Bijclcvcorpagina; geeftee Hetboek,Veranderend Westland'
MiddelBroekweg 154,2675t
eopend elkewoensdag enzaterdag van1400-16.00 u
diezr.tn veranderd beeldvanplekjes Ofsoms
4:n
,: ,Eeneadeaur:tb@lklr:rrr:rrr,iir:,,,:lrr, belvààrboèkrr.duS,! vefdwenÈn'j",,Een
rÀ of uoekvannottándnàÍ wélof nfetbijhetwèsuand discussie blUven. Toenin 1906hetstatige hoortzalweleen gebouwd Hotel"Amerika" werdwas"DeHoek"echternog 's-Cravenzande gemeente endusWestlandsl ftot1914J. Endathotel"Amerika" zoujuisteenbegripwordenvoor veleWestland€rs: wáfltwieginger nietop zaterdagavond in ,,Het Hotel" ??!Enveeljeugd uitdansen doetdatnog "?Sommige gewoontes Westland steedsl en "Veranderend gebruiken blUken stevigingeburgerd te zLJn gebruiken Vandietypisch Westlandse alszondagmiddag papieren, tuinen, kissies bakkie doen,,,.(met suiketmelk, eensigaar én eengebakkie)misschien eentrpvooreen volgende uitgave(Een woordenboek iseral,,Da's Coud!") misschien ietsals ..Veranderend Westland: Ofanders gezichten vantoen," Wanterverdwlnen natuurlUk niet gezichten alleen bekende dorpsgezichten: ookbekende uit hetdorpverdwrjnen.,,, redere keerweer,,zomaar..... zoloopje samen de honduitte latenin hetPrinsenbos enzoisookdatveranderd... r-np
enverder... Van't Land Inmemoriam: NicKortekaas 4 Veranderend Westland: overhandiging 1eexemplaar 5 pomologen Excursie naarhetwestland in1917 6 Crenspalen 9 Tentoonstellingsenboekennreuws 10 f
uiterlijk1november inleveren bijderedactie!
of derverkofsiudiegroepen. A l g e m e eH n i s t o r i s cShp r e e k u u r
ledere zaterdag van1400tot 1700uurin het Westlands Nluseum, \4iddel Broekweg 154, q (A17 2675 KtHonselersd 621084 1k (tussen HonselersdUk enKwintsheul) Studiegroepen Archeologie, 0174-621084 Cenealogie, 0174627072 Kastelen, 0174-628393 Kerkarchieven, 0174293716 PlaatselUke Historische werkg roepen 0ud-'s-0ravenza nde 0174413073 0ud-Honselersdlk, 0174-627868 Oud-De Liet 0174-514472 0udLoosduinen, 070-3974936 0ud-[/aasla nd, 010-5913959 Oud-Monstet 0174-247245 0ud-Naaldwuk, 0174-629490 0ud-Schipluiden, 015-3808865 OudWateringen & Kwintsheul, 0174-292558
StreekH rstorie ?uinbouwhi6toriewestland l/iddelBroekweg a54,26]5KLHonselersdijk fi174J621A84 Redactie Westlands StreekHistorie IVevrN/[,,1Dahrne ier-Fousert Heliotroop 11,2691HJ's-Cravenzande t4174) 41307s LJ N/ vandenEnde (417 lVaris 41,2681IVP[,/Tonster 4)244315 J A de Brabander (417 W t t e v d L a a n 2 I , 2 2K9 A 1W a t e f i n g e n 4)296909 Distributie Westlands StreekHistor e wordtgratistoegezonden aan donateurs vandeSt StreekenTuinbouwhistorie Westland. Losse abonnernenten In hetWestlands l\,4useum f 12,50; zrjnbeperktLosse nummers te koop(f 3,50) Vormgevingen zetwerl( l\,4aarten Prins,PUB|SYS DTPte NaaldwUk Druk en afwerking Drukkerj BedUn, Monster ISSN 1380-0108 @St Streeken Tunbouwhistorie Westlanc Overnemen vanartikelen uitdit bladistoegestaan, mitsde bron du dellkwordtvermed Deredactie ontvangtgraageenbewrjs-exemplaar
9, nummer4 .4e kwartaal 2000 laargang
'roes'. , De hÉrfSt lnèèf+.',í':1,:í :A:):::Ís, 4,ygVÍ4é:k leekweleensoortement want yyàiè'È':,,àewgést. buienen in november imensénr'',m,U,,dat veelen hardewindtgeenschade). zè Nou""'i''k""rhiéib ze',,.fi'j.èt K p p e ni n d e r u i ,d u sd a a rz o e k e n w ed e g e n e n d r en o g gêzien, tenminste hetisme nietopgevaflen, Ookdèzekêer g o e da a nd e l e gz U nu i te n d e r e s tg a a tn a a dr e k o n U n e n - weereenmooiedruivenprinses in mooiekleding, welkebUveiling in DeLierHer moetu, alser t1,1d voorls,maareens zonderveelbekUks had,omdat,zoalsde modeistegeng a a nk l k e no p m a a n d a g m i dvdaang5 u u r t o t5 u u r l e t i s woordig, precies ja ik zalmaarzeggeneen bUhaarnavel, beslist de moeite (modern waard, stukuithaarkleren wasgeknipt endatmoetkunnen)Ohja,de naamvande prinses wasJessica v.d.Ende, gezaaid Woutheeftbloemkool en dat isinmiddels al een m i s sM a a s d i jdku, sd a tw i l w a tz e g g e nN. o uz ed e e dh e t a a r d i gp l a n t j ez,o d a tw e b i jo p e nw e e re i n dd e c e m b e r , pnma.Ze deelde trissies druiven uitaande mensen dieze beginjanuari in hetwarenhuis kunnenpotenWehebben wildenproeven, Jessica bedankt nogmaals en devolgende m a a rw e e rn e ts o o r tE v ag e n o m e n' t, W a st e n s l o t t d ee keerplaatsen we eenfoto vanje Verderhaddenwe die naamvande eerste vrouw,Hjerbutrekik de conclusie pompoen dat dagnogwataktiviteiten en welwiede zwaarste dievrouwbestwelgoeden mooigeweestzal ztinNumaar v a nN e d e r l a nhda d .D i td e d e nw e i n s a m e n w e r k im n ge t hopendatonzebloemkool-eva dit ookzalzjin.