Magazine over onafhankelijke politiek
LOCOMOTIE
VPPG en OSF bestrijden onafhankelijkheid VNG De schuldhulpverlening is failliet
54
juni 2014
Inhoudsopgave Succes dwing je af!
3
Colofon
3
Limburg koploper in onafhankelijke lokale politiek
4
VPPG en OSF bestrijden onafhankelijkheid VNG
7
Dagboek van een voorzitter
10
Wetenschappelijk katern
Column: Wetenschappelijk Bureau
11
Michel van Hulten ziet remedie tegen corruptie
12
Onze boodschap verzilveren in resultaten
15
‘De schuldhulpverlening is failliet’
18
Een leven lang op de bres voor de taal fan it hert
22
Een onafhankelijk denker met een sociaal gezicht
26
Wat we zelf kunnen doen we zelf
29
Agenda Ledenraad OSF
Bestuur OSF
Wetenschappelijk Bureau OSF
Zaterdag 07 september
11.30 uur
Zaterdag 19 juli
11.30 uur
Zaterdag 19 juli
10.30 uur
Zaterdag 13 december
11.30 uur
Zaterdag 11 oktober
11.30 uur
Zaterdag 11 oktober
10.30 uur
Zaterdag 13 december
10.30 uur
Abonneer je nu en ontvang Locomotie levenslang gratis in de bus! Aanmelden via:
[email protected]
2
Locomotie 54
Succes dwing je af! Samen Sterker
Dat de lokale partijen het de laatste jaren steeds beter doen is
Nu de provinciale verkiezingen voor de deur staan, heeft de
voor sommigen een verrassing. Niet voor mij, want ik weet dat
OSF haar stappenplan gepresenteerd. Hierin wordt op bijna
je succes kunt afdwingen.
wetenschappelijke wijze uiteen gezet welke stappen nodig zijn om succesvol deel te nemen aan deze verkiezingen.
De onafhankelijke politiek weet zich steeds beter te vinden.
Bovendien wordt een tijdschema geintroduceerd, gekoppeld
Het beste voorbeeld is de samenwerking tussen de VPPG
aan het ‘belang’ van iedere provincie.
en de OSF. Samen strijden zij voor een zo sterk mogelijke onafhankelijke politiek. Opvallend hierbij is dat beide partijen
De OSF ondersteund haar leden optimaal op weg naar de
dit niet uit eigen belang doen. Zij dienen de onafhankelijke
verkiezingen. Wie veel hulp nodig heeft ontvangt die, wie
politiek en staan de plaatselijke en provinciale onafhankelijke
minder hulp nodig heeft kan daar ook op rekenen.
partijen en groeperingen ter zijde.
Hoofdzaak is en blijft dat de OSF zich in al haar geledingen sterk maakt voor een succesvolle verkiezingscampagne.
Voor de gemeenteraadsverkiezingen hebben OSF en VPPG de gezamenlijke politieke agenda voor regionale partijen
Hoewel de uitslag van de provinciale verkiezingen nog lang
uitgegeven. Vanuit het hele land blijken onafhankelijke
niet duidelijk is, ben ik ervan overtuigd dat ook hier geldt:
partijen hier hun voordeel mee te doen.
Succes dwing je af!
Deze gezamenlijke investering heeft vruchten afgeworpen, zoals blijkt uit de verkiezingsuitslag van maart 2014.
En de verkiezingen voor de Eerste Kamer?
Succes dwing je af!
Succes dwing je af! Chris Tiekstra, Hoofdredacteur
Colofon
Uitgever
Locomotie is een uitgave van het Weten-
Wetenschappelijk Bureau OSF Frans Hermans
Top Shots Photo Agency BV
schappelijk Bureau van de Onafhanke-
Hendrik Ten Hoeve
Maarten Brorens
T-Force Communicatieburo
lijke SenaatsFractie (OSF) en verschijnt
Redactieraad
Dick van Niekerk
Studio Cyril
gemiddeld driemaal per jaar.
Hendrik Ten Hoeve
Locomotie biedt vertegenwoordigers uit
Jabik van de Bij
Columnisten
Opmaak en vormgeving
de onafhankelijke politiek een podium
Chris Tiekstra
Hendrik Ten Hoeve
T-Force Communicatieburo
om hun mening uit te dragen.
Hoofdredacteur
Jabik van der Bij
Daarnaast wordt regelmatig verslag
Chris Tiekstra
gedaan van de activiteiten van de
[email protected]
© Nummer 54, juni 2014
Fotografie
Drukwerk Printadvise
OSF Senator en de ontwikkelingen in de provincies.
Vaste redacteuren
Niets uit deze uitgave mag worden gereproduceerd en/of openbaar worden gemaakt door middel van druk, fotokopie, film of op welke andere wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.
Oplage 3.700 exemplaren
3
Gemeenteraadsverkiezingen: lokalen scoorden wederom het hoogst
Limburg koploper in onafhankelijke lokale politiek Het was min of meer al voorspeld, maar de opmars van de lokale partijen is niet te stuiten. Stemde tijdens de gemeenteraadsverkiezingen van 2010 ruim 23 procent van de kiezers op een lokale partij, op 19 maart jongstleden haalden de lokalen landelijk ruim 30 procent van de stemmen binnen. Dat impliceert een derde van het aantal zetels en daarmee komen de lokalen op een totaal van 2.880 raadsleden, waarvan 25 procent vrouw. In totaal gaat het over 835 lokale partijen.
De volgende partijen scoorden 10 of meer zetels: Lokaal Dinkel-
de Noord-Hollandse fusiegemeente Hollands Kroon en Zandvoort
land (10), LVR Roermond (10), GBBL Landgraaf (11), Gemeente-
werden door respectievelijk Senioren Hollands Kroon en Oude-
belangen-borger-odoorn.nl (11), Kernachtig Wychen (11), Stads-
ren Partij Zandvoort de meeste stemmen binnengehaald. In 16
partij Den Helder (11), Inwonersbelangen Hellevoetsluis (11),
procent van de gemeenten deden minder lokale partijen mee en
TOP/Gemeentebelangen Terneuzen (11), Leefbaar Capelle (12),
in 54 procent van de gemeenten bleef het aantal gelijk.
Beter voor Dordt (14), Leefbaar Rotterdam (14), Wakker Emmen (15), ONS Spijkenisse (16).
VPPG-voorzitter Fons Zinken vindt
Een voortzetting dus van een succesvolle trend die reeds in 1994
het geen verrassing. “De kiezer begint
werd ingezet. Toen al behaalden de onafhankelijke lokale partijen
langzaam te begrijpen dat volksver-
gezamenlijk de meeste raadszetels. In Locomotie (november 2013)
tegenwoordigers niet beoordeeld moeten
voorspelde een optimistische André Krouwel, als politicoloog
worden op hun landelijke politieke kleur,
verbonden aan de Vrije Universiteit van Amsterdam, dat er bij de
maar op hun ideeën over de toekomst
verkiezingen van 19 maart weer kansen liggen voor de lokalen.
van de gemeente en op hun kwaliteiten.”
Die zijn dus benut. Ter vergelijk: in 1986 waren de lokalen goed voor 12 procent van de stemmen.
Als fel pleitbezorger van strikt onafhankelijke politiek illustreert hij met: “Bij de kabinetsformatie werd het coalitie-akkoord aan de
Senioren grootste in Maastricht
leden van de PvdA en VVD voorgelegd ter goedkeuring. De leden
Op 19 maart deden in 30 procent van de gemeenten méér lokale
stemden in en zijn daardoor gebonden aan de uitvoering
partijen mee aan de verkiezingen dan in 2010, zo bleek uit een
ervan.”
enquête van Dagblad De Limburger/Limburgs Dagblad onder 380 gemeenten. Er namen ruim honderd partijen meer deel,
“Op het moment dat de bevolking gaat morren over de
vooral dankzij de komst van nieuwe lokale partijen en lokale
decentralisatie van de zorg is de positie van de PvdA- en
ouderenpartijen. Die laatste categorie scoorde goed.
VVD-raadsleden dubbelhartig. De kiezer voelt aan dat deze
In de Limburgse hoofdstad Maastricht werd de SPM (Senioren
afhankelijke positie onbetrouwbaar is.”
Partij Maastricht) zelfs de grootste van deze gemeente. Ook in
4
Locomotie 54
Harder werken
ging zelfs 70 procent van de uitgebrachte stemmen naar een
Er zijn meer factoren die lokale politiek extra glans lijken te
lokale partij. Ook in andere plattelandsgemeenten in Limburg
geven. Zo bleek uit een onderzoek van stemwijzer KiesKompas
werd hoog gescoord door de onafhankelijke lokalen:
(waaraan eerder genoemde André Krouwel verbonden is) onder
Meerssen (69 procent), Beek (67 procent), Stein (66 procent),
alle ruim 8.000 raadsleden van Nederland, dat raadsleden van
Echt-Susteren (63 procent), Onderbanken (62 procent) en Beesel
lokale partijen gemiddeld twee uur méér per week aan het
(60 procent). Landelijke partijen scoren daarentegen weer beter
raadswerk besteden dan raadsleden van landelijke partijen.
in de steden.
Anders gezegd: ze werken harder. Ze hebben doorgaans meer
% Stemmen
binding met de gemeente en wonen er gemiddeld ook langer (29 jaar). Wel zijn ze vaak minder hoog opgeleid dan raadsleden
70
van landelijke partijen. Zeker gezien het feit dat steeds meer
68
belangrijke taken vanuit Den Haag naar gemeenten worden
66
toegeschoven, is het van belang dat raadsleden goed beslagen
66
62
63
62
60
60
“De Vereniging voor Plaatselijke Politieke Groeperingen biedt
58
daartoe niet voor niets al geruime tijd scholing en vorming voor
56
raadsleden aan zodat ze beter zijn toegerust voor het vaak ingewikkelde werk als volksvertegenwoordiger. Want helaas staatsinrichting niet kennen.”
67
64
ten ijs komen. Daarvan is ook Fons Zinken zich bewust:
is het zo dat veel raadsleden zelfs de grondbeginselen van onze
69
54
Meerssen
Beek
Stein
Echt-‐Susteren Onderbanken
Beesel
In de eerder genoemde dagbladen zet
In ieder geval heeft ruim 41 procent van de Limburgse kiezers een
Krouwel toch enige kanttekeningen bij
vakje van een lokale partij rood gekleurd. Maar liefst 44 procent
de massale oprichting van nieuwe lokale
van de kieslijsten in Limburg bestond uit lokale groeperingen.
partijen: “Mensen verliezen het vertrouwen
In Brabant was dat zelfs 45 procent. In Flevoland was dat
in zittende politici en denken het zelf wel
percentage ook 44, terwijl met 21 procent Groningen relatief
te kunnen. Het leidt tot een enorme
de minste lokale partijen kent.
versplintering. (…) Lokale partijen zijn vrij conflictueus. (…) Het kan een probleem opleveren bij het
Conclusie: de lokalen maken een stevige opmars. Er deden
vormen van een gemeentebestuur en de stabiliteit daarvan.”
zelfs 18 procent méér lokale lijsten mee dan bij de vorige raadsverkiezingen in 2010.
Fons Zinken vindt deze kanttekening onzin en in strijd met
Wat betreft de verdeling van de wethoudersposten zijn de
onze Grondwet. “Machthebbers gebruiken vaak het woord
lokalen als winnaars van de gemeenteraadsverkiezingen iets
versplintering om de kiezers een oor aan te naaien. Een volks-
minder sterk in onderhandelen gebleken dan het CDA.
vertegenwoordiger dient als individu, zonder de last van partijdiscipline, zijn functie te vervullen. Alle raadsleden dienen, met
De onafhankelijken haalden 30 procent van de wethoudersposten
veel respect voor elkaar, samen te werken aan het welzijn van
binnen, overeenkomstig het percentage van de behaalde stemmen.
de mensen in hun gemeente. Conflicten zijn een gevolg van de
Echter, de christen-democraten die met 14,3 procent van de
ongrondwettelijke coalitievorming. Daaraan doen zowel
stemmen 18 procent van alle raadszetels wisten te bemachtigen,
landelijke partijen als lokale partijen mee.”
sleepten maar liefst 22 procent van de wethoudersposten binnen. In Limburg en Noord-Brabant wordt evenwel bijna de helft van
‘In de Zuid-Limburgse gemeente Simpelveld ging zelfs 70 procent van de uitgebrachte stemmen naar een lokale partij’
de wethouderszetels bezet door lokalen. In sommige gemeenten leveren zij zelfs alle wethouders.
Stappenplan OSF 70 procent in Simpelveld
OSF-voorzitter Jabik van der Bij: “De OSF is - dat spreekt - blij
De meeste onafhankelijke lokale partijen zijn in het zuiden van
met het resultaat, dat mede bereikt werd door een intensieve
ons land te vinden. De NOS voerde in samenwerking met regio- campagne. Onder meer hebben we samen met de VPPG de nale omroepen een onderzoek uit naar de kieslijsten met dat als
publicatie ‘Gezamenlijke Politieke Agenda Regionale Partijen /
een van uitkomsten. In de Zuid-Limburgse gemeente Simpelveld Terug naar de menselijke maat´ gepresenteerd, een leidraad
5
waarmee onafhankelijke partijen aan
Onder meer gaan we samen met de VPPG, simpelweg uitgaand
de hand van de thema´s ´economische
van de uitslagen van de gemeenteraadsverkiezingen, op zoek naar
kleinschaligheid´, ´wonen, leefbaarheid
de grotere, onafhankelijke partijen in provincies die voor ons een
en bereikbaarheid´, ´onderwijs en zorg ´
witte vlek vormen.
en ´cultuur en verenigingsleven´ hun programma´s konden schrijven.
Vooralsnog zal het meeste werk moeten worden verzet in
Daarnaast werden radio- en TV-spots
Gelderland en Brabant, maar ook in Flevoland hebben we
uitgezonden.”
contacten gelegd en natuurlijk willen we Zuid-Holland graag terug hebben in onze gelederen.”
