Lintjesregen in ‘t Weetpunt
Maar Dirk Visser werd op dat moment gehuldigd op het gemeentehuis van Hendrik Ido Ambacht. Gelukkig had Teun dat over het hoofd gezien, anders zou de opzet van Wim Los in het water zijn gevallen. Aan het eind van de middag ontvingen beide heren de gelukwensen van hun collega’s. Na de speeches van de voorzitters van de vereniging en de stichting, het zingen van het Wilhelmus en een toast, bleef het nog lang gezellig in ’t Weetpunt.
Het vrijwilligersfeest in ‘t Weetpunt werd een lintjesfeest. Twee trouwe vrijwilligers waren namelijk eerder die dag gedecoreerd. Teun Griffioen voor zijn tomeloze inzet voor ’t Weetpunt, Dirk Visser voor zijn penningmeesterschap en onmisbare adviezen vanaf het begin van het bestaan van de Vereniging Arboretum Munnike Park.
Marjan
Dirk Visser ook erelid van de vereniging
25 april was voor Dirk Visser en voor hem niet alleen een gedenkwaardige dag. Voor het laatst nam Dirk plaats achter de bestuurstafel tijdens de jaarlijkse algemene vergadering van de vereniging. Dirk maakt plaats voor Leo de Best, na vanaf de oprichting van de Vereniging Arboretum Munnike Park, onafgebroken de penningen te hebben beheerd. Boekhouden dus, passen op de centjes, bij Dirk al die tijd in goede handen. De toegevoegde waarde daarbij is zijn kennis van ontwerp, onderhoud en aanleg van alles wat met bomen, planten en water te maken heeft. Natuur dus.
Dirk en Teun hebben nog plezier om de manier waarop Teun om de tuin was geleid.
Teun moet er ’s avonds nog om lachen, zoals hij ’s ochtends om de tuin was geleid door Wim Los. Op verzoek van Wim ging Teun die ochtend mee naar het gemeentehuis van Zwijndrecht als deel van de delegatie van de Stichting Natuur & Landschap Zwijndrechtse Waard. Dirk Visser zou gelauwerd worden. “Maar mondje dicht, had Wim Teun nog op het hart gedrukt, want Dirk weet van niks.” Dus toen Teun’s naam werd genoemd bij degenen die deze ochtend een lintje zouden krijgen, riep hij: “Nee, ik kom voor Dirk.”
Twee goedgemutste heren en een oorkonde.
De voorzitter belichtte een en ander in een toespraak en stelde daarbij de vergadering voor om Dirk te benoemen tot erelid. Applaus volgde en Dirk mocht aansluitend een fraaie oorkonde uit handen van Theo ontvangen. Dirk blijft lid van de vereniging en blijft voor deze belangrijk, maar vanaf nu op de achtergrond. Fred
1
Tentoonstelling over volkstuinvereniging Het begin 40 Dienstjaren betekende in de tijd dat de plannen en sneeuw
voor het park in de maak waren dat men pensioengerechtigd was. Piet op zijn 55ste. Boordevol energie, logisch, maar hoe nu verder. De bolle buiken zorgden er dus indirect voor dat Piet samen met o.a. Lenie Mars, Anton van der Ploeg, Frits Opstal, Ben Holsbeeke, Monique Sluiters, Wim Hoogewey, Edy Lintsen, Frans van de Laan, Ron den Dikken, Dirk Visser en Tine de Kievit een eerste aanzet gaven tot een metamorfose van een kale vlakte tot wat nu is een uniek arboretum in een openbaar park. Dat de verandering niet zonder slag of stoot geschiedde zal duidelijk zijn. Ook in de beginjaren was er al sprake van vandalisme, ook in die tijd werden er bomen in Haren gehaald, toen nog met de Volvo van Piet.
De tentoonstellingsgroep krijgt gasten. De volkstuinvereniging viert dit jaar zijn 50ste verjaardag. We zijn blij dat zij iets van hun geschiedenis willen tonen in een mooie expositie. We wensen ieder veel kijkgenot. Ondertussen zit de tentoonstellingsgroep niet stil. Midden in de zomer bereiden wij de wintertentoonstelling voor. De plannen zijn al klaar. Het gaat er nu om dat het een mooi geheel wordt. Daar kunnen we uw hulp niet bij missen. We willen het park in het zonnetje zetten. Wij willen dit keer niet die schitterende kleuren laten zien van de herfst. Wij kiezen voor het park in het winterse pak van sneeuw. De afgelopen 2 jaar heeft er steeds een dik pak sneeuw gelegen. Velen van ons, onder de indruk van de schoonheid, hebben foto’s genomen van die prachtige winterjas. Bekijk die foto’s een keer op een regenachtige dag deze zomer. Dan zullen wij in september laten weten op welke manier ieder die het wil mee kan doen met de tentoonstelling over de winterpracht. Namens de Tentoonstellingsgoep Hans Stegeman
Piet Soethoudt, bolle buiken en het Arboretum.
Twee bolle buiken, twee mannen die die bolle buiken begeleiden en van het een komt het ander. We schrijven over Ben Mars en Piet Soethoudt waarbij de laatste in dit verhaal centraal staat. De bolle buiken behoorden toe aan Corrie Soethoudt en Lenie Mars, beide 48 jaar geleden hoog zwanger. De bolle buiken zijn niet meer, maar wel de vriendschap en de gedeelde liefde voor het park. Piet is intussen grootvader en de kans bestaat dat daar aan wordt toegevoegd “over”.. . Nu schuifelend en schoffelend nog regelmatig actief op de dinsdagmorgen.