À/aar eerst hettUdschrift lVoesturn Tweehonderd kilowoogde zwaargaanwe dezewintereenputjewrtlofopzettenzoalsdat stepompoenen om vieruur wasde prijsuitreiking Jaap vroegerging Afgelopen zomerhebbenwe penengeteeld M o lu i t N i b b i n x w o u gd i n gm o o im e tv U f h o n d egr du l d e n en dieliggennu ikdit schrUf op hetlandom af te drogen, naarhuis,M'nnigiewasd'r ookmetd'r vriendin N/arloes je hetlof er af tot drie Zuhielpen Veertien dagenmoetdaten dansnU kinderen met het makenvaneenheusehallocentimeter bovendewortelhals, zodathethartvandewit- weenpompoenmet lichtjeDitvondende kinderen prachlof gespaard blUftDaarna allepenenverzamelen l e r dd o o rm i y n en recht- t i g ( s o m m i goeu d e r so o k ) H e tg e h e ew op tegenelkaar zetten,Danstroof gronder over,zodatna g e l i e f d e b e k o o k s t o om f de t e e nh e e r l i j kpea n( 2 5l i t e r ) verloop vantUdhierinde witlofknolletjes weerutrKunnen pompoenensoep Ditginggrifvandehandvoorf,2,50per lopen,zodatwe eenmooiespruitkrijgenHetopzetten Kom,z0datzeom 4 uurloswaren,lk geloofdatwe weer v a nd e k n o l l e kna nj e b i j v o o r b e eol do ki n e e nk a sd o e n , eendaghadden voldingen voorallemensen entoenhet5 zodatJe watvroeger benten watbeterbeschermd teqen uurgeweest waskondenwe de balans opmaken, Wijmoe, vorst, de druivenkas leeg,soepop,maarvande opbrengst kunDelaatste zondagdathet museumopenwasditjaarwas n e nw e d i tj a a rl a t e ns c h o e i elna n g sd e s l o o t k a nM t aar d e t r a d i t i o n e dl er u i v e n v e r k ouoipt d e k a s H e tw a se e n hierover eenvolgende keer. druktevanbelang diedagenwe begonnen meteenkas Croeten, ookvande werkers van2000(ziefoto) Usbrand vanEendenburg
9, nummer4.4ekwartaal Jaargang 2000
i:
'Van 0 o 1 4 s e p t e m b e2"0 0 0i s b e e l d e nkduu n s t e n aeanro u d Voorde wisseltentoonstelling WSMtot Westnedergemaakt, tweegroteschilderingen ands MuÈèÍm,Nii Kortekaás land',heefthLjdestuds vaÈrh,ètiWéstl nnedèwèiker: passle waarbU WSN/ in Naaldwuk, vande De,,grote vànNicwashet beeldhouwen, eenvanhettramstation overleden, epn damnende stoomlocomotief prachtig komt binnenhetstation enschilderen konhuook tekenen maardaarnaast s c h i l d e r i nwga sv a nh e t N a a l d w i j k s e vanzunhand, r i j d e nD ea n d e r e heelwatbeelden Erstaanin hetWestland (tuinbouw)onder-Wilhelminaplein wasin dejaren50 toendatnogbusstation waarvan er veleeentvoischWestlands 's-Cravenzandse isde situatie uit en 60vande 20eeeuw 0p hettafereeL vanhet werphebbenOpde binnenplaats ' 1 9 6w 0 eergegeve mne t d e t o e nn o gb l a u w - w l t W t eS N / staathetbeeldvaneendruivenkrentster, stadhuis het autobussen, in 's-Cravenzande staatop het Vaartplein Eveneens Westland' wisseltentoonstelling'Veranderend in zijnhanden, Inde huidige beeldvaneentuindermeteenvaarboom genoemde vande schilderingen ookde hierboven vanzunschuit. In MaasdUk staat hebben op devoorplecht staande gekregen eenplaats en deWSM-autobus ke n irn K w i n t s h evual n WSM-tram e e nb e e l dv a ne e ns p r u i t e n p l u k e uiverwagen eentuindermeteenzogenaamde tuinvan werkteNicgraagin de historische N a a sdt e t u i n b o u w o n d e r w e r pheene f tN i co o ka n d e r e Alsbuitenmens gemaakt, openingvande historische Hendrik dat het museumBijde officiële zoals eenbeeldvanFrederik beelden over er eenboekjemet informatie in Honselersdlk ln detuin tuin in 1995verscheen voorde Nederhof zichbevindt , i ch e e f th i e rt o e nd e s a te r r nd e t u i nt e z i e nw a s N OnsTrefpuntin Naaldwijk staathet a l l e w vanhet bejaardenhuis waarbU huvande mooisteplekjes illustraties voorgemaakt, beeldoudemanmetkleinkind heeftgemaaktret