Hij kijkt nu echter al vooruit naar 18 maart 2015: verkiezingen Provinciale Staten. “Die zijn voor ons heel belangrijk, want de statenleden kiezen namelijk op 26 mei leden van de Eerste Kamer. Wij willen er alles aan doen om onze zetel daar te behouden, maar helaas hebben we niet in alle provincies een sterke vertegenwoordiging. Voor de aanloop naar de genoemde verkiezingen heeft de OSF een stappenplan opgesteld.
Maarten Brorens
In het Limburgse Simpelveld ging 70 procent van de uitgebrachte stemmen naar lokalen. (Foto: Maarten Brorens)
6
Locomotie 54
VPPG en OSF bestrijden onafhankelijkheid VNG In de relatie tussen de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (belangenbehartiger van alle gemeenten in Nederland) en de Vereniging van Plaatselijke Politieke Groeperingen schuurt het. Bij de VPPG leeft de gedachte dat de VNG op de handen is van Haagse politiek en landelijke partijen. VPPG en OSF zijn van mening dat door de VNG niet optimaal voor belangen van onafhankelijke politiek wordt opgekomen. Naar aanleiding hiervan is aan de VNG een aantal vragen voorgelegd. De antwoorden van de VNG (hier en daar ingekort, red.) worden waar nodig becommentarieerd door VPPG-voorzitter Fons Zinken. Tot slot geeft Hendrik ten Hoeve, voorzitter Wetenschappelijk Bureau OSF, zijn visie.
Fons Zinken (Foto: Maarten Brorens)
Locomotie:
VNG:
Statutair zou het VNG-bestuur moeten bestaan uit: voorzitter,
Na de raadsverkiezingen van vier jaar geleden was slechts 10%
vice-voorzitter, drie burgemeesters, drie wethouders, drie
van de kandidaten voor bestuur en commissies afkomstig uit
raadsleden, een secretaris, een griffier en de voorzitters van de
een lokale partij. In bestuur en commissies was vervolgens ook
vaste beleidscommissies. Het bestuur bestaat momenteel uit
10% afkomstig uit lokale partijen. We streven er met de inspan-
(inclusief voorzitter en vice-voorzitter) twaalf burgemeesters,
ningen van scoutingcommissie Pastors naar om meer geschikte
een wethouder, een raadslid, een secretaris en een griffier.
kandidaten uit lokale partijen te krijgen.
Waarom deze afwijking van het statutaire bestuur?
Fons Zinken:
VNG:
Eind 2013 bestond het bestuur uit alleen maar leden van
Er is een flink aantal vacatures in het bestuur ontstaan. Na de
politieke landelijke partijen!
raadsverkiezingen zijn alle wethouders en raadsleden formeel geen bestuurslid meer. Voor zover de betrokkenen nog wel in
Locomotie:
het lokaal bestuur actief zijn, heeft de VNG hen gevraagd zich
Er bestaat rechtsongelijkheid wat betreft financiering van
te blijven inzetten voor het bestuur. De lopende kandidaatstel-
politieke partijen. Daarbij zijn landelijke partijen tijdens
lingsprocedure is er uiteraard op gericht om aan de statuten te
gemeenteraadsverkiezingen in het voordeel. De VNG heeft
voldoen.
deze rechtsongelijkheid toegegeven. OSF en VPPG vinden het vreemd, dat de VNG inzake deze kwestie het kabinet niet
Locomotie:
bestookt met vragen en/of brieven. Maakt de VNG zich sterk
Het grote aantal burgemeesters in het bestuur (elk lid van een
voor opheffing van die rechtsongelijkheid?
landelijke politieke partij) plus het feit dat de leden van de
VNG:
directieraad eveneens verbonden zijn aan landelijke partijen,
De VNG heeft op 21 mei jl. nog een brief aan minister Plasterk
versterkt in de ogen van OSF en VPPG het beeld dat de VNG
gestuurd met een reactie op het wetsvoorstel wijziging Wet
de lokale/regionale politiek links laat liggen.
financiering politieke partijen (Wfpp). In deze brief geeft de
7
VNG aan een groot bezwaar tegen het wetsvoorstel te hebben
huidige politieke systeem geconditioneerd. Zij opereren met
vanwege de ongelijkheid die met dit voorstel blijft bestaan.
dubbele pet. Dat zie je in het rapport steeds weer terug komen.
Fons Zinken:
Een voorbeeld is dat de commissie concludeert dat de optimale
In deze kwestie heeft het hoofdbestuur geen actie ondernomen.
gemeenschappelijke insteek van de gemeenten leidend moet
De brief aan Plasterk is van een lid van de directieraad. Je mag
zijn voor de landelijke belangenbehartiging. De VNG moet er
verwachten dat alle leden van het hoofdbestuur van de VNG
zijn voor de lokale belangenbehartiging.
zich binnen hun partijen openlijk verzetten tegen de Wfpp die in strijd is met onze Grondwet. Premier Rutte zei voor de gemeenteraadsverkiezingen nog: “Stem op een landelijke partij vanwege de connecties op provinciaal en landelijk niveau”. Met zijn oproep pleitte hij voor behoud van achterkamertjespolitiek, waar partijbelang voorop staat. Het is dan ook waarschijnlijk dat wij daarom van het hoofdbestuur niets gehoord hebben tijdens de behandeling van de Wfpp.
´Je mag verwachten dat alle leden van het hoofdbestuur van de VNG zich binnen hun partijen openlijk verzetten tegen de Wfpp die in strijd is met onze Grondwet´
Locomotie: Volgens de VPPG wordt de door de VNG opgerichte en gefaciliteerde vereniging ‘raadslid.nu’ bevoordeeld ten opzichte van de VPPG. Leden van raadslid.nu mogen contributie betalen uit fractie-ondersteuningsgelden, terwijl dat voor leden van
Locomotie:
de VPPG niet is toegestaan. Bij de VPPG leeft het gevoel:
In 2011 verscheen een onderzoeksrapport van bureau Beren-
“`Raadslid.nu´ is opgezet om het functioneren van de VPPG te
schot. Daarin staat onder meer: “Vanuit de leden bezien is de
ondermijnen.” Wat is uw reactie op het gevoelen bij de VPPG?
VNG Haags en politiek. Dit beeld wordt gevoed doordat de
VNG:
topfunctionarissen van de VNG bijna allemaal prominente
Raadslid.nu is niet door de VNG opgericht en de VNG is ook
politici zijn van grote landelijke partijen. De VNG lijkt hierdoor
niet bij de oprichting betrokken geweest. Het is een initiatief
een uitgesproken politiek georiënteerde aansturing te hebben,
van een aantal raadsleden. Over de contributie heeft prof. mr.
in plaats van een ´neutraal´ verenigingsbestuur.” Wat heeft de
dr. Elzinga - die op verzoek van de VNG en de VPPG zijn ziens-
VNG sedert het verschijnen van dit rapport met deze opmerk-
wijze heeft gegeven - geconcludeerd: “Belangrijk is de overwe-
ing van Berenschot gedaan?
ging van de VPPG dat hun organisatie geen politieke partij is
VNG:
of een met een partij verbonden neveninstelling. Op zichzelf
In het rapport van de Commissie Governance, die onder leiding
genomen is die conclusie wel juist. De VPPG is de belangen-
van Arno Brok advies heeft uitgebracht over de governance van
organisatie van de lokale groeperingen en onderscheidt zich
de VNG, staat onder meer: “De partijpolitieke politisering bin-
in menig opzicht van een klassieke landelijke politieke partij.
nen de VNG is functioneel voor het voeren van het inhoudelijke
Kijkt men echter vanuit het stelsel van de fractiebijstand, dan
debat. De ervaring leert echter dat partijpolitieke politisering,
is er echter alle reden de VPPG op één lijn te stellen met
vanuit het gezichtspunt van de VNG, ook contraproductief
politieke partijen en neveninstellingen van politieke partijen.
kan worden, wanneer niet meer de inhoudelijke vragen maar
Zou het immers wel zijn toegestaan om aan de VPPG bijdra-
de machtsvraag centraal komt te staan. Gemeentebestuurders
gen te geven vanuit de fractiebijstand, dan is er geen reden te
weten elkaar doorgaans goed te vinden op de inhoud, maar het
bedenken waarom ook politieke partijen niet om dergelijke
wordt lastiger als lokale, regionale en landelijke partijpolitieke
bijdragen zouden kunnen vragen. Een bijkomend argument
overwegingen een rol gaan spelen. Dat kan negatieve gevol-
is vervolgens dat in de vergoeding aan individuele raadsleden
gen hebben voor het gezaghebbend optreden van de VNG ten
rekening is gehouden met een component ‘contributies en
behoeve van alle gemeenten. Bij de VNG dienen alle kanalen
lidmaatschappen’. Ook dat bevestigt het uitgangspunt dat de
open staan om zo de optimale gemeenschappelijke insteek van
fractiebijstand niet voor dat doel kan worden gebruikt.”
de gemeenten te vinden. Die moet leidend zijn voor landelijke
Fons Zinken:
belangenbehartiging, ook in onderhandelingsdelegaties.”
Dit klopt niet. Ik citeer uit de business case van raadslid.nu
Fons Zinken:
uit november 2009: “Raadslid.nu is op instigatie van de VNG
Sinds rapport Berenschot is niets veranderd. Met als gevolg dat
opgericht in 2004. De vereniging heeft met een financiële
de grootst mogelijke meerderheid van de leden van de Commis-
ondersteuning vanuit het Actieprogramma Lokaal Bestuur voor
sie Governance lid zijn van landelijke partijen. Zij zijn door het
een (zeer) bescheiden secretariaat die ambities onvoldoende
8
Locomotie 54
waar kunnen maken.” Die financiële ondersteuning bij de
fractie-ondersteuningsgelden mogen worden gebruikt voor
oprichting was een startsubsidie van e 10.000,-. Gerard
contributiebetaling aan de VPPG. De VNG en de VPPG hebben
Heetman, ambtenaar van de VNG en raadslid namens de VVD,
afgesproken het advies van Elzinga als bindend te beschouwen.
stond aan de wieg en is directeur geweest van deze vereniging.
Zowel de VNG als de VPPG hebben het advies ontvangen.
Het secretariaat is gevestigd in het gebouw van de VNG.
Het VNG-bestuur had al eerder een standpunt ingenomen en het advies van Elzinga bevestigde dat standpunt. Voor het VNG-
VPPG
Vereniging van Plaatselijke Politieke Groeperingen
Locomotie:
bestuur is met het advies de zaak afgedaan. Het onderwerp is om die reden niet opnieuw behandeld in het bestuur.
´Uit deze reactie blijkt dat VNG-bestuur en directie onbetrouwbaar zijn. Het is een leugen om bestwil´
Er heeft een briefwisseling plaatsgevonden tussen VPPG en VNG met betrekking tot de vraag of fractie ondersteunings-
Fons Zinken:
gelden gebruikt mogen worden voor contributiebetaling aan de
Uit deze reactie blijkt dat VNG-bestuur en -directie onbetrouw-
VPPG. De uitkomst was dat het verschil van mening tussen de
baar zijn. Het is een leugen om bestwil. Overleg met de directie
VNG-directie en VPPG-bestuur bleef bestaan.
heeft op 27 september 2012 geleid tot de afspraak dat VNG en
Daarop heeft de VPPG zich schriftelijk gewend tot het hoofd-
VPPG samen de probleemstelling zouden formuleren.
bestuur van de VNG. Uit informatie die de VPPG heeft verkre-
In de praktijk heeft de VNG zonder medeweten van de
gen blijkt dat zónder dat deze brief behandeld is in het hoofd-
VPPG een opdracht verstrekt aan Elzinga. Prof. Elzinga heeft
bestuur de VNG-voorzitter een bestuursbesluit kenbaar maakte.
geweigerd om een definitief advies uit te brengen.
Ook bleek uit correspondentie dat de notulen van de bestuurs-
Bovendien blijkt uit naspeuringen dat de brief van de VPPG
vergaderingen geheim zijn. De VPPG acht dit een weinig
niet behandeld is in een bestuursvergadering. En ook blijkt dat
transparante gang van zaken. Kunt u hier uitleg over geven?
de verslagen van de VNG-bestuursvergaderingen ook na vast-
VNG:
stelling niet openbaar zijn.
Om duidelijkheid te krijgen in het verschil van inzicht tus-
sen de VNG en de VPPG, hebben beide partijen prof. mr.
dr. Elzinga gevraagd zijn zienswijze te geven op de vraag of
Maarten Brorens
Het is duidelijk dat lokale partijen in
De VNG zou haar standpunt overigens wel met iets meer kracht
vergelijking met lokale afdelingen van
naar voren kunnen brengen!
landelijke partijen, op enkele punten reden tot klagen hebben. En het is zeer
Het tweede punt ligt iets genuanceerder. Lokale partijen moeten
logisch dat de VPPG zich tot spreekbuis
een betere vertegenwoordiging krijgen, maar zij moeten zich
van die klachten maakt. Dat is immers
dan wel zelf kandidaat stellen voor de diverse functies.
bij uitstek de taak van deze ‘belangenver-
De commissie Pastors moet zijn best doen om kandidaten te
eniging’ voor lokale partijen. Er zijn twee hoofdpunten van
vinden en lokale aanvoerders moeten dan bereid zijn om ook
kritiek. Allereerst natuurlijk de subsidiëring, die landelijke
op boven-lokaal niveau mee te doen. Als ze verstandig zijn
partijen wel en lokale partijen niet krijgen en waar de VPPG
doen ze dat niet alleen binnen de VNG, maar ook straks in
(met de OSF!) dus terecht voortdurend over klaagt.
de provinciale verkiezingen en de provinciale politiek.
En als tweede punt de ondervertegenwoordiging van lokale partijen in de organen van de VNG. Dit leidt er toe dat de
Tenslotte. De VPPG maakt zich nogal druk over het verbod om
mening van de lokale partijen onvoldoende meetelt in
fractievergoedingen te gebruiken voor het lidmaatschap van
discussies binnen de VNG en dus ook in stellingen die de
de VPPG. Uit de correspondentie tussen VNG en Fons Zinken
VNG inneemt tegenover Den Haag.
is niet duidelijk of er nu wel of niet gezamenlijk een advies is gevraagd aan Prof. Elzinga en of zo’n advies er is gekomen.
