Lions Deventer IJsselvallei Classics

Jubileumrit

Lions Deventer IJsselvallei Classics Tweede Pinksterdag 13 juni 2011 1

2

Welkom in Deventer bij de vijfde IJsselvallei Classics

De classicscommissie van Lionsclub Deventer IJsselvallei heet u van harte welkom op de vijfde IJsselvallei Classics. Het evenement trekt jaarlijks tientallen deelnemers. Bij het sluiten van dit programmaboekje stond de teller op 65. De praktijk leert dat dat aantal in de laatste week nog groeit. Het blijft dus een verrassing hoeveel klassiekers er uiteindelijk maandag 13 juni 2011 staan te pronken in Deventer.

Welle en Wellepad Het showterrein is dit jaar anders-dan-anders. De Welle en het Verlaagde Wellepad zijn onze uitvalsbasis. Dat heeft alles te maken met de Zomerkermis die de Brink (en andere pleinen in de stad) in beslag neemt. In overleg met de gemeente konden we echter uitwijken naar een uitstekend alternatief. Deelnemers zullen het vast niet erg vinden want hun klassieker kan nu worden gefotografeerd en bekeken langs het IJsselfront. De Tobbe als zenuwcentrum Bar Bistro De Tobbe vormt het kloppend hart van Welle en Verlaagde Wellepad. Logsich dus dat de IJsselvallei Classics daar ook het secretariaat heeft gevestigd tijdens deze dag.

Hoog IJsselwater zal de deelnemers op Tweede Pinksterdag zeker geen parten spelen. 3

U bereikt het showterrein en de startlocatie het beste via de westzijde (Pothoofd, Bokkingshang, Wilhelminabrug) Toerit vanaf Raalte en Noorden

Startpunt (v.a. 11.30 uur)

Toerit vanaf A1/zijde

Voorkeur/entree tot startterrein IJsselvallei Classics 4

Opbrengst van IJsselvallei Classics elk jaar voor voor het goede doel De opbrengst van de IJsselvallei Classics (en van andere acties van de Lionsclub Deventer IJsselvallei) komt elk jaar ten goede van een regionaal goed doel. In 2007: 1.500 euro naar Stichting Leergeld in 2008 : 3.000 euro naar Stichting Paardrijden Gehandicapten Deventer Gorssel e.o., in 2009: 4.000 euro naar St. Tsjerkin in 2010: 3.750 euro voor de Deventer Jeugdmusical. Goede doelen voor 2011 zijn: • een ‘tuinhuis’ voor het Nieuwe Veld in Diepenveen • het korfbalpaalproject voor de basisischolen in Deventer van Devinco.

• Zorgkwekerij Het Nieuwe Veld in Diepenveen. Hanne Struik is de initiatiefnemer van dit prachtige project. Zij biedt mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt de gelegenheid hier in de natuur weer richting aan hun leven te geven. Wij willen Hanne helpen de inrichting te verzorgen van een ‘tuinhuis’ dat als verblijfsruimte kan dienen. Als kantine voor de mensen die op de kwekerij bezig zijn en als opslagruimte voor het gereedschap. In de ruimte komt een sanitaire ruimte met een rolstoeltoilet. • Het korfbalproject van Devinco. Zij hebben het plan opgevat een korfbalpaal bij de basisscholen in de gemeente Deventer te plaatsen om de jeugd op een laagdrempelige manier in beweging te krijgen.

5

Het programma 9.30 - 10.30 uur 11.30 uur 11.35 uur 11.40 uur 12.30 uur 17.00 - 17.30 uur 18.00 uur

aankomst deelnemers en opstellen in vakken gereedmaken voor de start welkomstwoord Lions-president Frank Hulscher officiële start door wethouder Marc Jan Ahne vertrek laatste deelnemer aankomst deelnemers bij Boode Bathmen start diner-buffet (De ‘nazit’ duurt tot ca. 21 uur)

Bol - pijl en andere navigatiemethoden

We rijden vandaag een deel van de route volgens het Bol-pijl-systeem. Andere delen kennen afwijkende navigatiemethodes. Let dus goed op: de methoden staan uitgebnreider beschreven op de routebeschrijving die u bij vertrek vanaf de Welle krijgt. Voor diegeen die dit nog nooit gedaan hebben: bij een bol-pijl-rit bent u de bol en u volgt de pijl. Mocht u een wegsituatie tegenkomen die niet aangegeven is in bol-pijl, vervolg dan gewoon uw weg. Dit is meestal de weg met dezelfde naam als waar u al op reed. In enkele gevallen is de afstand wat krap gemeten om u niet voorbij uw doel te laten rijden. Als u op aangegeven momenten uw (dag)teller op 0 zet (of de stand onthoudt), kunt u steeds de kilometers (of miles) optellen.

Dus na 3600 meter komt u (bolletje) vanaf onderzijde aan en gaat haaks linksaf.