boekje eenheleseriepentekeningen geworden in hetmuseum, isnogte verkrlgen Dat metdezetekeningen bijhetmuseum, Nicisin 1995medewerker rí* 'tl w a sn o g v o o r d e o f f i c i ê l eo p e n i n gv a n h e t n i e u w e $r bUde Westlands N/useum, HUheefttoenooknoggeholpen l:' werkzaamheden metzunreguliere voorhet nieuwe Eind1995isNicgestopt vande permanente expositie inrichting v o o rh e t m u s e u mo, m d a th i j m e e rt i j dw i l d ev r i j m a k e n MUSCUM Welkwarnhltnog kunstactiviteiten voorzijnbeeldende óf om op langsom eensgezellig bl te kletsen regelmatig opte doenvoornieuwwerk detuininspiratie | , P v
, v v
d
Hetwasdanookeengroteschokom te horendat hUernwerddater geenhoopop stigziekwasen alsneiduideluk genezrng was,
wasin str.tl en op eenmanierdiepastebuNic Zunafscheid huis,waarbU de Debegrafenisstoet vertrokte voetvanzrJn beschilderde kistop eenmet een in eenmooizeemotief paardbespannen werd naarde begraafplaats boerenkar gereden, waser gelegenheid tot condoNade begrafenis l e r e ni n z i j ns t a m k r o e g ' DSel i m m e r i c kw' a, a r b i dj e gedachten vrolrtke Nickonnogevennaarde vrUwel altUd denuitgaan Wezullen hemmissen
, ,^!\ t=-----í-;=--=-_
)
'v)
.. _ -/ ,i( Jï^
..ot
zelfportret,juni 2000
r-'
jaargang 9, nurnmer 4 . 4ekwartaal 2000
boekvaneendVhamische streek' verschenen. DeWestlandse historische werkgroepen enverenigingenvanzijngrondgebied aanDenHaag ên de W€stlandsêAmateuíiirFotografen rrVeren igjng hebben ruimtweejaaraandit boekgewerkt. ZezrJn er in geslaagd eenprachtrg fotoboekte maken,dat op eentreffende wijzede veranderingen beschrijft en in beeldbrengtdie g e d u r e n ddee a f g e l o p ehno n d e r jda a ri n h e tW e s t l a n d hebbenplaatsgevonden
datmet MaasdtJk en HonselersdUk de grooten Naaldwrtk, in hetWestland vormt ViaDeLiereindigtde stegemeente v a nh e t W e s t l a nidn a r t i k ee n r e e k as a nd e o o s t r a n d 't Maasland enSchip uiden(metDenloornen Woudt)
H e tb o e ki s n i e ta l l e e nb e d o e l a d l st e r u g b l i kh,e t g e e f t t e v e n sd e h e d e n d a a gssiet u a t i w e e e r D o o rs t e e d sp e r onderwero eenoudezwart-witfoto en eenrecentekleurenfotovandezelfde naastelkaarop te nemen, situatie wordendeveranderingen in hetlandschap, de gebouwen, plaats, de infrastructuur, de recreatie en,nietin de laatste d et u i n b o u w s c h e r pi n b e e l dg e b r a c hItn. t o t a a kl o m e n ruimhonderd verschillende onderwerpen aanbod.Voor gereserveerd elkonderwerp zijntweepagina's voorde afbeeldingen ende begeleidende tekst geschreven Detekstenzr1n doorde ledenvande plaatselUk e h i s t o r i s c hwee r k g r o e p eenn v e r e n i g i n g eDn eo u d e foto'szunafkomstig uit archieven en uit particuliere collecties Denieuwe foto'szUnvooreenbelangrUk deelgemaakt d o o re e na a n t ael n t h o u s i a slteed e nv a nd e W e s t l a n d s e A m a t e uFr o t o g r a f eVne r e n i g i ndgi,ed a g e no p p a dz i j n geweest om hunplaatjes te schieten H e tb o e ki s i n g e d e e lnda a rg e m e e n teen p e rg e m e e n t e weernaardorp Dereeksartikelen enfoto'sstartmet Hoek geendeelvanhetWestland vanHolland, weliswaar officieel m e e r ,m a a rh i s t o r i s cehn g e o g r a f i s chho o r tH o e kv a n Holland er zekerbu Langs de kustkomenvervolgens aan b o d ' s - C r a v e n z a n( m d ee tH e e n w e gN) ,/ o n s t e( m r e tT e r H e U deen P o e l d Uekn) L o o s d u i n eLno o s d u i n e i sna l l a n g onderdeel vanDenNaag,maartot voorenkeletientallen j a r e nt o c h e e ne c h tW e s t l a n dt u s i n b o u w d o repn n o g steedsheefteengrootdeelvande bevolking eensterke binding methetWestland