Wat betreft het eerste punt heeft de VNG blijkens haar reactie
Het citaat in de VNG brief suggereerd van wel, Zinken meent
op de Wet Financiering politieke partijen formeel de kant van
dat er geen advies is. Hoe zit dat nu echt?
de lokalisten gekozen. Gelukkig, het zou ook wel heel vreemd geweest zijn als zij een standpunt had gehad dat tegen de
Hendrik ten Hoeve,
belangen van ruim een derde van de lokale kiezers in zou gaan.
voorzitter Wetenschappelijk Bureau OSF
9
Column
DAGBOEK VAN EEN VOORZITTER
Succes voor onafhankelijke politiek De verkiezing voor de gemeenteraden is achter de rug.
In het bestuur van de OSF kijken wij al enige tijd over
Zoals te verwachten viel heeft iedereen gewonnen. In de eerste
de verkiezingen van 2014 heen naar de Staten- en Eerste
plaats natuurlijk de partijen die er getalsmatig op vooruit zijn
Kamerverkiezingen van 2015. Het is de afgelopen jaren nog niet
gegaan, maar ook de partijen die met minder genoegen moeten
gelukt om het succes van de lokale onafhankelijke partijen door
nemen. Hun verlies is minder groot dan ze hadden gevreesd en
te trekken naar de onafhankelijke provinciale partijen. Het is een
dus komen ze als winnaars uit de bus.
studie waard om de oorzaken daarvan te achterhalen, maar zonder
Zo werkt dat in de politiek. Onomstreden is in ieder geval dat de
wetenschappelijke pretenties durf ik wel te stellen dat provincies
lokale onafhankelijke partijen ook dit keer weer zijn gegroeid.
in Nederland voor de meesten een ver-van-mijn-bed-show zijn.
Op de studiedag van de OSF en de VPPG in Lunteren had
Het zou wel eens te maken kunnen hebben met het geringe
André Krouwel dit al voorspeld. Ondanks alle aandacht van de
aantal taken van de provincie. Het wil er bij mij niet in dat het
media voor de landelijke partijen wisten de lokale partijen samen
een identiteitskwestie is. Misschien dat men zich in de Randstad
bijna een derde deel van de kiezers te verleiden op haar te
minder identificeert met de eigen provincie, maar inwoners van
stemmen. De rode potloden zijn wederom gepunt voor de
Limburg, Zeeland en Drenthe noemen zich wel Limburger,
verkiezingen voor het Europese parlement in mei.
Zeeuw of Drent.
Helaas bewegen zich deze verkiezingen ook langs de lijn van de landelijke politieke partijen. Immers Europese partijen bestaan
Hoe het ook zij, het bestuur van de OSF heeft alvast een
niet, maar dat is onderwerp voor een andere keer.
stappenplan voor de verkiezingen in 2015 voorgelegd aan de ledenraad. Kernpunt daarin is de ondersteuning van de provinciale partijen. In een eerder “Dagboek van een voorzitter” heb ik reeds aangegeven dat de rol van de OSF een andere is dan de hoofdkantoren van de landelijke partijen. “Onze leden-PPG’s zijn geen regiokantoren van de OSF”, schreef ik toen. Dat betekent dat wij niet met een algemeen OSF-verkiezingsprogramma kunnen komen, hebben we geen OSF-lijsttrekker voor de provincies (wel voor de 1e Kamer) en maken we geen OSFposters. De rol van de OSF is die van ondersteuner. Ons streven is er op gericht om in alle provincies onafhankelijke partijen te ontwikkelen. Inmiddels hebben we daartoe met uitzondering van Overijssel in alle provincies contacten. Daaronder zijn nog “tere plantjes”, die best wat versterking kunnen gebruiken. Ik wil daarom iedereen oproepen, wanneer men zich tot de provinciale politiek aangetrokken voelt, contact met het bestuur op te nemen. Onze adressen zijn te vinden op www.osfractie.nl.
Jabik van der Bij Voorzitter OSF (Foto: Topshots)
10
Locomotie 54
(Wb)
Column Democratie….? We hebben nu de verkiezingen voor de
geïnteresseerd was en waar in de krant
gemeenteraden en voor het Europees Parle-
nauwelijks over geschreven werd.
ment beide achter de rug. Zijn er conclusies Alleen als er ergens bij een partij herrie uit te trekken? Is er iets belangrijks gebeurd? was, dan kwam er (even) aandacht. Of kabbelt alles gewoon verder, is er niets
Nu ziet het er naar uit dat er tenminste op
bijzonders gebeurd.
twee belangrijke fronten “herrie” kan ontstaan, en kijk, de kranten staan er vol
In de gemeenten hebben de lokale partijen van. Die twee belangrijke punten zijn het nog meer zetels gekregen dan ze al hadden. feit dat er nogal wat anti-Europapartijen Ze waren natuurlijk al lang de “grootste”
gewonnen hebben, wat niet alleen in
groepering, met het hoogste aantal raads-
Brussel maar ook in de landen zelf, vooral
zetels, maar te vaak werden ze buiten de
Frankrijk en Groot-Brittannië grote
(Foto: Topshots)
collegecoalities gehouden en te weinig zag gevolgen heeft. En ten tweede, dat de Europese men ze terug in bijvoorbeeld de Vereniging “partijengroeperingen” kandidaten hebben En ook dat is iets waar de democratie mee
Wetenschappelijk Bureau
van Nederlandse Gemeenten (VNG).
aangewezen (“lijsttrekkers”) voor de functie gediend is. Democratie kan immers alleen
Dat betekent dat de invloed, in het besturen van voorzitter van de Europese Commissie.
functioneren als de mensen, het volk,
van de gemeente, en ook in het overleg met
iedereen, ook te horen, te zien of te lezen
hogere overheden, beperkt bleef.
Een Europese vorm voor wat bij ons wel
krijgt wat er aan de hand is in de politiek.
Beperkter dan je getalsmatig van de lokalo’s
geprobeerd is als de “gekozen minister-
Dus zijn zulke tegenstellingen goed voor de
zou verwachten. Na de laatste verkiezingen
president”. Hier is dat nooit echt gelukt,
democratie! Wat mij betreft weegt dat op
komen er meer wethouders/lokalisten, en want in een veel-partijensysteem moet je
tegen het feit dat er zoveel Euroscepsis in
doet bv. ook Leefbaar Rotterdam, als grootste coalities sluiten en dan weet je nooit wat er diverse landen naar voren komt. Er zijn nu partij in de stad en enigszins als vaandel-
uiteindelijk uit komt en dus ook niet of jouw in ieder geval krantenkoppen en er is dis-
drager voor alle lokale partijen, zichtbaar en partijleider er in zal slagen om premier te
cussie. Ook hier verandert iets ten goede.
hoorbaar mee in het nieuwe Rotterdamse
worden. En ook in Europa lukt het niet zo
college. En vanuit Leefbaar Rotterdam gaat
maar, want ook daar heeft in het parlement
Volgend jaar krijgen we weer verkiezingen.
ex-wethouder Marco Pastors ook proberen
geen enkele partij een absolute meerder-
Dan gaat het om de provinciale staten.
vertegenwoordigers van lokale partijen warm heid. Nee, het interessante in het geval van
Ook die leven in de meeste provincies, net
te maken voor bestuursfuncties in de VNG.
Europa is dat het parlement wel uitdruk-
als het Europees parlement, niet echt.
Kijk, dat komt de democratie ten goede!
kelijk aangeeft die voorzitter te willen aan-
In de provincies waar duidelijk regionaal
Democratie is immers dat de mensen, het wijzen, maar dat de regeringsleiders van
gebonden partijen meedoen lijkt het beter
volk, iedereen, zich bemoeit met en wat te
de afzonderlijke landen dat ook willen.
te lukken dan in de provincies waar
vertellen krijgt over de besluitvorming.
Dat kan dus een interessant gevecht tussen
minder aandacht is voor partijvorming
Democratie is er niet mee gediend als alleen
Parlement en regeringsleiders opleveren.
die gebaseerd is op de regio en de
de partijen met vrienden in Den Haag in
Misschien is de strijd al beslist als u dit te
regionale identiteit en belangen.
de gemeenten regeren en de relaties met
lezen krijgt, maar op dit moment, nu ik dit
Maar waar die aandacht er nog niet is kan
de hogere overheden monopoliseren!
schrijf, lijkt dat spannend te kunnen worden! ze er nog komen! We hebben nog een
Hier lijkt iets ten goede te veranderen.
klein jaar de tijd om er wat aan te doen. Gevolg van deze twee dingen is dus:
En dan de Europese verkiezingen, voor
ineens staan de kranten vol over de Europese
het parlement waar bijna niemand in
verkiezingen en het Europese Parlement.
Hendrik ten Hoeve
Locomotie wetenschappelijk bureau 11 54
Lijstaanvoerder ikkiesvooreerlijk.eu: Kies personen, geen partijen.
Michel van Hulten ziet remedie tegen corruptie Het OSF-bestuur - zoekend naar strategieën om verdere verspreiding en implementering van het ´politiek-onafhankelijke´ gedachtegoed te realiseren - nodigde Michel van Hulten uit als spreker tijdens de OSF Ledenraad op 22 maart in Lunteren. Hij sprak over zijn voornemen met de lijst ‘ikkiesvooreerlijk.eu’ deel te nemen aan de verkiezing van het Europees Parlement en verzocht de OSF om steun tijdens zijn campagne. Michel van Hulten (Foto: Maarten Brorens)
Dr. M.H.M. (Michel) van Hulten (84) - aanvankelijk onderwijzer, later sociaal geograaf en planoloog was lid van de Eerste Kamer (1971-1972) en de Tweede Kamer (1972-1973), daarna staatssecretaris van Verkeer en Waterstaat in het kabinet Den Uyl (1973-1977). Vervolgens trad hij in dienst van een NGO en werkte 3 jaar in het noorden van Mali en daarna voor het VN-ontwikkelingsprogramma UNDP in onder meer Burkina Faso, Maleisië en New York.
12
De Onafhankelijke Senaatsfractie en haar achterban maken zich vooral en in eerste instantie sterk voor besturen op lokaal en regionaal niveau. Is het paradoxaal om op een OSF-meeting ´Europa´ te promoten? Neen, zo blijkt. Integendeel. Van Hulten is pro-Europa, maar ziet juist daarin kansen voor een florerend en effectief bestuur in dorpen, steden en regio´s. Hij legt uit: “Den Haag geeft steeds meer verantwoordelijkheden af aan Brussel en legt daarnaast een groot aantal taken op het bord van gemeenten en provincies. De landelijke bestuurslaag verliest dus aan gewicht en dat werkt weer in het voordeel van de burger, die in de eigen regio meer mogelijkheden wil krijgen voor zelfbestuur en autonomie.” Echter, Van Hulten is niet enkel optimistisch gestemd. De corruptie met name in Nederland! - baart hem grote zorgen. “Er wordt veel gelogen en bedrogen in de politiek.” Hoe meer onafhankelijkheid in alle bestuurslagen, hoe kleiner de kans dat corruptie de boventoon voert, zo is zijn overtuiging. Een nadere kennismaking met een ´wereldburger´ en ´Europeaan´, die een oplossing van nijpende problemen ziet ontkiemen in een integer lokaal bestuur.
Locomotie wetenschappelijk Locomotie bureau 54
Op Bonaire - waar slechts twaalf procent
achterban te wijzen op zijn beweging.
Multinationals
van de stemgerechtigden een stem uitbracht - Tot een algemene steunbetuiging kon
In de optiek van Michel van Hulten is
behaalde ikkiesvooreerlijk.eu een zege met
de ledenraad echter niet overgaan.
‘corruptie’ al lang niet meer enkel syno-
het grootste aantal stemmen. Dat zal
Het bestuur verwoordde haar standpunt
niem voor een onder de tafel doorgeschoven
ongetwijfeld te danken zijn aan de num-
onder meer met: “Het bestuur van de OSF
enveloppe. “Tegenwoordig behelst het
mer 7 op de lijst, Peter van de Mosselaar,
beschouwt deze beweging als een uiting
voornamelijk het trachten te beïnvloeden
inwoner van deze overzeese Nederlandse
van onafhankelijke politiek, gericht op
van besluitvorming en wetgeving.
gemeente. Evenwel, illusies met betrekking
Europa. De ledenraad kan niet overgaan
Dan spreek ik dus onder meer over de
tot een zetel in het Europees Parlement
tot een algemene steunbetuiging omdat
macht van bijvoorbeeld multinationals
had Michel van Hulten niet. Met realiteits-
de OSF via de FNP ook gerelateerd is aan
om op voorhand reeds de wet naar hun
zin: “Dat zou, als je het naar de schaal van
de EFA (European Free Alliance).”
hand te zetten.
de Tweede Kamer in Nederland vertaalt, betekenen dat we als nieuwkomer met vier zetels zouden binnenkomen. Wat ik vooral beoogde was corruptie, corruptiebestrijding en ´méér Europa´ tot centrale politieke thema´s te maken. Vandaar ook die naam: ikkiesvooreerlijk.eu.” In de media wordt hij wel eens omschreven als een ‘partijkameleon’. Via KVP, PPR, D66 en GroenLinks naar 50Plus en nu zijn eigen lijst ‘ikkiesvooreerlijk.nl’. (“Een kieslijst en géén partij; degenen die zich aansluiten kunnen en mogen lid zijn van uiteenlopende politieke partijen.”) Zou veelvuldig switchen van politieke partij uitgelegd kunnen worden als opportunisme, in het geval van Michel van Hulten zeker niet. Het getuigt eerder van een onafhankelijke geest. Hij ziet een levenslang lidmaatschap van één partij niet als verdienste.