Of: ga rechtdoor (over het water of een spoorweg, al naar gelang de tekening) Wij wensen u veel rij- en kijkplezier onderweg en succes bij de 6

Belangrijk om te weten

Secretariaat Het secretariaat van de IJsselvallei Classics bevindt zich in Bar Bistro De Tobbe op de Welle (nrs. 20-21). U moet daar inschrijven en krijgt alle benodigde zaken (van rallyschild tot consumptiebonnen) U kunt daar ook alle informatie over de dag krijgen. Toilet Als u gebruik wilt maken van het toilet, kunt u terecht bij De Tobbe. Gebruikt u elders een consumptie bij de uitstekende horecabedrijven, dan kunt u daar vanzelfsprekend ook terecht voor een toiletbezoek. Rallyschilden U ontvangt van ons een genummerd ‘Rallyschild’. We verzoeken u vriendelijk dat schild zichtbaar aan de voorzijde van uw auto te bevestigen. We leveren u bevestigingsmateriaal, maar u mag natuurlijk ook ander materiaal gebruiken. Als extra herinneringscadeau krijgt u tevens een miniatuur-schild aangeboden.

Buit eruit... Een gezellig evenement als vandaag trekt helaas soms ook minder gezellige mensen. Laat uw auto dus niet onafgesloten achter (op het plein of onderweg). De Welle als showterrein De Welle en het fraaie IJsselfront hebben hun charmes, maar ook enkele beperkingen. Om brandweer en hulpverleners te allen tijde vrije doorgang te kunnen geven verzoeken wij u de instructies van de organisatie ter plekke op te volgen bij het parkeren. De auto’s staan zoveel mogelijk met hun neus in ‘fotografen-richting’.om bezoekers mooie plaatjes te kunnen laten schieten.

7

Belangrijk om te weten Milieumatje Gebruikt u s.v.p. op de Welle het uitgereikte milieumatje om olielekkage op het plein te voorkomen. De matjes zijn vorig jaar beschikbaar gesteld door Decokay. U wordt verzocht de matjes mee te nemen en evt. onderweg ook te gebruiken. U mag daarna het matje houden (altijd handig onderweg of volgend jaar).

Verzekering Alle deelnemers aan de IJsselvallei Classics doen mee op eigen risico. Uitsluitend uw eigen autoverzekering (en die van andere deelnemers) is vandaag van toepassing. Pech Hebt u pech onderweg? Laat het ons weten. Samen kijken we of hulp te regelen is. U hebt vast ook het ANWB-nummer wel? Rustig rijden: alle tijd U kunt vandaag rustig aan doen. Bij de start krijgt u de routebeschrijving. Onderweg zijn mogelijke stops opgenomen. U kunt daar pauze houden. Hoe lang u pauzeert, bepaalt u zelf. U kunt finishen vanaf 17.00 uur (Boode aan de Brink in Bathmen). Daar staat vanaf 18.00 uur het buffet gereed. Weg kwijt? We rijden vandaag volgens meerdere navigatiesystemen. Een systeem dat vlot te begrijpen is. Op de routebeschrijving staan bovendien de adressen van tussenstops vermeld. Raakt u de weg kwijt dan kunt u naar zo’n stop rijden. Wilt u weer op het juiste pad worden geholpen? Bel dan:

06 22 97 47 82

8

Wat ziet u onderweg? Deventer, de Welle

Het startpunt van de toertocht is dit jaar op de ooit drukke middeleeuwse kade De Welle, en het verlaagde Wellepad. Pal aan de IJssel, de levensader van de stad. Nog steeds trekt elke Deventenaar naar onze rivier, de IJssel, om te kijken hoe hoog het water staat, om gewoon even langs te lopen, om bij mooi meer aan de oevers te picknicken. Iedereen geniet van onze mooie IJssel. En dat doen niet alleen Deventenaren. Liselore Gerritsen schreef een prachtig lied over de IJssel dat begint met:

Iedereen heeft zijn rivier En ik ik heb de IJssel Langs de groene dorpen stromen Glinsterende kinderdromen Iedereen heeft zijn rivier En ik ik heb de IJssel

9

Wat ziet u onderweg? Naar de overkant Op de plaats waar nu het pontje vaart, heeft eeuwenlang een schipbrug gelegen. Het toenemende verkeer op de belangrijke oost-west verbinding, de E8, kon deze brug niet aan, en in 1943 werd de Wilhelminabrug gebouwd. Twee jaar later blies het Duitse bezettingsleger bij de aftocht de brug op. De oude schipbrug werd daarom pas in 1948 uitgevaren, toen de Wilhelminabrug volgens het oorspronkelijke ontwerp met stalen bogen en natuurstenen pijlers was herbouwd. De brug is wereldbekend geworden door de film ‘A Bridge Too Far’ waarin ze de Arnhemse Rijnbrug verbeeldt die zelf door de nabijgelegen naoorlogse bebouwing, voor de filmopnamen geen dienst kon doen.

