij gaan om iets te weten te komen over de opleidingen en beroepen die je interesseren!

1.4 Vragen en informatie bij de decaan Natuurlijk willen de decaan, de docenten en je mentor je graag helpen. Je kunt een afspraak maken met je mentor of decaan en een gesprek aanvragen. Je kunt ook op internet en in het informatiecentrum “De toekomsthoek” veel informatie vinden die je kunt gebruiken bij het oriënteren op vervolgopleidingen, zoals beroepenboeken, onderwijs kwaliteitsonderzoek en opleidingsbrochures.


2014-2016

Pagina 4

Onze digitale keuzebegeleidingsmethode Qompas zit boordevol informatie over beroepen, opleidingen en achtergrond informatie hierover. Ook kun je in deze methode een interessetest maken. Deze kunnen je ouders ook voor je invullen. Internet Internet is groot en de juiste informatie zoeken is best moeilijk. Welke woorden moet je gebruiken om snel te kunnen zoeken? Welke websites zijn correct en informatief? “Google” op psychologie en er zijn een groot aantal psychologen die je graag bijstaan. Ben je daarnaar opzoek? Websites waar je gemakkelijk kunt zoeken naar opleidingen en beroepen zijn: www.qompas.nl www.studiekeuze123.nl www.tkmst.nl www.youchooz.nl (zorg beroepen) www.carrieretijger.n www.beroepeninbeeld.nl (veelal MBO beroepen)l www.nationaleberoepengids.nl universitairebachelors.nl hbobachelors.nl Wanneer ga je op internet kijken? Het is ook belangrijk je af te vragen wanneer je op internet gaat kijken. Inspiratie opdoen op internet is best lastig. Maar als je specifieke informatie over een opleiding wilt vinden dan kan internet wel gemakkelijk zijn. Er zijn een aantal interessetesten die je inspiratie kunnen geven. www.studiekeuze123.nl/interessetest www.123test.nl/interessetest/ fontys.icares.com/ Voor meer informatie kun je terecht bij de decaan. Wanneer je op een zorgvuldige manier te werk gaat, is de kans groot dat je een evenwichtige en goede keuze voor een profiel maakt dat de juiste mogelijkheden biedt.


2014-2016

Pagina 5

2

DE PROFIELEN

De klassen 4 en 5 worden de “tweede fase” van het havo genoemd. In deze twee schooljaren ben je bezig met het examen. Eerst een schoolexamen (een verzameling van alle cijfers in de vierde en vijfde klas) en daarna een centraal schriftelijk eindexamen (het landelijke examen dat in "de gymzaal" wordt gemaakt). In dit examenprogramma zitten 3 verschillende delen: - Het verplichte (gemeenschappelijke) deel; - Het profiel deel; - Het vrije ruimte deel.

2.1 Verplichte deel Het verplichte deel (gemeenschappelijk deel) bestaat uit 8 vakken met een algemeen vormende functie. Deze vakken zijn verplicht voor iedere HAVO-leerling. Wat deze vakken inhouden is te lezen in hoofdstuk 10 van deze informatiegids. De vakken in het gemeenschappelijk deel zijn wettelijk vastgelegd. Dat wil zeggen dat alle leerlingen op een HAVO-school deze vakken moeten volgen. Alle leerlingen volgen een breed pakket algemeen vormende vakken: Gemeenschappelijk deel in HAVO-4 en HAVO-5 Nederlands Engels Maatschappijleer (in HAVO 4) Culturele en kunstzinnige vorming (in HAVO 4) Lichamelijke opvoeding Profielwerkstuk (in HAVO 5) Rekenen Loopbaan Oriëntatie en Begeleiding Nieuwe vakken Per 2016 wordt de landelijke rekentoets verplicht in het examenjaar of in het voorexamenjaar. Voor deze toets moet je minimaal een 5 halen en je mag deze toets maximaal 1 keer herkansen. Daarnaast maakt de rekentoets deel uit van de zogenaamde kernvakkenregeling (zie 3.2) in de zak/slaagregeling. In het gemeenschappelijke deel zijn een aantal vakken opgenomen (die je nog niet eerder hebt gehad): Culturele en Kunstzinnige Vorming (CKV), Maatschappijleer (ML), het Profielwerkstuk (PWS), Rekenen en Loopbaan Oriëntatie en Begeleiding (LOB).


2014-2016

Pagina 6

Alle leerlingen van HAVO dienen goed kennis te maken met cultuur en kunst. Volg je nu een HAVOopleiding dan hoor je straks, na een HBO-studie, bij de hoger opgeleiden in de samenleving. Het kan niet zo zijn dat die maatschappelijk belangrijke groep op het gebied van cultuur na het vijftiende levensjaar niets meer heeft geleerd! Daarom hebben we Culturele Kunstzinnige Vorming. Ook behoor je op de hoogte te zijn van de maatschappelijke ontwikkelingen. Je dient op de middelbare school voldoende basiskennis op dit terrein op te doen om je leven lang de nieuwe ontwikkelingen op dit gebied te kunnen volgen. Deze kennis doe je op bij Maatschappijleer. Een ander verplicht examenonderdeel is het profielwerkstuk.. Het zijn tezamen twee praktische opdrachten die over minimaal één examenvakmoeten gaan. Deze vakken heb je gekozen in H4 en H5, m.u.v. Lichamelijke Opvoeding. Het profielwerkstuk is bedoeld om aan te tonen dat je een combinatie van kennis en vaardigheden beheerst. Het profielwerkstuk maak je in principe met zijn tweeën. Voor Loopbaan Oriëntatie en Begeleiding ga je een aantal activiteiten doen die je helpen je voor te bereiden op je vervolgstudie. LOB maakt formeel deel uit van het schoolexamen. Activiteiten kunnen zijn: het bezoeken van informatieavonden (oud-leerlingenavond of beroepenavond), open dagen en meeloopdagen. Daarnaast heeft iedere leerling een aantal gesprekken met de mentor of decaan over de vervolgopleidingskeuze. In de vrije ruimte en een aantal profieldelen zijn ook nieuwe vakken als keuzevakken opgenomen: • Wiskunde D (Wis D) • Natuur Leven en Technologie (NLT) (Meer informatie over deze vakken in hoofdstuk 10).


2014-2016

Pagina 7

2.2 De profieldelen Elke leerling is verplicht te kiezen uit één van de volgende vier profielen. In een aantal profielen zijn er in het profieldeel keuzemogelijkheden.

2.2.1 Het Profiel Cultuur & Maatschappij Dit profiel is bedoeld voor leerlingen die belangstelling hebben voor kunst, cultuur, maatschappelijke vakken, taal en rechten en is een voorbereiding op een vervolgstudie die leidt tot beroepen als leraar basis- of voortgezet onderwijs, maatschappelijk werker, reclamefotograaf, uitgever, illustrator, bibliothecaris, recreatiebegeleider, etc.

Cultuur en Maatschappij Verplichte profielvakken: Geschiedenis Kies Frans of Duits: Frans Duits Profielkeuzevakken: Het maatschappijvak: Aardrijkskunde Het cultuurvak: Kunst – Beeldende vorming


2014-2016

Pagina 8

2.2.2 Het Profiel Economie & Maatschappij Dit profiel kun je kenschetsen als 'de weg naar het zakenleven'. Mensen die dit profiel kiezen zullen meestal terechtkomen in banen die iets te maken hebben met economie, arbeid, recht en veiligheid. Je kunt denken aan beroepen als administrateur, functies bij een bank, commercieel medewerker, marketingmanager, hoteldirecteur, Europees secretaresse, belastingadviseur, etc.

Economie en Maatschappij Verplichte profielvakken: Geschiedenis Economie Kies wiskunde A of B: Wiskunde A Wiskunde B Profielkeuzevakken: Kies 1 vak uit Aardrijkskunde Frans Duits

2.2.3 Het Profiel Natuur & Gezondheid Dit profiel bereidt voor op opleidingen die met gezondheidszorg en milieu te maken hebben. Gedacht kan worden aan de verpleging, laboratoriumwerk, milieukunde, landbouw en paramedische opleidingen, bijvoorbeeld fysiotherapeut.

Natuur en Gezondheid Verplichte profielvakken: Biologie Scheikunde Kies wiskunde A of wiskunde B: Wiskunde A Wiskunde B Profielkeuzevakken: Kies 1 vak uit Aardrijkskunde Natuur, leven en technologie


2014-2016

Pagina 9

2.2.4 Het Profiel Natuur & Techniek Het profiel Natuur & Techniek is een exact profiel, dat voorbereidt op technische beroepsopleidingen. Beroepen waaraan je kunt denken zijn aannemer, chemisch analist, verkeersvlieger, IT-specialist, etc.

Natuur en Techniek Verplichte profielvakken: Natuurkunde Scheikunde Wiskunde B Profielkeuzevakken: Kies 1 vak uit Biologie Natuur, leven en technologie Wiskunde D

2.3 De vrije ruimte. Het onderwijs op het HAVO bestaat niet alleen uit de profielvakken en het verplichte 'gemeenschappelijke' deel met de algemeen vormende vakken, maar ook nog uit een vrij deel. Dit vrije deel bestaat uit: - Eén examenvak - Eventueel één extra vrije ruimte vak. Dit is alleen mogelijk als je minimaal een 7,5 gemiddeld hebt voor alle vakken (uit klas 3). Voor de vrije ruimtevakken geldt het volgende: • Eén vrije ruimte vak is verplicht. Op basis van de vakken in het gemeenschappelijk deel, de vakken van het profieldeel en je eerst gekozen vrije ruimte vak wordt het rooster gemaakt. • Wil je je profileren, meer mogelijkheden openhouden t.a.v. je vervolgopleidingen of gewoon een extra vak doen? Dat kan alleen als je minimaal een 7,5 gemiddeld hebt voor de op gehelen afgeronde cijfers voor alle vakken! Je mag dan maximaal 2 extra vrije ruimte vakken kiezen. Daarnaast zal de rapportvergadering in geval voldaan is aan bovenstaande richtlijnen de keuze bespreken. • Het kiezen van een extra vrije ruimte vak heeft vanzelfsprekend gevolgen voor het aantal studie-uren dat je hebt. Je hebt meer leerstof, meer huiswerk, meer toetsen etc. Deze extra vrije ruimtevakken worden niet meegenomen bij het maken van het rooster. Je moet zelf aan het begin van het schooljaar met de docent(en) contact opnemen om te bespreken op welke manier je dit vak gaat volgen. Tevens bespreek je dit met je mentor. De mogelijkheden voor het op deze manier volgen van vakken is beperkt omdat in de praktijk blijkt dat een aantal vakken moeilijk zelfstandig te volgen zijn.


2014-2016

Pagina 10

• •

Voor alle keuzes geldt dat er alleen groepen worden samengesteld bij voldoende belangstelling en indien roostertechnisch mogelijk. Als je een extra vak kiest ben je verplicht dit het hele jaar te volgen.

Hieronder is aangegeven welke keuzevakken mogelijk zijn voor de verschillende profielen voor het eerste (roosterbare) vrije ruimte vak.

Cultuur en Maatschappij (C&M)

Economie en Maatschappij (E&M)

Natuur en Gezondheid (N&G)

Natuur en Techniek (N&T)

Vrije ruimte vak 1 (VR1)




Kies 1 vak:

Kies 1 vak:

Kies 1 vak:

Kies 1 vak:

Wiskunde A Biologie

Aardrijkskunde Kunst- Beeldende Vorming Biologie

Economie Frans Duits

Economie Kunst- Beeldende Vorming Duits

Wiskunde D (wiskunde B verplicht)

Kunst- Beeldende Vorming

Frans

Wiskunde D * (wiskunde B verplicht) Natuur, Leven en Technologie*

Wiskunde D * Natuur, Leven en Technologie*

* Natuur, Leven en Technologie én Wiskunde D kunnen niet samen gekozen worden.

Mogelijkheden voor de extra vrije ruimte vakken:

Cultuur en Maatschappij (C&M)

Economie en Maatschappij (E&M)

Natuur en Gezondheid (N&G)

Natuur en Techniek (N&T)

Extra vakken in de vrije ruimte: Economie (wiskunde A

Extra vakken in de vrije ruimte: Aardrijkskunde

Extra vakken in de vrije ruimte: Extra vakken in de vrije Aardrijkskunde ruimte: Economie Economie

verplicht)

Wiskunde A


2014-2016

Pagina 11

3

DE TWEEDE FASE

3.1 De aanpak van het onderwijs 3.1.1 Het studiehuis = Daltonhuis De Tweede Fase probeert in te spelen op een veranderende maatschappij waarin ook jongeren veranderen. De nieuwe tweede fase sluit aan bij de verschillen tussen leerlingen. Er zijn verschillende keuzemogelijkheden per profiel zodat iedere leerling zijn profiel naar eigen inzicht kan inrichten. De jongeren van vandaag zijn vaak al behoorlijk zelfstandig. Bovendien leer je heel veel van de televisie, van internet en andere moderne media. Weliswaar is deze kennis vaak oppervlakkig, maar er is bijna geen onderwerp meer te bedenken waar scholieren niets van af weten. Het onderwijs volgens de daltonwerkwijze biedt scholen en docenten de mogelijkheid in te spelen op verschillen tussen leerlingen. De één is goed in wiskunde en de ander is goed in talen. Actief en zelfstandig leren, waar Dalton ook om draait, betekent niet dat leerlingen maar aan hun lot worden overlaten. Integendeel. Er worden hoge eisen aan de docenten gesteld, want zij moeten zorgen voor een programma waarmee leerlingen zelfstandig aan de slag kunnen. We hebben daar al een aantal jaren ervaring mee. Op een daltonschool werk je actief en zelfstandig. De leraar is vaak maar kort aan het woord. Een groot voordeel van deze manier van werken is dat de leraar meer tijd heeft voor de leerlingen die iets niet zo vlug begrijpen. In daltontijd kun je, net als in de eerste 3 leerjaren, zelf kiezen naar welke docent je gaat en aan welk vak je je tijd gaat besteden. Voor ieder vak zijn er studiewijzers. In het programma van toetsing en afsluiting (PTA) staat precies vermeldt welke toetsen, over welke stof, je in welke week hebt. Deze documenten zorgen ervoor dat je zelfstandig aan je schoolvakken kan werken. Verder zal je waarschijnlijk lange dagen op school doorbrengen met tussenuren. Deze tussenuren kan je gebruiken om zelfstandig of in groepjes te werken aan je schooltaken. Deze uren kun je deels naar eigen inzicht besteden. In ons schoolgebouw zijn goede studieruimtes, waar je ook evt. gebruik kunt maken van de computer e.d.. Als je de tijd op school goed gebruikt, dan zal je schoolwerk dat je thuis nog moet doen, veel minder zijn. We vinden vrije tijd ook belangrijk voor onze leerlingen.

3.2 Het examen Het examen bestaat uit twee gelijkwaardige examenonderdelen: • •

Het schoolexamen; Het landelijk centraal schriftelijk eindexamen (CSE).


2014-2016

Pagina 12

• Het schoolexamen Het schoolexamen bestaat uit toeten, praktische opdrachten1 en handelingsdelen2 die leerlingen in het vierde en vijfde leerjaar maken. Voor dit schoolexamen geldt een aantal door de overheid opgestelde voorschriften en eisen. Voldoe je daar niet aan, dan kan je niet aan het centraal schriftelijk examen deelnemen. In het schoolexamen tellen ook vaardigheden mee. Dit betekent dat je bij de meeste vakken ook één of soms meer praktische opdrachten krijgt. • Het landelijk centraal schriftelijk eindexamen (CSE) Je doet centraal schriftelijk examen in zes of zeven vakken. In hoeveel vakken uiteindelijk, hangt af van het profiel en de examenvakken die je volgt in het vrije deel. Als je een extra vrije ruimte vak volgt komt daar nog een centraal schriftelijk eindexamen bij. Extra regel / Nieuwe zak-slaagregeling Sinds 2012 zijn er een aantal extra eisen opgenomen in de slaagzakregeling. Deze regeling is ook bij jou van toepassing. Deze extra eisen, in de zak-slaagregeling, voor HAVO en VWO zijn als volgt: o

o

Je moet voor het centraal schriftelijk examen gemiddeld een voldoende halen. Als het gemiddelde voor de vakken met een centraal examen lager is dan een 5,5 ben je dus niet geslaagd. (Let op iemand met 5.499999 is niet geslaagd). Voor de vakken Nederlands, Engels, Rekenen en Wiskunde mag je als eindcijfer maximaal één 5 hebben. Als je meer dan één 5 voor deze vakken hebt, of een 4, ben je dus niet geslaagd.

Voor meer informatie en de volledige zak-slaagregeling, verwijs ik met nadruk naar het examenreglement 2014-2015 (deze wordt uiterlijk 1 oktober gepubliceerd)!

3.2.1 Sommige vakken hebben alleen een schoolexamen Sommige vakken hebben alleen een schoolexamen. Dit zijn: • • • • • • •

Maatschappijleer Culturele en kunstzinnige vorming Lichamelijke Opvoeding Profielwerkstuk Loopbaan Oriëntatie en Begeleiding Natuur, Leven en Technologie Wiskunde D

1

Praktische opdracht: een opdracht waar een cijfer voor wordt gegeven. Bijvoorbeeld een onderzoek, een scriptie, een voordracht of een collage. 2 Handelingsdeel: een onderdeel waar de beoordeling voldoende of goed voor wordt gegeven, dit moet behoren zijn uitgevoerd.


2014-2016

Pagina 13

3.2.2 Examendossier Alle onderdelen die meetellen voor je schoolexamen worden bewaard in een zogenaamd examendossier in SOM-today. Dit bestaat uit alle resultaten van je schriftelijke en mondelinge toetsen, van praktische opdrachten en alle andere zaken die tot het schoolexamen behoren. Zo kan je zelf goed bijhouden hoe ver je bent met je schoolexamen.

3.2.3 PTA, programma van toetsing en afsluiting Je krijgt aan het begin van het schooljaar voor ieder vak een zogenaamd programma van toetsing en afsluiting (PTA). In dit PTA kun je precies aflezen welke toetsen, praktische opdrachten en handelingsdelen je moet maken voor het schoolexamen. In dit PTA kun je niet alleen aflezen welke toetsen, maar ook wanneer deze toetsen gemaakt moeten worden, over welke stof en de zwaarte van een toets. Verder kun je hierin informatie vinden of een toets in een toetsweek wordt opgenomen, de toets herkansbaar is en hoe zwaar de toets meetelt. Het gemiddelde van H4 telt 30% mee in het schoolexamen. Het gemiddelde van H5 telt voor 70% mee.