Ons onderkomen; de pipowagen, waar het gezellig maar heel erg krap in was
Lekker buiten Van pipowagen naar container, van container naar 't Weetpunt en aansluitend de bouw van de gereedschapsloods. Alle balken van 't Weetpunt moesten voor montage worden gesausd. Piet heeft het overgrote deel daarvan in handen gehad. Piet is bij alle ontwikkelingen betrokken geweest. Drie tot vier dagen per week was hij te vinden in het park. “Lekker buiten, wat wil een mens nog meer” aldus Piet. Samen met vrouw Corrie heeft Piet de bomen van een genummerd aluminium plaatje voorzien. Hier en daar nog waar te nemen. Bedenk daarbij dat Corrie de ladder beklom voorzien van hamer en spijkers. Samen hebben ze jaren toen nog genoemd “baliewacht” gedaan. Specialiteit van Piet was mollenklemmen 2
zetten, vaak met veel succes. Soms hing er een klem in een boom, gevolg van een actie van de jongelui, volgens Piet.
Om half drie stond ineens wethouder Henk Mirck voor de groep. Hij huldigde de 10.000ste leerling met een oorkonde en een cadeau. Er was champagne van de gemeente Zwijndrecht en gebak met 10.000 erop van de Stichting.
Botten en hondendrollen Gelachen werd er ook en vaak. Bijvoorbeeld: tijdens het graven van de sleuven van de fundering van 't Weetpunt kwamen bergen grond vrij. In die grond talloze resten van botten van geslachte varkens, stille getuigen van wat eens was een boerderij. Jongelui hielpen Piet toen met het zuiveren van de grond. Lenie Mars zag vanuit haar huis dat die jongelui met botten en knoken aan het gooien waren en belde prompt de politie. Toen nog stond die binnen vijf minuten in het park, waarbij Piet lachend aan de agenten uitlegde wat er werkelijk gaande was. Agenten dus ook lachen en Lenie even later. Hondendrollen verzamelen en in een rechte lijn op een van de bruggen leggen, was een actie die niet door iedereen kon worden gewaardeerd. Maar het was wel een overduidelijk signaal voor de menselijke zondaren. Een typische “Piethandeling”. Hij schreef ook graag gedichten en publiceerde die in de Wetenswaard in de jaren negentig.
Marjan
Hoe vergaat het de zwanen in het park?
Hersenbloeding En dan in 2010, Piet werd getroffen door een hersenbloeding. Moest tijdens de revalidatie o.a. opnieuw leren schrijven, zijn stem anders gebruiken en fysiek een forse stap achteruit accepteren. En toch, nu in 2012 is deze Piet Soethoudt nog steeds actief. Schuifelend en schoffelend is Piet nog regelmatig op de dinsdagmorgen actief in het arboretum. Het gaat met kleine beetjes, maar is het spreekwoord niet “Alle beetjes helpen”. Een voorbeeld en inspirator voor latere generaties. \
Arboretumcollega Els Esser waakt over het welzijn van de zwanen in en rond het Munnikepark. Hier doet ze verslag van het broedseizoen tot begin juni. Dit jaar waren er rond de Devel verschillende zwanennesten. Het nest in de buurt van de Klarinetsingel/Molenvliet had 7 eieren en 7 kleintjes. Ze zwerven uit naar de Sonate en het Vrijwilligerspad. De 3 kleintjes uit het nest in de buurt van ’t Weetpunt zijn het natuurgebied ingetrokken. De 3 zwaantjes uit het nest aan Moermond hebben het helaas niet gered. Van het nest in de Devel waren er op 2 juni 2 uitgekomen. Misschien volgt het laatste ei later. Over het nest achter Dobey, winkelcentrum Kort Ambacht, is niets bekend.
Fred
10.000ste leerling voor natuurprogramma
M’n meiske M’n meiske (ik ken haar per slot al 7 jaar) in de Valeriussingel legde 7 eieren en kreeg 5 grijze en 2 beige kleintjes. (zie foto blz.4) Haar nesten in de buurt van het Arboretum waren de afgelopen jaren minder fortuinlijk. Twee jaar geleden werden alle 7 eieren gestroopt, vorig jaar 5 van de 7. Het zwanenpaar kreeg toen slechts 1 jong, dat is opgegroeid.
De leerlingen van groep 6/7 van ‘De Dolfijn’ wisten niet wat hen overkwam: ze gingen naar ’t Weetpunt voor een les in de natuur, maar kregen taart, ‘champagne’ en een cadeau. Hun klas leverde namelijk de tienduizendste leerling van het natuurprogramma.
3
Vorig jaar juli werd vaderzwaan gebeten door een hond, toen hij het dier bij zijn vrouwtje en jong had weggelokt. Na drie weken intensieve behandeling in de Vogelklas Karel Schot is hij overleden. Het is verschrikkelijk om te zien hoe het vrouwtje dan nog weken om hem roept en zoekt.
zij aan het gras trekken, stop dan met voeren. De kleintjes mogen dan geen brood meer. Vaak hoor ik: “Er is eten genoeg.” Klopt! Maar ik geef brood ter controle om te zien of de zwaan wil eten, de staart goed staat, reageert, geen wonden heeft, nog kan lopen, enz, enz.. Zo niet, dan bel ik na een dag de dierenambulance. Ook haal ik gewonde en/of dode dieren (eenden, koeten, vogels, vissen, enz.) weg van de kant. De dierenarts en de dierenambulance weten het al. Zijn er veel dode dieren, dan waarschuw ik de gemeente of het waterschap, want dan is er waarschijnlijk iets mis met het water.