Om de rivier meer ruimte te geven bij hoogwater, worden de uiterwaarden bij Deventer aangepast; onderdeel van het landelijke project Ruimte Voor De Rivier. Afgelopen winter nog was het spannend of de IJssel de stad zou binnenspoelen. De Welle stond al onder water, de lagere kade, het verlaagde Wellepad was niet meer te zien. De zandzakken hebben het gehouden, al is menige kelder volgestroomd. De nevengeul die straks voor het IJselhotel gegraven wordt, biedt niet alleen ruimte voor de rivier, maar ook ruimte voor recreatie en voor een aanlegplaats voor de pleziervaart en het pontje. Het huidige open en informele landschap aan de overkant blijft bewaard, en vanaf de oude landhoofden van de schipbrug wordt een pier gebouwd, in vorm geïnspireerd op de oude schipbrug. Kunst van hier tot ginder Elk jaar wordt in de omgeving van Lettele, Okkenbroek en Oude Molen een bijzondere midzomerfietstocht georganiseerd; een interessante combinatie van kunst, cultuur en natuur. De eigenaars van de boerderijen, molens, en bedrijven stellen allemaal om niet hun locatie ter beschikking. Op deze ongebruikelijke locaties zijn theatervoorstellingen, muziek en 10

Wat ziet u onderweg? beeldende kunst te zien en te beleven, vaak met ontmoetingen met de kunstenaars. U komt de fietsers op de route tegen, maar we hebben geprobeerd dat zo veel mogelijk te beperken om het voor iedereen leuk en veilig te houden. Sagen en legendes over de Holterberg De verhalen komen uit een tijd waarin de levensomstandigheden slecht waren. Er was veel armoede en ziekte. De avonden en nachten waren lang en donker. Natuurverschijnselen die nu bekend zijn, kon men toen nog niet verklaren. De Sallandse Heuvelrug was woeste grond; er waren uitgestrekte heidevelden, zandverstuivingen en bossen. Dwaallichtjes, huilende wolven en roepende uilen joegen de mensen de stuipen op het lijf. In mist gehulde jeneverbesstruiken (hier ook wel ‘damppölle’ genoemd) werden soms aangezien voor witte wieven, geesten. De gebeurtenissen werden mondeling overgeleverd. De een liet iets weg, de ander voegde iets toe. Men gebruikte zijn fantasie of het verhaal werd aangepast aan de omstandigheden ter plaatse. Enkele namen die nu nog voorkomen op de Sallandse Heuvelrug herinneren aan andere tijden; de Wolfsslenk, het Numendal, de Heksenweg en het Boldergat. Op het kaartje zijn deze namen terug te vinden. Hieronder staat een sage over de witte wieven. Witte wieven In een klein dorpje aan de voet van de Holterberg was de hele buurt aanwezig op een bruiloft van een van de grootste boeren. Alleen de witte wieven waren er niet. Een knecht werd er op gestuurd om hen op te halen maar hij had er geen zin in. Te paard reed hij de heuvelrug op en gooide een braadspit in de 11

Wat ziet u onderweg?

struiken (de witte wieven waren namelijk dol op gebraad). In plaats van de traditionele uitnodiging zei hij echter: ‘witte wieven wit, ik breng oe ‘n spit. Zie zelf daj ‘t gebroad d’er bie kriegt’ (Witte wieven ik breng jullie het spit. Zie zelf maar dat je het gebraad - het vlees - er bij krijgt). Woedend renden de witte wieven de knecht achterna. Gillend van angst, bereikte hij juist op tijd de boerderij. Daar was hij veilig, want witte wieven mochten niet onder een gebouwd dak komen. Toch wisten zij nog een stuk van de paardenstaart af te snijden. Een van hen riep de knecht nog na: ‘Had ik miene learzen mar annerukt, had ik de riempjes maar vasteknupt, dan had ik oe as broad an ‘t spit edrukt!’ Delden We komen Delden binnen via de Lage Eschweg. Een es is een hoog gelegen akker, te vinden op de zandgronden van Noord-, Oost-, Midden- en Zuid-Nederland. In de internationale context komen essen of open fields ook voor in delen van grote delen van Noord-, West- en Oost-Europa. Naast de essen komen ook kleinere percelen bouwland voor. In Salland, de Achterhoek en Twente behoorden sommige bouwlandcomplexjes tot maar één boerderij. Deze individuele essen worden kampen genoemd. Het woord ‘es’ heeft een vergelijkbare herkomst als het Gotische woord atisk, dat ‘zaailand’ betekende. Essen worden omgeven door een eswal, ook wel wildgraaf of wildwal geheten, die ervoor moest zorgen dat wild of het eigen vee het bouwland niet konden betreden. Ook moest de eswal 12