H e te e r s t ee x e m p l a va ar nh e t b o e ki so p d o n d e r d a2g6 oktoberin hetWestlands Museum aangeboden aanlr D. L u t e i j nv,o o r z i t t evra nh e t I n t e g r a a 0 ln t w i k k e l i n g s p l a n Westland. BUdiegelegenheid heeftde heerLuteijn tevensde fotogeopend expositie dieter gelegenheid vande verschUning vanhet boekin het museumis ingerichtDezetentoone a a n d enno gi n h e tW e s t l a n d s s t e l l i nzga ld e k o m e n d m |\/useum te zienzUn Hetruim250bladzUden dikkeboek,datisgebonden in een h a r d eb a n d ,i sv o o rf . 4 9 , 5 0t e k o o pb i j h e t W e s t l a n d s M u s e u mM, i d d eBl r o e k w e1g5 4i n H o n s e l e r s dO Uokkd e meeste Westlandb se o e k h a n d ehl e s b b e nh e t i n h u i s Degenen drevoorafhebbeningetekend kunnenhetboek tegenbetaling vande intekenprUs vanf.42,-afhalen bLjhet museum. Hetmuseumisgeopend vandinsdag totzaterdagvan1400uurtot1700uur Alsu eenmooirelatiegeschenk zoektof eenkadovoorde komende feestdagen datzekerin desmaak zalvallen, zoek dannietverder
jaatgang 9, nun"rer4. 4ekwartaal 2000
te utrèàtrt, derBijnt
r 10augustus 1917 rftlt
Dedag r íedreíééí :excÍisie n a:ar,,hét''W0ítland. voorii,ih,áá geweestin Vergadering" ervoorwas er een,Algemeene vergaNade gebruikelijke het Kurhaus te Scheveningen, werder doorde heerK,Wiersma derpunten op de agenda e e nv o o r d r a c hgte h o u d e on v e r" D ef r u i t t e e l itn h e t eenboekjeversWestland"Erwerdaande deelnemers eenartikel informatie, de dagindeling, trektmet allerlei van en eenbeschruving overDefruitteeltin hetWestland Hetpostadres op dezeexcursiedete bezoeken bedrrlven in Monster, waartussende middagwasHotelP Ooemans geserveerd, dageenkoffiemaalwerd 's vertrokmenvanuitverOmkwartvooracht ochtends per om vandaar Haagse hotelsnaarde LUnbaan schillende Voorfietsers was te maken, tramde reisnaarhetWestland aanwUzing te lezen: in hetprogramma devolgende FIETSERS. ZIj, die gebruik wenschente maken van hun rijwiel, moeten den weg volgen, welke op het kaartje is aangegeven, waar de andere deelnemers(sters)de reis per tram maken zullen de fietsers snel moeten rijden om niet achter te komen. De tijden van bezichtiging voor de verschillende inrichtingen kunnen in verband met de rijtijden van de tram niet worden gewijzigd.
in aande Proeftuin ln de ochtenduren stondeenbezoek aande PerzikNaaldwuk op het programma, eenbezoek vande kwekerU vande heerJac,Hofland op loopafstand gelegen naeenrit met de tram, Proeftuin en vervolgens, grngmende DruivenkwekerLj NieuwHonsel bezichtigen aandefruitDeochtendwerdafgesloten met eenbezoek e n g r o e n t e v e i l i nt eg P o e l d i j kN ad e k o f f i e m a a l t ii.nt d gebracht aandefruitN/onster werdom 2 uureenbezoek kwekerrl vande heerJ.vanLeeuwen. Tenslotte staptemen waarnogde opnieuwop de tramof defietsnaarPoeldUk, met eenbezoek f ruitkwekerij vande heerW v d Knaap werdvereerdOmvieruurin de namiddag wasde excurde deelnemers weernaarDen sieafgelopen envertrokken r,aag. Hetisde bedoeling om u in StreekHistorie te latenmeelewerdverstrekt, zenin het boekjedataande deelnemers Hieronder volgtnu de beschruving vande proeftuinen de kwekeruen diebezocht werden, Detekstnemenwe letterlUkoverindetoengangbare spelling DE PROEFTUINTE NAATDWIJK DeProeftuin werdopgericht in 1900enin 1901in explotatie genomen. Hij beslaat een oppervlakte van2,25 H.A. Vóór de inrichting tot proeftuin werd op het terrein het tuinbouwbedrijf uitgeoefend.De verschillendeoude druivenmuren, welke den tuin in de breedte doorsniiden ziin dan ook reeds van ouderen datum.
genomen. De tijd ontbreekt ons, om het geheele bedriif èn allé proevm na tér,,gáán.'S1e&ts'eenklein"deel van den tuin kan worden bezichtigd en geldt ons bezoek speciaal het vervroegen van producten door middel van het inbrengen van stoom in den bodem. Deze proef is in den Proeftuin reeds sedert 1913met steedsmeer succesgenomen bij asperges, meloenen en komkommers. De wijze van aanleg van de stoomverwarming zal worden getoond. Tevenswordt nog bezichtigd een druivenkas beplant met verschillende soorten,teneinde na te gaary welke druiven het beste voor de cultuur zijn Als de beste worden thans aanbevolen: - Gross Maroc (blauw) groote korrel, smakelijk, vroeger dan de Gross Colman, rijpt in koude kas. - Appleytower (blauw) kruising van Frankenthaleren Black Alicante, tros vrij gelijk Alicante, schil dunner. - Duke of Buccleugh of Westlandia (wit) mooie tros, groote -
korrel, smaak zeer goed. Royal Muscadine (wit) zeer goed voor buitenplaatsery korrel niet groot, doch smaak zeer goed, niet gemuskeerd.