Een goed Europees bestuur is in de visie van Van Hulten uiteindelijk ook bevorderend voor
Verklarend: “We hebben inmiddels wel
meer zeggenschap op lokaal niveau. (Foto: Maarten Brorens)
geleerd, dat je de kerk mag verlaten, maar afscheid nemen van een politieke partij
“Er wordt veel gelogen en bedrogen in
De voorzitter van de corruptie-bestrijdings-
indien je je niet meer kunt verenigen met
de politiek.” Van Hulten - internationaal
organisatie Transparency International-
het beleid zou ´not done´ zijn. Daar ben ik
veelgevraagd adviseur corruptiebestrijding -
Nederland verklaarde dat alleen ons land
het niet mee eens. Mijn idealisme heb ik
is niet bang voor pittige uitspraken
al jaarlijks 12 miljard kwijt is aan corrupt
nooit prijsgegeven. Dat blijkt wel uit het
en start ter illustratie met een lokaal
handelen. De Volkskrant meldde (op basis
feit dat ik na mijn politieke loopbaan in
voorbeeld uit zijn woonplaats Lelystad,
van een EU-rapport) dat nationale over-
het ontwikkelingswerk ging.” Die periode
waarbij een inwoner die materiële schade
heden gemiddeld 20 tot 25 procent teveel
gaf hem een scherper beeld op de wereld.
had opgelopen door een omvallende
betalen voor grote infrastructurele werken.
“Nederland is maar een kruimel.”
gemeentelijke boom van de gemeente te
Zulke omkoping verstoort eerlijke
Waarmee hij wil aangeven dat voor ons
horen had gekregen dat hij het maar via
concurrentie, kost de belastingbetaler
land samenwerking op Europees niveau
zijn eigen verzekering moest regelen.
veel geld en schaadt de democratische besluitvorming.”
van groot belang is. Daar zou die man uiteindelijk honderden
Corruptiebestrijding
euro´s bij inschieten, maar nadat gedreigd
Geen partijen
Het onafhankelijkheidsstreven van Van
was de zaak kenbaar te maken aan een
Waar de oplossing gezocht moet worden?
Hulten viel bij de ledenraad van de OSF
TV-consumentenprogramma, kwam de
Van Hulten: “De traditionele politieke
in goede aarde en deze besloot haar
gemeente alsnog volledig over de brug.”
partijen - die voortborduren op patronen
13
die pasten in de tijd van Thorbecke en bij
op onze toekomst, Europa, al was het maar
verzuiling per geloofsrichting - zouden pal
omdat ze dan zelf die macht op nationaal
kunnen staan in de strijd tégen corruptie
niveau verliezen.”
en vóór Europa. Maar steeds weer blijkt
De regionale bestuurslagen winnen aan
www.corruptie.org
dat bestaande politieke partijen pas echt
importantie en krijgen meer belangrijke
www.ikkiesvooreerlijk.eu
aandacht gaan schenken aan politieke
taken toebedeeld. Dit schept kansen voor
problemen als er een concurrent in de
versterking van lokale politiek, waar volgens
Van Hulten geeft zijn visie in een
kiezersmarkt opstaat die dat onderwerp
Van Hulten ook de basis kan liggen van
artikel gepubliceerd door de
keihard aanpakt.
corruptiebestrijding: “In kleine gemeen-
Vereniging Democratisch Europa
schappen waar men elkaar kent valt corruptie
(VDE) in april 2014: Europa en de
sneller te signaleren. Als iemand ineens in
souvereiniteit-huilers’, zie: http://
een peperdure auto rijdt, gaat de omgeving
democratisch-europa.nl/portfolio/
zich afvragen hoe dat komt.”
europa-en-de-soevereiniteit-huilers-
‘Als iemand ineens in een peperdure auto rijdt, gaat de omgeving zich afvragen hoe dat komt’
Verdere informatie:
michel-van-hulten/ Die concurrent hoeft geen partij te zijn.
Rekrutering verbreden
Het kan, zoals wij beogen, een groep burgers Het moet in de visie van Van Hulten weer zijn die zich op dit moment onder de hui-
gewoon worden dat een politicus naast het functies in het bedrijfsleven alleen vervullen
dige omstandigheden met dit programma politieke handwerk ook op andere wijze
door personen die ook een aantal jaren
wil inzetten voor de maatschappij zonder
in de samenleving actief is. “Dat betekent
maatschappelijk-politiek en/of ambtelijk
verdergaande bindingen dan die ze nu
dan ook dat het tijdsbeslag door de politiek
gewerkt hebben. Dit kan niet in de wet
aangaan.
opgelegd aan politici ingrijpend zal wijzigen.
worden vastgelegd maar is afhankelijk van vrijwillige regelgeving binnen bedrijven. Laat na een bestuurlijke of vertegenwoordigende periode in het openbaar bestuur een politicus zijn plaats inruimen voor een ander. Dat helpt ook belangenverstrengeling te voorkomen. Dank zij zulke wisselwerking profiteren maatschappij en bedrijfsleven van elkaars ervaringen. Maar dan moeten er wel veel meer medeburgers bereid gevonden worden zich ook voor een of twee mandaten te laten kiezen en als bestuurder of volksvertegenwoordiger op te treden. Integriteit is dan nog meer van groot belang.” ´Integriteit´ is het sleutelwoord bij niet-corrupt handelen. Dat is - los van maatregelen en regelgeving - een eigen-
Michel van Hulten: “Handel volgens je geweten.” (Foto: Maarten Brorens)
schap die gebonden is aan de mens. Van Hulten brengt een ogenschijnlijk
Bij volgende verkiezingen kunnen dat weer
De rekrutering van politici gaat verbreed
complex probleem terug tot de essentie:
andere burgers zijn in een andere groeps-
worden. Immers, het strekt ons allen tot
“Als je voor een beslissing staat, ga dan
vorming. We moeten personen gaan kiezen,
voordeel als politieke functies als volks-
na of het goed voelt. Handel volgens je
geen partijen. Het lijkt soms zo mooi:
vertegenwoordiger en ambtelijke functies
geweten.”
ervaring in het politieke bedrijf. Maar we
van directeur en hoger alleen bereikt kunnen
zien te dikwijls dat te lang blijven zitten
worden als de te kiezen politici en te
Helaas blijken echter veel mensen te
op het pluche desastreus uitwerkt.
benoemen ambtenaren tenminste ook vier
beschikken over een bijzonder elastisch
Dan behouden bestuurders graag de macht, jaar gewerkt hebben in het bedrijfsleven. worden omkoopbaar, verzuimen verder
De wet zou deze regel moeten vaststellen.
vooruit te kijken, en missen dan het zicht
Omgekeerd geldt dit evenzo: laat hoge
14
geweten. Maarten Brorens Locomotie wetenschappelijk Locomotie bureau 54
OSF strijdvaardig in aanloop naar provinciale verkiezingen
Onze boodschap verzilveren in resultaten Secretaris en plaatsvervangend voorzitter OSF, Walter Lennertz is al achttien jaar actief binnen de OSF. Een maatschappelijk betrokken mens, voormalig wethouder Stadspartij Sittard-Geleen en als lid van diverse maatschappelijke organisaties gespecialiseerd in het besturen van non-profit organisaties. Op een zonovergoten dag praten we in zijn prachtige tuin over het OSF stappenplan, waar hij, mede met andere OSF leden en communicatiebureau T-Force, zijn signatuur onder plaatste. Walter Lennertz (Foto: Frans Hermans)
Met een ambitieus stappenplan waaraan de visie en de missie van de OSF ten grondslag liggen, maakt de OSF zich op voor de aanstaande provinciale verkiezingen op 18 maart 2015 die moet leiden tot vertegenwoordiging in de provinciale besturen en de Eerste Kamer.
“De uitkomst van de gemeenteraadsverkiezingen maart 2014 stemt hoopvol voor de onafhankelijke politiek”, opent Lennertz het gesprek. “Maar dat is natuurlijk geen enkele garantie dat de kiezers die lijn -forse winst in heel Nederland voor de onafhankelijke partijen - bij de provinciale verkiezingen doorzetten. Het is dus zaak dat we als OSF, zichtbaar, herkenbaar en betrouwbaar aan de weg timmeren. Dat kiezers niet alleen weten waar we voor staan, maar vooral ook wat we doen. Politiek bestaat in onze ogen om burgers te dienen, niet andersom.”
Het mag duidelijk zijn dat de doelstelling van de OSF er uit bestaat om de invloed van de onafhankelijke politiek in Nederland te vergroten.
15
De OSF boodschap verzilveren in klinkende door burgers veelal ervaren als een bestuurs- van die regionale partijen. Daartoe hebben electorale resultaten. Niets meer of minder.
laag waar je als burger weinig mee kunt
we Nederland in kaart gebracht. Dan blijkt
Dat vraagt om een zo sterk mogelijk
omdat het een gremium is dat zich veelal
dat er sterke OSF leden zijn die zijn
vertegenwoordiging van regionale partijen
richt op maatschappelijke organisaties.
vertegenwoordigd in de Staten, overige OSF
in de provincies. De verkiezingen voor de
De herkenbaarheid van het provinciale
leden, niet vertegenwoordigd in de Staten
Provinciale Staten zijn getrapte verkiezingen. bestuur en de doorvertaling van maat-
en zogenoemde ‘witte vlekken’. Dat zijn
Het is dus voor de OSF van levensbelang
regelen naar het belang van de burger
Brabant, Gelderland, Overijssel en
om er voor te zorgen dat er voldoende
ontbreekt.
Flevoland, provincies waar zich geen OSF
krachtige onafhankelijke provinciale partijen worden gekozen, waarvan zo goed als zeker is dat ze op de OSF stemmen tijdens de verkiezingen voor de Eerste Kamer. Het staat dus buiten kijf dat de OSF het platform moet worden van de onafhankelijke politiek. Daartoe worden in aanloop naar de verkiezingen vanaf nu alle OSF communicatiemiddelen (radio/tv, print en sociale media) krachtig en doelgericht ingezet.
‘Het staat buiten kijf dat de OSF hèt platform moet worden van de onafhankelijke politiek’ “Waar het dus om draait is het binden van de regionale partijen”, gaat Lennertz verder. “Daartoe hebben we een tien stappenplan ontwikkeld, daar kom ik zo meteen graag op terug. Maar vooraleerst is het belangrijk in kaart te brengen welke gemeenschappelijkheden ons binden en hoe we die vervolgens over
Het stappenplan als leidraad naar succesvolle verkiezingen (Foto: Frans Hermans)
het voetlicht kunnen brengen. Ik ervaar dat als een kernprobleem van de OSF.
Ja, dat is zeker een complicerende factor
leden bevinden. Als OSF gaan we ons vol
De doorvertaling van wat zich op lokaal
omdat die maatschappelijke organisaties
inzetten om de belangrijkste witte plekken
gebied afspeelt naar de provincie en daarmee belangrijk zijn voor de coherentie in de
stelselmatig en structureel te bewerken.
uiteindelijk naar de Eerste Kamer. Die slag
Waarbij we op zoek gaan naar het behalen
gemeenten, regio’s, provincies.”
hebben we tot nu toe nooit volledig kunnen
van de grootste winst.”
maken. Kernwaarde van lokale partijen is
Terug naar het stappenplan. Bij de
de burger centraal stellen.
vaststelling ervan heeft de werkgroep zich laten leiden door het credo dat regionale
‘Politiek bestaat om burgers te dienen, niet andersom’
Niet gehinderd door ideologische dwang,
partijen samen voor dezelfde doelen strijden.
je actief inzetten om de gemeentelijke
“Ik zal je niet opzadelen met alle technische
Dat behoeft enige toelichting. Voor de
problematiek aan te kaarten en oplossingen
details van het tien stappenplan”, glimlacht
verkiezingen van de Eerste Kamer krijgt
aan de hand te doen. Dat is heel concreet.
Lennertz. “De kernwaarden en aandachts-
elke provincie -afhankelijk van het
Daarmee -en ook met landelijke issues -
punten wil ik je niet onthouden.”
inwoneraantal- een aparte stemwaarde.
zijn burgers bezig, daar voelen ze zich
Ter vergelijking hekkensluiter Zeeland
betrokken bij. Anders ligt het bij provinciale “Zoals gezegd gaat het in ons denkbeeld
kent een stemwaarde grootheid van 98,
thema’s waarop wij als OSF ons moeten
om het binden van de regionale partijen.
koploper Zuid-Holland een stemwaarde
concentreren. Provinciale Staten wordt
Dan is de eerste logische stap het benaderen
van 641. Lennertz: “Ons eerste strijdplan
16
Locomotie wetenschappelijk Locomotie bureau 54
is gericht op de witte vlekken Brabant
DB leden van de OSF ieder een aantal
(stemwaarde 446) en Gelderland
provincies onder hun hoede genomen om op het versterken van de onafhankelijke
(stemwaarde 365). Hier moeten we lokale
als coördinatoren tal van activiteiten op gang politiek in Nederland.”
kandidaten ervan overtuigen dat eendracht
te brengen, waaronder het zinvol inzetten
meer macht maakt, ofwel dat mee doen met
van het beschikbare budget.
de OSF louter voordelen oplevert om de
op het versterken van onze positie en dus
Walter Lennertz loopt al wat jaren mee in de politieke arena en weet dus wat de laatste
lokale boodschap beter voor het voetlicht
De VPPG Nieuwsbrief wordt gebruikt voor
vraag van dit interview wordt. “Ja, een voor-
te brengen. Dat doen we samen met de
de communicatie vanuit het stappenplannen
spelling doen, ik weet dat je het vraagt.
VPPG. (Er wordt onder meer gebruikt
naar de regionale partijen in de witte vlekken.