Els Esser
Insectensafari in Munnikepark De Natuurclub van mei begon met een gulden regel: een insect heeft 3 lichaamsdelen, een kop, borst en achterlijf en 3 paar poten. De gulden regel van 3+3 dus. Met die kennis gingen de kinderen met Cees Mastenbroek, op insectensafari in het Munnikepark.
foto: Joke Wieman
Zwanenwetenswaardigheden Zwanen vechten om hun gebied. Vooral in het voorjaar kan dit tot de dood leiden. Bij een gevecht op land haal ik de zwanen uit elkaar: gewoon een vleugel van de bovenste zwaan pakken, wegtrekken en hem wegsturen of wachten tot de onderste weggaat. Vrouwtjes leggen 1 maal per jaar tussen de 3 en 9 eieren. De Hollandse knobbelzwaan heeft grijze jonkies; deze kleur houden zij 10 tot 14 maanden. De Poolse knobbelzwaan heeft beige jonkies die binnen een paar maanden al wit zijn. Een gemengd stel kan dus beide kleuren voorbrengen. Na een jaar zoeken de jongen een vriendje of vriendinnetje of blijven als groep bij elkaar. Na 3 of 4 jaar zoeken zij een partner en pas na het eerste nest blijft dit paartje bij elkaar. Als een van de twee overlijdt, zoekt de ander een nieuwe partner. Als de kleintjes een paar weken oud zijn, bouwen pa en ma weer een nest. Dit wordt het rust-/nachtverblijf voor de kleintjes op het water. Als zij dat willen dan, want na 2 weken hebben jonge zwanen al een eigen willetje. Voorbeeld: Pa wil de Devel in, maar de kleintjes gaan de singel op, Ma in vertwijfeling achterlatend. Of Pa wil oversteken naar een andere singel, de kleintjes hokken samen en blijven zitten waar zij zitten. Brood is eigenlijk niet goed voor zwanen. Geef BRUIN brood en gooi het in het water. Droog brood hoopt zich namelijk op in hun strot en dan kunnen zwanen stikken. Let bij het voeren op pa en ma. Gaan
Eigenlijk was het voor de meeste insecten nog te koud. Toch duurde het niet lang voor de eerste torren, kevers, (foto:penseelkever), vliegen en vlinders gevonden werden. Netjes, om de dieren niet te beschadigen, werden ze gevangen in loeppotjes. De insecten konden zo goed bestudeerd worden en met behulp van zoekkaarten en een insectengids op naam gebracht worden. Aan de hand van de gevangen insecten kregen de kinderen verdere uitleg over de levenswijze van insecten. Zo weten ze nu dat spinnen (foto: gerande oeverspin) niet tot de insecten behoren, het verschil tussen libellen en waterjuffers en kunnen ze bij veel soorten een vrouwtje onderscheiden van de mannetjes. Ze konden hun ouders vertellen dat insecten helemaal niet eng en zelfs heel nuttig zijn. May Verstappen
4
Rabobank-plein bij ’t Weetpunt onthuld
enthousiasme van de werkers in het Munnike Park. Hij roemde het park als “een juweeltje in de Drechtsteden”. Bij de koffie met oranje-blauwe taart opperde mevrouw Horde het idee om op vrijwilligersdag met haar collega’s van de bank in het Arboretum de handen uit de mouwen te komen steken. Een geste die de vrijwilligers vast zullen verzilveren.
Het Rabofonds van de gelijknamige bank sponsort het educatieve werk van de Stichting Natuur & Landschap Zwijndrechtse Waard met € 4.500,-, waarvan 10% voor de Vereniging Arboretum Munnike Park is bestemd. Reden om het plein voor ’t Weetpunt om te dopen tot Rabobank-plein.
Marjan
Het Arboretum Munnike Park ontvangt standaard 10% van sponsorgelden. Daarom plande Wim Los de feestelijke onthulling van het naambord voor ’t Weetpunt op dinsdagochtend 22 mei. Dinsdag is een van de twee werkochtenden van de vrijwilligers van het Arboretum. Er wachtte Wim Los, Jan Bronkhorst van de bank en Jolanda Horde van het Rabofonds dan ook een groot publiek. Wim Los uitte de waardering van de 80 vrijwilligers van de Stichting dat juist de Rabobank hun werk voor het behoud van de natuur en het landschap in de Zwijndrechtse Waard wil ondersteunen. “Er zijn grootse plannen voor verdere natuurontwikkeling (o.a. project Deltapoort) en het is merkbaar dat de bewoners in deze regio daar meer belangstelling voor krijgen.”
JULI OCHTEND De dag breekt aan, het licht is aarzelend en koel, een koe komt op grijs papier te staan, uit bomen trekt het donker, ritselend met groen. Torens herinneren zich hun groei, stenen de hand die hen in mortel legde. Het waait, men hoort de belboei. Dijk droomt, glanzend veld droogt in de zon. Halmen buigen zich bloot. CHR. J. VAN GEEL
Voor u uitgezocht door Hans Stegeman
TUINTAAL Door de tuin geleid…
Met dit artikel wil ik niemand om de tuin leiden, maar met spreekwoorden, gezegdes en uitdrukkingen een gedachtespinsel over ons werk in het Arboretum neerzetten. Ik hoop dat mijn woorden in goede aarde vallen. Tijdens het werk in het park, komt er weleens een schip met zure appels langs. Maar dan is er ‘t Weetpunt voor zuivere koffie. Hierna kunnen we weer bergen (blad) verzetten. Gelukkig zijn er de laatste tijd nieuwe bezems bijgekomen, die goed schoon vegen. Zij staan in een goed blaadje, evenals de andere vrijwilligers. Dit jaar gaan we weer de bloemetjes buiten zetten, Het liefst van eigen bodem, maar niet op de bonnefooi.