3.2.4 Examenprogramma’s In de examenprogramma's zijn inzichten in de wetenschappen en inzichten op het gebied van leren en studeren verwerkt. Bovendien spelen de examenprogramma's in op de maatschappelijke ontwikkelingen. Tot slot: Er is een examenreglement waarin allerlei rechten en plichten van leerlingen en docenten zijn opgenomen. Hierin treft je o.a. de herkansingsregeling en bevorderingsregeling. Het examenreglement wordt uiterlijk 1 oktober gepubliceerd voor leerlingen en ouders.

3.3 Studielast Een nieuw begrip voor leerlingen in de bovenbouw van HAVO en VWO is de 'studielast'. Dit staat voor de tijd die 'de gemiddelde leerling' aan schoolwerk besteedt. Dat is zowel tijd voor uitleg, tijd voor het uitvoeren van opdrachten, als tijd voor het maken van toetsen. Het gaat zowel om de uren die op school worden doorgebracht, als om de uren die thuis aan schoolwerk worden besteed. Er wordt dan ook vanuit gegaan dat een leerling gedurende 40 weken per jaar 40 uur per week, in totaal dus 1600 uur per jaar bezig is met schoolwerk. Voor HAVO-4 en HAVO-5 betekent dit in totaal 3200 uur. De studielast is voor de verschillende vakken vastgelegd. Dit betekent niet dat elke leerling precies hetzelfde aantal uren zal besteden aan een vak. Een leerling die jaar in jaar uit vier weken per jaar op vakantie gaat naar Frankrijk, heeft waarschijnlijk minder tijd voor Frans nodig dan de leerling die nog nooit in Frankrijk is geweest. Omgekeerd kan juist die leerling meer tijd nodig hebben voor bijvoorbeeld wiskunde of economie.


2014-2016

Pagina 14

4

DE PROCEDURE VAN DE PROFIELKEUZE

Bij deze informatiegids horen twee formulieren: HET PROFIELKEUZEFORMULIER (bij deze gids uitgereikt). Hierop vul je op de voorzijde in: • Je naam en klas • Je keuze voor Frans of Duits (bij CM) of wiskunde A of B (bij NG en EM) in het verplichte profielvak gedeelte • Je profielkeuzevakken • Je eerste keuze in de vrije ruimte (verplicht) En op de achterzijde: • Eventueel je extra keuze in de vrije ruimte • Je eventuele bijzondere wensen Natuurlijk zetten jij en je ouders je handtekening op dit formulier. De uiterste inleverdatum voor dit formulier is maandag 16 februari 2015. Het is noodzakelijk dat je je hieraan houdt. Tijdens de rapportvergadering in maart wordt naast een vakadvies (per vak) ook een vergaderadvies uitgebracht t.a.v. het gekozen profiel. Mocht je volgens de bevorderingsregeling niet over zijn met zijn tweede rapport dan moet je een ander pakket kiezen. Dit moet via het wijzigingsformulier. Mocht je naar aanleiding van de uitgebrachte adviezen of nadat je met je mentor /schooldecaan hebt gesproken of omdat je van mening bent veranderd, je keuzes willen wijzigen, dan kan dat uitsluitend via: HET WIJZIGINGSFORMULIER PROFIELKEUZE (vanaf 2 maart te verkrijgen bij de decaan) Alleen wijzigingen, die schriftelijk via dit formulier bij de decaan worden ingediend, kunnen verwerkt worden. Dit formulier moet je -alleen als je je voorlopige keuze hebt veranderd- uiterlijk donderdag 9 april 2015 inleveren bij je decaan. Deze datum zal strikt worden gehanteerd. Na deze inleverdatum ontvang je een bevestigingsbrief met de definitieve keuze voor het volgende schooljaar. Natuurlijk moet je nog wel bevorderd worden naar HAVO 4. Wijziging van de profielkeuze is na donderdag 9 april 2015 niet meer mogelijk. Op deze regel is maar één uitzondering: aan het eind van het schooljaar kan blijken dat je met je gemaakte keuze niet wordt bevorderd, terwijl bevordering met een ander profiel wel mogelijk is. In een dergelijk geval zijn er voor jou twee mogelijkheden: • Je handhaaft de aanvankelijke keuze en doubleert in HAVO-3. • Je geeft de voorkeur aan een bevordering naar HAVO-4 in een ander profiel, waarbij de mogelijkheid bestaat dat je minder keuzemogelijkheden hebt dan aangegeven is op het keuzeformulier i.v.m. de voorbereidingen op het komende schooljaar die dan al in een ver gevorderd stadium verkeren.


2014-2016

Pagina 15

5

COLLEGEGELD EN STUDIEFINANCIERING

Deze informatie komt van de websites van DUO en de Rijksoverheid. Er zijn diverse regelingen voor leerlingen en ouders om een financiële vergoeding te ontvangen om de kosten voor de school / studie te kunnen bekostigen. Meer informatie over deze regelingen kun je vinden op de site: www.duo.nl. Tevens hebben zij servicekantoren in onder andere Arnhem en Deventer. Hieronder een zeer korte samenvatting.

Voortgezet Onderwijs (VMBO, HAVO, VWO) Scholieren die 18 jaar zijn en een opleiding volgen in het voortgezet onderwijs of in het volwassenenonderwijs kunnen soms gebruik maken van de regeling tegemoetkoming scholieren. Voor school moet je dan meerdere zaken aanschaffen, zoals boeken en leermiddelen. Nu je ouder geen kinderbijslag meer voor je krijgt, kun je in aanmerking komen voor een tegemoetkoming in de kosten voor je opleiding. Deze ‘tegemoetkoming scholieren’ bestaat uit een basistoelage en eventueel een aanvullende toelage (afhankelijk van inkomen ouders). De studenten OV-chipkaart is geen onderdeel van de tegemoetkoming scholieren. NB de Duo laat weten dat er te weinig gebruik wordt gemaakt van deze regeling! Je kunt altijd een aanvraag doen… dan bekijkt de Duo of je recht hebt op een tegemoetkoming! Er staat zelfs een Rekenhulp op de DUO-site.

Hoger Onderwijs Studenten die een erkende opleiding volgen in het hoger onderwijs en boven de 18 jaar zijn, komen in aanmerking voor studiefinanciering. Zij betalen het wettelijk collegegeld. Collegegeld Studenten die aan een hogeschool of universiteit willen studeren, moeten collegegeld betalen. De meeste studenten betalen het wettelijk collegegeld (een voorgeschreven maximum bedrag). Voor bepaalde groepen studenten is er instellingscollegegeld. De hoogte ervan wordt door de onderwijsinstelling bepaald maar is minimaal het wettelijk collegegeld. Meer informatie over het collegegeld is te vinden op website van DUO.


2014-2016

Pagina 16

Het kabinet wil de studiefinanciering voor studenten aan hbo en universiteit veranderen. Het nieuwe stelsel moet ingaan vanaf het studiejaar 2015-2016. Per 1 september 2015 geldt voor studenten aan hbo en universiteit een nieuw stelsel van studiefinanciering. Vanaf dat moment verdwijnt de basisbeurs. In plaats hiervan kunnen studenten per maand maximaal circa € 980,- lenen. Je bepaalt zelf hoevéél je leent voor je levensonderhoud en collegegeld. Het bedrag van € 980,- is inclusief een eventuele aanvullende beurs. Kinderen van minder draagkrachtige ouders krijgen een aanvullende beurs van maximaal € 365,-. De aanvullende beurs wordt een gift als je binnen 10 jaar je diploma haalt. De verplichte aflosfase gaat van 15 naar 35 jaar. Het wetsvoorstel 'Studievoorschot hoger onderwijs' moet nog door de Eerste Kamer worden goedgekeurd. Aan deze informatie over de maatregelen uit het wetsvoorstel kunnen geen rechten worden ontleend. De bedragen zijn bij benadering en moeten nog definitief worden vastgesteld. Meer informatie over het Studievoorschot kun je vinden op: http://duo.nl/particulieren/studievoorschot/ Daarnaast kun je veel informatie over de kosten van studeren vinden op: www.startstuderen.nl


2014-2016

Pagina 17

6

HET HOGER BEROEPSONDERWIJS

Na het HAVO Na het HAVO gaan de meeste leerlingen studeren aan het HBO. Ook zijn er enkele die naar het MBO gaan of een jaartje naar het buitenland gaan.

6.1 Het Hoger Onderwijs (HBO) Het hoger onderwijs bestaat uit het Wetenschappelijk Onderwijs (WO / de Universiteit) en het Hoger Beroepsonderwijs (HBO). Met je HAVO diploma kun je doorstromen naar het Hoger Beroepsonderwijs, het HBO. Met een VWO diploma kun je doorstromen naar het Wetenschappelijk Onderwijs, de Universiteit. Met je VWO diploma kun je natuurlijk ook naar het HBO.

wo

VWO 6

HBO

HAVO 5

6.1.1 Bachelor-masterstructuur Als je een opleiding in het hoger onderwijs gaat volgen, krijg je te maken met de bachelormasterstructuur.

6.1.2 Waarom een bachelor-masterstructuur? De Europese onderwijsministers hebben afgesproken om de opleidingen in het hoger onderwijs in Europa beter vergelijkbaar te maken. Heel Europa krijgt daarom een gelijkvormig onderwijssysteem dat bestaat uit twee fasen: een bachelorfase en een masterfase. Als je in Nederland bijvoorbeeld een bachelordiploma economie behaalt, heb je (ongeveer) dezelfde kwalificaties als iemand die dat diploma behaalt in Engeland of Frankrijk.

6.1.3 De voordelen • • •

Als je studeert, heb je meer keuzemogelijkheden: het bachelordiploma geeft toegang tot een breed aanbod aan masterstudies in binnen- en buitenland. Omdat de diploma's internationaal beter vergelijkbaar zijn, is het ook veel makkelijker om bijvoorbeeld een tijdje in het buitenland te gaan studeren. Je kunt na je studie makkelijker een baan vinden in het buitenland.

6.1.4 Studeren aan de hogeschool Verreweg de meeste bacheloropleidingen in het HBO zijn 4-jarige studies. De bacheloropleidingen leiden op tot specifieke beroepsvaardigheden. Heb je je bachelordiploma op zak, dan heb je een afgeronde beroepsopleiding. Je bent klaar om de arbeidsmarkt op te gaan. Je kunt ook kiezen voor Informatiegids Profielkeuze HAVO 4 & 5

2014-2016

Pagina 18

een vervolgopleiding tot (HBO-)master . Dat kan aan de meeste Hogescholen. Je kunt in een aantal gevallen met je bachelordiploma ook doorstromen naar een masters aan de Universiteit. Universiteiten mogen vanaf studiejaar 2013-2014 toelatingseisen stellen aan een student met een hbo-propedeuse. Dit is om de uitval van deze studenten terug te dringen. Op de website: universitairebachelors.nl en hbobachelors.nl kun je gemakkelijk informatie over deze verschillende bachelor en master opleidingen vinden.

6.1.5 Asociate degree Een Associate degree is een tweejarige studie in het hoger beroepsonderwijs. Het is onderdeel van een bacheloropleiding aan een hogeschool. Het niveau ligt tussen MBO-4 en HBO-bachelor. Vooral mbo-4 studenten en mensen met een aantal jaren werkervaring vergroten met de Associate degree hun kansen op de arbeidsmarkt. Je kunt daarna direct doorstromen naar de HBO-bacheloropleiding waar de Associate Degree (AD) bij hoort. Er zijn AD-opleidingen waar je met een HAVO-diploma naartoe kunt.

6.1.6 De nieuwe wet: Kwaliteit in verscheidenheid De Wet kwaliteit in verscheidenheid is op 09 juli 2013 aangenomen in de Eerste Kamer. Deze wet beoogt de kwaliteit en verscheidenheid van het hoger onderwijs te vergroten en meer toekomstbestendig te maken. Deze bestendiging wordt uitgewerkt in een aantal maatregelen die een grotere differentiatie naar doelgroep mogelijk maken. Hierdoor kan het onderwijsaanbod meer afgestemd worden op aanleg en capaciteiten van studenten en op de behoeftes van de (regionale) arbeidsmarkt. De veranderingen hebben o.a. betrekking op: A. Maatregelen rond instroom en doorstroom: - Uiterste aanmelddatum 1 mei en studiekeuzecheck voor bacheloropleidingen o Vanaf 2014 moeten studenten zich uiterlijk op 1 mei aanmelden voor de studie van hun keuze. Zij hebben dan recht op een studiekeuzecheck, bijvoorbeeld proefstuderen of een gesprek bij de opleiding. Tegelijkertijd zijn ze ook verplicht aan zulke activiteiten mee te doen als de opleiding dat vraagt. o Veranderen van studiekeuze voor 1 september: Studenten die zich hebben aangemeld voor een studie, kunnen ook nog veranderen van keuze. Hebben ze zich uiterlijk op 1 mei voor het eerst aangemeld? Dan kunnen zij zich tot 1 september van een studiejaar voor die andere studie aanmelden. Ze behouden dan hun toelatingsrecht. Studenten die zich pas ná 1 mei voor het eerst aanmelden, kunnen door de opleiding geweigerd worden. - Nadere vooropleidingseisen voor MBO- ers in het HBO o Niet alle MBO-diploma’s geven recht tot een HBO (dat was in het verleden wel zo) - Bijzondere nadere vooropleidingseisen voor de PABO o Vanaf het studiejaar 2015-2016 gelden toelatingseisen voor de pabo (lerarenopleiding basisonderwijs). De toelatingseisen gelden voor een aantal basisschoolvakken. Voldoet het diploma van een aankomend student niet aan de eisen voor deze vakken? Dan moet de aanmelder een toelatingstoets maken. - Vervallen toelatingsrecht tot een universitaire opleiding met een hbo-propedeuse o Met de propedeuse HBO kun je niet meer doorstromen naar de Universiteit Informatiegids Profielkeuze HAVO 4 & 5

2014-2016

Pagina 19

Selectie bij bacheloropleidingen en bij masteropleidingen. o De centrale lotingsprocedure bij numerusfixusopleidingen zoals geneeskunde verdwijnt. Deze opleidingen gaan zelf studenten selecteren. Dit zorgt voor een betere match tussen student en opleiding. Het is nog niet bekend wanneer de lotingsprocedure precies verdwijnt. B. Differentiatie in het onderwijsaanbod: - Associate Degree programma’s; - Driejarige trajecten voor vwo’ers in het hbo; - Brede bachelors; - Betere herkenbaarheid opleidingen. C. Financiële maatregelen: - Schakelprogramma’s; - Collegegelddifferentiatie. -

6.2 Instromen op het Hoger Beroeps Onderwijs (HBO) Hogescholen verzorgen de theoretische en praktische voorbereiding die nodig is om beroepen uit te oefenen waarvoor een HBO-opleiding vereist is of van nut kan zijn. Afgestudeerden komen terecht op een veelheid van terreinen: in functies op midden en hoger niveau in het bedrijfsleven, de maatschappelijke dienstverlening, de gezondheidszorg en de overheidssector. Bij de voltijd- en deeltijdopleidingen vormt de stage een belangrijk onderdeel van de studie. Iedereen die over het juiste diploma beschikt, heeft toelatingsrecht tot het hoger onderwijs. In sommige gevallen vindt er een selectie plaats. Deze selectie moet ervoor zorgen dat de juiste student op de juiste plek terechtkomt. Voor de duidelijkheid: Er zijn ook opleidingen zonder selectie! Aanmelden voor 1 mei voorafgaand aan het studiejaar is wel noodzakelijk. Selectie vindt plaats bij 3 groepen opleidingen: • Opleidingen met een vastgesteld aantal plaatsen (numerus fixus) • Kleine en intensieve opleidingen • Opleidingen met aanvullende eisen

6.2.1 Opleidingen met een vastgesteld aantal plaatsen (numerus fixus) Sommige opleidingen stellen van tevoren vast hoeveel studenten zij kunnen toelaten . Dit zijn populaire opleidingen waar veel studeren zich voor aanmelden of waar weinig werkplekken / opleidingsplaatsen / stageplaatsen in zijn. De studenten worden geselecteerd, aan de poort of via loting. Hoe werkt de toelating bij een opleiding met een numerus fixus? Voor bepaalde opleidingen en studies in het hoger onderwijs komen meer aanmeldingen binnen dan er plaatsen zijn. Studenten krijgen toegang tot deze studies via een loting (in juli). Bij lotingsopleidingen kunnen maar een beperkt aantal studenten worden toegelaten. Dat komt door het beperkt aantal opleidingsplaatsen. Of omdat een overschot dreigt in een bepaalde sector van de arbeidsmarkt. Informatiegids Profielkeuze HAVO 4 & 5

2014-2016

Pagina 20

Er zijn 3 mogelijkheden voor toelating via loting: directe toelating, decentrale selectie of gewogen loting. Na loting is het soms mogelijk om je toelatingsplaats te ruilen. Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO) maakt elk jaar bekend voor voor welke hbo en universitaire opleidingen een loting geldt, zie bijlage 2. In deze bijlage staat tevens en overzicht van de opleidingen met een decentrale selectie. Je wordt bij een numerus fixus direct toegelaten tot de opleiding of instelling van je eerste voorkeur als je een gemiddeld eindexamencijfer van 8 of hoger heeft voor je VO-diploma. Decentrale selectie voor opleiding met numerus fixus Voor opleidingen met een loting hebben hogescholen en universiteiten de mogelijkheid om voor een bepaald percentage van de beschikbare plaatsen zelf studenten te selecteren, dit noemen we decentrale selectie. Bij Decentrale selectie kun je denken aan een test, meeloopdag, toets, assesment, motivatiebrief o.i.d. . Wil je deelnemen aan de decentrale selectieprocedure dan moet je je wel tijdig aanmelden via www.studielink.nl. De opleidingen met decentrale selectie stellen deze data zelf vast en zij bepalen zelf de voorwaarden en moeten deze op tijd bekendmaken. Om toelating te krijgen via decentrale selectie moet je wel voldoen aan alle eisen die ook gelden voor gewogen loting. Zie bijlage 2 voor een lijst met HBO opleidingen die een decentrale selectie hanteren. Gewogen loting (centrale selectie) Bij een gewogen loting krijg je een lotnummer. Op basis van je gemiddelde eindexamencijfer val je in een bepaalde lotingsklasse. Hoe hoger de lotingsklasse, hoe meer kans je maakt op inloting. Je kunt in totaal 3 keer meeloten per opleiding. Bij een opleiding kan sprake zijn van eerst een decentrale selectie en voor de overige plaatsen een gewogen loting.