Wat ziet u onderweg?

verstuiving tegengaan, zodat de vruchtbare grond niet zou verdwijnen. Delden was een kleine versterkte stad met twee stadspoorten: in het westen de Goorsepoort en in het oosten de Woolderpoort. De stad met zijn omgrachting is goed te zien op de door Jacobus van Deventer gemaakte kaart. Van de oorspronkelijke vestingwerken is niets overgebleven. De restanten van de stadsgracht werden eind 19e eeuw gedempt. Uit het verloop van de straten Noord- en Zuidwal en Noorder- en Zuiderhagen kan men echter de vorm en ligging van de vroegere verdedigingswerken afleiden. Een groot gedeelte van de stadskern dateert uit de periode dat Delden stadsrechten kreeg (1333). Veel gebouwen zijn vakkundig gerestaureerd. Monumenten met historische waarde zijn de museumboerderij De Wendezoele, de Noordmolen, de Houtzaagmolen, het Zoutmuseum en de Oude en de RK Blasiuskerk. Daarnaast is overal de band voelbaar met Kasteel Twickel. De oudste vermelding van Twickel is in 1347, als Herman van Twickelo het huis Eysinck bij Delden koopt. Dit huis wordt het latere kasteel Twickel. Twickel geniet grote bekendheid wegens zijn tuinen en park. De oudste bekende tuinaanleg stamde uit het midden van de zeventiende eeuw. Het betrof een tuin ten zuiden van het kasteel met parterres in een geometrische aanleg rond een piramide van lattenwerk; verder waren er twee loofgangen. Daarnaast bevonden zich rond het kasteel boomgaarden en moestuinen. Het geheel was omgeven door een haag en de buitengracht. De tuinen zijn later verder uitgebreid en is er ook een Oranjerie gebouwd. Twentekanaal Het klinkt onwaarschijnlijk maar in dit gebied, dat toch redelijk hoog gelegen is, was vroeger veel scheepvaart. Op de Schipbeek en de Regge was een druk verkeer van kleine platbodems, de ‘zompen’. De wegen waren tot het midden van de 19e eeuw zo slecht begaanbaar, dat men grotere vrachten vervoerde over water, ook al was dat behelpen door de lage en steeds wisselende waterstand. Toen er vanaf de Franse overheersing goed begaanbare wegen werden aangelegd, verloor de scheepvaart met de platbodems de concurrentiestrijd 13

Wat ziet u onderweg?

met het wegvervoer. Dit werd nog versneld met de komst van de eerste spoorlijnen. De vervoertarieven werden echter zo hoog dat de textielfabrikanten naar goedkoper vervoer zochten. Na een kwart eeuw ruzie over de verschillende ontwerpen, werd in 1930 met de bouw van het kanaal begonnen. Het grootste deel is gegraven als werkverschaffingsproject tijdens de crisis, door werkelozen met schop en kruiwagen. Het Twentekanaal heeft de grote Twentse industrieën weliswaar geholpen en is nog steeds een druk bevaarde waterweg, maar de verwachte economische ontwikkeling van dorpen en steden langs het kanaal is nooit werkelijkheid geworden. Voor Rijkswaterstaat is het echter een ‘succes van een mislukking’: Het kanaal is van groot belang voor de waterhuishouding gebleken. Diepenheim Met de bijnaam ‘Stedeke’ wordt Diepenheim goed beschreven: Het is het kleinste middeleeuwse stadje van Twente, waar de industriële revolutie aan is voorbij gegaan. Door de aanwezigheid van 6 kastelen en havezaten rondom de kern heeft het zijn landelijke karakter behouden en is landbouw tot ver in de 20e eeuw de belangrijkste bron van inkomsten geweest.

Tot grote spijt van de Diepenheimse burgers komt ‘die Stadt Diepenheim’ wel voor in oude geschriften, maar heeft de stad voor zover bekend nooit officieel stadrechten gekregen. De Heer van Diepenheim zou wel een soort stadsrecht verstrekt hebben, maar dit document is waarschijnlijk bij een brand in de late middeleeuwen verloren gegaan. De bescheiden verdedigingswerken van een stadsgracht en schans van notabene meidoornhagen, zijn vrijwel geheel verdwenen, waardoor het een slaperig dorp lijkt. Schijn bedriegt: Diepenheim heeft zich op de kaart gezet als 14

Wat ziet u onderweg?