Moeilijk. Ik constateer dat de lokale politiek
gemaakt van de database van de VPPG om de regionale partijen in de provincies Brabant en Gelderland te benaderen, red.) We richten het vizier nadrukkelijk op de grotere, sterke onafhankelijke regionale
in de lift zit. Veertig procent van de
‘Als OSF gaan we ons vol inzetten om de belangrijkste ‘witte plekken’ stelselmatig en structureel te bewerken’
partijen, waarbij we ze enthousiast gaan
stemmen is de afgelopen gemeenteraadsverkiezingen uitgebracht op lokale partijen. Die trend moeten we zien te vertalen naar de provinciale verkiezingen. Als ons dat lukt -en dat moét lukken met dit strijdplan- dan
maken voor een provinciaal avontuur,
“Maar”, vervolgt Lennertz, “we richten ons
waarbij zij mede aan de knoppen draaien
natuurlijk niet alleen op de witte vlekken,
met de steun van hun regionale partij én
dat zou onze huidige kracht tekort doen.
met de financiële en inhoudelijke steun
Er is parallel aan het draaiboek voor de witte patronen in het huidige stemgedrag,
van de OSF. Als provinciale onafhankelijke
vlekken ook een strijdplan ontwikkeld voor maar garanties zijn zeker in politiek
partij hebben we regionale partijen dus iets
de OSF ‘Overige leden’ en de ‘OSF Sterke
te bieden.
leden’. Waarbij het vooral gaat om het (fors)
kun je zomaar hoge gooien. Maar nogmaals, ik herken bepaalde
nooit te geven.
blijven ondersteunen van hun posities door Neemt niet weg dat ik met deze campagne Naast wat ik zojuist heb genoemd ook
onder meer leerzame bijeenkomsten en het er het volste vertrouwen in heb dat we in
een rechtstreekse lijn naar de provinciale
uitdragen van het belang van de OSF.
onze opzet gaan slagen.”
politiek, statenleden die direct aanspreekbaar zijn en via de OSF senator een directe
En waarbij extra financiële middelen beschik-
link naar politiek Den Haag.” Om een en
baar kunnen worden gesteld door de OSF.
ander in goede banen te leiden hebben de
Echt alle geoorloofde middelen zijn gericht Frans Hermans
17
‘De schuldhulpverlening is failliet’
V.l.n.r. Hans Geers, Charles de Haas, Peter Westen(Foto: Frans Hermans)
Het rapport ‘Prestatieanalyse schuldhulpverlening versus wettelijke schuldsanering: Resultaten, effecten en achtergronden van de schuldhulpverlening’ is gratis te downloaden via de website www.osf.nl
18
“De betrouwbaarheid, integriteit en het bestaansrecht van de schuldhulpverlening staan sterk onder druk. Misleidende resultaatsverantwoording heeft enorme gevolgen.” Het zijn de woorden van Peter Westen, onafhankelijk schuldadviseur in Havelte, Drenthe. Zijn rapport ‘Prestatie-analyse schuldhulpverlening versus wettelijke schuldsanering: Resultaten, effecten en achtergronden van de schuldhulpverlening’ geeft een onthutsend beeld van onduidelijke financiële producten, lage rendementen en misleidende communicatie binnen de gremia van de schuldhulpverlening.
Locomotie wetenschappelijk Locomotie bureau 54
Vier jaar geleden stuurde Westen een
Een bureaucratische rompslomp met louter
“De schuldhulpverlening is een heel
brandbrief naar alle zittende raadsleden
verliezers. Schuldenaar, schuldeiser en de
ondoorzichtige zaak. Als je er bij betrokken
in Nederland over de uitkomsten van
belastingbetaler. In december 2013 heeft
raakt krijg je zicht op de misstanden.
de schuldhulpverlening, meer in het
de OPD Peter de opdracht verschaft een
We hebben twee jaar geleden als Gemeente-
bijzonder over de resultaten die wel
onderzoek in te stellen naar de resultaten, belangen SBW een meldpunt schuldhulp-
erg mooi werden voorgespiegeld.
effecten en achtergronden van de
verlening geopend”, legt Geers uit.
Het antwoord was oorverdovend stil.
schuldhulpverlening.”
“We stelden ons daar echt veel van voor,
Struisvogelpolitiek? Berusting? Of hadden de volksvertegenwoordigers geen kaas gegeten van de materie of, erger nog, ontbrak de wil en de zin bij de raadsleden om zich
maar de reacties waren minimaal.
‘Misleidende resultaatsverantwoording heeft enorme gevolgen’
in de problematiek van de schuldhulpver-
Schaamte, angst? Ik weet het niet. In ieder geval zijn we niet bij de pakken gaan neerzitten en heeft Charles een
lening te verdiepen? Terwijl toch al in 2009
Hans Geers is in het dagelijkse leven
voortrekkersrol vervuld binnen de OPD om
een informele commissie aan de
mediator. Doordesemd van maatschap-
zich sterk te maken een onderzoek te laten
toenmalige en huidige verantwoordelijke
pelijke betrokkenheid in zijn geliefde
verrichten naar schuldhulpverlening.
staatssecretaris Jette Klijnsma adviseerde
Drenthe. Vier jaar geleden nodigde de
Dankzij financiering door het wetenschap-
‘de schuldhulpverlening op de schop te
Haas hem uit om een vergadering van
pelijk bureau van de OSF heeft dat
nemen’.
Gemeentebelangen Smilde-Beilen-West-
onderzoek plaatsgevonden.”
In de schuldhulpverlening worden miljoenen aan overheidsgelden rondgepompt, zonder dat er zicht is op werkelijk geboekte resultaten. In goed Nederlands heet dat: door gebrek aan efficiency en controle draait de bureaucratische carrousel tot veler tevredenheid in een vast ritme door en zolang niemand de vinger op de zere plek legt blijft alles zoals het is. Ambtelijke molens draaien liever niet tegen de wind in. Wie wel reageerde was Charles de Haas. Gepokt en gemazeld in de gemeentelijke en provinciale politiek in Drenthe voor de Onafhankelijke Partij Drenthe (OPD) en Gemeentebelangen Smilde-Beilen-Westerbork (SBW). Voormalig Statenlid en al 27 jaar raadslid in de gemeente MiddenDrenthe. “Ik was onder de indruk van de brief die Peter had rondgestuurd”, aldus de huidige fractievoorzitter van Gemeente-
Ook in Drenthe stapelt de schuldenproblematiek zich op (Foto: Frans Hermans)
belangen Smilde-Beilen-Westerbork. erbork bij te wonen. “Sindsdien heb ik
Westen verbaasde zich al jaren geleden
Hij neemt geen blad voor de mond.
geen fractievergadering meer overgeslagen”,
over de lage resultaten van de schuldhulp-
“Bij het lezen ervan kreeg ik regelmatig een
glimlacht Geers. Daarnaast is hij actief als verlening. “In 2005 was er sprake van een
aha-erlebnis. Ik heb diverse malen met het
campagneleider van Gemeentebelangen
landelijk gemiddeld succespercentage van
bijltje gehakt om mensen die in de schulden- SBW en afgevaardigde van de OPD binnen
slechts 12 procent. Terwijl de kritiek op de
sores zijn beland te helpen.
de OSF. Binnen de OSF behartigt hij sinds
efficiency voortduurde, verbeterden de
Dan bots je tegen een onzichtbare muur
kort samen met Nelly Nieuwenhuizen ook
resultaten. Vreemd. De data-analyse van mijn
op van belangen die niet met elkaar stroken
de belangen van de OSF in administratief
onderzoek richt zich op gezinnen met
en waarvan niemand wijzer wordt.
en financieel opzicht.
‘problematische schulden’ die zo hoog
19
zijn opgelopen dat deze alleen met
zich met de landelijke resultaten van de
De gepresenteerde resultaten hebben
kwijtschelding van de restschuld kunnen
NVVK? En hoe pakt de vergelijking van
geen enkele relatie meer met de werkelijk
worden opgelost. Ik heb me voor mijn
beide uit ten opzichte van de resultaten
gerealiseerde schuldoplossingen. Het grote
onderzoek gericht naar de resultaatsver-
van de WSNP?
verschil in standpunten wordt verklaard
antwoording schuldhulpverlening in de
“Het stelsel van schuldhulpverlening is
door de gehanteerde rekenmethode en de
jaarverslagen.
failliet”, beweert Westen stellig.
steeds gewijzigde definities van begrippen.
“Het ontbreekt volledig aan regie en effec- Bijvoorbeeld een ‘succesvol afgehandeld
‘Steeds meer huishoudens in Nederland kampen met ernstige financiële problemen’
tiviteit om tot schuldoplossingen te komen.
schuldbemiddelingstraject’ suggereert
Wat ik tijdens mijn onderzoek boven water een schuldoplossing maar is slechts een heb weten te halen is dat de cijfers over de
betalingsakkoord. De GKB Assen hanteert
werkelijke prestaties niet kloppen, dat het
dezelfde berekeningswijze als de branche-
Daarnaast maak ik ook een vergelijking
aantal schulden vele malen groter is en het
organisatie NVVK. De goede resultaten
met de resultaten van de andere schuld-
aantal gerealiseerde oplossingen vele malen
komen tot stand doordat de schuldhulp-
oplossingsmethode, de Wet Schuldsanering
lager. Niet één gemeente weet hoeveel
verlening pas telt bij daadwerkelijke intake
Natuurlijke Personen (WSNP).
kwantiteit de schuldhulpverlening of de
en stopt bij het tot stand gekomen akkoord.
Vervolgens vergelijk ik de resultaten van
Gemeentelijke Kredietbank daadwerkelijk
Alle uitval daarvoor en daarna wordt niet
de Gemeentelijke Kredietbank Assen
levert.” In zijn rapport windt Westen
in de resultaten verwerkt.
(GKB-Assen) met de landelijke resultaten
er geen doekjes om.
van de NVVK.” De Nederlandse Vereniging
Schuldeisers kiezen in toenemende mate
voor Volkskrediet is een brancheorganisatie
Maatschappelijke misstanden, aangepaste voor de gang naar de rechtbank en niet voor
waarbij ruim 90 organisaties zijn
statistieken, geen onderbouwing van
de schuldhulpverlening. Het percentage
aangesloten. Dat zijn publieke instellingen
opgevoerde percentages, manipuleren
schuldeisers dat kiest voor de WSNP
én private ondernemingen die diensten
van slagingspercentages, resultaatfraude,
bedroeg in 2012 ongeveer 24 %.
aanbieden in meer dan 400 van de 418
onvolledige tellingen, herdefinities en
gemeenten die Nederland rijk is.
misleidend vakjargon. Ofwel, zoals Westen In 2013 zie je door nieuwe WSNP tarieven, het uitdrukt: ‘niets is wat het lijkt.’
ingevoerde klantprofielen en mogelijk niet
In 2012 beliep het aantal huishoudens
“De betrouwbaarheid, integriteit en het
meer uitbesteding aan de advocatuur een
met problematische schulden tussen de
bestaansrecht van de schuldhulpverlening
daling naar 17%. Dit is nagenoeg hetzelfde
373.000 en 531.000 (bron: Panteia).
staan sterk onder druk. Ik kom tot de
percentage dat via de GKB’s tot bemiddeling-
In Nederland melden zich jaarlijks zo’n
conclusie dat de resultaten, ook landelijk,
oplossing van de problematische schuld
200.000 mensen bij hun gemeente aan
de laatste jaren sterk dalen. Deze misleiding
leidt. De GKB handelt de aanvraag voor de
voor schuldhulpverlening. Slechts een op
vraagt om betere controlemechanismen en WSNP administratief af. Landelijk wordt
de zes wordt daadwerkelijk door de
een duidelijk verantwoordelijke toezicht-
gemeente geholpen. Steeds meer
houder.” Krachtige taal die vraagt om
huishoudens in Nederland kampen
concrete voorbeelden. Die wil Westen
met ernstige financiële problemen.
wel geven.
Naar schatting 1,2 miljoen huishoudens in Nederland heeft ernstige schulden.
daarvan 20% niet toegelaten.
‘Het ontbreekt volledig aan regie en effectiviteit om tot schuldoplossingen te komen’
“In mijn rapport staan tal van voorbeelden
De NVVK constateert een toename van de over misleidende resultaatverantwoordingen,
Van de instroom slaagt uiteindelijk zo’n
complexiteit van de schuldenproblematiek. resultaatvergelijkingen, kosten-batenanalyses 72 % met een schuldoplossing. De GKB en maatschappelijke vervolgkosten.
heeft gelijk dat zij dan een traject succesvol
Westen vroeg zich af waarom er landelijk
Laten we als voorbeeld het jaarverslag van
hebben afgerond. Maar om alle WSNP-
en regionaal zoveel trajecten al vaak in
de GKB Assen er bij nemen. Daarin wordt
aanmeldingen als een schuldoplossing en
aanvang sneuvelen of na een schuldrege-
melding gemaakt van opmerkelijk hoge
haar succes te bestempelen is misleidend,
ling terwijl dit toch een mooie regeling is
succespercentages per gemeente van maar
onjuist en onvolledig.”
om in drie jaar weer schuldenvrij te worden.
liefst 44 tot zelfs 67 procent. Dit zijn
Hoeveel problematische schulden worden rendementsverbeteringen die zeer fors zijn,
In zijn rapport analyseert Westen onder
definitief opgelost met een volledig
variërend van 16 tot 76 procent. Uit mijn
meer de gemeente Midden-Drenthe.
nagekomen betalingsakkoord en daardoor
analyse van het GKB Assen jaarverslag blijkt
Daaruit bleek dat de werkelijke resultaten
kwijtschelding van de restschuld? En hoe
dat de werkelijke schuldoplossingen de
van de schuldhulpverlening in 2011 fors
verhouden de resultaten van de GKB Assen
10 procent nog niet eens haalt.
waren gedaald te opzichte van 2010.
20
Locomotie wetenschappelijk Locomotie bureau 54
Reden voor Charles de Haas aan de bel te
Tegenwoordig is dat anders. We moeten
belangen. Het is tenslotte de burger die
trekken bij de gemeente. Aanvankelijk krijgt
nu veel meer de output als doel stellen.
eigenaar is van de (semi) publieke sector.
hij nul op het rekest maar de Haas is niet
En controleren of dat ook wordt gehaald.”
voor één gat te vangen en blijft de gemeente-
Overigens. Zowel Westen, de Haas als Geers
Verantwoordelijk staatssecretaris Jette
raad, lees de commissie welzijn, bestoken.
leggen de verantwoordelijkheid van de vaak
Klijnsma laat weten dat het kabinet extra
Een op de zes huishoudens in Nederland loopt een risico op problematische schulden Na twee jaar discussie neemt het college
torenhoge schulden bij de schuldenaren
middelen beschikbaar stelt voor gemeent-
in het nieuw ontwikkelde gemeentelijke
zelf. Welk gedrag ligt ten grondslag aan
en ter intensivering van het armoede- en
beleidsplan alsnog regiemaatregelen op
die schuldenopbouw? En waarom zou je
schuldenbeleid. Dit jaar e 70 miljoen,
over de toelating tot de schuldhulpverlening.
de schuldhulpverlening WSNP niet
in 2015 e 90 miljoen. Zij onderschrijft
De verdienste van de Haas die zijn ergernis
verplicht kunnen stellen; het is immers
desgevraagd het belang van krachten-
over het gevoerde beleid niet onder stoelen
je laatste kans. Er zijn gemeenten die het
bundeling tussen gemeenten en
of banken steekt. “In Midden-Drenthe
doen. Want het houdt niet op bij de
maatschappelijke organisaties.
stond 200.000 euro voor schuldhulpver-
schuldenaar en de schuldeiser. Bij uit
Daartoe stelt ze een jaarlijkse subsidie van
lening op de begroting. In 2013 ging de
huiszettingen draait de belastingbetaler
e 4 miljoen beschikbaar aan maatschappe-
raad akkoord met 100.000 euro meer.
op voor de kosten die, schat Westen in,
lijke organisaties ter ondersteuning van
Op de vraag naar resultaten krijg je louter
samen met de overige maatschappelijke
projecten om armoede- en schulden-
ontwijkende antwoorden van ambtenaren.
vervolgkosten tot zo’n 50.000 euro per
problematiek te bestrijden.