6.2.2 Kleine en intensieve opleidingen Sommige opleidingen hebben zulke bijzondere eigenschappen, dat selectie nodig is. Zoals de university colleges. Vaak zijn er andere kosten voor deze opleidingen.

6.2.3 Opleidingen met aanvullende eisen Voor sommige HBO-opleidingen moet je specifieke vaardigheden, kennis of eigenschappen hebben. Dit zijn de zogenaamde ‘aanvullende eisen’ die door de opleiding zelf worden gesteld. Voor zo'n opleiding moet je je daarom eerst aanmelden bij de hogeschool en dan pas bij Studielink. De hogeschool test je op de aanvullende eisen en bepaalt vervolgens of je wordt toegelaten. Vaak moet je je ook tijdig aanmelden voor deze opleidingen (bijvoorbeeld 15 januari voor sport- en kunstopleidingen) Zie bijlage 1 voor een lijst met de opleidingseisen voor de HBO opleidingen, tevens zijn de aanvullende eisen hierin opgenomen.

6.3 Aanmelden Als je wilt beginnen in het eerst jaar van een opleiding aan een hogeschool moet je je aanmelden via Studielink. Meer informatie hierover vindt je op www.studielink.nl. Op deze internetsite kun je een aanmeldingsprocedure doorlopen. Je vult alle gegevens van jezelf en je opleiding in en verzendt deze vervolgens. Je meldt je dus niet aan bij de HBO- instelling, dat doet Studielink voor je! Daarnaast moet Informatiegids Profielkeuze HAVO 4 & 5

2014-2016

Pagina 21

je je voor je studiefinanciering aanmelden bij DUO (Dienst Uitvoering Onderwijs, voorheen de IBgroep). Voor deze aanmeldingen heb je een digi-D nodig. Voor vragen hierover kun je terecht op www.duo.nl of www.studielink.nl of bij je decaan.

6.4 Verkeerd profiel gekozen? Heb je de vakken die vereist worden niet in je profiel, dan spreekt men van deficiënties. Over het algemeen dien je de deficiënties weg te werken alvorens je toelating krijgt tot het propedeutisch examen. Bij enkele opleidingen moet je de deficiënties weggewerkt hebben alvorens je aan de opleiding kunt beginnen. Meeloten met een lotingstudie kan niet meer voor leerlingen met een verkeerd profiel! Informeer hierover bij je decaan. Aanvullen van ontbrekende vakken. - Opleidingen bieden zelf aanvullende cursussen al dan niet in de zomervakantie - Behalen van certificaten per vak op HAVO-niveau aan een dag/avondschool (een VAVO) of aan een instituut voor schriftelijk onderwijs. Meer informatie over het VAVO (Voortgezet Algemeen Volwassenen Onderwijs) bij je decaan.

6.5 INFO? Voor meer of uitgebreidere informatie kun je altijd terecht in het informatiecentrum “De Toekomsthoek”. In dit informatiecentrum zijn diverse opleidingen en beroepenboeken te vinden. Zoals studiegids Hoger Onderwijs, De gids voor school en beroep. Deze gidsen worden jaarlijks opnieuw aangeschaft (actuele informatie!). Naast deze studie en beroepen boeken zijn er diverse brochures te vinden van vervolgopleidingen. Voor meer informatie kun je in de Toekomsthoek altijd terecht en de decaan helpt je graag bij het vinden van de juiste informatie.


2014-2016

Pagina 22

7

DOORSTROMING NAAR 5 VWO

Het HAVO-diploma geeft toegang tot het Hoger Beroeps Onderwijs (HBO) en biedt de mogelijkheid om door te stromen naar de vijfde klas van het Voorbereidend Wetenschappelijk Onderwijs (VWO). Eén van de uitgangspunten van tweede fase was dat het HAVO beter dan in het verleden moet voorbereiden op HBO-opleidingen en dat VWO beter moet toerusten voor het volgen van universitaire opleidingen. Dit betekent dat de eindtermen voor de verschillende vakken en dus ook de programma's anders zijn. Met andere woorden: voor bepaalde vakken wijkt het HAVO-programma veel af van het VWO-programma. Dit geldt bijvoorbeeld voor wiskunde. Dit kan de overstap van HAVO naar VWO wel bemoeilijken. Hier staat tegenover dat onze daltonwerkwijze met zijn studielastbenadering voldoende mogelijkheden heeft om HAVO-leerlingen met een eigen leerweg de VWO-aanvullingen en -verdiepingen aan te bieden. Ook is het niet onmogelijk dat HAVO-instromers in VWO bij sommige vakken een voorsprong hebben. Leerlingen met een HAVO-diploma zijn toelaatbaar in VWO 5 met hetzelfde profiel. Verder is de werkweek voor alle leerlingen verplicht. En er vindt een intakegesprek plaats met de decaan en jaarlaagcoördinator / sectordirecteur van de afdeling. Als je na HAVO-5 overstapt naar VWO 5, dan krijg je waarschijnlijk vrijstelling voor enkele vakken in het gemeenschappelijk deel: voor culturele en kunstzinnige vorming en maatschappijleer. Je hebt aan deze vakken op het HAVO al voldoende tijd besteed. Er kunnen problemen optreden bij Frans of Duits. In het gemeenschappelijk deel VWO is Frans of Duits verplicht; op het HAVO is geen moderne vreemde taal verplicht naast Engels. Het is dus verplicht een taal te kiezen op het HAVO (als extra vrije ruimte vak) om de doorstroom naar VWO mogelijk te maken. Voor CM-leerlingen die door willen stromen naar het VWO is het belangrijk wiskunde in het pakket te kiezen, aangezien op het VWO Wiskunde A verplicht is in het CM-profiel. Daarnaast moet je goed kijken naar de vakken op het havo en op het VWO. Bij de decaan kun je een VWO-keuzeformulier opvragen zodat je kunt bekijken welke vakken op het HAVO noodzakelijk zijn om een goede doorstroom naar het VWO mogelijk te maken.


2014-2016

Pagina 23

8 HET MIDDELBAAR BEROEPSONDERWIJS (MBO) na het HAVO 8.1 Toelating tot het middelbaar beroepsonderwijs Met een HAVO-diploma kun je ook instromen in het MBO. Met een overgangsbewijs van klas 3 HAVO naar 4 HAVO kun je veelal instromen in niveau 4 van het MBO. Met een diploma HAVO kun je instromen in niveau 4 van het MBO. Er zijn opleidingen die een verkort traject aanbieden voor HAVO-leerlingen. Wil je meer weten over deze trajecten neem contact op met de betreffende MBO-opleiding of je decaan.

8.2 Het MBO Het middelbaar beroepsonderwijs heeft veel te bieden als het om beroepsopleidingen gaat. Je vindt er opleidingen die goede vakmensen afleveren en bedrijven willen graag vakmensen in dienst nemen. Met een diploma op zak heb je dan ook de beste kansen op de arbeidsmarkt. Wie dus kiest voor een beroepsopleiding, doet een slimme zet en denkt aan de toekomst. Wil je die kansen aangrijpen, dan moet je eerst uitstippelen welke (opleidings)weg het beste bij jou past en welke opleidingsroute leidt naar het beroep van jouw keuze. De lessen keuzebegeleiding zijn bedoeld om je te helpen bij het vinden van een passend antwoord op deze vraag.

8.3 Kwalificatieniveaus voor het middelbaar onderwijs 8.3.1 Entree-opleiding Met ingang van augustus 2014 worden alle niveau 1 opleidingen (AKA en alle vakgerichte opleidingen) gewijzigd in entreeopleidingen. Het ROC in onze regio, Aventus, groepeert deze opleidingen in de Aventus Entreeschool. De wettelijke kaders en het beleid rond de entreeopleidingen zijn op dit moment nog in ontwikkeling. Op dit moment zijn er de volgende niveau 1 opleidingen bij Aventus: AKA (Arbeidsmarkt Gekwalificeerd Assistent), Zorghulp, Assistent schilderen, Horeca-assistent, Assistent verkoopmedewerker, Assistent bouw, Assistent logistiek medewerker en Assistent mobiliteitsbranche. Deze opleiding is alleen toelaatbaar zonder enig diploma. Er is een mogelijkheid om na een Entreeopleiding door te stromen naar een basisberoepsopleiding.

8.3.2 Niveau 2: Basisberoepsopleiding Opleidingen die opleiden tot het niveau beginnend beroepsbeoefenaar. Als beginnend beroepsbeoefenaar mag je uitvoerende werkzaamheden verrichten, maar wel onder toezicht. Bij deze opleidingen ligt de nadruk op vakbekwaamheid op uitvoerend niveau. Er wordt aandacht besteed aan basiskennis. Deze opleidingen zijn gericht op doorstroming naar opleidingen tot zelfstandig beroepsbeoefenaar.


2014-2016

Pagina 24

8.3.3 Niveau 3: Vakopleiding Vakopleidingen leiden op tot het niveau zelfstandig beroepsbeoefenaar. Een zelfstandig beroepsbeoefenaar voert de werkzaamheden volledig zelfstandig uit. Het gaat hierbij om een verdieping, verbreding en verruiming van de vakbekwaamheid. Na het volgen van een vakopleiding kan men doorstromen naar de specialisten- of middenkaderopleiding.

8.3.4 Niveau 4: Middenkaderopleiding De middenkaderopleiding leidt op tot middenkaderfunctionaris. Als middenkader-functionaris voer je de werkzaamheden volledig zelfstandig uit en ben je daarnaast breed inzetbaar. Deze opleidingen bieden de mogelijkheid tot een verdere verdieping van bedrijfskundige en organisatorische kennis ten behoeve van leidinggevende functies in een bepaald vakgebied. Tevens kan op dit niveau de opleiding tot zelfstandig ondernemerschap gevolgd worden. Na deze opleiding kan in de meeste gevallen worden doorgestroomd naar het HBO.

8.3.5 Niveau 4: Specialistenopleiding Opleidingen op dit niveau leiden op tot zeer gespecialiseerde beroepsbeoefenaar. De specialist voert de werkzaamheden volledig zelfstandig uit en is daarnaast gespecialiseerd in bepaalde werkzaamheden. In sommige gevallen is het mogelijk door te stromen naar het HBO. Opmerking: Met een diploma MAVO stromen de meeste leerlingen door naar niveau 3 en 4. Niveau

Opleiding

Duur

1

Entreeopleiding

0,5 - 1 jaar

2

Basisberoepsopleiding

2 - 3 jaar

3

Vakopleiding

2 - 4 jaar

4

Middenkader - / specialistenopleiding

3 - 4 jaar

8.4 Leerwegen Alle kwalificatieniveaus kunnen zowel via de beroepsopleidende als de beroepsbegeleidende leerweg worden behaald.

8.4.1 Beroepsopleidende leerweg

(BOL)

Bij deze leerweg ga je naar school en loop je verschillende stages (= beroeps praktijkvorming). Je volgt gewoon dagonderwijs. Voordelen van deze leerweg zijn dat je door de stages met verschillende werkplekken kennismaakt, je kunt in aanmerking komen voor een tegemoetkoming in de studiekosten, je bent nog student en je hebt schoolvakanties. Maar je moet wel huiswerk en stageverslagen maken.

8.4.2 Beroepsbegeleidende leerweg (BBL) Bij deze leerweg ga je aan het werk en je gaat een aantal uren per week (één dag of één middag/avond) naar school. Voordelen van deze leerweg zijn dat je salaris krijgt, je bent aan het werk Informatiegids Profielkeuze HAVO 4 & 5

2014-2016

Pagina 25

en zit niet meer hele dagen op school. Nadelen zijn dat je geen vakanties meer hebt, je baas verwacht natuurlijk wel wat van je (spijbelen is er niet meer bij) en je moet / mag zelf een baan zoeken. Vroeger heette deze leerweg het leerlingwezen. Beide leerwegen leiden op tot hetzelfde diploma. Het is dus vooral afhankelijk van jouw (in overleg met je ouders) welke leerweg je kiest. Ga je liever aan het werk of zie je de schoolbanken nog wel zitten?

8.5 Toelatingsvoorwaarden en doorstroommogelijkheden Per kwalificatieniveau zijn wettelijke toelatingsvoorwaarden bepaald. De instellingen kunnen hogere aanvullende eisen stellen. Zie onderstaand schema: Opleidingsniveau

Wettelijke Toelatingsvoorwaarden

Doorstroommogelijkheden naar:

1. Entreeopleiding

Drempelloos, maar wel: 16 jaar en ouder

Basisberoepsopleiding

2. basisberoeps-opleiding

VMBO diploma Basisberoepsgerichte leerweg / Kaderberoepsgerichte leerweg (Wanneer er geen niveau 1 opleiding wordt aangeboden: Drempelloos, maar voor BBL: 16 jaar en ouder)

Vakopleiding

3. vakopleiding

Kaderberoepsgerichte leerweg / mavo-diploma Overgangsbewijs van klas 3 naar 4 HAVO / VWO

Middenkaderopleiding Specialistenopleiding

4. middenkader-opleiding

Kaderberoepsgerichte leerweg/ mavo-diploma Overgangsbewijs van klas 3 naar 4 HAVO/VWO

HBO

4. specialisten-opleiding

Diploma vakopleiding

Soms HBO

Als de instellingen aanvullende wettelijke eisen stellen aan de vooropleiding van de student, ziet dat er meestal als volgt uit: - Sector Economie: economische vakken, talen en ook wiskunde; - Sector Techniek: wiskunde, nask; - Sector Agrarisch: wiskunde, nask of biologie; - Sector Dienstverlening en Gezondheidszorg: talen en de meer communicatieve vakken, afhankelijk van de gekozen richting. Ook kun je bij de decaan de open-dagen-kalender MBO afhalen.


2014-2016

Pagina 26

9

EXTRA INFORMATIE VOOR MAVO-INSTROMERS

Na het behalen van het MAVO-diploma bestaan er voor jou verschillende mogelijkheden. Één van de mogelijkheden is plaats nemen in 4 HAVO. Over deze doorstroming moet je het volgende weten:

9.1 Waarom HAVO ? Hierbij kunnen verschillende motieven een rol spelen: a) Je wilt je kennis verbreden en verdiepen en kiest HAVO, met de bedoeling daarna een HBO- of VWO-opleiding te gaan volgen. b) Je hebt nog geen keuze kunnen maken uit de vele MBO-opleidingen en je wilt je keuze voor een bepaalde beroepsrichting nog wat uitstellen. Je moet dan wel bedenken dat je ook op het HAVO uiteindelijk zult moeten kiezen voor een beroepsgerichte opleiding. Jezelf tijd gunnen kan een goede zaak zijn, maar blijf je wel oriënteren op de mogelijkheden die er voor jou zijn. Ook met een HAVO-diploma zijn deze mogelijkheden trouwens sterk afhankelijk van de keuze van je profiel. Verdiep je in de eisen van het hoger beroepsonderwijs (zie deze informatiegids) voordat je besluit naar het HAVO te gaan! c) Door de invoering van de tweede fase is doorstromen van MAVO naar HAVO niet meer de “Koninklijke” route naar het HBO. Wanneer je naar het HBO wilt via het HAVO doe je er in totaal 6 jaar over, via het MBO doe je er in totaal 7 jaar over. Echter HAVO 4 is een moeilijk jaar waarin de hoeveelheid stof erg groot is. Én mocht je na het havo toch uitgestudeerd zijn dan heb je geen beroepsopleiding! Met het MBO-diploma kun je wel een baan op de arbeidsmarkt zoeken! d) Je moet je realiseren, dat uiteindelijk een vrij grote groep HAVO leerlingen terecht komt in het MBO, zij het dat ze dan meestal de gekozen opleiding verkort kunnen doorlopen. Verschillende opleidingen, waarvoor een MAVO-diploma toereikend is, zijn gemakkelijker toegankelijk met een HAVO-diploma. Ook dit kan dus een motief zijn om naar het HAVO te gaan. Wil je na instroom in HAVO 4 een profielkeuze kunnen maken dan moet je rekening houden met de profielen op het HAVO. Deze moeten aansluiten bij het gekozen examenpakket. Wanneer je één vak moet inhalen is dit wel haalbaar maar wanneer je twee vakken moet inhalen wordt dit een pittige klus. Voor meer informatie over de profielen op het HAVO kun je contact opnemen met de decaan! Om over te kunnen stappen naar het havo moet je voldoen aan de volgende punten: •

Voor Nederlands, Engels en wiskunde (de drie door de regering aangewezen kernvakken) mag je geen onvoldoende hebben. • Je moet minimaal een 6.8 gemiddeld eindexamencijfer hebben behaald om toegelaten te mogen worden in Havo 4. • Je hebt een intakegesprek met de decaan en de afdelingsleider of directeur van het Stedelijk Lyceum op basis van het advies/motivatie-formulier. • Leerlingen die een overstap maken van Mavo 4 naar Havo 4 mogen indien nodig doubleren. Daarnaast is het van belang dat een leerling die een overstap naar HAVO 4 overweegt in potentie 7 CSE-vakken aan moet kunnen en dat de leerling verplicht is mee te gaan met de werkweek naar Berlijn in HAVO 4.