een centrum van beeldende kunst. De initiatiefrijke Kunstvereniging Diepenheim heeft landelijke bekendheid, waar kunstenaars van naam graag komen experimenteren en exposeren. Unieke activiteiten zoals het Drawing Center, waar tekenkunst alle ruimte krijgt, vormen dan ook mede de reden waarom de Raad van Cultuur de Kunstvereniging heeft opgenomen in de Rijks Basisstructuur voor kunst en cultuur. Kasteel Warmelo Van een verdedigbaar middeleeuws kasteel is Warmelo na diverse verbouwingen, tot een statig en leefbaar huis gemaakt, dat ook nu nog wordt bewoond. Door de eeuwen heen is deze havezate door vele families met oude namen bewoond, waaronder de Oranjes. Prins Bernhard kocht het in 1952 voor zijn moeder, Prinses Armgard, die er tot haar overlijden in 1971 woonde. Het kasteel is dan wel niet te bezichtigen, de prachtige tuinen gelukkig wel! Bijzonder aan deze tuinen is, dat zij allemaal gerestaureerde oorspronkelijke tuinen zijn, uit heel verschillende periodes. De restauraties aan de 17e eeuwse formele tuin en de 18e eeuwse Engelse landschapstuin zijn in 1920 in gang gezet door de toenmalige bewoonster, baronesse Creutz. De ‘puttuin’, een besloten symmetrische tuin heeft zij zelf laten aanleggen, waardoor er op één landgoed de geschiedenis en de schoonheid van vier eeuwen tuincultuur te zien is. Met veel liefde, zorg en inspanning worden de tuinen door de bewoners, de familie Avenarius, onderhouden.

15

Wat ziet u onderweg? Markelo Het Markelose landschap is niet alleen door natuurkrachten bepaald. De mensen die eeuwenlang op de zandkoppen in de ‘Twentse laagte’ en op en langs de dekzandruggen in het ‘Sallandse deel’ van Markelo leefden hebben ook invloed gehad. Zo heeft het potstalsysteem bijvoorbeeld lange tijd het het landschapsbeeld bepaald. Ruilverkaveling en landbouwmechanisatie veranderden het landschap later, waardoor streekeigen kenmerken verdwenen. Toch zijn op verschillende plaatsen nog karakteristieke Markelose gebieden, erven en gebouwen te vinden, waardoor de woon- en werkwijze van onze voorouders nog is af te lezen in het landschap. Markelo wordt wel ‘het dorp van de vijf heuvelen’ genoemd. In een straal van een paar kilometer rondom het dorp liggen inderdaad vijf heuveltoppen: de Dingspelerberg, de Markeloseberg, de Kattenberg, De Hulpe en de Herikerberg. In feite betreft het aantal kleine oneffenheden in het landschap, waarvan er geen enkele boven de 50 meter reikt. Toch verschaften deze heuvels de oorspronkelijke bewoners de variatie aan gebruiksgronden die zij nodig hadden om de touwtjes aan elkaar te kunnen knopen. Op de hoogste punten lagen de heidevelden en de bossen, op de glooiende hellingen de akkers en op de lager gelegen gronden langs de beekjes de hooi- en weilanden. Geen wonder dus, dat de Markelose heuvels als een rode draad door veel wandelroutes lopen. Bathmen Bathmen, spreek uit: Battum, is een levendig dorp in het Sallandse land tussen Deventer en Holten, en precies zoals de bewoners dat graag willen: ‘vredig, kleinschalig en echt’. Saksische boerderijen in de groene velden met roodbonte koeien afgewisseld met prachtige gemengde bossen is het karakteristieke beeld rond Bathmen. En de Brink midden in het dorp met de oude dorpspomp ligt er nog net zo fraai bij zo als vroeger. Dat vredige valt in het weekend overigens wel mee; sinds jaar en dag trekt 16

Wat ziet u onderweg?

jong en oud uit de wijde omtrek naar Bathmen toe om te dansen en uit te gaan. Ook op zondag. Want in tegenstelling tot wat in de streek gebruikelijk was, gingen al een halve eeuw geleden bij Boode de deuren van de discotheek en feestzaal ook op zondag open. Het familiebedrijf, in 1850 begonnen als herberg ‘het Wapen van Deventer’, is uitgegroeid tot het moderne en toonaangevende Boode in Bathmen van nu, waar wij Tweede Pinksterdag gastvrij worden onthaald.

17

Wat ziet u onderweg?