PERZIK-KWEKERIJ VAN DEN HEERJAC.HOFLAND TE NAALDWIJK De Kweekerij van den heer Hofland ligt in de Geest. Het hoofdbedrijf van den heer Hofland is perzikcultuur. De perzikkas, welke gebouwd is in den vorm van een warenhuis bestaatuit 2 deelerywelke totaal 8000M'groot zijn. Dit glascomplex werd gebouwd in 1911 -1912en de oudste boomen, welke erin staangroeien daar dus 5 jaar. Het sortiment is vrij uitgebreid en bestaat o.m. uit: Amsdery Sneed, Rouge de Mai, Maiflower, Montagne, Bon Ouvrier, Waterloo, SeaEagle,Elberta, enz. totaal zijn hier ongeveer 600 boomen onder glas geplant, welke alle tegen draad worden geleid De ruimten tusschende boomen worden benut tot het kweken van groenten. Het geheele complex wordt verwarmd door centraleverwarming, welke echter in den winter 1916 -1917niet werd gebruikt. Alles is dit jaar dus zonder verwarming gekweekt, vandaar dat de late soorten bij ons bezoek nog niet geplukt zljn.De pluk der vroege soorten is afgeloopen. De bemesting geschiedtmet stalmesten kunstmest. In 19161917werd gemestmet bloedmest,wat zeer goed voldoet. I n 1 , 9 1 6w e r d e n o n g e v e e r 1 8 0 0 0 0 p e r z i k e n u i t d e z e k a s geoogst.De kweekkas wordt thans gebruikt voor Spaansche peper. Het terrein was vroeger duingrond en is afgegraven voor den aanlegvan de tram. De groeikracht der boornen is sterk. Hier is goed te zien hoe een perzik zich onder glas in enkele jaren tot een grooten boom kan ontwikkelen.
jaargang 9, nummer4 .4e kwataal2000
KWEEKERIJ,,NIEUW.HONSEU r C. van den Berg.
KWEEKERIJVAN DEN HEERJ.VAN LEEUWEN TE MONSTER.
kweekerijwerd opgerichtin 1900.De kweekerijheeft
Hoewel op dezen kweekerij groot ongeveer 4 H.A. ook meerdere kassen voorkomery is toch het hoofddoel het bezichtigen van de muren begroeid met prachtige leiboomen peer. In dezen tuin zijn de murery welke vroeger beplant zijn geweest met druivery niet behouden voor de druiventeelt, door er glas
een oppervlakte van 4.76 H.A. waarvan 2.5 H.A. onder glas is gebracht en wordt beteeld met druiven. Het aantal kassenbedraagt 80 stuks. Voor de oprichting was het terrein weiland. Het eerste jaar werden 4 kassen gebouwd, welk aantal geregeld werd vermeerderd. Behalve een klein deel van een der kassen is alles beplant met Cross Colman, de druif voor export. Bij den aanleg wordt Frankenthaler en Gross Colman geplant. De eerste wordt echter verwijderd, zoodra de laatstede ruimte noodig heeft.
voor te plaatsery doch zijn de druiven geheel opgeruimd en de muren beplant met verschillende soorten peren. De snoei dezer boomen is zeer kort. In den zomer wordt drie maal het gewas sterk tot op de benedensteoogen ingenepen. Het resultaat hiervan is, dat de bloemknoppen zich zeer kort op de gestelde takken vormen. De afstand der gesteltakken
A1 de kassen worden verwarmd. Een groep kassen groot 4400
kan daardoor ook zeer kort zijn en bedraagt 3 steendikten (_15 cm) De boomen zljn dit jaar buitengewoon rijk beladen. Wij vestigen er echter den aandacht op, dat het Íruit zeer mooi verdeeld hangt en tot aan het hart van den boom volop vruchten hangen. Deze cultuur is zeer mooi en voor ons land a11eenin het Westland waar te nemen. Het regelmatig hangen
Mt wordt verwarmd door stoom, de overige kassen door warm water. Het is echter wel mogelijk, dat op den duur de stoomverwarming wordt uitgebreid. De oudere kassenzijn van hout gebouwd (20).Later zijn uitsluitend betonkassengebouwd. De Cross Colman is een druif, welke in Nederland weinig gevraagd wordt en bijzonder geschikt is voor de verzending. De druiven van deze kweekerij werden voor den oorlog hoofdzakelijk rechtstreeksnaar Engeland verzonden. Een deel ging naar Amerika, terwijl slechts een klein deel in Nederland bleef. Voor deze verzending heeft de N.V. een speciale verpakking. De gemiddelde oogst bedraagt gedurende de laatste 4 jaren 150.000- 160.000 pond per jaar. De oogsttijd der druiven valt van begin augustus tot einde October. Tijdens den krenttijd bestaat het personeeluit ongeveer 30 menschen, terwijl in den overigen tijd de kweekerij wordt onderhouden door 15 personen. Normaal worden in dit bedriif 60 x 10.000K.G. kolen verstookt. Behalve druiven wordt in de kassen nog snijgroen gekweekt (Asparagus Sprengeri). Toï1912 was een gedeelte van het terrein groot 1 H.A. water. Dit is gedempt en wordt steedsbeteeld met tomaten. Alleen dit jaar is in verband met de voedselvoorzienino de teelt eenigszins gewrjzigd.