De onthulling van het Rabobank-plein. De eenjarige planten rond het plein komen, als ieder jaar, van Florensis
De financiële bijdrage aan de Stichting gaat verder naar de natuurlessen aan basisschoolleerlingen. Deze worden gegeven door Lidy van der Lans en haar schoolgidsen. Scholen kunnen zich overigens aanmelden voor de lessen in het schooljaar 2012-2013. In zijn speech schaarde de heer Bronkhorst zich achter het respect dat Wim eerder uitte voor het 5
We hebben soms tijd om een boom op te zetten, maar raken ook wel eens in de bonen. En dan komt boontje om zijn loontje. Om in het Rosarium te belanden, moeten we wel over de brug komen. Daar is het ook niet altijd rozengeur en maneschijn. Geen roosje zonder doornen. Sommigen zijn hier in hun knollentuin. Zij weten: goed snoeien doet goed bloeien. Wel zijn we afhankelijk van het weer! Maart roert zijn staart en april doet wat hij wil. Maar met een manusje van alles, zal het wel lukken Ook met een Pietje Sekuur en een Brave Hendrik. Soms spring ik van de hak op de tak, maar ga niet in iemands vaarwater zitten. En ga ook niemand op de vingers kijken. Dit stukje tekst had veel voeten in de aarde, maar het is er gekomen. Komt tijd komt raad, de tijd zal het leren.
Fleuroselect. Dit bedrijf doneerde zaden van nieuwe soorten. “Tien zaden van de een, tien zaden van de ander. Die kweekten wij dan op,” herinnert Wim Arie zich. Het was een klus op zich. Daarom is Florensis er later toe overgegaan om het Arboretum planten uit zijn eigen assortiment te schenken. Dat gaat als volgt: Leny Mars stelt een mooi sortiment samen; afwisselend in kleur en in hoogte. Wim Arie kijkt of dat kan. “Van sommige planten hebben we namelijk alleen het zaad. Het is leuk te zien dat Leny elk jaar afwisselt en er ook planten tussen zet die je niet zo snel in een tuin tegenkomt.” De vrijwilligers staan er verbaasd over hoe goed de eenjarigenborder het altijd doet. Het zal de grond wel zijn, denken wij dan. Maar er is meer. “Jullie goede zorg natuurlijk, lacht Wim Arie. “En vooral: groen poten! In Engeland worden alle perkplanten groen verkocht, met een etiket erbij met de kleur. In Nederland vertrouwen we dat niet, dus hier worden perkplanten in bloei verkocht. Maar als je een plant poot, moet hij zich eerst een paar weken settelen. Een groene plant kan al zijn energie steken in zijn wortels. En dan duurt het even voor hij gaat bloeien.”
Riet van Campen
Leuk, die afwisseling ieder jaar Voor de vrijwilligers van het Arboretum Munnike Park begint het nieuwe seizoen eind april. Dan gaat een groepje naar Florensis om de plantjes voor de eenjarigenborder te verspenen. De plantjes blijven nog enkele weken bij Florensis in de kas en rond de IJsheiligen zijn ze groot genoeg om te planten. Die plantdag is hét evenement van het jaar. Florensis schenkt het Arboretum al jaren de planten voor de eenjarigenborder. Bovendien wordt de Stichting gesponsord door het bedrijf en de kinderen van Wim Arie Hamer hebben een boom in het park. “Mijn opa werkte vroeger met Anton van der Ploeg. Als er iets met bloemen was, wist Anton ons altijd te vinden. Zo is onze relatie met het Arboretum begonnen,” legt Wim Arie Hamer uit. “We sponsoren uit maatschappelijke betrokkenheid met de gemeente waarin we werken.” En de natuur is voor een bedrijf als Florensis een heel natuurlijk doel om te steunen. In de eerste jaren van het bestaan van het park werd de kiem voor de eenjarigenborder gelegd door
Ieder jaar weer zorgen een stel vrijwilligers voor het verspenen van de eenjarigen, een hele klus
Er wordt in het Arboretum vroeg gepoot en dat bevordert dus de ontwikkeling van de planten. “Maar dit jaar waren ze wel erg groen,” vindt Wim Arie. Dat dachten de meeste vrijwilligers ook al bij het poten. Toch is het weer goed gekomen; de plantjes hebben zich ontwikkeld tot stevige pollen. Nu wordt het zaak om de uitgebloeide bloemen weg te blijven halen. Dan blijven de planten mooi. Marjan
6
De houding van achterwerken, zo kenmerkend voor de vrijwilligers van het Arboretum glorieerde ook weer tijdens het planten van de eenjarigen in de perken voor 't Weetpunt. Tijdens een motregentje planten betekent dat diverse achterwerken in geel getooid worden. Op bijgaande foto's is dat niet zo. Kijken en raden dus maar weer. De namen van de vrijwilligers die aan de achterwerken vast zitten vindt u achter in de Wetenswaard. Fred
Onze website binnenkort in nieuwe jas Nee, geen jasje. Ben je mal. Een professionele site, dat wordt het. Informatie over de stichting en de vereniging, maar ook over alles wat de Zwijndrechtse Waard aan natuur in de meeste brede zin te bieden heeft. Richard Sprokkereef, Hans Stoffer en Jacques Rozendaal zijn de mannen die menig uurtje aan de vernieuwing van de website besteden en zijn nu in de fase van puntjes op de spreekwoordelijke I te zetten. De vernieuwde website is ontwikkeld vanuit het idee dat iedere werkgroep van de stichting en de vereniging een eigen plek -domein- vult op de website en onderhoudt. Geautoriseerden van die werkgroepen worden door de besturen benoemd. Als je interesse hebt om een deel van de website te onderhouden, meld je dan aan bij een van de besturen. Zij helpen je verder. Een leuke extra hobby, naast het vrijwilligerswerk wat je nu al doet voor de stichting en de vereniging, is je beloning. In de volgende Wetenswaard dan ook meer en uitgebreider nieuws over de website. Hopelijk staat jouw naam er dan bij als een van de domeinhouders. Aanmelden als representant/domeinhouder van een van de werkgroepen kan bij Jacques Rozendaal, telefoon 078-6128527. Hij informeert je graag. En dan nu eerst de Wetenswaard verder lezen en dan snel naar de nieuwe website. Veel kijk en leesplezier!