2014-2016

Pagina 27

10 INHOUD VAN DE NIEUW TE KIEZEN VAKKEN IN HAVO 4 EN HAVO 5 10.1 NEDERLANDS In de tweede fase is Nederlands een verplicht vak voor alle leerlingen. Tijdens de 400 uur studielast (in HAVO-4 + HAVO-5) die voor dit vak beschikbaar zijn gesteld, houden we ons bezig met de volgende vakonderdelen: 1. Mondelinge taalvaardigheid (spreken en luisteren) Bij dit onderdeel zullen we ons vooral bezighouden met het houden van voordrachten met vragen na en met het voeren van discussies of debatten. Voor beide vormen is het noodzakelijk informatie te verzamelen uit schriftelijke, mondelinge en audiovisuele bronnen, waarbij je natuurlijk ook gebruik kunt maken van ICT (Informatie en Communicatietechnologie). Vooral voor de discussie is het belangrijk dat je in staat bent argumenten en tegenargumenten aan te voeren, maar ook bij een voordracht met vragen na zul je vaak te maken krijgen met argumentatie. Bij de presentatie moet je behalve op de inhoud ook letten op je publiek en het doel van je voordracht of de discussie. Bovendien is de reactie op bijdragen van andere deelnemers belangrijk (qua inhoud en vorm). Mondelinge taalvaardigheid wordt tijdens het schoolexamen getoetst. De school bepaalt of de toets bestaat uit een voordracht, een discussie/debat of een combinatie van deze twee. 2. Leesvaardigheid Onder leesvaardigheid verstaan we in dit geval het kunnen analyseren, interpreteren, beoordelen en samenvatten van zakelijke teksten. Je leert strategieën ontwikkelen om onderwerp, hoofdgedachte en tekststructuur te herkennen. Hierdoor en met behulp van de argumentatieleer leer je bovendien een tekst te beoordelen en samen te vatten. De toetsing vindt op het centraal examen plaats aan de hand van vragen en opdrachten bij een aantal teksten. 3. Schrijfvaardigheid Bij schrijfvaardigheid moet je in dit geval denken aan het kunnen schrijven van een zakelijke tekst op basis van zelf verzamelde of aangeleverde documentatie. Hierbij moet je publiek- en doelgericht leren schrijven. Bovendien moet je een keuze kunnen maken uit de verschillende tekstsoorten: beschouwing, uiteenzetting en betoog. Je leert artikelen en brieven te schrijven. Verder moet je leren gebruik te maken van schriftelijke, mondelinge en audiovisuele bronnen mede met behulp van ICT. De toets schrijfvaardigheid wordt afgenomen tijdens het schoolexamen en bestaat uit een opdracht voor het schrijven van een gedocumenteerde tekst waarvan tekstsoort, doel en publiek zijn gegeven. Literatuur Bij het literatuuronderwijs in de tweede fase ligt het accent bij jou als lezer. Het is de bedoeling dat je een literaire smaak ontwikkelt en hierop leert reflecteren. Je leert om je persoonlijke indruk en waardering van een literair werk toe te lichten. Daarbij moet je letten op inhoud, vorm en zo nodig


2014-2016

Pagina 28

cultuurhistorische en maatschappelijke achtergronden. Vanaf het schooljaar 2007-2008 staat het onderdeel literatuurgeschiedenis ook voor het havo op het programma. Het is belangrijk dat je de boeken die je leest in de tijd kunt plaatsen waarin ze zijn geschreven en gepubliceerd. Om je ontwikkeling op het gebied van de literatuur voor jezelf en je docent duidelijk te maken moet je een leesdossier aanleggen. Een leesdossier is een soort logboek van je eigen leesgeschiedenis. Evenals bij het schrijfdossier moet je hierbij weer denken aan een map waarin je verschillende documenten bewaart. Deze documenten bestaan uit een bibliografie (lijst van alle gelezen teksten - proza en poëzie- en gebruikte bronnen), een minimaal aantal punten van 14 voor boekverslagen en/of daltontaken, waarin je blijk geeft van begrip van het gelezen boek, een leesautobiografie (beschrijving van je ontwikkeling als lezer, luisteraar en kijker), twee balansverslagen (een verslag van wat je op het gebied van literatuur gedurende een bepaalde periode geleerd hebt) en ander materiaal zoals uitgewerkte opdrachten en recensies. Vooral voor de discussie is het belangrijk dat je in staat bent argumenten en tegenargumenten aan te voeren, maar ook bij een voordracht met vragen na zul je vaak te maken krijgen met argumentatie. Je docent beoordeelt je leesdossier en evenals bij het schrijfdossier moet dit voldoende zijn om de schriftelijke en mondelinge literatuurtoetsen te kunnen maken, die deel uitmaken van het schoolexamen. De mondelinge toets in het examenjaar bestaat uit een gesprek over de acht literaire werken die je gelezen hebt. Je leesdossier –en de kwaliteit ervan!- vormen hierbij het uitgangspunt. Literatuur is een onderdeel van het vak Nederlands. Je resultaten voor de onderdelen taal- en schrijfen spreekvaardigheid bepalen samen met literatuur je eindcijfer voor Nederlands.

10.2 ENGELS · Luistervaardigheid · Leesvaardigheid · Gespreksvaardigheid · Schrijfvaardigheid · Literatuur De leesvaardigheid wordt in het centraal (landelijk) schriftelijk examen getoetst. Je kunt het onderdeel leesvaardigheid in twee delen splitsen, namelijk in intensief en extensief lezen. Wat wil dat zeggen? Om aan de eisen van intensief lezen te voldoen, moet je in staat zijn om een tekst grondig te bestuderen. Dat wil o.a. zeggen dat je er bepaalde informatie uit kunt halen, onderlinge verbanden kunt leggen, bepaalde betekenissen aan (fragmenten van) teksten toe kunt kennen en de hoofdgedachte eruit kunt halen. Extensief lezen wil zeggen dat je een aantal teksten moet hebben gelezen en ook maak je samenvattingen van deze teksten. Om aan het schoolexamen te mogen meedoen, moet je een aantal handelingsdelen hebben verricht. Onder deze handelingen vallen de onderdelen die je wel hebt moeten doen, maar waarvoor je geen Informatiegids Profielkeuze HAVO 4 & 5

2014-2016

Pagina 29

meetellend cijfer hebt gekregen. Luistervaardigheid: de eisen die aan dit onderdeel worden gesteld zijn dezelfde als die van leesvaardigheid, met het verschil dat het hier om gesproken taaluitingen gaat en niet om geschreven teksten. De eisen van intensief luisteren zijn hetzelfde als die van intensief lezen. Gespreksvaardigheid: op allerlei gebieden en in allerlei situaties moet je je kunnen uitdrukken in het Engels. Er wordt bijv. van je verwacht dat je om informatie kunt vragen, dat je iemand kunt omschrijven, dat je kunt klagen, dat je je mening of een oordeel kunt geven en je gevoelens kunt uitdrukken, enz., enz. Ook moet je een presentatie kunnen houden in het Engels over bijv. een onderzoek dat je hebt gedaan. Je moet het Engels gebruikt hebben in een situatie zoals die in het echt zou kunnen voorkomen. Schrijfvaardigheid: hier wordt hetzelfde van je verlangd als bij gespreksvaardigheid, alleen moet je wat je mondeling kunt overbrengen, nu op papier kunnen zetten. Je moet dus schriftelijk informatie kunnen vragen, kunnen omschrijven, kunnen klagen, enz. Literatuur: de Literatuur wordt niet centraal getoetst, maar valt onder de handelingen. Je moet dus wel lezen. Er worden drie dingen van je verwacht: Je moet je eigen leessmaak ontwikkelen en erachter komen wat jij nou leuk vindt om te lezen. Je moet je eigen visie op de werkelijkheid ontwikkelen, door te lezen wat anderen denken van onze wereld, kun je je eigen visie hierop bepalen. Je moet je leeservaringen kunnen beschrijven, verdiepen en evalueren. Bovendien worden er in praktische opdrachten vragen over de gelezen werken gesteld, uitmondend in een meetellend cijfer. De leesvaardigheid wordt in het schoolexamen getoetst door middel van een presentatie en in een boektoets. Tevens zijn er kleine vocabtoetsen die de woordenschat vergroten.

10.3 FRANS Frankrijk is een belangrijke handelspartner van Nederland. Daarnaast is Frankrijk het meest favoriete vakantieland van Nederlanders. Je goed kunnen redden in het Frans maakt contacten met Frans sprekenden, ook buiten Frankrijk, een stuk gemakkelijker en plezieriger. Als je je later (als HBO-er) op de arbeidsmarkt wilt onderscheiden, is beheersing van het Frans een groot voordeel. Nederlanders die Engels spreken zijn er immers voldoende! Ook maakt kennis van het Frans het je later gemakkelijker andere Romaanse talen als Spaans of Italiaans te leren. Het vak bestaat uit de onderdelen lezen, schrijven, spreken, luisteren en literatuur. Voor lezen moet je allerlei verschillende teksten kunnen begrijpen. Je krijgt teksten uit de krant, uit weekbladen, uit boeken, enz. Door vragen over die teksten te beantwoorden kun je controleren of je inderdaad alles begrepen hebt. Bij het onderdeel schrijven leer je hoe je brieven moet schrijven, zowel persoonlijke als zakelijke brieven. Soms mag je daarbij de computer gebruiken, wat handig kan zijn voor de controle van de spelling. Informatiegids Profielkeuze HAVO 4 & 5

2014-2016

Pagina 30

Bij spreken oefen je in het voeren van een gesprek, in het stellen van vragen, in het geven van je mening, hoe je iets kan uitleggen, enz. Het gaat erom, dat je duidelijk kunt maken wat je bedoelt en daarbij mag je best een paar fouten maken. Bij het onderdeel luisteren moet je teksten en gesprekken op cd’s en dvd’s kunnen volgen en er vragen over kunnen beantwoorden. Om dit goed te kunnen doen, zal je veel moeten oefenen. Voor literatuur moet je o.a. in een leesdossier een verslag van gelezen boeken maken. Je krijgt opdrachten over literaire teksten. Een aantal teksten en boeken worden in de 5e klas ook gebruikt als onderwerpen voor de mondelinge toets. Bij al deze onderdelen is de kennis van grammatica, vocabulaire en werkwoorden onmisbaar. Daaraan wordt dus zeker ruim aandacht besteed. Voor de leesvaardigheid is er aan het eind van de 5e klas een centraal examen. De onderdelen luisteren, spreken, schrijven en literatuur worden getoetst in het schoolexamen.

10.4 DUITS Duitsland is de belangrijkste handelspartner van Nederland en bovendien ons enige aangrenzende buurland waar ze een andere taal spreken dan Nederlands of Vlaams. Daarnaast is Duitsland in toenemende mate een geliefd vakantieland voor Nederlanders. Duits leer je al snel verstaan en redelijk lezen zonder onderwijs in de taal, maar om het goed te spreken, te schrijven en te lezen of op hoger niveau te verstaan, heb je over het algemeen toch echt onderwijs in het Duits nodig. Je echt goed kunnen redden in het Duits maakt contacten met Duitssprekenden, ook buiten Duitsland een stuk gemakkelijker en plezieriger. Als je later (als WO-er of HBO-er) op de arbeidsmarkt wilt onderscheiden, is beheersing van het Duits een heel groot voordeel. Het aantal Nederlanders dat het Duits redelijk tot goed beheerst neemt heel snel af. Engels mag dan wel de officieuze voertaal in Europa zijn, als je een Duitse (handels)gesprekspartner in het Duits benadert, heb je echt een streepje voor, en dat blijft voorlopig wel zo. Wil je meer hierover weten? Kijk op de nieuwe website van het Stedelijk Lyceum (informatie vakken). Het vak bestaat uit de onderdelen lezen, schrijven, spreken, luisteren en literatuur. • Voor lezen moet je allerlei verschillende teksten kunnen begrijpen. Je krijgt teksten uit de krant, uit weekbladen, uit boeken, van internet, liedteksten, enz. Door vragen over die teksten te beantwoorden kun je controleren of je inderdaad alles begrepen hebt. Dit onderdeel wordt in het centraal (landelijk) schriftelijk examen getoetst. • Bij het onderdeel schrijven leer je in stappen hoe je brieven moet schrijven, zowel persoonlijke als zakelijke brieven. Soms mag je daarbij de computer gebruiken, wat handig kan zijn voor de (digitale) controle van de spelling. • Bij spreken oefen je in het voeren van een gesprek, in het stellen van vragen, in het geven van je mening, hoe je iets kan uitleggen, enz. Het gaat erom, dat je duidelijk kunt maken wat je bedoelt.


2014-2016

Pagina 31

• •

Bij het onderdeel luisteren moet je gesproken teksten van cd’s, internet en de docent kunnen volgen en er vragen over kunnen beantwoorden. Om dit goed te kunnen doen zul je veel (zelfstandig) moeten oefenen. Voor literatuur moet je een aantal literaire werken lezen en opdrachten over de gelezen werken uitvoeren (o.a. een leesdossier aanleggen). Een aantal boeken kan gebruikt worden voor de mondelinge toets. Bij al deze onderdelen is de kennis van de grammatica, de zinsbouw, het idioom en de juiste schrijfwijze onmisbaar. Daaraan wordt dus zeker aandacht besteed. Voor de leesvaardigheid is er aan het eind van de 5e klas een centraal landelijk examen (CSE). De onderdelen luisteren, spreken, schrijven en literatuur worden getoetst in het schoolexamen.

10.5 MAATSCHAPPIJLEER Maatschappijleer is voor zowel HAVO als VWO een verplicht te volgen vak. Voor HAVO wordt het vak gegeven in het vierde leerjaar en voor het VWO in het vijfde leerjaar. Je doet geen centraal schriftelijk examen in dit vak, alleen een schoolexamen. Het behaalde eindcijfer voor het vak wordt later op het diploma vermeld. Bij maatschappijleer ga je verschillende maatschappelijke en politieke verschijnselen bekijken vanuit drie verschillende gezichtspunten: de zogenaamde invalshoeken van maatschappijleer. Zo ga je eerst maatschappelijke problemen bekijken vanuit een sociaal-economische invalshoek. Je kijkt hierbij naar de (economische) belangen die de verschillende betrokken groepen hebben. Daarnaast kijk je naar de sociaal-culturele invalshoek: welke normen en waarden hebben de betrokken groepen? Tot slot bekijk je het maatschappelijk probleem vanuit een politiek-juridische invalshoek: welk beleid voert de overheid en welke standpunten nemen de politieke partijen in? Aan de hand van deze invalshoeken kun je diverse maatschappelijke kader plaatsen en dat beoordelen. Je kunt je er ook een eigen mening over vormen, doordat je precies weet hoe het probleem in elkaar zit. Om deze benaderingswijzen van maatschappijleer te leren, ga je vier themavelden bestuderen. Daarbij leer je ook nog specifieke kennis over onderwerpen die met het thema samenhangen. In de lessen maatschappijleer komen bijvoorbeeld de volgende vier themavelden aan de orde: • Nederlandse rechtstaat • Parlementaire democratie • Verzorgingsstaat • Pluriforme samenleving • Massamedia • Politieke besluitvorming • Mens en werk • Criminaliteit In de loop van het jaar wordt bekend gemaakt welke thema’s aan bod komen.


2014-2016

Pagina 32

10.6 GESCHIEDENIS Geschiedenis in het HAVO-programma maakt een vast onderdeel uit van de maatschappijprofielen Economie en Maatschappij (EM) en Cultuur en Maatschappij (CM). Dat is niet voor niets zo: geschiedenis gaat over mensen. En mensen vormen de maatschappij. In die maatschappij vormen politiek, economie en cultuur belangrijke thema’s. Als je de geschiedenis van de maatschappij waarin je leeft niet kent, begrijp je je eigen maatschappij niet. Overigens ook niet onbelangrijk is natuurlijk dat geschiedenis “gewoon” ontzettend interessant is! Geschiedenis is het vak bij uitstek van veranderingen. Wat vandaag gebeurt, is morgen geschiedenis en wat gisteren gebeurd is, heeft vandaag nog invloed. Het vak geschiedenis gaat ook over ordening. Zoals je weet, delen we de geschiedenis in tijdvakken in. In HAVO 4 en HAVO 5 komt een aantal thema’s uit de volgende tijdvakken aan de orde: -tijdvak 1: van jagers en boeren (- 3000 voor Christus) / Prehistorie; -tijdvak 2: tijd van Grieken en Romeinen (3000 v.Chr. – 500 na Chr.) /Oudheid; -tijdvak 3: tijd van monniken en ridders (500 – 1000 na Chr.) /vroege Middeleeuwen; -tijdvak 4: tijd van steden en staten (1000 – 1500 na Chr.) /hoge en late Middeleeuwen; -tijdvak 5: tijd van ontdekkers en hervormers (1500 – 1600 na Chr.)/Renaissance, 16e eeuw; -tijdvak 6: tijd van regenten en vorsten (1600 – 1700 na Chr.)/Gouden Eeuw; -tijdvak 7: tijd van pruiken en revoluties (1700 - 1800 na Chr.)/eeuw van de Verlichting; -tijdvak 8: tijd van burgers en stoommachines (1800 – 1900 na Chr.)/industrialisatie; -tijdvak 9: tijd van wereldoorlogen (1900 – 1950 na Chr.)/ eerste helft twintigste eeuw; -tijdvak 10: tijd van televisie en computer (van 1950 na Chr.)/ tweede helft twintigste eeuw. Je ziet, voor elk wat wils! Er zijn tal van redenen waarom je geschiedenis zou kunnen kiezen. Een heel goede is dat je geschiedenis leuk of interessant vindt. Wil je bijvoorbeeld weten wanneer en waarom Zutphen is gesticht? Geschiedenis geeft het antwoord. En verbaas je met iedereen over de slimme Grieken, die eeuwen geleden iets hebben ontwikkeld waarvan je, terwijl je dit leest, gebruik maakt: het alfabet! Officieel heet het vak Geschiedenis en Staatsinrichting. Je zult ook meer inzicht krijgen in hoe onze staat in elkaar zit. Tijdens het zappen kom je ongetwijfeld wel eens mensen tegen die vinden dat “zullie daaro in De Haag er een puinhoop van maken”. Vaak blijkt, dat die mensen geen idee hebben wat politici doen. Staatsinrichting geeft antwoord op je vragen. En bedenk, met je HAVO-diploma ga je de maatschappij in en houdt de politiek, of je het nu wilt of niet, zich ook met jou bezig. Als je kiest voor het vak geschiedenis, krijg je gratis - bij elk goed cijfer dat je haalt - meer inzicht in het functioneren van onze maatschappij en een beter zicht op jouw plaats in diezelfde maatschappij.