der vruchten wordt verkregen door dunnen. Verder wil1en wij er nog op wijzen, dat enkele soorten o.a. Triomphe de Vienne, welke niet voldoende vruchtbaar warery voor eenige jaren werden geringd. De bandschors, welke werd verwijderd, is zeker 2-4 cM. breed, hetwelk in de meeste gevallen het afsterven van den boom tengevolge zou hebben gehad. Hier zljn de boomen goed blijven doorgroeien en vruchtbaar geworden. De muren zijn gebouwd omstreeks1860.De druiven zijn ongeveer 14 jaar geleden opgeruimd, terwijl de oudste peren 25 jaar oud zullen zrjn. De bemesting geschiedt met vruchtboomenmest, een gemengde mestsoort met toevoeging van patentkali en kalk. De boomen groeien uitstekend, zijn zeer gezond en worden eens in het voorjaar kort voor den bloei bespoten met Bord. pap. In den winter wordt de laatste j aren bespoten met vruchtboom-carblineum. Als soorten zijn hier aangeplant: Louise bonne d'Avranches,BeurréClairgeau, Calebassed'été,Triomphe de Jodoig+ Bon cretien Williams, Conseiller à la Cour., Clapp's Favorite, Triomphe de Vienne, Bonne d'Ezée.Doyenné du Comice, Dubbele Beurré, Beurré Diel, Dr. ]ules Guyot, Marg. Marillaf Min. Dr. Lucius, Souvenir du Congres, Bergamotte de Pacques,Beurré Bachelieq ConÍerence, Beurré Napoleon Williams Duchesse. Overigens is hier nog te zien een boomgaardje met tusschenplanting van bessen,zoals vroeger in het Westland veel is aangeplant. Enkele der muren zijn gebruikt voor het bouwen
gaar100-jarigbestaan! ,,NieuwHonsel"aierdeonlangs (Nieuweweg, Honselersdijk)
van kopkassen. Twee muren zijn nog gedeeltelijk beplant met oerziken.
jaargang 9, nummer4 . 4ekwartaal 2000
ten den. Een sma1,doch nr.1n d e g elij ke af standèn door snedéí1rr'et':íw::dr e :$Lttren; :ds oo4* druivenmuren. De meestedezer muren zijn nu benut om er kassen tegen te bouwen. De eerste kas bij den ingang is een kopkas/ waar de oude druif van de muur onder het tegenwoordige looppad door is gelegd naar de glaszijde en daar weer omhooggeleid wordt. Dit systeemtreft men in de oude muurkassen nog veel aan. Ook de tweede kas geeft hetzelfde te zien. Deze kas was eerst slechts 2 M. breed, doch is later verbreed teneinde de druif beter gelegenheid tot groeien te geven. In deze oude kassen treft men algemeen aan de Frankenthaler. Tegen de muren buiten werd vroeger bijna uitsluitend deze druif gekweekt. De derde kas is van lateren datum, een tweezijdige kas met Black Alicante In kas vier, welke weer tegen een muur
De dr,uiven tègen de muren wèrden opgeruimd voor ongeveer 10 tot12 jaar De hooge muren zijn beplant geweest met abrikozen. Thans zijn nog enkele muren beplant met peren enz. De strooken grond tusschen de muren worden gebruikt voor het teelen van vroege aardappelerygroenten en bessen, terwijl ook op verschillende plaatsen nog appel en perenboomen groeien. Langs de sloot staat een rij pruimen (Tonneboer), welke zwaar beladen zijn. Het geheeleterrein is ongeveer 3 H.A. groot.
gebouwd is, staat de oude druif nog langs de muu4, terwijl langs het glas nieuwe boomen geplant zijn.
Men ziet op deze tuin de ontwikkeling van den tuinbouw. Hoe men eerst is begonnen met het bouwen van muren, om de druif een gunstige plaats te kunnen geven. Voor deze muren werd later glas geplaatst, terwijl men thans reeds
Kas vijf is beplant met Frankenthaler en perzikery beide tegen het g1as,een van beiden zal wel moeten vervallen. Kas zes en zeven zijn gebouwd tegen muren. In de eerste
bezig is den grond, welke tusschen de muren gelegen is ook Iangzaam aan onder glas te brengen. Steedshooger moet de productie worden. Bij stijgende grondprijzen, gebrek aan
staan o.a Witte druiven, in de tweede vinden wii de Gross Maroc.
arbeidskrachten,enz. enz. moet ook de productie worden opgevoerd.Dezekweekerij geeft een interessantbeeld, op welke wijze de teelt steedsmeer intensief wordt.
De achtstekas is juist voor den oorlog (1914)gebouwd en beplant met Frankenthaler. Duidelijk is hier te zien in welk een korten tijd een kas met druiven volgroeid kan zijn.
Totzoverdebeschrr.tving vandezekwekerrlen anno1917 voordedeelnemers aandeexcursie.