We betalen als gemeente dus 300.000
geval bedragen. “De gemiddelde schuld
euro aan de GKB, maar een duidelijke
staat in 2013 op 37.700 euro.
Tenslotte acht ze kennisdeling tussen
onderbouwing van gerealiseerde resultaten
Het aantal geregistreerde aanmeldingen
gemeenten aangaande deze problematiek
blijft uit.”
in 2013 bedroeg 89.000. Kortom, er moet van groot belang. Derhalve inventariseert iets gebeuren.” In zijn ogen is de politiek
ze de manier waarop gemeenten hun
Verantwoordelijk wethouder Midden-
aan zet. “Het gesjoemel met de resultaten
armoede- en schuldenbeleid vormgeven.
Drenthe, Henk van Hooft verklaarde
van de schuldhulpverlening moet afgelopen Ze verwacht de uitkomsten van die
desgevraagd tegenover het opinieweekblad
zijn.”
De Groene Amsterdammer: “Onze krediet-
inventarisatie in het najaar beschikbaar te hebben.
bank noemt een traject geslaagd als een
Westen pleit nadrukkelijk voor een open
schuldregeling is afgesproken.
cultuur en het herijken van de publieke
Frans Hermans
21
Een leven lang op de bres voor de taal fan it hert “Het grote gevaar is dat we té tweetalig worden en dat het Frysk steeds minder gebruikt wordt. Je hoort het op de schoolpleinen nog amper. We gaan in gesprekken te gemakkelijk over op het Algemeen Nederlands. Ik heb wel eens gezegd dat het grootste gevaar voor het voortbestaan van het Frysk bij de Frysken zelf zit. Daarom zullen we voortdurend waakzaam moeten blijven en ons ervan bewust moeten worden dat we samen onze taal steeds krachtiger dienen te gebruiken, zowel schriftelijk als mondeling.”
Jabik van der Bij
Jabik (Jaap) van der Bij uit het Fryske Uitwellingerga is sinds 2007 voorzitter van de OSF.
Dat stelt Dr. Jabik van der Bij die jarenlang deel uitmaakte van de “Provinsjale Underwiisried” en in 2013 na twaalf jaar afscheid nam als voorzitter van de “Ried fan de Fryske Beweging” (RfdFB). In dit tweeluik, waarin vorige keer aandacht was voor de academische visie vanuit de Fryske Akademy, laat nu deze prominente “Fryske beweger” zijn licht schijnen op de ontwikkeling van zijn moedertaal.
Van der Bij nam vorig jaar afscheid van de “Ried fan de Fryske Beweging”, na jarenlang prominent voor deze organisatie actief te zijn geweest.
22
Locomotie wetenschappelijk bureau 54
Streektalen in Nederland Jabik van der Bij reageerde onmiddellijk
“Het zijn de bewegers geweest die in de
en de taal niet doorgeeft aan hun kinderen.
toen hij las dat de Fryske Akademy zo
twintigerjaren van de vorige eeuw de
Ook bij de Afûk, nota bene een organisatie
belangrijk is geweest voor de emancipatie
Provinsjale Underwiisried hebben
ter promotie van de Fryske taal, zie ik
van het Frysk. De strekking van die opmerk-
opgericht. Ik mocht daarvan enige jaren
mensen die vrij nonchalant met onze taal
ing verdient volgens hem een nadere
voorzitter zijn. Het is deze ûnderwiisried
omspringen. Sommige medewerkers bij
inkleuring. “Zeker hebben de mensen van
geweest die de stoot heeft gegeven om een
dergelijke instellingen zijn niet intrinsiek
de Akademy aan die emancipatie
wetenschappelijk instituut van de grond
gemotiveerd maar ik zeg er onmiddellijk
bijgedragen maar het zijn toch in de
te tillen, zoals de Fryske Akademy en om
bij dat dit absoluut niet voor allemaal geldt.
eerste plaats de Fryske bewegers geweest
diverse leerstoelen Frysk aan verschillende
Een gebrek aan engagement bij de mensen
die gestreden hebben voor de wettelijke
universiteiten te creëren.”
die kerntaken hebben, is fnuikend voor
erkenning van het Frysk,” meldt hij.
het voortbestaan van onze taal.”
Broodfriezen “De Akademy doet goed werk, dat zeker,
Geïntegreerd tweetalig onderwijs
maar er valt ook wel kritiek te leveren op
Betrokkenheid bij zijn taal in daad en
de rol die de medewerkers vaak spelen.
geschrift toont Jabik van der Bij al zijn hele
Dikwijls kruipen ze te veel in de ivoren
leven. Ruim dertig jaar geleden liep hij voorop
toren van de wetenschap en willen ze niet
toen hij - als directeur van de Christelijke
geïdentificeerd worden met de bewegers.
Pedagogische Academie “De Him” in Sneek
In een column daarover heb ik hen wel
- het onderwijs op zijn school tweetalig
eens verweten dat ze ‘broodfriezen’ zijn:
(Nederlands en Frysk) wilde gaan maken.
er wel van eten maar zich verder afstandelijk
Tevens was het de bedoeling - zo lezen
opstellen. Dan hoeven ze zelf niets te doen,
we in een met veel voorbeelden gelardeerd
zich niet kwetsbaar op te stellen!
Engelstalig, wetenschappelijk artikel van
Een zelfde houding bespeur ik ook bij
zijn hand - om het historisch - cultureel
Omrôp Fryslân, onze Frysktalige zender
erfgoed van Fryslân in het onderwijs te
waarbij een aantal medewerkers geen
integreren. “Een revolutie! Want je moet
Frysk maar Hooghaarlemmerdijks praat
daarbij bedenken dat men op de school
Twitterdei Het Frysk lijkt in de moderne media
dag, van plusminus 9.30 uur tot 21.00
Jabik van der Bij: “Het is een prima zaak
vooral bij jongeren in opmars. Dit blijkt
uur, stond #FryskeTwitterdei op nummer
dat jongeren aan zo’n twitterdag meedoen.
bij voorbeeld uit een jaarlijks terugkerende
één als trending topic.
Dat ze de taal al twitterend gebruiken is
twitter-campagne. Op vrijdag 17 april
verheugend en houdt onze taal levend.
zette de Afûk voor de derde maal de
De Fryske Twitterdei is een initiatief van
Of ze dan het Frysk wel of niet correct
“Twitterdei Frysk” op touw. Om 9.30 uur
de Praat mar Frysk-campagne fan de Afûk.
schrijven, is een bijkomstigheid.
’s ochtends stonden de hashtags #Frysk
Naast bekende Frysken en BN-ers zoals
We moeten iedereen die Frysk schrijft,
en #FryskeTwitterdei al tussen de meest
Jorrit Bergsma en Arjen Lubach, deden
zich laten ontplooien in onze taal en niet
besproken onderwerpen op Twitter.
veel bedrijven en instellingen mee aan
voortdurend verbeteren. Er is niets
Duizenden twitteraars verzonden 6.438
de Fryske Twitterdei, zoals het Rijks-
vervelender dan steeds op je vingers
unieke tweets en nog veel meer retweets
museum, UPC Nederland, Medisch
gekeken te worden door strenge puristen
met de hashtag #Frysk. De tweets kwamen
Centrum Leeuwarden, Tresoar, Arriva
die op iedere slak zout leggen. We hoeven
uit meer dan 25 landen, van Japan tot
Nederland, SC Heerenveen, restaurants,
echt niet een soort Akademy – Frysk te
Amerika. Daarnaast is de hashtag #Frysk
sportverenigingen, uitzendbureaus,
ontwikkelen.”
bij meer dan zes miljoen mensen onder
bibliotheken, scholen en diverse Fryske
Zie ook: www.praatmarfrysk.nl,
ogen gekomen. Het grootste deel van de
overheidsinstellingen.
www.edufrysk.nl of www.heitenmem.nl
23
de regionale taal en cultuur nog volledig
freed (zie kader) werd gevierd en er in 60
’t tinke dat se har bern fierder helpe at se
ontkende toen het instituut veertig jaar
dorpen 60 dagen lang 60 vlaggen hingen
Hollânsk tsjin har prate”!!) - een nieuwe
eerder werd opgericht. We wilden duidelijk
met een aansprekende eenregelige tekst
inwoner van buiten het taalgebied niet
maken dat je de huistaal niet zo maar kunt
in het Frysk. Onder het motto “net kneppelje
helemaal in het Nederlands aanspreken
weggooien en dat er in alle vakken een
mar keppelje” (niet knuppelen maar
maar meteen met korte Frysktalige zinnetjes
belangrijk tweetalig element zit. Denk bij
verbinden) wist deze 60-daagse vlaggen-
vertrouwd maken: moarn buorman!
geschiedenis bij voorbeeld aan de rijke
actie veel Frysken aan te spreken. “En dat
- meer Fryske artikelen in de dorps-
Fryske geschiedenis, bij biologie aan de
succes willen we niet incidenteel laten zijn.” krantjes - boodschappenlijstjes in het
vogeltjesnamen in het Frysk en bij religieuze
Frysk maken - Frysk spreken in de
vorming aan het uitdrukken van ieders
“We werken nu aan een projectplan Fan
diepste religieuze gevoelens, bij voorbeeld
- ûnder - op, mei de taal oan é haal,
bidden, in de moedertaal. We hebben ons
waardoor we de mensen binnen hun
streven in Sneek uiteindelijk niet kunnen
dorpsgemeenschap bewust willen maken
verwezenlijken want door reorganisaties
van de manier waarop ze met hun taal
en fusies moest de PABO weg uit Sneek.
omgaan. Tegelijk hopen we dan dat die
“In het najaar hopen we dit project als
Maar ons onderwijskundig principe is
bewustwording geleidelijk zal leiden tot
meerjarenplan tot 2018 aan alle politieke
wel intact gebleven.”
ander taalgedrag. Ieder deelnemend dorp
partijen te presenteren en daarna willen
gemeenteraad.
‘Frysktalig opvoeden en niemand uitsluiten’
we ermee aan de slag gaan.” Met een dergelijk plan wil Jabik van der Bij absoluut niet suggereren dat de Frysken zich nu moeten gaan opsluiten binnen hun eigen taal. “Soms worden Friese taal en de zogenaamde Fryske identiteit wel eens aan elkaar gekoppeld. Voor mij bestaat die Fryske identiteit niet. Als je je identiteit aan een taal vastknoopt of aan etniciteit, krijgt zij iets exclusiefs, iets wat anderen uitsluit. En dat is het laatste wat ik zou willen. Bij ons is iedereen welkom. Frysk zijn is iedereen in zijn waarde en … in zijn taal laten; en op een open manier tot de Fryske gemeenschap willen behoren.” Jabik van der Bij (Foto: TopShots)
Niemand uitsluiten Moarn buorman!
of stad kan zijn eigen doelen stellen want
Van der Bij wil niemand uitsluiten door zijn
In 2000 werd Jabik van der Bij voorzitter
de situatie en de mogelijkheden zijn per
taal maar tegelijk erkent hij dat zijn taal kan
van de RfdFB, die op dat moment wat op
dorp verschillend.”
appelleren aan moeilijk te delen, diep
z’n retour leek. Snerende praat deed daarover
persoonlijke gevoelslagen. “Laat ik het Onze
de ronde. Het zouden oude mannen zijn
Concrete activiteiten kunnen volgens het
Vader als voorbeeld nemen. In het Neder-
zonder enig gezag. Maar onder de energieke
voorliggende projectplan zijn: - een film
lands klinkt dat voor mij neutraal, rationeel
Van der Bij heef de Ried door de jaren heen
vertonen waarin iedereen het gangbare
zelfs. Wij hebben lang het gevoel gehad dat
weer respect weten af te dwingen en
taalgedrag ziet en suggesties krijgt om
we zo’n gebed niet in de eigen taal, het
daardoor vervult ze nu een provinciale
daarin verandering te brengen en bij
gewone Frysk, mochten uitspreken.
spilfunctie in de discussie over het Frysk.
voorbeeld niet al te snel over te stappen
De Bijbelse taal, de Tale Kanaäns, was zo
De ex - voorzitter is nog actief in een
op Algemeen Nederlands. - de inwoners
ingeslepen bij de mensen, die kon je niet
commissie die voortborduurt op het
doordringen van de gelijkwaardigheid van in het Frysk gaan uitspreken. Die heilige
keppelfeest uit 2011, toen 60 jaar kneppel-
de talen (“Noch altyd binnen der âlden dy
24
dingen hoorden bij je zondagse kleding en Locomotie wetenschappelijk Locomotie bureau 54
Streektalen in Nederland bij je zondagse taal. De eerste preek in het Frysk leek wel een toneelstukje, zo onwennig
Fedde Schurer
was het. Maar nu het Onze Vader toch geworden is tot Us Heît, geeft dat een heel
Als dichter, journalist, onderwijzer
speciaal warm gevoel. Hier spreekt waarlijk
en politicus genoot Fedde Schurer
de taal van het hart! Zo vergaat het me ook
(1898-1968) grote bekendheid.
met de Bijbelvertaling - uit de zeventiger
Hij zette zich ongebreideld in om
jaren - in het Frysk. Die lees ik veel vaker
de Frysk - nationale idealen te verwezen-
dan de Nederlandstalige!”
lijken. Vanaf de jaren 20 ontwikkelde Fedde Schurer zich als een diep
Frysktalig opvoeden en niemand uitslui-
christelijke pacifist: “’n spyltúch bin ik
ten. Het lijken belangrijke opvoedings-
yn Gods hân”. Hij richtte een afdeling
principes te zijn geweest van vader en
op van Kerk en Vrede. Kort daarop
moeder Van der Bij die nog steeds in hun
volgde in 1930 zijn ontslag als onder-
kinderen en kleinkinderen naklinken.
wijzer in Lemmer.