Molenspecial

Molens, wie houdt er niet van? Nou... Rembrandt bijvoorbeeld; die moest er niets van weten en liet pas gebouwde molens vaak weg in zijn landschappen omdat ze het uitzicht en de compositie bedierven. Maar 400 jaar later is de klassieke molen een icoon van het nationale landschap geworden. Gelukkig hebben we in Overijssel nog een aantal mooie oude wind- en watermolens, waarvan een aantal langs onze tocht staat. Het meest opvallend zijn natuurlijk de windmolens met hun hoge stellage en wieken. Watermolens zijn vaak lagere gebouwen die aan het water liggen, herkenbaar aan het waterrad aan de zijkant van het gebouw. Ze vallen minder op, maar de twee watermolens langs onze tocht, zijn hele mooie oude landschapselementen. De molens in dit gebied, zijn in gebruik (geweest) voor het malen van graan en olie of voor het zagen van hout. En niet, zoals veel molens in West-Nederland, voor de polderbemaling. Dat molens heel belangrijk waren voor de plaatselijke economie, blijkt wel uit het vermogen die ze konden leveren: Een watermolen kon al gauw 25 pk leveren en een windmolen met oude tuigage van de wieken zelfs 40 tot 60 pk.; een enorme verbetering ten opzichte van handmatig werk. Molentaal Windmolens zijn hoog en worden door veel mensen gezien. Door de wieken in een bepaalde stand te zetten, kon de molenaar van oudsher berichten doorgeven, die in de wijde omtrek werden opgemerkt. Om de traditie in ere te houden, wordt dat nu nog gedaan; maar tot het midden van de vorige eeuw was dat een serieus communicatiemiddel. In de tweede wereldoorlog nog werden de molenseinen met succes gebruikt om onderduikers of mensen uit het verzet te waarschuwen voor gevaar.Als de molens waar u langs komt, niet draaien, kunt u hiermee zien wat de stand van de wieken betekent. 1. Vreugdestand; bij geboortes of andere feestelijkheden. 2. Rouwstand; als er iemand uit de familie van de molenaar is overleden. 3. Korte ruststand; als de molenaar een paar dagen niet werkt. 4. Lange ruststand; als de molenaar een paar weken niet werkt. 5. Spoedstand; Om elke wiek werd een doek gedaan, bijvoorbeeld bij brand in de buurt van de molen. 6. Feeststand. 18

Bolwerksmolen Deventer Tot ongeveer 1830 stonden er rond en in de stad Deventer minstens 30 water- en windmolens. Buiten de Noordenbergpoort bestond al lang een pre-industrieel molenpark. Op 16de-eeuwse plattegronden zijn maar liefst elf molens ingetekend. In 1879 stonden er op het Molenbolwerk nog drie. Van alle De Bolwerksmolen bij Deventer. molens in de stad is tegenwoordig alleen de in 1863 gebouwde Bolwerksmolen, een houtzaagmolen, nog in volle glorie te bewonderen. De plaats van de molen, aan de overkant van de Welle net ten zuiden van de Wilhelminabrug, is niet voor niets gekozen: langs de molen ligt een oude waterloop, voor het inwateren van verse boomstammen, en voor de aan- en afvoer. Na grondige restauratie is de molen weer in gebruik als houtzagerij, zij het niet op commerciële basis. De Leeuw in Oude Molen (Lettele) Dat een molen belangrijk was, blijkt wel uit het feit dat de hele buurtschap hier naar genoemd is. Al in 1523 stond hier een molen, die in latere eeuwen diverse keren vervangen is. De huidige windkorenmolen ‘De Leeuw’ dateert uit De molen is diverse keren door sloop bedreigd en even zo vele keren gered. In de jaren dertig wil de molenaar de molen slopen, maar plaatselijke notabelen verzetten zich. In de oorlogsjaren blijkt de molen toch erg nuttig, windenergie is weer in, en in 1942 wordt de molen alsnog opgeknapt. Begin zestiger jaren is de molen nog steeds volop in gebruik en wordt de molen opgeknapt waarbij alle wieken weer oud Hollands worden opgehekt. In 1982 wordt de productie van mengvoeder op Oude Molen gestaakt. En weer wordt er gepraat over slopen. Plaatselijke belangengroepen en de buurtvereniging zorgen er voor dat de molen behouden blijft, 19

Wat ziet u onderweg? en belangrijker nog: werkend op commerciële basis. Op 7 april 1990 gaat de molen weer draaien als korenmolen. De molenaar levert meel aan diverse bakkers in de naaste omgeving en is aangesloten bij het Gilde van Ambachtelijk Korenmolenaars. De Hegeman in Dijkerhoek Windkorenmolen De Hegeman staat sinds 1890 in Dijkerhoek, maar de molen zelf is veel ouder, waarschijnlijk uit 1730. Het is namelijk een Zuid-Hollandse poldermolen, die hier als korenmolen herbouwd is. In 1890 zijn er prima molens voor afbraak te koop, vaak tegen een zeer zacht prijsje. Volgens overlevering zou de gedemonteerde molen per schip over de IJssel naar Deventer vervoerd zijn en vervolgens met paard en wagen naar Dijkerhoek. Tot 1947 blijft de molen in gebruik. Wel wordt er eerst een petroleummotor en later een dieselmotor geïnstalleerd die de maalstenen aandrijft als de wind het af laat weten. Bijna 20 jaar later wordt de ernstig vervallen molen hersteld, en wordt er af en toe weer gedraaid. Maar dat is te weinig om een molen ‘in leven’ te houden. In 1978 koopt de gemeente Holten de molen en laat alles nu echt goed restaureren. Nu wordt door vrijwilligers graan gemalen voor een handel in veevoeders. De originele dieselmotor wordt ook regelmatig werkend gedemonstreerd. Vreest Niet / De Hoop (molenromp) te Elsen / Schoolbuurt De in 1841 gebouwde korenmolen brandde in 1900 af. Alleen de gemetselde romp bleef staan. Hij werd hersteld met onderdelen van een Duitse molen. De kap van die molen was te klein. Om dat probleem op te lossen werd de romp hoger en taps toelopend opgemetseld. In de zomer van 1935 werd de molen onttakeld door molenaar Hartgerink. Zijn bedrijf groeide vervolgens uit tot een mengvoederfabriek, waarvoor tegen en naast de molenromp bedrijfsgebouwen verrezen. Het binnenwerk van de windmolen werd er in 1939 uitgesloopt. De huidige eigenaar wil de silo en andere bijgebouwen slopen, maar gelukkig wel de molenromp herstellen en dan deze in gebruik nemen als kantoor. 20