,,,],.E RI\ET bestuur,medewerkers en redactiewensenu
het Westlands Museumiseenpoosop internetáanwezig geweest viade server vanPUBLISYS V i aw w w . p u b l i s ny lsl s t r e e k h i s t o w r ia e sa l l e st e v i n d e n m b t hetWestlands lVuseum en hetbladStreekHistorie. Sinds enigetUdishetmuseumin hetbezitvaneeneigen domeinnaam endusveelmakkelUker te vinden,
prettigefeestdagen www.westlandsmuseum.nI eneenhistorisch 2001
Ookhetemail-adres isaandezenieuwe sitatie aangepast: e r k o m e nv e r s c h i l l e n ad de r e s s e a n f,h a n k e l i vj ka nd e bestemming marvoorlopig ishetmuseumaante schruven methetadres
info@westla ndsmuseum.nI Wehoudenu viade siteen viadit bladop de hoogtevan deverdere ontwikkelingenl 9, nummer4.4e kwartaal 2000 )aargang
g[ [é n dià,,,,nrèèÈtè111,Westl Eên àànïáI j áièÈ gelèd,e4:rr:ti andse gemeensten bjj de invalswegen kleurige bordenmet het gemeentewapen geplaatstlVenzouze kunnenbeschouw e na l su i t r o e p t e k e nhsi e: rb e g i ndt e g e m e e n t.e. . . D . e LierlEensoortgrenspaal dus,AlleenMaasland hadaleerdergrensstenen, metde naamMaasland eringegraveerd. Vanouds diendeeengrenspaal of -steenom de grenste markeren Al in hetOudeTestament vande bUbel komen d e w o o r d e ng r e n s p a a e ln g r e n s s t e evno o r ,E ni n d e grensmet negentiende eeuwwerdde geheleNederlandse Duitsland en België vanmarkeringen voorzien,
aatst,,,bij-dé Dèt.vvèèrdÈr.li]Èà,à,ir Wèrd,grepl Leébfuig,hst:inrÈ weggemoffelde in de Leeweg enigszins bruggetje naast hetkruisount Westerlee. DeLierzouzorgdragen voorde plaatsing bUde bruggen gegraven overhetTwetkanaal, datjuistin 1895/1896 werd, E e nb i jd e w o n i n gv a nL S t a a l d u i n(ennud i e r e n p e n s i o n DUckhorst) en eenbUde Nieuwe Woning aande StrUp, aan hetnoordeluk eindevanhetnieuwe kanaal, In maart1896arriveerden de brllJzergieterrl de Prinsvan Oranje in DenHaaggegotenpalen, Aande enezUde wasde gemeente naamvande NaaldwUk en aande anderezijde dievanDeLieringegoten M e td e a n d e r eg e m e e n t eznu l l e no v e r e e n k o m s t i g e afspraken omtrentde plaatsing en de kostenverdeling zUn gemaakt,
Wetreffenin het archiefvande gemeenteDeLierook g e g e v e nasa no v e rd e p l a a t s i nvga ng r e n s p a l eana nh e t e i n d ev a nd e n e g e n t i e n de e u wd, u sr u i mh o n d e rjda a r geleden, tussende gemeenten NaaldwUk en DeLier, Niet WieverantwoordelUk wasvoorhetinitiatief om de palente gebied plaatsen uit noodzaak om hunbeider af te bakenen, maar is nietin het NaaldwUkse archief te achterhalen meeralsversiering of kennisgeving aande reiziger. Hetzoubestkunnendatde UzergieterU zelfop het ideeis g e k o m eo n m d e g e m e e n t e b e s t u rhei en r v o owr a r mt e 0p 29oktober1895stelden B en W vanNaaldwijk aande gemeentebesturen vande aangrenzende maken, om zo eenmarktte creëren voorhaarproducten jaargeleden g e m e e n t e(nD eL i e rM , a a s l a n d , ' s - C r aOok - honderd wistmenwelhoedaarmee om venzande, N/onster en Wateringen) voor te gaan, grenspaom voorgezamenluke rekening lenopte richten langs deverbindingswegen Eenvoorbeeldtekening wasbijge- KrUn vanDr'Jk, Werkgroep Oud-De Lier voegd Hetvoorstelwerdin de gemeenteraad vanDeLierbesproken en goedgekeurd palenbedroeg Deprr.ts vande gietUzeren f 6 , 5 0p e rs t u kp l u st r a n s p o r t k o s t e n , V o o rD eL i e rz o ud a t u i t k o m e o n0 een 's-Craventotaalvan f .14,--Maasland en z a n d es t e m d e ne r o o k m e ei n ,t e r w i j l N/onster enWateringen vanwege de kost e n a f z a g evna np l a a t s i n g . ' s - C r a v e n zandesteldenogalsvoorwaarde datde n a m e nv a nd e g e m e e n t e0np d e p a l e n nietalleenmetverfaangebracht werden, maardaaringegotenzoudenworden, geschiedde Aldus D e L i e re n N a a l d w i sj kp r a k e n afdat --i{aaidwUk voorplaatsing zouzorgenbrJ hetOudendUksepad aande Leeheul en bUde Leebrug, Degemeentegrens liep destUds noglangsde OudeDUk, diehalverwege westerlee en de Maasdlk op de Oranjesluisweg uitkomtDebrugdie d a a rn o g l i g t , h e e t t eb l l j k b a adr e Leeheul zijner nog lezersdie dezeoude ca 1 meter hogegietijzeren grenspalengekendhebben? 9, nummef4 . 4ekwartaal 2000 )aargang
TENTOONSTELLINGEN
BOEKEN