2014-2016

Pagina 33

10.7 AARDRIJKSKUNDE Het programma voor het vak aardrijkskunde in de tweede fase is opgebouwd uit een aantal thema’s of domeinen. Bij elk thema leer je een aantal begrippen en vaardigheden die je overal ter wereld moet kunnen toepassen. Als je bijvoorbeeld de verklaring kent voor het succes van de Rotterdamse haven ga je na of de ontwikkeling van zo’n haven aan de kust van Marokko of Chili ook mogelijk is. Naast algemene vaardigheden die bij de andere vakken ook aan bod komen, spelen aardrijkskundige vaardigheden als regionaliseren en kaartvaardigheden (je gaat veel met de atlas en met topografische kaarten werken) een belangrijke rol. Aardrijkskunde komt goed van pas bij opleidingen op het gebied van economie, logistiek, planologie, natuur en toerisme en bij de PABO. Natuurlijk is het vak ook zonder eisen van eventuele vervolgopleidingen interessant. Het geeft je inzicht in veel dingen waar je in het dagelijkse leven tegen aan loopt. Domein A: Vaardigheden Hier leer je geografische informatie te selecteren, verwerken en weer te geven; je gaat geografische vragen herkennen, maar ook formuleren; en je gaat geografische werkwijzen toepassen op algemene vraagstukken, maar ook in je eigen omgeving. Domein B: Wereld In dit domein bestudeer je economische, demografische en sociaal-culturele gebiedskenmerken, en verklaar je de verschillen hier in, en dan met name tussen arme en rijke landen. Domein C: Aarde Natuurlijke verschijnselen aan het aardoppervlak en in de atmosfeer komen ook aan bod, aardbevingen, vulkanisme, klimaatveranderingen, etc. Dan kijk je naar de gevolgen van deze verschijnselen op een mondiale schaal, maar ook in kleinere gebieden. Domein D: Ontwikkelingsland Je gaat een ontwikkelingsland beschrijven en de gebiedskenmerken analyseren, aan de hand van de kennis en vaardigheden uit de voorgaande domeinen. Eerst in het algemeen, maar ook de actuele situatie wordt behandeld. Landelijk is gekozen voor Indonesië, maar dit gaat veranderen in de toekomst. Domein E: Leefomgeving En, misschien als laatste maar zeker niet minder belangrijk, kijken we ook naar ons eigen land, met vraagstukken over wateroverlast en overstromingen als voorbeeld van het fysische milieu, en vraagstukken van stedelijke gebieden op het sociale vlak. Ook doe je een eigen geografisch onderzoek, naar iets wat je zelf interesseert, in een lokale context.


2014-2016

Pagina 34

10.8 Biologie “Biologie is overal” en “Biologie is de wetenschap van de 21e eeuw” zijn uitspraken die je regelmatig tegenkomt in de media. De eerste uitspraak geeft aan dat in en om je heen steeds gebeurtenissen plaatsvinden waar levende wezens (waaronder je zelf) bij betrokken zijn. De tweede quote laat zien dat er in de biologie ontwikkelingen aan de gang zijn die van groot maatschappelijk belang zijn. Je kunt hierbij denken aan het ontwikkelen van medicijnen tegen ernstige ziektes of het aanpakken van het voedselprobleem in de wereld door gewassen te produceren die beter beschermd zijn tegen bijvoorbeeld insecten. Niet onbelangrijk, toch! Mocht je in deze ontwikkelingen graag een rol willen spelen in de toekomst, dan is biologie het vak voor jou! Het kan natuurlijk ook zo zijn dat je biologie om een andere reden wilt kiezen. Biologie is in ieder geval een vak waar je niet alleen wat betreft de kennis wat aan hebt. Ook de manier van denken en werken in het vak biologie kan je later in vervolgopleidingen en in de maatschappij van pas komen. Denk hierbij vooral aan de concept-context werkwijze waarin het onderwijs bij biologie is gegoten. Dit betekent dat je stukken leerstof waarover je iets leert bij een bepaald levend wezen, ook moet kunnen toepassen op andere levende wezens. Bijvoorbeeld als het gaat om de bloedsomloop van een mens, zal je je kennis hierover moeten kunnen toepassen op een chimpansee. Je kunt biologie kiezen in elke gewenste richting: in het profieldeel bij N&G en N&T, maar ook in de vrije ruimte bij C&M en E&M. Het programma van biologie is verdeeld over HAVO-4 en HAVO-5. In de vierde klas komen de thema’s gedrag, ecologie, cellen, voortplanting, seksualiteit, voeding, energie, vertering en onderzoek doen aan bod. In het examenjaar volgen de thema’s erfelijkheid, evolutie, gezondheid, transport en gaswisseling bij planten en dieren, uitscheiding en reageren op je omgeving. De onderwerpen komen aan bod via de methode Nectar (boek en online), filmmateriaal, websites zoals www.bioplek.org, practica en waar nodig korte stukjes uitleg tijdens de les en eventueel thuis via youtube filmpjes. Elk thema begint met een instaptoets om te bepalen wat je al weet. Het resultaat hiervan bepaalt wat je verdere werkzaamheden zijn bij een thema: heb je basisoefeningen nodig of is verdieping voor jou meer uitdagend. Verder krijg je aan het einde van elk thema een diagnostische toets. De uitslag hiervan bepaalt of je extra oefening nodig hebt of dat je klaar bent voor de toets. Bij het vak biologie krijg je, naast toetsen die je kennis en inzicht testen, ook praktische opdrachten en een handelingsdeel te maken. De toetsen gaan gedurende de vierde en vijfde klas over steeds meer leerstof, zodat je klaar wordt gestoomd om het centraal examen te maken. Bij de praktische opdrachten gaat het vooral om het maken van een werkplan, het uitvoeren van praktische vaardigheden en het maken van een verslag. Voordat je een praktische opdracht krijgt, oefenen we een aantal keer deze verschillende vaardigheden bij allerlei practica. Het handelingsdeel bestaat uit de deelname aan de Biologie Olympiade, een landelijke biologie wedstrijd voor leerlingen uit de bovenbouw van HAVO en VWO. Deze Olympiade blijkt een prima oefening voor het centraal examen te zijn. Kortom: wil je alles weten over het leven, kies dan biologie! Informatiegids Profielkeuze HAVO 4 & 5

2014-2016

Pagina 35

10.9 Scheikunde Alles wat je ziet, alles wat je ruikt, alles wat je voelt, alles wat je denkt: scheikunde is in het dagelijks leven onmisbaar! Je bent je er misschien nog niet helemaal van bewust, maar 24 uur per dag speelt chemie een hoofdrol. Of je het nu hebt over wat je vanochtend gegeten en gedronken hebt, de kleding die je draagt, het papier waarop en de kleuren waarmee je tekent, schildert of schrijft, de cellen waaruit je bent opgebouwd (kleine chemische fabriekjes!), de batterij waarop jouw mobieltje en de laptop werken, de sieraden die je draagt, de lekker ruikende zeep of shampoo waarmee je je wast, het vuurwerk dat met het nieuwe jaar is afgestoken, of de stoffen die er in je lichaam voor zorgen dat je verliefd bent. Het is allemaal scheikunde! In de chemie wordt geprobeerd verschijnselen in stoffen en reacties zo goed mogelijk te beschrijven en te verklaren. Daarnaast probeert chemici de stoffen ook zelf te maken. Het gaat daarbij zowel om dode als levende materie, zoals de volgende voorbeelden aangeven: Bijna al het voedsel verkleurt door koken. Stoofpeertjes worden rood tijdens het koken. Dit heeft te maken met de zuurgraad. In een neutrale omgeving zijn ze kleurloos; in een zure omgeving rood. Je kunt de stoofpeertjes nog roder laten lijken door een beetje (zure) wijn toe te voegen. De bombardeerkever is een insect dat zich op een zeer agressieve manier verdedigt als hij wordt aangevallen. Elke keer als de kever wordt aangevallen, vindt er in de klieren een chemische reactie plaats. Hierbij komt heel veel energie vrij (de temperatuur stijgt enorm!). Het kevertje spuit de hete en irriterende vloeistof quinon uit het achterlijf. Dit gaat gepaard met een knalletje. Echte chemische oorlogsvoering dus! In de derde klas heb je al een beetje kennis gemaakt met het vak scheikunde. Misschien heb je haargel, tandpasta, roomijs of aardappelpuree gemaakt. Je weet dus al dat experimenteren in de les regelmatig centraal staat. Meestal in labjas en met veiligheidsbril; natuurlijk houdt je daarbij ook rekening met het milieu. In de lessen zal de theorie van de scheikunde vaak behandeld worden vanuit een praktische vraag of probleem. Zo leer je hoe je scheikunde kunt herkennen in de biologie, in levensmiddelen of bijvoorbeeld in milieuvraagstukken. Met die chemische kennis op zak kun jij de ‘vertaler’ zijn van chemische informatie naar informatie die ook begrijpelijk wordt voor mensen die chemie maar eng vinden! Scheikunde wordt gegeven in HAVO-4 en HAVO-5 in de profielen N&G en N&T. In klas 4 zul je leren hoe een atoom in elkaar zit, kom je achter de verschillende bindingstypen, ga je rekenen aan reacties en leer je van alles over zouten, koolstofverbindingen en chemische reacties. In HAVO-5 ga je verder met zuren en basen, leer je hoe batterijen werken in het thema redoxreacties, kom je achter allerlei eigenschappen van kunststoffen, leer je over biochemie en zal je merken dat de chemische industrie steeds duurzamer wordt.


2014-2016

Pagina 36

Om scheikunde te kiezen is het nodig dat je goed bent in rekenen en wiskunde. Scheikunde vindt echter niet alleen aansluiting bij de exacte vakken, maar ook bij bijvoorbeeld kunstvakken (schilderen, etsen), aardrijkskunde (bodem, geologie, gesteenten, mineralen, milieukunde) en economie (duurzaamheid, bedrijfsveiligheid, management). Oftewel: scheikunde is een zeer veelzijdig en inspirerend vak!

10.10 NATUURKUNDE Overal om je heen kom je toepassingen van techniek, en dus van natuurkunde tegen: In het ziekenhuis wordt voor onderzoek een foto of een scan gemaakt met de apparatuur die het best past bij de informatie die de arts wil hebben. Dat kan een echo zijn, of een röntgenfoto, maar ook een MRI-scan. Voor de energievoorziening wordt veel aandacht besteed aan systemen die het gebruik van kolen, olie en gas kunnen beperken. Windmolens, zonneboilers en zonnecellen ken je vast wel, maar er wordt ook gebruik gemaakt van aardwarmte en waterkracht. Elektrische auto’s en snelle treinen zijn nog relatief nieuwe vormen van vervoer die er voor kunnen zorgen dat er minder fossiele brandstoffen gebruikt gaan worden. Of het gebruik van waterstof en brandstofcellen een geschikte oplossing is, vereist nog heel veel onderzoek. In de landbouw gaat het niet alleen om het toepassen van steeds meer machines en robots voor allerlei werkzaamheden. Een nieuwe ontwikkeling is het gebruik van gegevens afkomstig van satellieten en - sinds kort - drones om landbouwgrond optimaal te kunnen gebruiken met zorg voor het milieu en ruimte voor de natuur. In deze voorbeelden worden apparaten en technieken gebruikt die mede ontwikkeld zijn met natuurkundige kennis. Wil je daar meer van weten, of er in de toekomst zelf wat mee gaan doen, dan is natuurkunde een vak voor jou. Bedenk wel dat natuurkundige problemen vaak niet op te lossen zijn zonder rekenwerk. Je moet dus wel redelijk goed zijn in wiskunde.

10.11 WISKUNDE Er zijn voor wiskunde drie keuzemogelijkheden: a. Geen wiskunde; b. Wiskunde A (wisA); c. Wiskunde B (wisB). Je kunt wisA en wisB niet samen kiezen. Profiel Keuzemogelijkheid C&M Wiskunde is niet verplicht. wisA is mogelijk als vrije ruimte vak E&M Keuze uit wisA en wisB (profielvak) N&G Keuze uit wisA en wisB (profielvak) N&T Altijd wisB (profielvak)


2014-2016

Pagina 37

Geen wiskunde In het profiel C&M heb je de mogelijkheid helemaal geen wiskunde te kiezen. Je kunt dat overwegen als wiskunde tot op dit moment vaak een struikelblok was. Het is mogelijk dat je de wiskundekeuze riskant vindt omdat je verwacht over twee jaar met een onvoldoende te eindigen. Als je op dit moment slechte resultaten haalt voor wiskunde kunnen daar verschillende oorzaken voor zijn. Ten eerste kan het zijn dat je er niet goed aan werkt. Het probleem daarvan is dan dat je niet weet hoe goed het zou gaan als je wél werkt. Ook je wiskundeleraar kan dan niet zeggen of een wiskundekeuze voor jou mogelijk is. Het kiezen van wiskunde is dan een risico dat niet in te schatten is. Oplossing is vanaf nu wél hard gaan werken alleen al om voor jezelf duidelijk te krijgen waar je grenzen liggen. Een andere oorzaak kan zijn dat je het zó moeilijk vindt dat je, terwijl je er wel hard voor werkt, toch maar steeds onvoldoendes haalt. In dat laatste geval is het kiezen van wiskunde een groot risico, want het niveau gaat natuurlijk wel omhoog en het is een profielvak dat zwaar meetelt.

Aan de andere kant moet je er rekening mee houden dat veel vervolgopleidingen wel verlangen dat er wiskunde in je pakket zit. En als je de mogelijkheid wilt openhouden na je diploma door te stromen naar het vwo moet je wisA of wisB in je pakket hebben, want daar is wiskunde een verplicht vak in alle profielen. Wiskunde A Wiskunde A is een vak dat kan worden gekozen in alle profielen, behalve in N&T. Het wordt zowel door een school- als door een centraal examen afgesloten. Wiskunde A is bestemd voor leerlingen die in hun vervolgopleiding slechts een beperkte hoeveelheid wiskunde nodig hebben. Verder biedt het vak zicht op een aantal basisvaardigheden uit de rekenkunde die zinvol zijn voor iedereen. Om allerlei zaken in de samenleving te begrijpen en te verwerken is het van belang dat je inzicht hebt in getallen en structuren en hun praktische consequenties. Je krijgt te maken met grafieken, (financiële) berekeningen, kansen afwegen, voorspellingen doen, keuzes maken, situaties beoordelen. Daarbij maak je voortdurend gebruik van wiskundige denkpatronen. Wiskunde A geeft je de gelegenheid genoemde inzichten te verkrijgen en te versterken. Informatiegids Profielkeuze HAVO 4 & 5

2014-2016

Pagina 38

Als je het profiel N&G kiest mag je wisA in je profiel nemen, maar niet in combinatie met natuurkunde. Natuurkunde doet vaak een beroep op je wiskundige vaardigheden en daarvoor zijn de technieken uit wisB verplicht. De doelstelling van het vak wisA is het aanbrengen van de volgende vaardigheden: • Het begrijpen, interpreteren en beoordelen van informatie, waarbij van wiskundige hulpmiddelen gebruik wordt gemaakt; • Het nagaan van correctheid van redeneringen; • Inzicht in en omgang met allerlei structuren; • Werken met statistische gegevens; • Inzichten in grafieken en formules; • Omgang met een gevarieerdheid van onderwerpen en verschillende methoden waarmee vraagstukken kunnen worden opgelost. Ze maken dat er van de leerlingen een redelijke hoeveelheid inzicht, fantasie en creativiteit wordt verlangd. Wiskunde A is dan ook geen "makkelijke" wiskunde. De onderwerpen die aan de orde komen zijn: • Gebruik van de grafische rekenmachine bij onderstaande onderdelen. • Tabellen (gegevens verzamelen en in tabellen opnemen, berekeningen uitvoeren met waarden uit tabellen); • Grafieken (verband met tabellen leggen, conclusies uit grafieken trekken, berekenen en interpreteren van snijpunten); • Veranderingen (toe- en afname in grafieken vaststellen en berekeningen daarover maken); • Het ordenen en verwerken van statistische gegevens; • Formules; • Tellen en kansen (kansen berekenen bij gemeten gegevens, kansdiagrammen, telproblemen oplossen). Om een indruk te krijgen kun je in je wiskundeboek (van de derde klas) zien welke onderwerpen typisch voor wisA zijn: dat zijn voornamelijk de hoofdstukken 5 en 9, maar ook de stof uit de hoofdstukken 1 en 8 kom je bij wisA regelmatig tegen. Wiskunde B Wiskunde B is nodig als je een studierichting wilt kiezen met een sterk technisch karakter. Ook voor studierichtingen met informatica is wisB onmisbaar. Mocht je later een economische richting kiezen dan hebben zowel wisA als wisB hun voordelen, zodat we daarvoor geen duidelijke uitspraak over kunnen doen. Enerzijds lijkt het alsof de onderwerpen die bij wisA genoemd worden beter aansluiten bij de economische onderwerpen, maar in de praktijk blijkt dat leerlingen met wisB toch ook in de economische vakken goed terecht kunnen. Zeker als het om richtingen gaat waarbij getallen een belangrijke rol spelen. Dat kan dus een overweging zijn om in E&M wisB te kiezen. Is wisB moeilijker dan wisA? Als je wiskunde tot op heden moeilijk vond of je alleen met heel hard werken kleine zesjes kon halen dan ga je het zeer lastig krijgen bij wisB. Als je de ervaring hebt dat je iets alleen kunt begrijpen als het eerst door je docent duidelijk wordt uitgelegd dan is dat in ieder


2014-2016

Pagina 39

geval voor wisB te weinig. Niet alleen wordt het moeilijker, maar het tempo gaat in de vierde klas ook fors omhoog en er moet flink gewerkt worden. Ook als je tot nu toe niet veel deed voor wiskunde, omdat je "toch wel voldoendes haalde". Als je in het pakket N&G natuurkunde wilt kiezen is het eigenlijk onvermijdelijk dat je ook wisB kiest. De doelstelling van het vak wisB is het aanbrengen van de volgende vaardigheden: • Het begrijpen, interpreteren en beoordelen van abstracte structuren; • Het nagaan van correctheid van redeneringen; • Omgaan met een veelheid van formules en hun verband met grafieken inzien; • Oplossen van vergelijkingen, zowel abstract als in concrete situaties; • Inzicht krijgen in vlakke en ruimtelijke meetkundige figuren; • Het ontwikkelen van een creatief inzicht en het zelfstandig aanpakken van vraagstukken; • Uiteraard is uitgebreide hulp beschikbaar, maar je moet in staat zijn veel zelf uit te puzzelen. De onderwerpen die aan de orde komen zijn: • Gebruik van de grafische rekenmachine bij onderstaande onderdelen; • Functies (formules); • Grafieken (conclusies uit grafieken trekken, berekenen en interpreteren van snijpunten). Dit onderdeel is uitgebreider dan bij wisA; • Vergelijkingen en ongelijkheden oplossen; • Algebraïsche vaardigheden; • Veranderingen (toe- en afname in grafieken vaststellen en berekeningen daarover maken, differentiëren); • Exponenten en logaritmen; • Goniometrie; • Groeiprocessen; • Vlakke en ruimtelijke meetkunde (aanzichten en doorsneden tekenen); • Oppervlakte en inhoud. Om een indruk te krijgen kun je in je huidige wiskundeboek voor de derde klas zien welke onderwerpen typisch voor wisB zijn: dat zijn eigenlijk alle hoofdstukken, behalve 5 en 9. Om jezelf te testen, kijk dan of je de hoofdstukken 3, 4 en 6 met gemak kunt maken. Wiskunde D En dan is er nog wiskunde D. Je mag wiskunde D alleen als profielkeuzevak (alleen bij NT) of als vak in het vrije deel kiezen als je ook wiskunde B hebt gekozen. Je hebt dan dus twee wiskunde-vakken, B en D. Dat is vooral van belang als je echt de exacte kant op gaat, bijvoorbeeld naar één van de technische universiteiten. Je wilt iets gaan studeren waar de vakken wiskunde B en meestal ook natuurkunde verplicht zijn. Je bent dus goed in wiskunde en je vindt het een leuk vak. In wiskunde D komen de volgende onderwerpen aan bod: statistiek en kansrekening, wiskunde in wetenschap, dynamische modellen (rekenen aan veranderende of bewegende systemen), analytische meetkunde en keuzeonderwerpen. Het vak is nog in ontwikkeling.