“Onze zoon heeft het Frysk van huis uit meegenomen. Met zijn eerste vrouw, een
In zijn BVD-dossier wordt Schurer als
Brabantse, sprak hij samen Frysk.
volgt beschreven: “Talentvol en gevaarlijk
Hij woont nu in Hellevoetsluis en is
spreker, vooral gevaarlijk voor jonge
getrouwd met een Antilliaanse die
menschen”. Hij is zijn pacifisme tot zijn
oprecht probeert het Frysk onder de knie
dood toe trouw gebleven. Schurer stond
te krijgen. Onze dochter is getrouwd met
aan de basis van de roemruchte “Kneppel-
een Turk. Ze woont in de Betuwe en
freed”, knuppelvrijdag, op 16 november
spreekt Frysk tegen haar zoon en dochter.
1951. Schurer en een collega stonden
Mijn kleinzoon stuurt mij apps in het
terecht omdat ze een rechter beledigd
Frysk! Onze kinderen zijn opgevoed in
zouden hebben die eerder een veearts
Alear ha ‘k wenne yn ‘t hôf fan Eden
een volkomen Frysktalig milieu, dat wil
verboden had Frysk te spreken in de
dêr‘t ‘k no safier fan ôfdwaald bin
zeggen dat er bij ons in huis altijd Frysk
rechtszaal. Medestanders van Schurer,
omjûn fan alle hearlikheden
is gesproken. Dat heeft hen nooit in enige
schrijvers, leden van de Fryske
sa’t nea in minsk betinken kin.
opleiding of functie belemmerd.
beweging en studenten, aangevuld met
Integendeel!”
bezoekers van de vrijdagmarkt, lieten
O blide tunen en rivieren
hun protesten horen en werden uiteen
o kleare loft, o goede grûn –
Geraadpleegd:
geslagen. Desondanks werd de veldslag
ik koe de taal fan alle dieren
Reitze J. Jonkman & Arjen P. Versloot, Fryslân land van talen
voor het Frysk de aanzet van ‘gunst naar
haw ider beest syn namme jûn.
een geschiedenis, Ljouwert 2013 en Het Fryslân Boek, Zwolle, Leeuwarden z.j. ; Jaap van der Bij with D. van der Ploeg,
PARADYS (Genesis 2: 8)
recht’, die zijn neerslag kreeg in een betere wetgeving. Vanaf 1955 mocht er voortaan
En God wie altyd om my hinne
province, z.j., 231 – 251, Ried fan de Fryske Beweging, Fan -
Frysk in het basisonderwijs worden
myn libben wie mei sines ien
ûnder - op , mei de taal oan ‘e haal, concept - projectplan 2014.
gesproken en vanaf 1956 was het
ik koe him oan de waarme sinne
toegestaan om in de rechtszaal Frysk
en oan it rûzjend beambte grien.
Role and function of a teachers trainig College in a bilingual
te spreken.
Dit is de 34e aflevering in de serie “Streektalen in Nederland” door Dick van Niekerk
O paradys, sa grien begerze Jabik van der Bij verhult niet “een groot
myn hert lûkt nei syn oarsprong ta
bewonderaar” te zijn van Schurer.
en altyd sil ‘k ûnwennich wêze
“Dat komt mede omdat mijn pake (opa) salang ik dyn net werfûn ha. het vaak over Fedde had”. Voor Van der Bij
1. Nog altijd zijn er ouders die denken dat ze hun kinderen
is onderstaand Bijbelvers van Schurer een
van zijn meest geliefde Frysktalige teksten.
een dienst bewijzen door Nederlands tegen hen te praten.
Uit: “De gitaar by it Boek”
25
Albert Leppers, Statenlid en fractievoorzitter USP Limburg
Een onafhankelijk denker met een sociaal gezicht “Ik heb geen carrièrebelangen, geen coalitieverplichtingen. Ik ben een onafhankelijk denker. Vanuit die positie wil ik zeker op provinciaal niveau dwarsverbanden leggen met andere partijen die worstelen met hetzelfde probleem: de lokale politiek op de landelijke politieke agenda krijgen.”
Albert Leppers (Foto: Frans Hermans)
Dr. Albert Leppers (1946) windt er geen doekjes om.
functioneren zowel in organisaties als in politiek bestuurlijke
Statenlid Provincie Limburg, oprichter, fractievoorzitter en
structuren; het loopt als een rode draad door onze conversatie.
beoogd lijsttrekker van de Universele Senioren Partij Limburg;
Leppers is een aangenaam causeur die, als hij eenmaal op de
USP Limburg. “Wij willen de onafhankelijke politiek verbinden
praatstoel zit, van zijn hart geen moordkuil maakt.
en een vertegenwoordiger van alle regionale partijen in Limburg zijn. Dat impliceert ook met raad en daad de lokale politieke
Als 16 jarige jongen gestart in de grafische industrie, ontwikkelt
partijen steunen.”
hij al snel een preferentie voor bedrijfsanalyse. Maar voor hij zich professioneel in die materie gaat verdiepen studeert Leppers in
We spreken elkaar in het provinciale bestuursbastion van het
1974 af als ontwikkelingspsycholoog. Van 1974 tot 1981 is hij
provinciehuis in Maastricht. Het gouvernement noemt men
als wetenschappelijk hoofdmedewerker/onderzoeker verbonden
dat in Limburg en de Commissaris van de Koning heet in deze
aan de vakgroep ontwikkelingspsychologie aan de Universiteit
provincie gouverneur. Het gouvernement is gebouwd in 1985
Brabant. Hij sluit die periode af met zijn proefschrift dat
op de uiterwaarden van de Maas. Vroeger bevond zich ter plekke
handelt over de ontwikkeling van moeilijk lerende kinderen ten
een natuurlijk eiland dat een belangrijk onderdeel vormde van
opzichte van normaal intelligente kinderen en jong volwassenen.
de verdediging van Maastricht. In 1975 werd het gesloopt in
In 1981 aanvaardt hij een functie als algemeen directeur bij de
verband met de normalisering van de Maas. Nu bevindt zich
Heldring Stichtingen, een jeugdgezondheidsinstelling in Zetten.
op een kunstmatig aangelegd eiland de Statenzaal.
“De Heldring Stichtingen waren echt het eindstation in de toen-
Bereikbaar via een brug die de bestuurders symbolisch verbindt
malige kinderbescherming”, verduidelijkt Leppers.
met de bevolking. Die symboliek weerspiegelt zich ook in ons
“Het was toentertijd een instituut voor zeer intensieve behandeling
gesprek. Bruggen slaan, verbinden, aandacht voor mensgericht
van ontspoorde pupillen die tussen de wal en het schip waren
26
Locomotie 54
geraakt.” Het werden vier zware, intensieve, maar leerzame
namens 50plus in het Limburgs Parlement. In 2013 stapt fractie-
jaren. “Die baan zoog me als het ware leeg, ik was er 24 uur
voorzitter Leppers samen met vier van de vijf bestuursleden van
per dag mee bezig. Leppers stond in die tijd samen met Delta
de afdeling Limburg uit de tweemansfractie van 50Plus in de
ziekenhuisdirecteur Rotterdam, Cohen Stuart en de Rotterdamse
Provinciale Staten van Limburg nadat het landelijk hoofdbestuur
politiecommissaris Jan Blaauw mede als eerste aan de basis van
collectief was afgetreden ten gevolge van interne conflicten met
de behandeling van heroïneprostituees in Rotterdam.
Henk Krol en ook omdat hij zich niet kan vinden in het besluit van het landelijk congres om Jan Nagel te benoemen tot
“De problematiek was toen nog, met een zestigtal verslaafden,
interim-voorzitter. “Een politieke functie kan niet samengaan
beheersbaar. Twee jaar later, bij de komst van Bram Peper als
met een functie in de partij.” Na zijn breuk met 50Plus behoudt
toenmalig burgemeester van Rotterdam, werd het project om
Leppers met USP Limburg zijn zetel in de Provinciale Staten
zeep geholpen met als reden dat het college van burgemeester
van Limburg.
en wethouders van Rotterdam geen heil zag in gedwongen behandeling van de verslaafden. Op grond daarvan ontstond het zogeheten ‘Perron Nul’ waar uiteindelijk het aantal heroïneverslaafden aanzwol tot een onbeheersbare horde van zo’n zevenduizend personen. Burgemeester Peper gelastte vervolgens in 1995 de ontmanteling van de opvangplek. Met als gevolg dat de verslaafden uitzwermden over de hele stad, met alle gevolgen van dien.” Het was ook in die tijd dat er steeds vaker een beroep op hem
Limburg kampt met een bevolkingskrimp. Hoge werkloosheid
werd gedaan als interim-manager orde op zaken te stellen bij
en wegtrekkende jongeren versterken de krimpende economie.
zowel profit- als non profitorganisaties. “Werk dat me erg goed
“Op een bevolking van een miljoen inwoners zijn 400.000
beviel en nog steeds bevalt omdat ik altijd mijn focus sterk richt
Limburgers ouder dan vijftig jaar”, constateert Leppers. Om er
op het functioneren van organisaties én mensen binnen die
fijntjes aan toe te voegen ‘waarvan er veel te veel zonder werk
betreffende organisaties. Daar ligt natuurlijk ook mijn gedrags-
op straat staan.’ Hij verwijt de landelijke politieke partijen
wetenschappelijke opleiding aan ten grondslag.” In 1985 startte
weinig oog te hebben voor specifieke regionale problemen.
hij met zijn consultancybedrijf IMCO (Interim-Management
“Neem bijvoorbeeld de ontstane financiële problematiek bij de
en Consultancy) om in 2001 ook nog de postdoctorale studie
pomphouders aan de grens door de verhoging van de benzine
fiscaal recht te voltooien. Hij voerde voor cliënten fiscale proce-
accijnzen. Daar wordt gewoon niet naar geluisterd. Terwijl bij
dures tot aan de Hoge Raad. “Handig als je je belastingformuli-
die mensen en hun gezinnen het water aan de lippen staat.
eren moet invullen”, glimlacht hij veelbetekenend.
Landelijke partijen moeten ook in de regio’s luisteren naar de voorschriften die voor hen worden gedicteerd vanuit Den Haag.
‘Lokale partijen wordt het werk feitelijk onmogelijk gemaakt. In tegenstelling tot de landelijke partijen worden ze uitgesloten van subsidies voor hun politieke werk.’
Dat gaat gepaard met grootheidswaanzin in plaats van aandacht voor kleinschaligheid.” Hij maakt zich oprecht zorgen over de grote problemen waaronder Limburg gebukt gaat. “De (jeugd)werkloosheid, de
“Als organisatieadviseur heb ik me specifiek bezig gehouden
leefbaarheid van de kleine kernen, de bereikbaarheid met het
met strategische vraagstukken van het openbaar bestuur.
openbaar vervoer, de stijgende zorgkosten en het midden- en
Ik opereerde voornamelijk op het snijvlak van politiek ambtelijke
kleinbedrijf (mkb) dat kraakt in zijn voegen. “Je ziet als het
organisaties. Heel boeiend om als directe consultant van ministeries
ware die hele (sociale) schil van onze regionale samenleving als
op Rijksniveau en bij gemeenten organisaties dusdanig in
sneeuw voor de zon wegsmelten. Ik heb ooit een vergevorderd
beweging te krijgen dat ze niet tegenover elkaar komen te staan
uitgewerkt plan gelanceerd om het midden-en kleinbedrijf
maar dat de neuzen juist allemaal dezelfde richting uitwijzen.”
tegemoet te komen. Met de Limburgbank waarin de Provincie
Gekscherend: “Als het pension Hommeles was, ging bij mij de
Limburg dertig miljoen euro zou storten (De Provincie Limburg
telefoon.”
beschikt na de verkoop van de Essent-aandelen in 2009 over een rijk gevulde spaarpot van 1,1 miljard euro, red.) waarbij u en ik
Zijn eerste schreden op het direct politieke vlak doet Leppers in
een rekening kunnen openen en waarbij de Limburgbank via een
1979. Als lid van de VVD fungeert hij als voorzitter commissie
gunstige constructie kredieten kan verschaffen aan het mkb en zo
welzijn in Oosterhout. In 2011 wordt hij beëdigd als Statenlid
in het gat springt dat de reguliere banken hebben achtergelaten
27
door geen kredieten meer aan het mkb te verschaffen.”
behoorlijk wat expertise opgebouwd. Gemeenten kloppen bij
Zuchtend: “Maar ja, de landelijke partijen in het provinciebestuur mij aan. Hoe moet dit nu verder? Veel lokale partijen die zich scoren liever met het blind uitgeven van honderden miljoenen
ook op provinciaal niveau manifesteren krijgen te maken met
aan de zogenaamde topsectoren. Dat doet het ook goed in Den
maatregelen die door het Rijk of de provincie worden besloten.