www-natuur-zw.nl Fred
Uit de Wilgenmand Munnikepark - Munnikensteeg In het ‘Natuureducatiepad’ staat de Wilgenmand. In de zomer zijn de wilgen uitgegroeid tot een fijne verstopplek waar je mooie verhalen kunt vertellen, zoals dat van de monniken van Kijfhoek. De monnik is onderdeel van de vossenjacht en komt voor in het lespakket ‘Kant en Wal’ voor de leerlingen van groep 7 en 8. Bij de Sint Elisabethsvloed van 1421 kwam half Dordrecht onder water te staan. Het klooster van de Augustijner orde op het landgoed Eemstein bij Eemskerck in de Grote of Zuidhollandse Waard (nu de Biesbosch), verdween in de golven. De monniken vluchtten, met het idee ooit naar hun klooster te kunnen terugkeren. IJdele hoop, want in 1423-1424 werd de Grote Waard weer overstroomd. De monniken kregen opdracht zich te vestigen op een hoger gedeelte: in Kijfhoek. In 1431 begonnen zij met de bouw van een nieuw klooster in de Zwijndrechtse Waard in de hoek van Ambacht Kijfhoek, grenzend aan de Devel en Munnikensteeg. De bouw duurde jaren. De monniken haalden het bouwmateriaal namelijk met kleine bootjes weg uit hun oude klooster. Het nieuwe klooster kreeg dezelfde naam als het oude: Eemstein. Bijna anderhalve eeuw hield het een grote maatschappelijke betekenis voor Zwijndrecht en omgeving. De monniken gaven les en schreven boeken. Ze hadden een onberispelijke reputatie: zelfs in de zestiende eeuw was er onder de kloosterlingen van Eemstein van zedelijk verval geen sprake. Het 7
klooster had een boerderij met 137 ha grond. Daarnaast hadden de monniken visrecht op de Devel, waarvan ook de omwonenden gebruik mochten maken. Centraal binnen de gemeenschap van Kijfhoek stond de kerk. Het huidige kerkje werd waarschijnlijk in de tweede helft van de 14de eeuw gebouwd op een terp. In 1500 werd de kerk uitgebreid, waarschijnlijk door de monniken van Eemstein. 14 Juli 1572 komt een einde aan de leefgemeenschap in het klooster. Onder aanvoering van de Dordtenaar Dirk Wort, vernietigt een groep watergeuzen het klooster als wraak voor het vernietigen van kasteel Develsteyn door de Spanjaarden. Later wordt als dank voor alles wat de monniken hebben gedaan voor de gemeenschap het park naar hen vernoemd: Munnikepark. En de Munnikensteeg heet zo, omdat dit vroeger de weg van de monniken was naar het klooster.
bloeid. De grote kaarsen bevatten witte of roze bloemen. In die bloemen zit een grote gele of roze vlek. Veel bloemen hadden al een roze vlek, vermoedelijk is dat de aanwijzing dat de bloem al bestoven is. Toch vlogen er nog twee hommels rond. Bij de kastanje met gevulde bloemen vloog geen enkele hommel, maar dat is te verwachten, want bij gevulde bloemen ziet men mooie kroonbladeren op de plaats van de meeldraden. Elders zag ik akeleien met enkele en met gevulde bloemen. Ook daar zijn de meeldraden vervangen door kroonbladeren. Bij een akelei zit aan elk kroonblad een spoor (zie tekening ) In die spoor zit nectar. De hommels kunnen door hun lange tong de nectar bereiken. Bij de gevulde bloem is er dus extra veel nectar te vinden. Verscheidenheid aan bloemen Aan de rand van de borders staat op veel plaatsen tuinkattenkruid met zijn blauwe bloempjes of de rotsooievaarsbek (geranium macrorrhizum) met roze bloemen. Beide soorten worden door hommels bezocht, maar dan moeten ze er wel zijn. Op 10 juni was dat het geval maar toen was de ooievaarsbek vrijwel uitgebloeid. Het tuinkattenkruid werd door kleine hommels bezocht, vooral de weidehommel. Van de aardhommel en de steenhommel zag ik er slechts enige. Zij waren veel groter dan de weidehommels. Zou het om koninginnen gaan? Bij de hommels zijn zij ook wat groter dan de werksters. Als zij een volk gaan stichten moeten zij eerst zelf alle werk verrichten, nest bouwen en de larven verzorgen. Later wordt het werk door de werksters overgenomen. Andere planten die een bezoekje van de hommels ontvingen waren geraniumsoorten, akelei en de bruidsbloem. Drukte van belang De grootste drukte van hommels was echter aanwezig in en bij de Cotoneasters, hoge struiken met bijzonder kleine bloemen, later omgevormd tot mooie rode bessen. Het gonsde van de insecten maar ze gingen te snel om te tellen. Ik schatte 30 stuks, een week later op dezelfde plek meer dan 60. Normaal is de kruidentuin de geschikte plaats om mensen met insecten te laten kennismaken. Op 20 mei geen enkele hommel, maar 10 juni was een bepaalde soort salie in de tuin heel rijk in bloei, waar 25 bijen druk doende waren.