2014-2016

Pagina 40

10.12 ECONOMIE Werkloosheid daalt tot onder 300.000 Sociale partners redelijk tevreden over begroting

Voorburg, 18 sept. Voor het eerst sinds 2002 zijn er minder dan 300.000 werklozen.

Den Haag, 17 sept. Organisaties van werkgevers en werknemers reageren over het algemeen positief op de kabinetsplannen zoals verwoord in de miljoenennota. VNO-NCW, MKB Nederland en LTO juichen het toe dat de lasten voor ondernemingen en burgers worden verlicht. Vakcentrales FNV en CNV zijn blij met de aandacht voor de koopkracht en werkgelegenheid in deze economisch mindere tijden.

Raad van State sceptisch over Miljoenennota

Den Haag, 16 sept. Het kabinet houdt onvoldoende rekening met de afnemende conjunctuur, de vergrijzende bevolking en de financiële instabiliteit die zich wereldwijd aftekent.

Koers van euro zakt verder weg Amsterdam, 12 sept. De koers van de euro is vannacht gedaald tot het diepste punt in een jaar tegenover de Amerikaanse dollar. Eurocommissaris: brood moet goedkoper Annecy, 21 september. Brood moet goedkoper, nu de graanprijs sterk is gedaald. Europees Commissaris Mariann Fischer Boel (Landbouw) heeft dat zondag gezegd. Het brood werd rond februari snel duurder, toen de graanprijs piekte op historische hoogte. ,,Brood werd toen snel duurder. Nu zakt de prijs van graan, maar die van brood nog steeds niet'', zei de EU-commissaris, die de nationale toezichthouders zoals de NMa oproept zo nodig in te grijpen.

Omzet Ahold hoger, winst lager

28-08-2008 Het bedrijfsresultaat van supermarktconcern Ahold is in het tweede kwartaal van dit jaar gedaald met ruim 14 procent tot 235 miljoen euro. Het bedrijf kreeg te maken met hogere inkoopprijzen, maar berekende die slechts ten dele door aan de veert consument. Stemming over de economie een beetje op 22-08-2008 Het vertrouwen van consumenten in de economie is in augustus iets opgeveerd ten opzichte van vorige maand. De vertrouwensindex steeg met 4 punten van -31 naar -27. Dit heeft het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) vanmorgen gemeld.

Het vak economie gaat over een groot aantal onderwerpen die je dagelijks in de krant en op de televisie tegenkomt. Daarom zie je hier een greep uit het nieuws. Spreken deze berichten je aan, wil je er meer over weten of wil je laten zien wat je er al van weet en kun je goed rekenen en logisch denken, dan is het vak economie iets voor jou.


2014-2016

Pagina 41

Werk aan de winkel Voor het vak economie moet je werken, het is geen makkelijk vak. Je moet goed kunnen rekenen, goed zijn in wiskunde, goed logisch kunnen nadenken (over verbanden), beredeneren (oorzaakgevolgrelaties) en makkelijk nieuwe begrippen kunnen aanleren. Je moet er gevoel voor hebben, al wat kunnen, maar er ook zeker nog veel tijd aan besteden. De toekomst Natuurlijk komt economie van pas bij de economisch gerichte studies. In een aantal gevallen is economie natuurlijk verplicht. Maar ook als dat niet het geval is, heb je altijd profijt van economie. Zoals je hiervoor al kon zien, is veel van wat je tegen komt in het dagelijks leven, economie. Methode Het vak economie maakt net als in de derde klas, gebruik van de lesbrievenmethode van LWEO (www.lweo.nl ). Examen Een aantal onderwerpen komt alleen in de schoolexamens aan bod: internationale arbeidsverdeling, consument & welvaart, producent & welvaart, goederenmarkt en Europese integratie. Voor het centraal examen moet je alles afweten van: arbeidsmarkt, betalingsbalans, wisselkoersen, inkomensvorming & inflatie, inkomensverdeling, economische kringloop, markt, overheid en economische orde, sociale zekerheid. Verder dien je over een aantal vaardigheden te beschikken. Dat laat je bijvoorbeeld zien bij het maken van een praktische opdracht. Stijgende voedselprijzen De Europese Commissie geeft een miljard euro aan Afrikaanse boeren om de voedselcrisis te bestrijden. Welke crisis, vragen boeren in Niger zich af. Zij varen wel bij de gestegen voedselprijzen En deze week steeg in één dag tijd de prijs van tarwe met een kwart op de graanbeurs in Minneapolis. Dit als gevolg van een ongewone, maar broodnodige maatregel van Kazachstan. De regering besloot exporttarieven op zomertarwe in te voeren om een redelijke prijs voor de eigen inwoners te garanderen.

Friet is ondanks inflatie goedkoper geworden 05-08-2008 Stijgende voedsel-, grondstof-, energie- en huizenprijzen. Alles lijkt wel duurder te worden.

Het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) begrootte de inflatie in juni op 2,6 procent. Niet alle prijzen gaan omhoog, zo blijkt uit bestudering van de CBScijfers. De grootste dalers het afgelopen jaar: elektronische apparatuur als telefoons, computers, televisies en camera’s. Deze producten worden steeds efficiënter geproduceerd en komen veelal uit lagelonenlanden zoals China. Dat drukt de prijs.

Daarnaast werd ook de oer-Hollandse aardappel vorig jaar goedkoper, met liefst 5,8 procent. De prijs van aardappels is sterk afhankelijk van de kwaliteit van de oogst en daarmee dus van het weer. De oogst van 2007 was goed en dus daalde de prijs.


2014-2016

Pagina 42

10.13 Natuur, leven en technologie NLT is er speciaal voor de leerlingen die het profiel N&G of N&T hebben gekozen. Het is een combinatie van de bètavakken natuurkunde, wiskunde, scheikunde, fysische aardrijkskunde en biologie. Dat betekent niet dat je bij NLT precies hetzelfde leert als bij de bètavakken. Je hebt ook niet perse alle bovengenoemde vakken nodig in je pakket. NLT laat zien hoe je de dingen die je bij de bètavakken leert, kunt toepassen en kunt combineren met andere zaken die je al weet. Je leert nieuwe kennis over onderwerpen die bij de "gewone" bètavakken haast niet aan bod komen. En natuurlijk leer je van alles over de achtergrond van allerlei technieken. Heb je het altijd al interessant gevonden hoe je sportprestaties kan meten en beïnvloeden? Wil je meer weten over de bouw en de werking van het hart of over hoe een röntgenfoto wordt gemaakt of denk jij dat je een misdaad via forensisch onderzoek kan oplossen? Dan is NLT misschien iets voor jou. Bij NLT wordt gewerkt in modules. Dat betekent dat je ongeveer 9 weken bezig bent met een onderwerp en daar van alles over leert. Daarna ga je verder naar de volgende module. Voorbeelden van modules die worden gegeven, zijn: Module

Je leert over ...

Forensisch onderzoek

Medische beeldvorming

Leef met je hart

het opsporen van een misdadiger met sporenonderzoek: vingersporenonderzoek; haaronderzoek; ballistiek: baan van de kogel; bloedonderzoek; DNA-onderzoek.. de medische beeldvormingstechnieken echografie, MRI, nucleaire diagnostiek en röntgen: van een medische foto aangeven met welke techniek deze gemaakt is; van elke techniek voorbeelden geven in welke gevallen deze techniek gebruikt wordt; risico’s aangeven van deze techniek voor de mens, en aangeven hoe deze zo klein mogelijk worden gemaakt; toelichten hoe medische experts bij hun diagnoses dit soort beelden gebruiken; de bouw en functie van het hart en het bloedvatenstelsel en wat er mis gaat bij een hartinfarct. Onderwerpen hierbij zijn: reanimeren; elektrische activatie van het hart; het ECG; risicofactoren op het krijgen van een hartinfarct; behandelmethoden bij een hartinfarct.


2014-2016

Pagina 43

Een aantal van deze onderwerpen leer je natuurlijk niet alleen uit teksten. Je zult zelf ook gaan experimenteren en je komt in contact met bedrijven, hogescholen en universiteiten die op deze gebieden werkzaam zijn. Waarin verschilt NLT nog meer ten opzichte van andere vakken? Er is alleen een schoolexamen; je hebt geen centraal schriftelijk examen, waardoor je tijdens deze examens meer tijd hebt voor de andere vakken. Je hebt geen boeken nodig voor NLT. De materialen worden via SOMtoday gegeven. Je werkt dus de meeste lessen met de computer. Kortom: wil je meer diepgang in de betavakken, kies dan voor NLT!

10.14 KUNST – Beeldende vorming Een nieuwe naam voor een bekend vakgebied Meer begrip krijgen voor de werking van schilderijen, foto’s, reclame, mode, film etc. Aan die kennis en aan dat begrip kun je werken door naar werk van anderen te kijken, het te bestuderen, maar natuurlijk kun je ook zelf aan de slag gaan. Kunst als eindexamenvak is beeldende problemen oplossen. Je tekent, schildert, fotografeert en filmt. Soms kies je voor ruimtelijk werk. Kortom je bent zelf beeldend actief. Of je daarmee ook kunst maakt? Nee. Maar daar gaat het ook niet om. Maar met de nieuwe naam is wel in een keer duidelijk waarmee we ons bezighouden. En met de naam sluit ons land zich aan bij de andere landen van deze aardbol: daar noemen ze ons vakgebied ook Art of Kunst. Maar er is meer Door praktisch werk ontwikkel je creativiteit en vaardigheid, leer je mogelijkheden zien, ontwikkel je jouw waarneming. Ook het reflecteren op wat je maakt is van belang. Juist door te leren kijken naar je eigen werk en dat van je klasgenoten, zul je meer gaan zien. Zo zul je ook meer begrip ontwikkelen voor het werk van kunstenaars uit verleden en heden. Cultuurgeschiedenis en je praktische werk: er is samenhang De kunstgeschiedenis als het vak zoals het vroeger werd gegeven heeft een behoorlijke verandering ondergaan. Vroeger stonden schilderkunst, beeldhouwkunst en architectuur centraal. Nu worden alle kunstvormen in een aantal perioden van de cultuurgeschiedenis in hun onderlinge samenhang ter sprake gebracht. Zo krijg je inzicht in hoe het in een bepaalde tijd was. Het is verbazingwekkend om te leren zien hoe de manier waarop mensen in een bepaalde tijd denken en leven hun stempel drukt op alles wat ze voortbrengen. Jou zal duidelijk worden dat juist dié muziek bij dié schilderijen en dié architectuur past. Zo ontstaat er samenhang in een anders wel heel onoverzichtelijke hoop. Je krijgt een referentiekader aangereikt dat je voor de rest van je leven van dienst kan zijn om nieuwe indrukken te plaatsen en te doorgronden. Je snapt het al: naast het zelf tekenen en dia’s en dvd’s kijken ga je ook luisteren naar muziek uit verschillende perioden. Maar ook kleding, toneel, dans, film of tuinaanleg komen ter sprake. Informatiegids Profielkeuze HAVO 4 & 5

2014-2016

Pagina 44

Een pittig geheel Om je een beeld te geven van de verschillende onderwerpen die ter sprake komen volgt hieronder een overzicht . Vijf en zes behoren tot de vaste leerstof. Daarnaast wordt ieder jaar nog een derde onderwerp gekozen. Verschillende onderwerpen 1: Cultuur van de kerk van de 11de t/m de 14de eeuw; 2: Hofcultuur van de 16de en 17de eeuw; 3: Burgerlijke cultuur van Nederland in de 17de eeuw; 4: Cultuur van Romantiek en Realisme in de 19de eeuw; 5: Cultuur van het moderne in de eerste helft van de 20ste eeuw; 6: Massacultuur, 2de helft van de 20ste eeuw. De invalshoeken van waaruit de kunst wordt benaderd: 1: Kunst, religie en levensbeschouwing; 2: Kunstenaar en opdrachtgever, politieke en economische macht; 3: Kunst en vermaak; 4: Kunst, wetenschap en techniek; 5: Kunst intercultureel. Een wisselwerking Doordat je zelf ook praktisch bezig bent in verschillende disciplines, zul je merken dat cultuurgeschiedenis beter te begrijpen is. Aan de andere kant zal wat je in de theorielessen leert je praktische werk weer beïnvloeden. Een boeiende wisselwerking. Kunst, maar nog steeds algemene vorming We zijn omringd door een wereld die overloopt van kunst en cultuur. Voortdurend maken we keuzes tussen dat wat we wél en wat we niet ‘mooi’ vinden. Door ons te verdiepen in de keuzes van anderen, leren we zelf ook nieuwe mogelijkheden zien. We ontwikkelen zo een open houding ten opzichte van de wereld om ons heen. Een open oog voor onze eigen cultuur, maar ook voor andere culturen. Kunst als verplicht onderdeel in het profiel C&M ? Leerlingen die kunst kiezen, doen dat omdat ze het vak zien als onderdeel van hun algemene vorming. Maar ook kunnen ze het vak kiezen, omdat het voor hun vervolgopleiding of beroep nodig of nuttig is als ze het vak gehad hebben (denk bv. aan heel veel verschillende vervolgstudies en beroepen zoals: vormgever (grafisch / industrieel / mode ), architect, kunstenaar, reclameontwerper, fotograaf, cameraman, docent, kunsthistoricus, conservator, kunstmanager; studies en opleidingen zoals: kunst en cultuurwetenschappen, vrijetijdswetenschappen / theaterwetenschappen, musicologie, archeologie, het conservatorium, de dansacademie, de toneelacademie, de kunstacademie, de PABO; - opleidingen voor arbeids-, creatieve of bewegingstherapie; het werken in de reclamewereld, de communicatie - en informatietechnologie, het toerisme, de kunst en cultuur.enz.).


2014-2016

Pagina 45

Verschillen in kunst voor het havo en het vwo De examenstof is ondergebracht in verschillende gebieden (zogenaamde domeinen). We onderscheiden : A Vaardigheden en benaderingswijzen; B Invalshoeken voor reflectie en C Onderwerpen. Voor het VWO worden er eisen gesteld aan het benoemen en beargumenteren m.b.t. het beschouwingsapparaat bij de verschillende kunstdisciplines. Kunst en esthetiek komt voor VWO specifiek aan de orde. Naast de cultuur van het moderne in de eerste helft van de twintigste eeuw en massacultuur in de tweede helft van de twintigste eeuw worden voor VWO drie subdomeinen, en wordt voor HAVO één der subdomein behandeld. Welke domeinen het betreft wordt per jaar in opdracht van de minister bekend gemaakt Aanleg Iedereen die de stof van het vak beeldende vorming voor de onderbouw voldoende heeft doorlopen, zal het vak kunst kunnen volgen. Je hoeft geen geboren tekenaar te zijn. Je snapt uit bovenstaande vast wel dat je zin moet hebben om zelf aan de slag te gaan en dat je nieuwsgierig moet zijn naar de overwegingen en keuzes van anderen.

10.15 Culturele en kunstzinnige vorming Culturele en kunstzinnige vorming ofwel, kort gezegd, CKV wordt door alle leerlingen gevolgd. Voor de meeste van jullie is de inhoud wellicht vertrouwder dan je denkt, immers het gaat hier om zaken die je overal om je heen tegenkomt. Je loopt door de stad, om je heen stadsplanning, architectuur, mode, vormgeving. Je luistert naar muziek, kijkt naar een film en ´s avonds voor het slapen gaan lees je nog een paar bladzijden uit een boek. Misschien ben je zelf wel actief in een kunstzinnige discipline: je speelt toneel, zingt, danst, bespeelt een instrument of je schrijft gedichten. Als je een abonnement hebt op de voorstellingen van de schouwburg bezoek je toneel-, orkest- en cabaretvoorstellingen. Kortom je leeft temidden van cultuur en kunst. Heel begrijpelijk dus dat je geleerd krijgt hoe je met al deze uitingen van anderen om moet gaan. Vergelijk het maar met voetbal: je ziet poppetjes achter een bal aanrennen. Als ze die bal dan eindelijk hebben schieten ze hem weer weg. Voor iemand die de regels en bedoeling van het spel niet kent lijkt dit volmaakte onzin. Weet je echter waarom het gaat dan wordt alles anders. Zeker als je zelf voetbalt weet je wat er zoal bij komt kijken, wat er aan valt te beleven. Zo is het ook met culturele uitingen: je kunt leren waarderen. Letterlijk waarderen: jij geeft aan wat de waarde van iets is voor jou. Logisch dat je dan wel eerst de moeite neemt om goed te luisteren, kijken, lezen.