Haag. Dat het mkb -met tal van familiebedrijven- echter de motor
Vergeet niet, de lokale partijen maken in ons land op dit moment
van de Limburgse economie is, daar heeft men geen aandacht
veertig tot vijftig procent van de politieke capaciteit uit.
voor.” Leppers breekt een lans voor een ruime fiscale aftrek voor
Terwijl hun het werk feitelijk onmogelijk wordt gemaakt omdat
vrijwilligers en mantelzorgers.
ze -in tegenstelling tot de landelijke partijen- worden uitgesloten
“Het cement tussen de maatschappelijke stenen” en benadrukt
van subsidies voor hun politieke werk. Via de OSF kunnen
dat de USP geen ‘one-issue’ partij is. “Wij zijn er voor alle
lokale partijen de weg vinden naar de Senaat. Mijn streven is
Limburgers, jong en oud. We willen de onafhankelijke politiek
de USP te laten uitgroeien tot een krachtige provinciale politieke
verbinden en een vertegenwoordiger zijn van alle regionale
partij. Daarbij vind ik het belangrijke sterke banden te ontwik-
partijen in Limburg. Daadkrachtig de lokale partijen (onder)
kelen met de VPPG.
steunen.” Om samen via de OSF de op provincieniveau georganiseerde
‘Landelijke partijen in de regio luisteren naar de voorschriften vanuit Den Haag. Dat gaat gepaard met grootheidswaanzin in plaats van aandacht voor kleinschaligheid.’
lokale partijen zo sterk te maken dat we de kans op meer zetels in de Senaat niet alleen vergroten, maar dat het ook een realistische gedachte wordt.” Of ik zelf ambitie heb om namens de OSF in 2015 een Senaatszetel in te nemen? “Dat is natuurlijk nog koffiedik kijken. Dat bepaalt uiteindelijk de kiezer.
USP is sinds kort lid van de OSF. De reden waarom is voor
Ik ben een helikopterman. Ik ga graag de diepte in maar werk
Leppers klip en klaar. “Ons programma is mede gebaseerd
ook graag in de breedte. Ja, als je het me recht op de man af
op de gezamenlijke politieke agenda regionale partijen van de
vraagt: die ambitie heb ik wel. Dat steek ik niet onder stoelen
OSF. Wat je ervaart is dat steeds meer landelijke en provinciale
of banken.”
taken worden gedelegeerd richting gemeenten, onder gelijktijdige afroming van de daarvoor beschikbare budgetten. Vanuit mijn
Frans Hermans
werk als consultant heb ik met het omgaan van deze problematiek
Albert Leppers voor het gouvernement van de provincie Limburg in Maastricht (Foto: Frans Hermans)
28
Locomotie 54
Zoeklicht op kleine kernen In de serie ‘Zoeklicht op Kleine Kernen’ besteden wij aandacht aan de problematiek en de specifieke eigenheid van de kleinere dorpsgemeenschappen. Nu de steden in dit land volgens de jongste regeringsplannen opgeschaald gaan worden tot minimaal 100.000 inwoners, dreigen kleine kernen geruisloos van de politieke agenda te verdwijnen. Wij richten ons vooral op de leefbaarheidsperikelen binnen de kernen en op de talrijke burgerinitiatieven die landelijk een voorbeeldwerking kunnen hebben. Bij kleine kernen denken we aan dorpsgemeenschappen tot maximaal 6.000 inwoners. Suggesties voor deze rubriek kunt u sturen naar het e-mailadres van de auteur:
[email protected]
Wat we zelf kunnen doen we zelf Elsendorp doet het zelf; in Elsendorp doe je mee; het geheim van burgerkracht in Elsendorp; Elsendorp, mooi dat het er is; Ik is niks! Het is een willekeurige greep uit de trefzinnen waarmee Elsendorp naar buiten treedt. Wie een middagje in het Peeldorpje rond loopt, kan het beeld dat hiermee wordt opgeroepen moeiteloos beamen. Elsendorp (1070 inwoners - gemeente Gemert-Bakel, Oost - Brabant) is een dorp van doeners, die zelf graag de touwtjes in handen nemen en houden, die bij elkaar betrokken zijn en op een aangename manier eigengereid.
Willy Donkers (Foto: Dick van Niekerk) Deze Oost – Brabantse gemeenschap lijkt uit te groeien tot een
Al acht jaar is Willy Donkers (53) voorzitter van de stichting dorps-
modelvoorbeeld voor de zo geheten “participatie-samenleving”.
overleg Elsendorp. Geen sinecure want er vallen zeven zeer actieve
Dat is de media en de landelijke politiek niet ontgaan.
werkgroepen onder het bestuur zoals die voor het buurthuis,
Brandpunt van de KRO was op bezoek om in beeld te brengen
het jeugdhonk, de commissie Elsendorp 1500 inwoners, de
hoe inventief de lokale gezondheidszorg is georganiseerd.
commissie Zorg op Maat en de commissie Energiek. Maar na die acht jaar laat de voorzitter zich nog steeds graag inspireren
Staatssecretaris Klijnsma is eveneens haar licht komen opsteken
door het elan binnen deze “doe - democratie” in miniformaat.
bij het zorgproject. Begin mei was een tv – ploeg van RTL4 te
“De stroperigheid, traagheid en bureaucratie” van de gangbare
gast om opnames te maken in het kader van het ambitieuze
politieke besluitvorming heeft Donkers - eerder zestien jaar
dorpsenergieplan: “Energiek Elsendorp”.
raadslid in Gemert - al lang achter zich gelaten.
29
Clubs helpen clubs
Zorgaanpak
“Ik houd van aanpakken. Binnen onze kleine kern kun je vrij
In de acht jaar van Donkers’ voorzitterschap is de zorgaanpak
snel het resultaat zien van je plannen. Dat motiveert de mensen
tot het paradepaardje van Elsendorp geworden. “Vanaf 2007
en mij enorm. Het is daarnaast boeiend van nabij de kanteling
zijn wij de sociale gezondheidszorg in het dorp zelf gaan leveren.
in de maatschappij mee te maken. Het maatschappelijk initiatief
Wij hebben een zorgteam dat de huishoudelijke en dagelijkse
gaat terug naar de burger en kennis dient gedeeld te worden.
zorg coördineert voor de inwoners die dat nodig hebben.
Daartegenover staat een overheid die zich geleidelijk terugtrekt
Daarvoor staan zorgspecialisten, echte professionals, uit het
en die daarmee worstelt.”
dorp ter beschikking die daaraan een volledige baan hebben of die oproepbaar zijn.
Het is mijn droom dat Elsendorp in 2025 zelfvoorzienend zal zijn
Via een particuliere zorginstelling in Eindhoven hebben ze een officieel dienstverband. De animo voor deze taken binnen het dorp is groot. Liefst 32 mensen reageerden op een oproep
Het uitgangspunt van de doe - democratie, de-burger-aan-zet,
in ons weekblad d’n Elsendörper. Zij waren bereid om hun baan
vraagt om veel vrijwilligersinzet en daaraan is in Elsendorp
of een gedeelte daarvan op te zeggen om dit werk te gaan doen.”
geen gebrek. “Er zijn zelfs tientallen mensen die dubbelfuncties hebben. We verwachten eerlijk gezegd wel een beetje dat iedere
Sinds 2007 heeft nog maar één inwoner het dorp hoeven te
inwoner zich naar zijn mogelijkheden, liefst minstens twee uur
verlaten omdat de zorg niet toereikend was. “Ondertussen ligt
per week, inzet voor de dorpsgemeenschap.”
er een nieuwe vraag op ons bordje: hoe pakken we de aanpak van de zwaar dementerenden aan? Daarvoor hebben we andere,
Die inzet voor elkaar komt ook terug op verenigingsniveau.
specifiek opgeleide verpleegkundigen nodig. Maar dat is niet
“Als een club een groot feest of jubileum heeft, dan zijn het
het enige: gaan we die mensen thuis opvangen of gaan we een
altijd andere clubs die de dag verzorgen. Op die manier kunnen
soort zorgvilla huren naar het voorbeeld van Hoogeloon?”
bestuur en leden rustig van hun eigen feestdag genieten!”.
Niet praten maar doen Elsendorp is ontstaan in een heigebied, dat begin vorige eeuw door de gemeente Gemert verkocht werd aan kapitaalkrachtige grondeigenaren. Zij lieten het gebied ontginnen tot bos en landbouwgrond. Het dorp kreeg in 1926 zijn naam toen pater Van den Elsen er een katholieke kerk stichtte. Van den Elsendorp vond men te lang en daarom werd het Elsendorp. De ontginningsarbeiders kwamen uit alle windrichtingen en hadden volgens Willy Donkers een hoge arbeidsmoraal.
“Zo kan het niet langer in Elsendorp,” vonden Piet Willems,
“Het waren mensen van het slag ‘niet praten maar doen’
het nog steeds actieve hoofd van de basisschool, en de toen-
en met de instelling ‘wat we zelf kunnen doen we zelf’.
malige voorzitter van de dorpsraad. Zij hebben met onder-
Die karaktertrekken zijn nog steeds in onze gemeenschap
steuning door het PON (Provinciaal Opbouworgaan Noord -
herkenbaar.”
Brabant) de aanzet gegeven tot een dorpsontwikkelingsplan waarop nog steeds wordt voortgeborduurd.
Sinds 1974 is er een dorpshuis. Toen was er ook een opbouwwerker actief maar die moest zijn aandacht veelal richten op
In mei 2006 verrees de prachtig uitgevoerde multifunctionele
basale zaken zoals de aanleg van een waterleiding.
accommodatie “De Dompelaar”. Daarin zijn basisschool, bibliotheek, buurthuis en vergaderruimtes verenigd. Kosten:
In 1997 werd het dorp zwaar getroffen door de varkenspest, drie miljoen euro. De Dompelaar is volgens Willy Donkers
30
de crisis waarbij niet alleen tienduizenden varkens geruimd
“het hart van het dorp en de broedplaats van steeds weer
moesten worden maar ook duizenden arbeidsplaatsen in de
nieuwe sociale leefbaarheids- en duurzaamheidsideeën.
varkenshouderij verloren gingen.
Daar gebeurt ‘t!”
Locomotie 54
Zelfvoorzienend Elsendorp denkt aan zijn toekomst. Economisch ziet het er
Energiek Elsendorp
rooskleurig uit. “We hebben 45 bedrijven die lid zijn van de
‘Losmaken van de grote energiemaatschappijen en het heft
ondernemersvereniging, maar als je de ZZP-ers meerekent,
in eigen handen nemen om te investeren in de leefbaar-
zijn het er veel meer.
heid van Elsendorp! Ieder jaar stijgen de energieprijzen.
In totaal zijn er 90 zelfstandige ondernemers en ongeveer 60
De fossiele brandstoffen raken op en u bent afhankelijk
landbouwbedrijven. Veel bedrijven hebben tientallen mensen
van de grote energiemaatschappijen. Door een blok te
personeel. Ik noem een koeriersbedrijf met 70 werknemers,
vormen kunt u gezamenlijk meer bereiken dan alleen.’ Zo luiden enige teksten uit de wervingsfolder van de beoogde energie - coöperatie Energiek Elsendorp. Willy Donkers: “ Het eerste project was op de basisschool ‘Van zon krijg je energie’. Wij zijn nu samen met Enexis met spouwmuur- en dakisolatie bezig en zonnepanelen en - boilers aan het inkopen. Wie weet kunnen we binnenkort ook een aantal zonnepanelen kwijt op de daken van enkele grote varkensstallen die hier staan. Dan kunnen die veehouders ook flink wat energie leveren aan het dorp.” “Iedereen profiteert mee van de bedongen korting. Uiteindelijk beslissen de leden van de coöperatie of ze aan een project beginnen waarbij heel Elsendorp kan worden voorzien van energie.” Het energieproject lijkt een succes te worden. “Oma’s en opa’s, ouders en kinderen; ze tonen zich heel enthousiast bij de informatiebijeenkomsten. De eerste zonnepanelen liggen al op de daken. Nu al doen veertig gezinnen mee. Een bedrijf als Enexis kijkt met verbazing toe hoe snel we de dorpsgemeenschap op dit thema weten te mobiliseren. Hun PR - mensen komen bij ons leren hoe ze dat moeten doen!”
een vruchtbaarheidskliniek met 70 personeelsleden en een
Qua voedsel zie ik ook goede kansen, als we meer oog krijgen
kaasveredelingsbedrijf waar 35 man werken.
voor het verbouwen van streekproducten. We zullen veel meer
Overdag zijn er in ons dorp heel wat meer mensen dan
maatschappelijk verantwoord bezig zijn en nog meer eigen
’s avonds!” Ook in demografisch opzicht lijkt Elsendorp gezond. initiatief moeten tonen. De commissie “Elsendorp - 1500” heeft in “ultrakorte tijd” een bouwplan ontwikkeld voor 53 woningen met de pretentieuze naam
De overheid kan met 30% menskracht minder en ook het politieke
“Elsendorp - Noord”. De betrokken wethouder constateerde verbaasd bestel kan minstens 30% slanker! Om dit te bereiken zal ons dat hij nog nooit zo snel een bouwplan heeft zien ontwikkelen
dorp vast moeten houden aan zijn twee unieke, onderscheidende
zonder belasting van ambtenarenuren.
eigenschappen: ongewone wegen gaan en de eigen regie blijven voeren!”
Ook in het jaarlijkse overleg met het College komt Elsendorp’s toekomst binnenkort via het projectmatig onderbouwde document
Over Elsendorp is onlangs een lezenswaardig boek verschenen
Dorpsvisie 2025 ter sprake.
van Ton Baetens (Emma - communicatie): “Ik is niks, over vitale
Over zijn persoonlijke visie op de toekomst van zijn dorp heeft
coalities rond wonen, zorg en leefbaarheid.” Het is op te halen
Willy Donkers geen enkele aarzeling: “Het is mijn droom dat
via www.stichting-else.nl
Elsendorp in 2025 zelfvoorzienend zal zijn. Als Elsendorper geloof ik daar in. Op energiegebied moet dat lukken.
Dick van Niekerk
31
(Foto: Topshots)
Fryske Nasjonale Partij Provincie Fryslân www.fnp.nl
Provinciaal Belang Fryslân Provincie Fryslân www.provinciaalbelangfriesland.nl
Partij voor het Noorden Groningen/Fryslân/Drenthe www.partijvoorhetnoorden.nl
Onafhankelijke Partij Drenthe Provincie Drenthe www.opd.nl
Drents Belang Provincie Drenthe www.drentsbelang.nl
Platform Lokale Partijen Utrecht Provincie Utrecht www.p-l-u.nl
Platform Lokale Partijen Provincie Zuid-Holland www.platformlokalepartijenzh.nl
Ouderenpartij Noord-Holland Provincie Noord-Holland www.ouderenpartij-nh.nl
Partij voor Zeeland Provincie Zeeland www.partijvoorzeeland.nl
Universele Senioren Partij Provincie Limburg www.usplimburg.nl
32
Locomotie 54