Wat ziet u onderweg?

De Oldemeule of Oelemölle te Oele/ Hengelo Zeker sinds de 14e eeuw bevindt zich in Oele een watermolen. De huidige watermolen, De Oldemeule aan de Oelerbeek, staat er sinds 1690. De molen behoorde toen bij de havezate Oldemeule, waarvan het grachtenstelsel door de molenstuw op peil werd gehouden. Van dit adellijke huis, dat rond 1800 werd afgebroken, is nu niets meer over. De Oldemeule was oorspronkelijk een dubbele watermolen met aan de ene kant van de Oelerbeek de korenmolen en aan de andere kant een oliemolen. Die oliemolen is rond 1880 buiten werking gesteld, maar gelukkig is de korenmolen overgebleven met zijn vakwerk; een prachtig voorbeeld van een Twentse watermolen. Het is een type ‘onderslagmolen’: het water van de Oelerbeek slaat onder tegen het rad, dat zo in beweging komt. Onderslagmolens komen vooral voor in relatief vlakke delen van ons land, waar de beken en rivieren traag stromen. De drie molens aan de Oelerbeek, De Olde Meule, Houtzaagmolen Twickel en de Noordmolen, zijn maalvaardig en regelmatig open voor publiek. Den Haller te Kerspel/Diepenheim De prachtige korenwatermolen Den Haller is een onderslagmolen, gelegen aan de Molenbeek, en dateert van vóór 1237. De watermolen is nog grotendeels in zijn oorspronkelijke vorm bewaard gebleven. Hij staat op houten palen in de molenkolk. De geteerde houten gevels en uitgesleten traptreden tonen de sporen van het verleden. De molen wordt aangedreven door het water van de Diepenheimse Molenbeek die zijn water weer uit de Schipbeek ontvangt. Vreemd genoeg was de molen lange tijd eigendom van Deventer. Het 21

stadsbestuur van Deventer had rond 1500 de Schipbeek laten graven. Langs deze kunstmatige beek kon Deventer handel drijven met een aantal plaatsen in Twente en het aangrenzende Duitse gebied. Aangezien de Diepenheimse Molenbeek de verbinding vormt tussen de Schipbeek en de Regge zouden ook goederen van en naar aartsrivaal Zwolle langs deze weg de Schipbeek kunnen bereiken. Dat was nu net niet de bedoeling. De molenaar moest er dus op toezien dat er geen goederen via de molenkolk zouden worden overgeslagen. Toen de scheepvaart over de Schipbeek en Regge niet meer van belang was, verkocht Deventer de molen aan molenaar Hallers. Naar hem wordt de molen ‘Den Haller’ genoemd.

22

nr Deelnemer

Merk en type

Bouwjaar

1 Peter Huisman 2 Arnoud Jacobs 3 Elzo Springer 4 Jan Spil 5 Leo Jansen 6 Dini Wieringa Basten 7 Frits Bekker 8 Pieter Lem 9 Hans de Raad 10 Franc Kleissen 11 Marco Martens 12 Meino Binnema 13 MeindertRinsma 14 Tjibbe Reitsma 15 Peter (Lion) Bottema 16 Harman Vosmeijer 17 Niels Jalving 18 Peter Rengerink 19 Ad Segers 20 Ida de Beere Dellevoet 21 Evert Kluin 22 Olaf Oosterbroek 23 J.H. Questro 24 Paul van der Meché 25 Evert Dikker Hupkes 26 Frans Pel 27 Jacques Zweemer 28 Hans Wierbosch 29 Henk Petersen 30 Harm Klein 31 Karel Jansen 32 Eward Everts 33 Roel Luxwolda 34 Maja E. Zuurmond 35 Leendert Zuurmond 36 Cees Faeseler