2014-2016

Pagina 46

CKV is een bijzonder vak. Zo doe je geen centraal eindexamen in dit vak, maar een schoolexamen. Je krijgt ook geen cijfer, maar je moet het vak wel voldoende gevolgd hebben om je diploma te kunnen ontvangen. Het programma bestaat in 4 HAVO uit de volgende onderdelen: • Culturele activiteiten (bv. het bezoeken van tentoonstellingen, voorstellingen, muziekevenementen); Kennis van kunst en cultuur (iets weten van en kunnen praten over diverse kunsten); • • Praktische activiteiten (door zelf kunstdisciplines te beoefenen voel je beter waar het om gaat); • Reflectie en kunstdossier (je geeft jouw mening of commentaar op een reeks kunstuitingen, uiteraard nadat je bestudeerd hebt wat de relatie is tussen de inhoud, de vorm en de functie ervan; voor jouw reflectie kan je allerlei vormen kiezen bv. geschreven commentaar, videoclip, dans, gedicht of song). Je hebt al begrepen dat er in de tweede fase wordt gewerkt met studielasturen. Een deel van die uren krijg je les van verschillende docenten die onder andere samen met jou een bezoek aan een voorstelling voorbereiden. In deze periode leer je hoe je zoiets aan moet of aan kunt pakken. Aan zo'n project rond een voorstelling worden ook praktische activiteiten gekoppeld. Een ander deel van de uren vul je met het bestuderen van verschillende kunstuitingen: zo leer je oog krijgen voor kunst en cultuur. En dan natuurlijk zelf er op uit: je gaat cultuur en kunst proeven. Uiteindelijk volgt de reactie op wat je aan je keuzes hebt beleefd. Ook dat kost tijd. Gedurende de periode dat je bovenstaand werk verzet kan je voor steun en advies steeds terecht bij de docent die jou begeleidt: je kunstmentor. Goed plannen wat je gaat doen; voor CKV noodzaak. Veel werk, maar ook leuk en afwisselend werk: je kunt een flink deel zelf invullen. Interessant ook om straks te zien of horen wat je medescholier aan reflectie heeft verzameld op zijn of haar keuzes.


2014-2016

Pagina 47

10.16 LICHAMELIJKE OPVOEDING (Bewegingsonderwijs) LO is verdeeld in deelvak LO 1, in het voor alle leerlingen verplichte gemeenschappelijke deel. Voor de omschrijving van de inhoud van het programma wordt gebruik gemaakt van een indeling in domeinen. Domein A : Algemene doelstellingen; Domein B : Bewegen; Domein C : Bewegen en regelen; Domein D : Bewegen en gezondheid; Domein E : Bewegen en samenleving. Voor ieder domein zijn eindtermen geformuleerd. Deze eindtermen worden getoetst in een schoolexamen. a) Algemene doelstellingen. • Voorbeelden van eindtermen; • Plezier beleven aan het deelnemen; • Zelfstandig en actief leren; • Waarden en normen onderkennen. b) Bewegen. De eindtermen die hier genoemd worden betreffen het vergroten van de bewegingsvaardigheid met betrekking tot de volgende activiteitsgebieden: • Spel; • Turnen; • Bewegen op muziek; • Atletiek; • Zelfverdediging. c) Bewegen en regelen. De eindtermen, hier genoemd, zijn: • Bewegingssituaties kunnen observeren/beoordelen; • Bewegingssituaties kunnen ontwerpen/inrichten; • Kunnen hulpverlenen; • Het kunnen vervullen van leidinggevende rollen. d) Bewegen en gezondheid. Hier worden eindtermen genoemd, die zijn gericht op de relatie • Tussen bewegen en gezondheid.; • Het leren betreft hier het opdoen van kennis en vaardigheden. e) Bewegen en samenleving. De eindtermen zijn erop gericht dat leerlingen zich bewust worden van de plaats die bewegen in de samenleving inneemt.


2014-2016

Pagina 48

Het programma van deelvak LO is een praktijkprogramma. Kennis en inzicht komen zoveel mogelijk bewegend aan bod. Dat betekent voor het HAVO-leerlingen (vierde en vijfde klas): 3 lesuren van 50 minuten. Bij ons op school kiezen we voor de volgende verdeling: HAVO 4 : 2 lesuren HAVO 5 : 1 lesuur (= 2 lesuren tot januari ) Het eindexamen. Het is nieuw dat leerlingen examen doen voor LO. Het eindexamen is een schoolexamen. Het schoolexamen heeft betrekking op de domeinen A t/m E, (met dien verstande dat de eindtermen uit de domeinen A, C, en D in beginsel in samenhang met domein B aan de orde komen). Voor LO 1 wordt geen cijfer toegekend, het moet naar behoren worden afgesloten. De docent LO stelt aan de hand van een beoordeling van de activiteiten vast of het vak lichamelijke opvoeding naar behoren afgesloten is. Naast de waardering “voldoende” kan ook de beoordeling “goed” worden toegekend.

10.17 Loopbaan Oriëntatie en Begeleiding Na het vijfde leerjaar moet je kiezen voor een vervolgstudie. Om je hierbij te helpen hebben we in het examenprogramma een aantal handelingsdelen voor Loopbaan Oriëntatie en Begeleiding opgenomen. Elk leerjaar maakt je verschillende opdrachten voor LOB. Deze opdrachten lever je bij je mentor. Voor Loopbaan Oriëntatie en Begeleiding in het vierde en vijfde leerjaar gaan de leerlingen, in hun eigen tijd, minimaal 3 activiteiten per jaar doen die belangrijk zijn bij het kiezen van een vervolgopleidingen. Hierbij moet gedacht worden aan het bezoeken van een studiebeurs, een open dag of een meeloopdag. Een verslag van deze activiteit wordt digitaal ingeleverd of mondeling gepresenteerd bij de mentor/klas. Ook gaan we waarschijnlijk gezamenlijk naar een HBO-instelling om kennis te maken met het hoger onderwijs. Natuurlijk gaan we verder met de methode Qompas. Tevens hebben de leerlingen in het eindexamenjaar een gesprek met de mentor of decaan over het vervolg van hun schoolloopbaan. Deze activiteiten moeten ertoe bijdragen dat je een verantwoorde en doordachte keuze maakt voor het vervolg van je (school)loopbaan.

Tenslotte: Mocht je over één van bovenstaande zaken een gesprek willen met de decaan, Sandra Goulmy, dan ben je altijd welkom!


2014-2016

Pagina 49

Bijlagen


2015-2017

Bijlage 1 Nadere vooropleidingseisen en aanvullende eisen HBO Voor de volledige Regeling verwijs ik naar de Staatscourant nr. 11514 24 april 2014: https://zoek.officielebekendmakingen.nl/stcrt-2014-11514.html Belangrijke opmerkingen vooraf: Wij adviseren met nadruk de straks volgende lijsten met voorzichtigheid te hanteren! Dit zijn de huidige toelatingseisen!

BIJLAGE B NADERE VOOROPLEIDINGSEISEN VOOR OPLEIDINGEN VAN HET HOGER BEROEPSONDERWIJS 1. In deze bijlage wordt verstaan onder: profiel natuur en techniek NT: profiel natuur en gezondheid NG: profiel economie en maatschappij EM: profiel cultuur en maatschappij CM: biologie biol: Duitse taal en cultuur dutl: Franse taal en cultuur fatl: economie econ: management en organisatie m&o: maatschappijwetenschappen maw: natuurkunde nat: natuur, leven & technologie nlt: scheikunde schk: wiskunde A wisA: wiskunde B wisB: tweede moderne ‘vreemde’ taal 2emvt: Associate degree Ad: 2. Verklaring van de in deze bijlage gebruikte symbolen: *: dit profiel geeft toegang tot de betreffende opleiding #: dit profiel geeft geen toegang tot de betreffende opleiding

1. Instroom met HAVO diploma Economie (instroom met havo-diploma) nr Opleidingen

NT

NG

EM

CM

1.

B Accountancy3

econ of m&o

econ of m&o

*

(econ of m&o) + (wisA of wisB)

2.

B Advanced Business Creation

econ of m&o

econ of m&o

3.

B Bedrijfseconomie3

*

econ of m&o

*


4.

B Bestuurskunde /overheidsmanagement

econ

econ

*

econ

5.

B Bedrijfskunde MER3

econ of m&o

econ of m&o

*

econ of maw of m&o


2015-2017


Economie (instroom met havo-diploma) nr Opleidingen

NT

NG

EM

6.

B Business Administration in Hotel Management¹

2emvt

2emvt

2emvt econ of m&o

7.

B Business IT & Management3

*

*

*

*

8.

B Business studies

econ of m&o

econ of m&o

*


9. B

B Commercieel Management3

*

*

*


10. B Commerciële economie3

econ of m&o

econ of m&o

*


11. B Communicatie3

*

*

*

wisA of wisB

12. B Communicatiesystemen

*

*

*

wisA of wisB

13. B European Studies

2emvt

2emvt

2emvt *

14. B Facility management3

econ of m&o

econ of m&o

*


15. B Financial services management

econ of m&o

econ of m&o

*


16. B Fiscaal Recht en Economie

econ of m&o

econ of m&o

*


17. B Food and business

*

*

*


18. B Functiegerichte bachelor in toerisme en recreatie3

*

*

*

econ of m&o

19. B Hbo-Rechten

*

*

*

*

20. B Hogere Juridische opleiding

*

*

*

*

21. B Hoger Hotelonderwijs1,3

2emvt

2emvt

2emvt econ of m&o

22. B Hoger toeristisch en recreatief onderwijs3

*

*

*

econ of m&o

23. B Informatiedienstverlening en management3

*

*

*

*

24. B Informationmanagement

*

*

*

econ of m&o

25. B Integrale veiligheid

*

*

*

*

26. B Integrale veiligheidskunde

econ

econ

*

econ

27. B International Business

*

*

*

econ of m&o of wisA

econ of m&o

*

*

28. B International business and languages econ of m&o

CM

29. B International business and management studies

econ of m&o of econ of m&o of * 2emvt 2emvt

econ of m&o

30. B International Fresh Business Management

econ of m&o

econ of m&o

*


31. B Journalistiek

*

*

*

*

32. B Kunst en economie

*

*

*

*

33. B Lifestyle

*

*

*

*


2015-2017

Economie (instroom met havo-diploma) nr Opleidingen

NT

NG

EM

CM

34. B Logistiek en economie

econ of m&o

econ of m&o

*


35. B Media and entertainment Management

*

*

*

econ of m&o

36. B Media, informatie en communicatie

econ of m&o

econ of m&o

*

econ of m&o

37. B Oriëntaalse talen en communicatie

*

*

*

*

38. B People and Business Management

*

*

*

*

39. B Security Management

*

*

*

*

40. B Small business & retail management3 econ of m&o

econ of m&o

*

econ of m&o

41. B Sport, management en ondernemen1 *

*

*

wisA of wisB

42. B Toegepaste Bedrijfskunde

2emvt

2emvt

2emvt *

43. B Trade management Azië

econ of m&o

econ of m&o

*

econ of m&o

44. B Vastgoed en makelaardij

*

*

*


45. B Vertaalacademie5

2emvt

2emvt

2emvt *

46. B Vitaliteitsmanagement & Toerisme3

*

*

*

*

47. B Vrijetijdsmanagement3

*

*

*

econ of m&o

1 Voor deze opleiding gelden aanvullende eisen ex artikel 7.26 dan wel artikel 7.26a van de Wet op het hoger onderwijs en wetenschappelijk onderzoek. 3 Aan deze opleiding is bij ten minste één instelling een Ad verbonden. 5 Frans of Duits verplicht indien deze taal wordt gekozen. Gedrag en maatschappij (instroom met havo-diploma) nr Opleidingen

NT

NG

EM

CM

1.

B Creatieve therapie1

*

*

*

*

2.

B Culturele en maatschappelijke vorming

*

*

*

*

3.

B Godsdienst-pastoraal werk

*

*

*

*

4.

B Human Resource Management3

*

*

*

*

5.

B Integrale veiligheidskunde

econ

econ

*

econ

6.

B Maatschappelijk werk en dienstverlening

*

*

*

*

7.

B Pedagogiek3

*

*

*

*

8.

B Pedagogisch Management Kinderopvang

*

*

*

*

9.

B Sociaal-juridische dienstverlening3

*

*

*

*

10.

B Sociaal pedagogische hulpverlening

*

*

*

*

11.

B Social work

*

*

*

*

12.

B Sport en bewegen1

*

*

*

*

13.

B Sport en bewegingseducatie

*

*

*

*

14.

B Toegepaste psychologie

*

*

*

wisA of wisB

1 Voor deze opleiding gelden aanvullende eisen ex artikel 7.26 dan wel artikel 7.26a van de Wet op het hoger


2015-2017

Gedrag en maatschappij (instroom met havo-diploma) nr Opleidingen onderwijs en wetenschappelijk onderzoek.

NT

NG

EM

CM

3 Aan deze opleiding is bij ten minste één instelling een Ad verbonden. Gezondheidszorg (instroom met havo-diploma) nr

Opleidingen

NT

NG EM

CM

1.

B Ergotherapie, opleiding voor

*

*

*

*

2.

B Farmakunde

*

*

*

*

3.

B Fysiotherapeut, opleiding tot

*

*

*

*

4.

B Huidtherapie

*

*

*

*

5.

B Kunstzinnige therapie

*

*

*

*

6.

B Logopedie, opleiding voor1

*

*

*

*

7.

B Management in de zorg1,3

*

*

*

*

8.

B Medisch beeldvormende en radiotherapeutische technieken

*

*

*

wisA of wisB

9.

B Medische Hulpverlening

*

*

*

*

10. B Mondzorgkunde

*

*

*

*

11. B Oefentherapie Cesar

*

*

*

*

12. B Oefentherapeut Mensendieck, opleiding tot

*

*

*

*

13. B Optometrie

*

*

*

wisA of wisB

14. B Orthoptie

*

*

*

wisA of wisB

15. B Podotherapie, opleiding

*

*

*

*

16. B Psychomotorische Therapie en Bewegingsagogie1

*

*

*

*

17. B Sport, gezondheid en management3

*

*

*

*

18. B Toegepaste gerontologie

*

*

*

*

19. B Verloskunde1

biol *

biol + schk biol + schk + (wisA of wisB)

20. B Verpleegkundige, opleiding tot

*

*

*

*

21. B Voeding en diëtetiek

*

*

*

*

1 Voor deze opleiding gelden aanvullende eisen ex artikel 7.26 dan wel artikel 7.26a van de Wet op het hoger onderwijs en wetenschappelijk onderzoek. 3 Aan deze opleiding is bij ten minste één instelling een Ad verbonden.


2015-2017

Landbouw en natuurlijke omgeving (instroom met havo-diploma) nr Opleidingen NT NG EM

CM

1.

B Bedrijfskunde en agribusiness3

*

*

*

wisA of wisB

2.

B Biotechnologie

*

*

#

#

3.

B Bos- en natuurbeheer

*

*

*

wisA of wisB

4.

B Dier- en veehouderij3

*

*

schk

#

5.

B Diermanagement

*

*

biol

#

6.

B Educatie en kennismanagement groene sector2,3

*

*

*

*

7.

B Food Commerce & Technology

*

*

wisA of wisB

wisA of wisB

8.

B Food design and Innovation

*

*

*

wisA

9.

B Geo Media & Design

*

*

*

Wis A of Wis B

10. B Greenport Business & Retail

*

*

*

wisA of wisB

11. B Kust- en zeemanagement

*

*

*

wisA

12. B Land- en watermanagement

*

*

schk

#

13. B Landscape and Environment Management

*

*

*

econ of wisA of wisB

14. B Milieukunde3

*

*

schk

#

15. B Plattelandsvernieuwing

*

*

*

wisA of wisB

16. B Toegepaste Biologie

*

*

schk

#

17. B International Development Management

*

*

*

wis A of B en econ

18. B Tuinbouw en akkerbouw3

*

*

schk

#

19. B Tuin- en landschapsinrichting3

*

*

*

wisA of wisB

20. B Voedingsmiddelentechnologie

*

*

wisA+schk

#

21. B Watermanagement

*

*

*

#

2 Opleiding tot leraar voortgezet onderwijs en/of beroepsonderwijs en volwasseneneducatie van de tweede graad. 3 Aan deze opleiding is bij ten minste één instelling een Ad verbonden. Onderwijs (instroom met havo-diploma) nr

Opleidingen

NT

NG

EM

CM

1.

B Aardrijkskunde2

*

*

*

*

2.

B Algemene economie2

econ of m&o

econ of m&o

*

econ

3.

B Basisonderwijs, opleiding tot leraar

*

*

*

*

4.

B Beeldende kunst en vormgeving, docent1

*

*

*

*

5.

B Bedrijfseconomie2

econ of m&o

econ of m&o

*

econ

6.

B Biologie2

*

*

biol of biol of nlt nlt

7.

B Bouwkunde I en II2,3

*

*

*

wisA of wisB

8.

B Bouwtechniek I en II2,3

*

*

*

wisA of wisB


2015-2017

Onderwijs (instroom met havo-diploma) nr Opleidingen

NT

NG

EM

CM

9.

*

*

*

*

10. B Dans, docent1

*

*

*

*

11. B Duits2

dutl

dutl

dutl

dutl

12. B Economie2

econ of m&o

econ of m&o

*

econ

13. B Elektrotechniek I en II2,3

*

*

*

wisA of wisB

14. B Engels2,3

*

*

*

*

15. B Frans2

fatl

fatl

fatl

fatl

16. B Fries2

*

*

*

*

17. B Geschiedenis2

*

*

*

*

18. B Gezondheidszorg en welzijn2,3

*

*

*

*

19. B Godsdienst2

*

*

*

*

20. B Informatie en communicatie technologie, docent2,3

*

*

*

wisA of wisB

21. B Installatietechniek I en II2,3

*

*

*

wisA of wisB

22. B Islam-godsdienst2

*

*

*

*

23. B Lichamelijke opvoeding1

*

*

*

*

24. B Maatschappijleer2

*

*

*

*

25. B Mechanische techniek I en II2,3

*

*

*

wisA of wisB

26. B Mens en maatschappij2,3

*

*

*

*

27. B Mens en Technologie2

*

*

*

wisA of wisB

28. B Motorvoertuigentechniek I en II2,3

*

*

*

wisA of wisB

29. B Muziek, docent1

*

*

*

*

30. B Natuurkunde2

*

nat of nlt #

#

31. B Nederlands2

*

*

*

*

32. B Omgangskunde2,3

*

*

*

*

33. B Opleiding tot Leraar Nederlandse Gebarentaal (NGT)/ Bacheloropleiding tot Tolk NGT1,2,3

*

*

*

*

34. B Opleidingskunde

*

*

*

*

35. B Pedagogiek2

*

*

*

*

36. B Scheikunde2

*

*

#

#

37. B Spaans2

*

*

*

*

38. B Techniek2,3

*

*

#

#

B Consumptieve techniek I en II2,3


2015-2017

Onderwijs (instroom met havo-diploma) nr Opleidingen

NT

NG

EM

CM

39. B Technisch Beroepsonderwijs3

*

*

*

wisA of wisB

40. B Theater, docent1

*

*

*

*

41. B Verzorging/ huishoudkunde2

*

*

*

*

42. B Verzorging/ gezondheidskunde2

*

*

*

*

43. B Werktuigbouwkunde I en II2,3

*

*

*

wisA of wisB

44. B Wiskunde2

*

wisB

wisB

wisB

1 Voor deze opleiding gelden aanvullende eisen ex art 7.26 dan wel artikel 7.26a van de Wet op het hoger onderwijs en wetenschappelijk onderzoek. 2 Opleiding tot leraar voortgezet onderwijs en/of beroepsonderwijs en volwasseneneducatie van de tweede graad. 3 Aan deze opleiding is bij ten minste één instelling een Ad verbonden. Taal en cultuur (instroom met havo-diploma) nr

Opleidingen

NT

NG

EM

CM

1.