Marjan
Bijen en hommels in ons arboretum Meer dan eens is te lezen dat het slecht gaat met de bijenstand. De bijen is de familie waartoe de honingbij en de hommels ook horen. Een overzicht van de stand van zaken van deze insecten in ons arboretum. Nectar en stuifmeel Hommels en bijen voeden zich met nectar en stuifmeel en ze leven in een staat. Zo'n bijenstaat kan heel groot zijn. De hommels vormen veel kleinere volken, die aan het einde van het jaar afsterven. Alleen de koningin overwintert. Hommels zijn sterk behaard en veel dikker dan de honingbij en ze steken maar zelden. De achteruitgang van de bijen en hommels komt o.a. door gebrek aan planten die het juiste voedsel kunnen leveren. Met stoffen als Roundup wordt allerlei “onkruid” bestreden. Vooral eind mei/ begin juni kan het voedsel voor deze dieren schaars zijn. Hoe zit dat in ons arboretum Wat zijn de bloemen die door de hommels bezocht worden? Drie keer in de periode 20 mei-10 juni ben ik de borders langs geslopen om te kijken waar de hommels zitten. Wat ik de eerste keer tegen kwam viel me tegen. De kastanjes waren vrijwel uitge8
Conclusie Mijn conclusie is dat de bijen en hommels niet verzaken, maar evenals de zweefvliegen later in het seizoen actief zijn dan ik had verwacht. Hopelijk komen de zweefvliegen alsnog in grote getalen want ook zij zijn heel belangrijk voor de bestuiving van bloemen. Frouke Escher
Visie ontwikkeling ‘Deltapoort’
Natuurclub naar de Biesbosch
Deltapoort beoogt een visie te geven op de ontwikkelingen van het buitengebied van De Zwijndrechtse Waard, alsmede dat van de Gemeenten Barendrecht en Ridderkerk, daarbij aanhakend op de ontwikkelingen in de rondom gelegen regio’s. Deze Gebiedsvisie ‘Deltapoort 2025’ is inmiddels gereed en in februari 2012 vastgesteld. De initiator is de provincie Zuid Holland. Uiteraard hebben de inliggende Gemeenten daaraan hun bijdrage geleverd, alsmede alle relevante belangengroeperingen, waaronder de Werkgroep Ruimtelijke Ordening. Middels het beleggen van werkconferenties hebben genoemde belangengroeperingen hun bijdrage kunnen leveren. Dit gebeurde op een tamelijk hoog abstractieniveau en de bijdrage van diversen vond ik persoonlijk mager en soms irrelevant. Maar, het eindresultaat ligt er en is toch een interessant boekwerk geworden. Deltapoort is ingericht in een zestal Themagebieden. Ik noem ze hierna een voor een.
Sinds het verschijnen van de vorige Wetenswaard zijn er rond en binnen de Werkgroep geen zaken voorgevallen die het vermelden waard zijn. Wel is in het verleden in mijn bijdragen regelmatig het woord ‘Deltapoort’ gevallen, wat de redactie aanleiding heeft gegeven mij te verzoeken daar iets over te schrijven.
Het was alweer de laatste zaterdag activiteit van dit jaar en dan gaat de Natuurclub voor de jeugd op excursie. Met de waterbus naar het Biesbosch centrum deze keer, vanwaar we overvoeren naar de Sliedrechtse Biesbosch.
Per waterbus een natuurdag in de Biesbosch Een mooie lange wandeling bracht ons bij een griendwerkers keet. Het was leuk om te zien hoe de griendwerkers daar vroeger leefden. Het vuur brandde en een griendwerker, helemaal in stijl gekleed, legde uit hoe dat vroeger in zijn werk ging. De mannen werkten, sliepen en aten in de griendwerkerskeet van maandag tot vrijdag. Ze maakten takkenbossen en mooie stelen voor gereedschappen. Een verdere wandeling bracht ons nog naar twee andere keten waarvan er een nog van riet was gemaakt. Met flinke pas zijn we terug gelopen naar de zonnepont en toen moesten we hard doorlopen om de waterbus te halen die ons helemaal naar Zwijndrecht bracht. Het was weer een gezellig, leuk maar vooral leerzaam uitje.
1.De open landschapskamer: hierbij worden de gebieden benoemd die bestemd zijn voor blijvend agrarisch gebruik. Het oogmerk hierbij is dat het cultuurlandschap het beeld blijft bepalen, zij het dat uitbreiding van agrarische bedrijvigheid niet wordt toegestaan en het streven is kassencomplexen te amoveren. Het gehele gebied tussen Lindtsedijk, Munnikensteeg en het Spoorwegemplacement valt onder dit thema. 2.De zone rivier en dijk: hierbij worden bedoeld de rivieren Noord, Oude Maas en de Waal, met de daarbij behorende buitendijks gelegen gronden. Het uitgangspunt is de Status Quo zo veel mogelijk te handhaven, inclusief de reeds gerealiseerde bestemmingswijzingen van ‘industrie’ naar ‘wonen’. Het streven is daarbij o.a. de ‘verpaarding’ aan banden te leggen, inclusief de clandestiene behuizingen voor deze dieren, zoals zeecontainers.