Fiat Spider 2000 USA Robin Hood S7 body sports Citroen CX Limousine Morgan 8 Citroen CX 20 RE Mercedes Benz 230 SL MG MGB MG TD Mercedes Benz 230.4 W115 Porsche 911 RS Porsche 911 3.2 Morgan 8 Triumph TR-6 VW Golf Cabrio 55 KW E2 Alfa Romeo Spider 1600 junior VW Kever cabriolet BMW 2002 tii Mercedes Benz type 250 (model W123) Mercedes 380SL BMW 318I cabrio E2 Citroen 2 cv SAAB 900 Turbo Red Arrow Mercedes sl 500 Mazda mx5-na Mercedes 300SL Triumph TR 6 MG B Jaguar XK 120 MG B MG B Jaguar E-type series 1 dhc Triumph TR-6 MG MGB Triumph Spitfire Mk3 MG F MG Midget 1500

1979 1984 1981 1987 1987 1966 1964 1953 1975 1973 1985 1992 1974 1996 1977 1977 1973

23

1977 1983 1995 1986 1987 1989 1990 1987 1972 1976 1953 1972 1972 1963 1972 1972 1967 1996 1978

nr Deelnemer

Merk en type

Bouwjaar

37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72

Mercedes 280sl Citroën D16 Mercedes 280 SL MG B Peugeot 604 Jaquar 420 Mercedes 450sl cabrio Alfa Romeo Giulia GT Junior Peugeot 505 familiale GR VW T2 bus Saab 900 S Cabrio Citroen 11 BL sport Mercedes Benz W110 Heckflosse Mercedes GD300 Volvo 960 executuve verlengd MG B race uitvoering Peugeot 403 Mercedes Benz 220S Volkswagen T2 bus Pontiac Trans Am WS6 Ram Air Nekaf Jeep Mercedes Benz 500SL Renault Twingo Mercedes G klasse Saab 96V4 jubileum Volvo Amazon Triumph Spitfire MK IV Jaguar MK II Jaguar XJ-S Convertible ................................................. ................................................. ................................................. ................................................. ................................................. ................................................. .................................................

1981 1974 1969 1969 1978 1967 1973 1973 1987 1979 1993 1952 1967 1985 1994 1970 1963 1956 1975 1998 1954 1991 1996 1984 1979 1970 1973 1962 1992 ........... ........... ........... ........... ........... ........... ...........

Herman Wesselink Apotheek Olst Geert van Remmen Richard van Remmen Wim Kappert Chrys Kappert Diether Suer Willem De Rode Jon Kristninsson Els Messina Leo Linthorst Eric Garvelink Peter Langeveldt Frank Hulscher Bert de Regt Jan Koster R. Odink Ton van Loon Roelof Vossebeld Wim Nijenhuis Marc-Jan Ahne M. Segers Dirk Ettema Dirk Ettema Rob Prenger Niels Schurink Hans de Bruijn A. Selink Arnold Buld ................................ ................................ ................................ ................................ ................................ ................................ ................................

24

1

2

3

4

5

6

7

8

9

11

12

10 25

13

14

15

16

17

18

19

20

21

23

24

26

25

26

27

28

29

30

31

32

33

34

35 27

37

38

39

40

41

42

44

45

46

47

48

49

50

28

51

52

53

54

55

56

58

59

60

62

63

61

29

Notitieruimte

Maak hier uw aantekeningen tijdens de dag. Leidt dat tot tips of suggesties aan de organisatie, mail die dan na afloop naar [email protected] ............................................................................................................................. ............................................................................................................................. ............................................................................................................................. ............................................................................................................................. ............................................................................................................................. ............................................................................................................................. ............................................................................................................................. ............................................................................................................................. ............................................................................................................................. ............................................................................................................................. ............................................................................................................................. ............................................................................................................................. ............................................................................................................................. ............................................................................................................................. ............................................................................................................................. ............................................................................................................................. ............................................................................................................................. ............................................................................................................................. ............................................................................................................................. ............................................................................................................................. ............................................................................................................................. ............................................................................................................................. ............................................................................................................................. ............................................................................................................................. ............................................................................................................................. ............................................................................................................................. ............................................................................................................................. ............................................................................................................................. ............................................................................................................................. ............................................................................................................................. ............................................................................................................................. ............................................................................................................................. ............................................................................................................................. ............................................................................................................................. 30

31

32

THUIS IN MOBILITEIT. Ferrari, Maserati, Renault, Dacia, Alfa Romeo, Jaguar en Chrysler. Met diverse vestigingen in de regio en merken van naam streven we naar maximale klanttevredenheid. Een betrouwbaar en gemoedelijk bedrijf waar klanten zich welkom voelen en terecht kunnen voor vakkundige dienstverlening op het gebied van aanschaf, onderhoud, schadeherstel, verhuur, leasing en autoverzekering. Een gevestigde naam in Twente en omgeving, al meer dan veertig jaar lang.

Munsterhuis Autobedrijven 'OUDSTRAAT s.'(ENGELO 4 s&  www.munsterhuis.nl