B Autonome beeldende kunst1

*

*

*

*

2.

B Beeldende kunst en vormgeving1

*

*

*

*

3.

B Circus and Performance Art1

*

*

*

*

4.

B Circus Arts1

*

*

*

*

5.

B Cultureel Erfgoed

*

*

*

*

6.

B Dans1,3

*

*

*

*

7.

B Film en televisie1

*

*

*

*

8.

B Muziek1,3

*

*

*

*

9.

B Muziektherapie1

*

*

*

*

10.

B Theater1

*

*

*

*

11.

B Vormgeving1,3

*

*

*

*

1 Voor deze opleiding gelden aanvullende eisen ex artikel 7.26 dan wel artikel 7.26a van de Wet op het hoger onderwijs en wetenschappelijk onderzoek. 3 Aan deze opleiding is bij ten minste één instelling een Ad verbonden. Techniek (instroom met havo-diploma) nr

Opleidingen

NT

NG

EM

CM

1.

B Advanced Sensor Applications

*

wisB

#

#

2.

B Applied science

*

*

#

#

3.

B Aquatische ecotechnologie

*

*

#

#

4.

B Archeologie

*

*

*

*

5.

B Autotechniek3

*

nat of nlt

#

#

6.

B Automotive

*

nat of nlt

#

#


2015-2017

Techniek (instroom met havo-diploma) nr Opleidingen

NT

NG

EM

CM

7.

B Aviation

*

nat of nlt

nat

#

8.

B Bedrijfsmanagement mkb

*

*

*

wisA of wisB

9.

B Bedrijfswiskunde

*

*

wisB

wisB

10. B Bewegingstechnologie

*

*

*

wisA of wisB

11. B Bio-informatica

*

*

*

wisA of wisB of nat

12. B Biologie en medisch laboratoriumonderzoek3

*

*

#

#

13. B Biometrie

*

*

*

wisA of wisB

14. B Biotechnologie

*

*

#

#

15. B Bouwkunde3

*

nat of nlt

wisB + nat

#

16. B Bouwmanagement en vastgoed

*

*

*

econ + (wisA of wisB)

17. B Bouwtechnische bedrijfskunde3

*

*

*

#

18. B Built environment

*

nat of nlt

#

#

19. B Business Management3

econ of m&o

econ of m&o

*

maw, econ of m&o

20. B Chemie

*

*

#

#

21. B Chemische technologie3

*

*

#

#

22. B Civiele techniek3

*

nat of nlt

#

#

23. B Climate & Management

*

*

*

wisA of wisB

24. B Communication and multimedia design

*

*

*

wisA of wisB

25. B Creative Media and Technology

*

*

*

wisA of wisB

26. B Elektrotechniek

*

nat of nlt

#

#

27. B Embedded Systems Engineering

*

nat of nlt

#

#

28. B Energie- en Procestechnologie (AOT)

*

nat of nit

#

#

29. B Engineering

*

*

*

#

30. B Engineering, design and Innovation

*

nat of nlt

nat

#

31. B Forensisch onderzoek

*

nat of nlt

#

#

32. B Game architecture and design

*

*

*

*

33. B Geodesie

*

*

*

#

34. B Gezondheidszorgtechnologie

*

*

*

#

35. B HBO-ICT

*

*

*

*

36. B Human technology

*

*

*

wisA of wisB

37. B Industrieel product ontwerpen

*

nat of nlt

nat

#

38. B Industriële automatisering

*

nat of nlt

nat

#

39. B Informatica3

*

*

*

*

40. B Information Security Management

*

*

*

*


2015-2017

Techniek (instroom met havo-diploma) nr Opleidingen

NT

NG

EM

CM

41. B International Maintenance Management *

*

*

#

42. B Kunst en techniek1

*

*

*

wisA of wisB

43. B Logistiek en technische vervoerskunde

*

*

*

#

44. B Luchtvaarttechnologie

*

nat of nlt

#

#

45. B Maritiem officier1

*

nat of nlt

#

#

46. B Mechatronica

*

nat of nlt

#

#

47. B Mediatechnologie

*

*

*

wisA of wisB

48. B Milieugerichte materiaaltechnologie

*

*

#

#

49. B Milieukunde3

*

*

schk

#

50. B Mobiliteit

*

*

*

#

51. B Netwerk infrastructuur design

*

*

*

wisA of wisB

52. B Ocean Technology

*

nat of nlt

#

#

53. B Orthopedische technologie

*

*

#

#

54. B Ruimtelijke ordening en planologie

*

*

*

#

55. B Scheepsbouwkunde3

*

nat of nlt

#

#

56. B Stedenbouwkundig Ontwerpen

*

*

*

*

57. B Technische bedrijfskunde3

*

*

*

#

58. B Technische commerciële confectiekunde *

*

*


59. B Technische commerciële textielkunde

*

*

*

wisA of wisB

60. B Technische informatica3

*

*

wisB

wisB

61. B Technische natuurkunde

*

nat of nlt

#

#

62. B Watermanagement

*

*

*

#

63. B Werktuigbouwkunde3

*

nat of nlt

#

#

1 Voor deze opleiding gelden aanvullende eisen ex artikel 7.26 dan wel artikel 7.26a van de Wet op het hoger onderwijs en wetenschappelijk onderzoek. 3 Aan deze opleiding is bij ten minste één instelling een Ad verbonden. Sectoroverstijgend (instroom met havo-diploma) nr

Opleidingen

NT

NG

EM

CM

1.

B Delta Management

*

*

*

#

2.

B HBO-ICT

*

*

*

*

3.

B Windesheim Honours College

*

*

*

wisA of wisB


2015-2017

BIJLAGE D: OPLEIDINGEN WAARVOOR AANVULLENDE EISEN GELDEN VANWEGE BEROEPSPROFIEL Opleiding Aanvullende eisen B Bewegingsagogie / Psychomotorische therapie

Voldoende aanleg en geschiktheid voor de uitoefening van het beroep waarop de opleiding voorbereidt voor wat betreft de ontwikkeling van de vereiste praktische bedrevenheid in bewegingsactiviteiten. Het onderzoek omvat tevens een positieve medische keuring door een arts.

B Creatieve therapie

Voldoende aanleg en geschiktheid.

B Kunst en Techniek

Voldoende aanleg en geschiktheid.

B Logopedie

Benodigde stem-, spraak- en gehoorvaardigheden voor de uitoefening van het beroep waarop de opleiding voorbereidt.

B Management in de zorg Kennis of vaardigheden op het gebied van de gezondheidszorg. B Maritiem officier

Bezit van een geneeskundige verklaring, waaruit blijkt dat betrokkene medisch geschikt is voor de uitoefening van het beroep waarop de opleiding voorbereidt.

B Opleiding tot leraar Voldoende aanleg en geschiktheid. Lichamelijke opvoeding in de eerste graad B Opleiding tot Leraar Benodigde spreekvaardigheid, motoriek en mimiek voor de uitoefening van het Nederlandse beroep waarop de opleiding voorbereidt. Gebarentaal/ Tolk NGT in de tweede graad B Sport en bewegen

Voldoende aanleg en geschiktheid voor de uitoefening van het beroep waarop de opleiding voorbereidt voor wat betreft de ontwikkeling van de vereiste praktische bedrevenheid in bewegingsactiviteiten. Het onderzoek omvat tevens een positieve medische keuring door een arts.

B Sport, Management en Voldoende aanleg en geschiktheid voor de uitoefening van het beroep of de Ondernemen beroepen waarop de opleiding voorbereidt, voor wat betreft de ontwikkeling van de vereiste praktische bedrevenheid in bewegingsactiviteiten. B Verloskunde

Voldoende aanleg en geschiktheid voor de uitoefening van het beroep of de beroepen waarop de opleiding voorbereidt, voor wat betreft de benodigde sociaalcommunicatieve en reflectieve vaardigheden en een beroepsmatig denkvermogen wat betreft de ontwikkeling van het vereiste verantwoordelijkheidsniveau met betrekking tot de risicoselectie in de Verloskunde.

B Verpleegkunde in de maatschappelijke gezondheidszorg

Kennis of vaardigheden op het gebied van de gezondheidszorg.

Lerarenopleidingen en opleidingen op het gebied van de kunst waarvoor aanvullende eisen gelden Opleiding

Aanvullende eisen

Kunstopleidingen B Autonome beeldende kunst

Artistieke aanleg die blijkt uit: • beeldend vermogen, werken vanuit waarneming en vanuit fantasie • gevoel voor kleur, vorm en materiaal • oorspronkelijkheid en eigenzinnigheid

B Circus and Performance Arts

Technische en fysieke vaardigheid blijkend uit: • basis circustechnische vaardigheden en ontwikkelingsmogelijkheden • fysieke mogelijkheden en aanleg • natuurlijke bewegingscoördinatie Artistieke aanleg die blijkt uit: • creativiteit, inlevingsvermogen en zeggingskracht


2015-2017

Lerarenopleidingen en opleidingen op het gebied van de kunst waarvoor aanvullende eisen gelden Opleiding Aanvullende eisen • authenticiteit en originaliteit bij improvisatie en het creëren van circusmateriaal • stijlgevoel en presentatie B Circus Arts

Technische en fysieke vaardigheid blijkend uit: • basis circustechnische vaardigheden en ontwikkelingsmogelijkheden • fysieke mogelijkheden en aanleg • natuurlijke bewegingscoördinatie Artistieke aanleg die blijkt uit: • creativiteit, inlevingsvermogen en zeggingskracht • authenticiteit en originaliteit bij improvisatie en het creëren van circusmateriaal • stijlgevoel en presentatie

B Dans

Technische en fysieke vaardigheid blijkend uit: • basis danstechnische vaardigheden en ontwikkelingsmogelijkheden • fysieke mogelijkheden en aanleg • natuurlijke bewegingscoördinatie Artistieke aanleg die blijkt uit: • zeggingskracht als danser • creativiteit bij improvisatie • originaliteit bij het creëren van bewegingsmateriaal • stijlgevoel en presentatie

B Film en Televisie

Artistieke aanleg die blijkt uit: • creërend vermogen: ontwikkelbare creatieve, vormgevende en verhalende vaardigheden • beelden vermogen: artistieke ideeën tot uitdrukking brengen in een audiovisuele vorm • fascinatie voor het vakgebied: basiskennis van film, televisie en nieuwe media en een brede culturele en maatschappelijke belangstelling • oorspronkelijkheid, eigenzinnigheid, overtuigingskracht en reflectief vermogen Vermogen tot samenwerken die blijkt uit: • persoonlijkheid, werkervaring, toelichting op ingestuurd werk, gesprek of assessment.

B Muziek

Technische en fysieke vaardigheid blijkend uit: • a prima vista spel of zang • gehoor en vaardigheid in solfège • het kunnen spelen of zingen van toonladders met verschillende articulaties • het beheersen van een aangegeven niveau van repertoire • vocaal spel (stemmiddelen, intonatie, adembeheersing, presentatie, talenkennis en ritmiek) of instrumentaal spel (houding, toonvorming, intonatie, adembeheersing, articulatie, dynamiek, frasering, ritmiek en embouchure). • de dispositie om de instrumentele vaardigheden verder te ontwikkelen. Artistieke aanleg die blijkt uit: • repertoire interpretatie • expressiviteit in muzikaal spel • muzikale persoonlijkheid • toonvorming, dynamiek en timing

B Muziektherapie

Technische en fysieke vaardigheid t.a.v. het musiceren die blijkt uit: • vocale vaardigheid eigen hoofdinstrument of instrumentale vaardigheid eigen hoofdinstrument • basale vaardigheid op een akkoordinstrument • a prima vista spel of zang • gehoor en vaardigheid in solfège • het kunnen spelen van toonladders op het hoofdinstrument met verschillende articulaties


2015-2017

Lerarenopleidingen en opleidingen op het gebied van de kunst waarvoor aanvullende eisen gelden Opleiding Aanvullende eisen • het beheersen van een aangegeven niveau van repertoire • improviseren op instrumenten, het eigen hoofdinstrument of stem met als werkvormen: een buitenmuzikaal gegeven of een ‘muzikaal gesprek’ • criteria vocaal musiceren: stemmiddelen, intonatie, ritmiek, adembeheersing, presentatie, talenkennis en de dispositie om de vocale vaardigheden verder te ontwikkelen • criteria Instrumentaal spel: houding, adembeheersing, toonvorming, embouchure, intonatie, articulatie, dynamiek, frasering, ritmiek en de dispositie om de instrumentale vaardigheden verder te ontwikkelen. Artistieke aanleg die blijkt uit: • repertoire interpretatie • expressiviteit in zang en instrumentaal spel • toonvorming, dynamiek en timing B Theater

Technische en fysieke vaardigheid blijkend uit: • dramatische technieken, onderverdeeld in ritme, klank, detail, articulatie, coördinatie, beweging, vermogen tot transformeren en schakelen • vermogen tot concentratie, inleving, gevoelsuiting en observatie. Artistieke aanleg die blijkt uit: • creativiteit, inlevingsvermogen, transformeren en samenspel • zelfacceptatie en authenticiteit, verbeelding en fantasie, verbeelde werkelijkheid en geloofwaardig personage • klank- en tekstgevoeligheid, muzikaliteit • originaliteit bij improvisatie en presentatie

B Vormgeving

Artistieke aanleg die blijkt uit: • beeldend vermogen, werken vanuit waarneming en vanuit fantasie • gevoel voor kleur, vorm en materiaal • oorspronkelijkheid en eigenzinnigheid

Lerarenopleidingen B Beeldende kunst en vormgeving, docent

Artistieke aanleg die blijkt uit: • beeldend vermogen, werken vanuit waarneming en vanuit fantasie • gevoel voor kleur, vorm, materiaal • oorspronkelijkheid en eigenzinnigheid

B Dans, docent

Technische en fysieke vaardigheid blijkend uit: • basis danstechnische vaardigheden en • ontwikkelingsmogelijkheden; • fysieke mogelijkheden en aanleg • natuurlijke bewegingscoördinatie Artistieke aanleg die blijkt uit: • zeggingskracht als danser • creativiteit bij improvisatie • originaliteit bij het creëren van bewegingsmateriaal • stijlgevoel en presentatie

B Muziek, docent

Technische en fysieke vaardigheid blijkend uit: • a prima vista spel of zang • gehoor en vaardigheid in solfège • het kunnen spelen of zingen van toonladders met verschillende articulaties • het beheersen van een aangegeven niveau van repertoire • vocaal spel (stemmiddelen, intonatie, adem-beheersing, presentatie, talenkennis en ritmiek) of instrumentaal spel (houding, toonvorming, intonatie, adembeheersing, articulatie, dynamiek, frasering,


2015-2017

Lerarenopleidingen en opleidingen op het gebied van de kunst waarvoor aanvullende eisen gelden Opleiding Aanvullende eisen ritmiek en embouchure). • de dispositie om de instrumentele vaardigheden verder te ontwikkelen Artistieke aanleg die blijkt uit: • repertoire interpretatie • expressiviteit in muzikaal spel • muzikale persoonlijkheid • toonvorming, dynamiek en timing B Theater, docent

Technische en fysieke vaardigheid blijkend uit: • dramatische technieken, onderverdeeld in ritme, klank, detail, articulatie, coördinatie, beweging, vermogen tot transformeren en schakelen • vermogen tot concentratie, inleving, gevoelsuiting en observatie. Artistieke aanleg die blijkt uit: • creativiteit, inlevingsvermogen, transformeren en samenspel • zelfacceptatie en authenticiteit, verbeelding en fantasie, verbeelde werkelijkheid en geloofwaardig personage • klank- en tekstgevoeligheid, muzikaliteit • originaliteit bij improvisatie • presentatie

BIJLAGE E: OPLEIDINGEN WAARVOOR AANVULLENDE EISEN GELDEN VANWEGE ONDERWIJSCONCEPT

Opleiding

Instelling(en)

Aanvullende eisen

B Hoger hotelonderwijs

Zuyd Hogeschool Stenden Hogeschool Saxion hogeschool NHTV internationale hogeschool Breda

Voldoende aanleg en geschiktheid voor de opleiding, gelet op de organisatie en inrichting van het onderwijs

B Business Administration in Hotelschool The Hague Voldoende aanleg en geschiktheid voor de opleiding, Hotel Management gelet op de organisatie en inrichting van het onderwijs


2015-2017

Bijlage 2 Opleidingen HBO loting en Decentrale selectie Dit overzicht is een overzicht waarin alle numerus fixus opleidingen in het hoger onderwijs in 20142015. Het is niet zeker of voor deze opleidingen in 2015 (en 2016 en 2017 enz.) geloot moet worden. In mei maakt DUO bekend voor welke opleidingen er door de minister zijn aanwezen voor een loting.


2015-2017


2015-2017


2015-2017


2015-2017

Bijlage 3 Dia’s presentatie informatieavond 21 januari 2015


2015-2017

:


2015-2017

Losse bijlagen: inleveren uiterlijk maandag 16 februari 2015 (bij deze gids) vanaf 1 maart 2015)

Recommend Documents