Elsa Smit
9
3. De tuin van Deltapoort: dit gebied omvat te onzent de Polder Rijsoord en Strevelshoek met het gedeelte Waalpolder tussen De Rijksstraatweg en RW 16. Het oogmerk is hierin een gemengd milieu na te streven van woon- , werk- en recreatiefuncties, gevat in een groen raamwerk. De bestaande kassencomplexen mogen niet uitbreiden en het streven is eigenlijk de kassen te saneren. 4. De groene stadsranden: deze beogen de bebouwing op een aantrekkelijke wijze met het buitengebied te verbinden. Hierbij zijn te noemen De Lage Nesse, Develoever alsmede het Develpark (Devel in de stad), het sportpark van Heerjansdam, Park Sandelingen Ambacht, met de verbinding naar het Burgemeester Baxpark en het tracé van De Betuwe Spoorlijn door de Volgerlanden. 5. De leisurezones: een juweel van een Hollandse naam voor recreatieterreinen. In de Zwijndrechtse Waard is hiervoor het opgespoten gedeelte van de Hooge Nesse aangemerkt. Als mogelijke bedrijvigheid wordt genoemd: horeca, mountainbike parcours, klimsport, handboogbanen, commerciële speeltuin, paintball, c.a. en duurzame energieproductie. 6. De werklocaties: hiermee worden bedoeld de reeds bestaande, zowel binnen- als buitendijks gelegen industrieterreinen. Het streven is, wanneer mogelijkheden zich voordoen, beperkte vergroening te realiseren, met aanleg van pauzeplekken en opwaarderen van de huidige verbindingen naar het Develgebied. Veel van bovenvermelde doelen zijn reeds gerealiseerd in het kader van de Landinrichting, de Compensatie HSL en door werkzaamheden van de Gemeenten Hendrik Ido Ambacht en Zwijndrecht, dan wel opgenomen in Bestemmingsplannen of verwoord in het Ontwerp Bestemmingsplan Buitengebied van de Gemeente Zwijndrecht. De financiële middelen zijn beperkt en zullen dat in toenemende mate worden. Wel mag de conclusie worden getrokken dat de beoogde kleinschalige ontsluiting van het gebied de beleving daarvan in positieve zin zal bevorderen. De opgesomde mogelijkheden voor De Hooge Nesse zijn ambitieus en de tijd zal de uitkomst van e.e.a. leren. Al met al is de Gebiedsvisie Deltapoort een goed leesbaar document, gelardeerd met een scala van kaarten en foto’s. Tolle Lege. Arie de Koning
Wat bloeit er in het park? Volop zomer. Dat betekent: veel werk. Zo veel, dat je bijna zou vergeten ook eens te kijken naar de resultaten: de bloemenpracht in het Munnikepark. Daarom neemt Leny Mars de vrijwilligers van het Arboretum ieder seizoen mee voor een rondje genieten. Voor deze editie van Wetenswaard maakte zij een lijst van de junibloeiers in het park. De Specerijstruik (Calycanthus) toont zijn bruine bloemen bij het parkeerterrein. In het park valt als eerste de eenjarigenborder op. De planten hebben de bloei lang opgeschort, maar nu is er veel kleur. Daarnaast vragen de riddersporen (Delphinium) om aandacht. Het zijn meerjarigen; al jaren achter elkaar staat deze border in een roze en blauwe pracht. Zij krijgen gezelschap van de Papaver oriëntale, ofwel de oosterse papaver in roze en diep rozerood. De tulpenboom (Liriodendron tulipifera) stond de eerste week van juni volop in bloei met geelgroene grote opstaande bloemen. En kijk ook even naar boven, daar bloeit de sedum op het dak van ’t Weetpunt. Het geel van de vrouwenmantel (Alchemilla mollis) is door het hele park te zien. Onder het bruggetje achter de schuur bloeien zoveel waterlelies (Nymphaea), dat je je in Frankijk waant. Het is net het bruggetje van Monet. Over de rugleuning completeert de Guirlande d’Amour, een witte roos, het beeld. Aan de oever staat de gele lis (Iris pseudacorus). De volgende struiken bloeien: de Cornus alba Elegantissima met zilverwit blad, de Cornus kausa met grote witte schutbladeren. Prunus Lusitanica heeft lange trossen witte bloemen. De tamme kastanje (Castanea sativa) heeft lange groengele ‘katjes’. De Acacia (Robinia ambigua) staat er helaas slecht bij. Buddleja alternifolia bloeit lila aan hangende takken, de Potentilla fucticosa Abbotswood is wit. En eindelijk staan de rozen in bloei; kijk ook naar de nieuwe aanplant rond de oude borders. Langs het Develpad staat een knalrode botanische roos tussen de rode beuken en de gele vlier. De vlier (Sambuscus) staat er ook met rode en groen/witte bloemen. Een speciale soort is de peterselievlier. Tot zover de bloemen van juni. Iedere maand bloeit er iets nieuws. Zelfs in de winter, want de mensen van het Arboretum stellen er een eer in om altijd iets in bloei te hebben staan. Lenie Mars en Marjan d’Hond 10
Natuurles voor kleuters in Jeugdspeelpark Trees Dammer is beroepskracht bij het Jeugdspeelpark in H.I. Ambacht. Op verzoek van scholen gaven zij en haar collega al natuurlessen aan kleuters. Toen zij vernamen van de cursus voor Schoolgidsen, vonden zij dat een mooie gelegenheid om nieuwe ideeën op te doen. Lidy van der Lans vroeg de dames of zij wilden meedoen met het programma van Natuureducatie. Dat doen zij nu drie jaar; dit schooljaar werden 20 groepen ontvangen. De lessen in het Jeugdspeelpark zijn vooral gericht op kleuters; een enkele keer komen er ook leerlingen uit groep 3/4.