Historisch Jaarboek2000 |n het Westlands Museumzalde komende maanden de oktoberisdeel15vanhet Historisch Jaarboek foto-expositie te zienzUnter gelegenheid vande verschU- Afgelopen overhet ningvanhetboekVeranderend Westland Westland uitgekomenDezekeermet artikelen het middelWestland utt1952,Hondenkarren, Streekplan fn Loosduins MuseumDe Korenschuur istm 17 maart e e u w s ek a s t e ePl o l a n e inn l V o n s t esr ,a r c o f a g ei n h e t 2 0 0 1e e nn i e u w e t e n t o o n s t e l l itnegz i e n ' B R A N D El NN W e s t l a n ed n, h e t b e g i nv a nh e to p e n b a avre r v o eirn D e Archeologische Kroniek vanhet L 0 0 S D U I N EI N n d' .e z et e n t o o n s t e l l i n wgo r d ta a n d a c h t Lier.Verderdejaarlijkse g e s c h o n k eana nd e v e l eb r a n d e ni n h e t s t a d s d e e l W e s t l a nedn d e B i b l i o g r a fvi e a np u b l i c a t i eosv e rh e t gaatondermeeruitLoosduinen brandweer vandevoorma- Westland DeArcheologische Kroniek enaandevruwillige gemeente g e b r e i d lige r no p d e o p g r a v i nvga nh e tB e g U n heonf d e b u i Loosduinen In 1696schaften de ingezeteh a n d e V r e e b u r g h l a ai nn' s nenvanLoosduinen eenbrandspuit aan.Hetbeheer werd t e n p l a a t V s reeburga gesteld ondervierbrandmeesters Zuzorgdenookvoorde Cravenzande, straatverlichting, aangebracht in 17770p 1 ianuari 1846 Hetboekisvoorf 19,50te koopbUhetWestlands N/useum werdde brandweer doorde gemeente Loosduinen boekhandeLs Donateurs van over- het bUde meesteWestlandse genomen, Opl juli1923werdalsgevolg vande annexatie hetCenootschap diehet boeknognietin hunbezithebdoorDenHaag hunexemplaar voordejaarwisseling devrUwillige brandweer opgeheven, ben,wordtverzocht Opde tentoonstelling zr.tn velefoto'ste zienvande bran- af te halenbiihetWestlands Museum d e ni n L o o s d u i n eono,ki se r e e nd o o r l o p e n dv ei d e o - e n diavoorstelling Veranderend Westland H e tm u s e u mi st e b e z o e k eonp z a t e r d a g m i d deango p Ditruim250bladzlden dikkeboek,wordtelders in dit blad i e d e r e e r s t ez o n d a g v a nd e m a a n dv a n ' 1 3 Hetisvoorf 49,50te koopbUhetWestlands 0 0t o t ' 1 7 . 0 0 besproken. M,i d d eBl r o e k w e1g5 4i n H o n s e l e r s d0i jokkd e uur, N/useum meeste Westlandse boekhandels hebbenhetin huis In museum te Schipluiden iseven- Intekenaars op het boekVeranderend Westland kunnen ,,HetTramstatÍon' e e n se e nn i e u weex p o s i ttieeb e z i c h t i goevne rd ev e l e hun boek,tegenbetaling vande intekenprijs vanf 42,-, qahinlrridon hrr rnnpn in cla namoontê Do tifol ri:rn da fanbudebalie vanhetWestlands museum, afhalen toonstelling luidt:"Komoverde brug Waterovergangen in de gemeente Schipluiden" Hetmuseum isgeopend op woensdagenzaterdagmiddag van1400tot 1600uur Nadere informatre isverkrUgbaar viatel.015- 5808863of 0 6 2 2 26 1 21 3 Vl UVVEI
I ll I UE
Vgl
llggl
lLu
JLr
ilVruruLrr,
uL
LrLLr
vcll
Ug
LEI l-
LEZINGEN
ln museum-"t OldeRas-te Doesburg(gelegen aande N517hoekN558) wordtop zaterdag 20en zondag21lanu- HetoenootschapOud-Westland organiseert de komenari2001eengroteshowgehouden vanvelehonderden de maanden devolgende activiteiten: o u d ee n n i e u w e f r u i t r a s s eonp, n a a mt e n t o o n g e s t e l d , . 0p woensdag 6 december vertoontde heerM Vellekoop oudefruitteeltgereedschappen, lektuurCratis oudefruito u d ef i l m sv a nh e t W e s t l a nidn g e b o u wD e K i e m , gratiswijnproevendievanfruit uit de rassenproeven, K o n i n g iJnu l i a n a w e9 g' 1i n ' s - 0 r a v e n z a nadaen, v a n g t .e v e niss e r e e nv e r k o o p m u s e u m t u iins g e m a a k T van 2000. . 0p woensdag geeftde heerAbWaasdorp oudefruitrassen, verkoop bomenoudefruitrassen enz, l4februari van Deentreeprls isf8,- kinderen van6 totl2iaarf 4,Dienst de Archeologische vanDenHaageenlezingover DeopeningstUd isvan1000tot 1700uur. Romeinse wegenin dezeomgeving DeKandelaat Plaats: '19,NaaldwUk DUkweg Aanvang 2000uur De Historische VerenigingDelfiaBatavorumorgani12december seertop dinsdag eenlezing, diezalworden gehouden doorde heerFW vanOoststroom Delezingzal gaanover:VorstelUk tuinieren; vanFrederik de paleistuinen H e n d r i ke n a n d e r e' 1 7 e - e e u w lsues t h o v e nP. l a a t s : (gebouw Kapellezaal vanhetReinier de Craaf Casthuis 10, Reinier de Craafweg 3, DelftAanvang 2000uur.
9, nummer4.4e kwartaal 2000 )aargang