Waard. De gediplomeerde IVN schoolgidsen werkten hiervoor een speciaal natuurprogramma uit. De lessen worden gegeven in ’t Weetpunt, het Jeugdspeelpark H.I.-Ambacht, Waalpad Heerjansdam en de Kiboehoeve Zwijndrecht. In schooljaar 2011-2012 kwam er nog een locatie bij: de Frelustal in H.I.-Ambacht. De lessen worden gesubsidieerd door de gemeenten Zwijndrecht en H.I.-Ambacht.
foto: Trees Drammer
kleuters aandachtig op ontdekking in de natuur
De kinderen doen een Kabouterspeurtocht met opdrachtjes over de natuur. Trees Dammer: “Ze moeten dieren nadoen of met zijn allen lopen als een duizendpoot. Ze maken vier puzzels van een boom in vier seizoenen. Er is een verhaal over een appel en de pitjes en daar zetten we dan een doos met appels bij. Aan het eind vertellen de kinderen wat ze hebben geleerd, onder het genot van een glaasje limonade.
Basisschool De Wijngaart krijgt natuurles in de Frelustal
33 Scholen uit de Zwijndrechtse Waard volgden sinds de start lessen in de natuur. Per school konden vier groepen meedoen. Volgend schooljaar (20122013) mogen de scholen zelfs vijf groepen aanmelden. De scholen bepalen zelf welke groepen dat zijn. Zo staan de Schoolgidsen de ene keer voor de kleuters van groep 1/2 en de andere keer voor de oudste basisschoolleerlingen uit groep 8.
Marjan
Nog meer kinderen naar natuurles In het nieuwe schooljaar kunnen nog meer basisschoolleerlingen meedoen aan de lessen in de natuur. Binnenkort studeert namelijk weer een nieuwe lichting Schoolgidsen af. En voortvarend als zij is, heeft Lidy van der Lans hen alvast gevraagd of zij in het nieuwe schooljaar ook natuurles onder schooltijd willen gaan geven. In 2009 startte Natuureducatie met lessen in de natuur voor basisscholen uit de Zwijndrechtse
Basisschool ‘De Meander’ bij de Frelustal
Ieder jaar is het een hele operatie om de planning rond te krijgen. Lidy van der Lans begint met na te gaan op welke schoolgidsen zij het nieuwe schooljaar kan rekenen. “In april is het nieuwe programma zo’n beetje af. Eind april hebben we de laatste vergadering met de Schoolgidsen. Zij brengen dan het nieuwe programma met een inschrijfformulier naar een 11
school bij hen in de buurt. In week 22 halen de Schoolgidsen de formulieren ook weer persoonlijk op. Dat werkt beter dan de spullen opsturen,” weet Lidy. “Als je het opstuurt, blijft het liggen.” En dan begint de planning. Daar zijn Lidy van der Lans en Helmie de Geus wel een paar dagen mee bezig. Marjan
Sophiapolder is geopend! Eindelijk was het dan zover: we konden een bezoek brengen aan hét natuurgebied van de Zwijndrechtse Waard ‘De Sophiapolder’. Tot nu toe moesten we ons tevreden stellen met kijken vanaf de Veersedijk. Daar vandaan hadden we al gezien dat de vogels het gebied al hadden ontdekt. Zo werden er de afgelopen maanden al heel wat leuke soorten gespot. In de wintermaanden zaten er velen ganzen en ook grote groepen smienten en wintertalingen. Tijdens de trektijd zaten er o.a. meer dan 150 grutto’s, 45 scholeksters en ruim 80 kieviten op de slikplaten. Ook is het leuk om te zien dat er elke avond grote aantallen meeuwen komen om hier te overnachten. Met een splinternieuwe pont werden we over de Rietbaan gevaren en konden we daarna lopend het gebied intrekken. Op de dijk zat al gelijk een scholekster te broeden. Via een vlonderpad liepen we dwars door het gebied, dit is op zich al een leuke ervaring. Het gebied loopt met hoog water bijna helemaal onder. Dat is voor de broedvogels lastig, toch zagen we een groot aantal jonge vogels. Deze zullen waarschijnlijk op de schaarse delen die niet onder water komen, zijn uitgebroed. Heel mooi was het aantal bergeenden ±70 adult vogels en meer dan 30 jonge vogels. Ook zagen we een aantal kluten met jongen en drie lepelaars telden we. Dit zijn aantallen die nergens op IJsselmonde aangetroffen worden. Je kunt een wandeling van ongeveer 2,5 km over het eiland maken. Het was zeker een leuke tocht. Op zaterdagen zal de gratis pont vanaf 10.00 uur varen en kan je dit gebied zelf ook gaan ontdekken.
Leen Stolk tijdelijk vervangen door René Plaisier Leen Stolk is al jaren de steun en toeverlaat van de vrijwilligers van het Arboretum. Hij is al een tijdje ziek en dat begin je dan toch te merken. “Al het gereedschap is bot,” zo merkte Fred Molhuizen op. Gelukkig wordt sinds een aantal weken het werk van Leen overgenomen door René Plaisier. René kent het park al. Eerder verving hij Leen tijdens vakanties. Nu is hij druk bezig met riet en kanten maaien. Leen houdt daarbij een oogje in het ziel. Iedere dag rijdt hij door het park. Maandag maakt hij een praatje met René, op dinsdag drinkt hij koffie met de vrijwilligers. Vaak wordt Leen dan ook om advies gevraagd. “Dat is leuk zo joh,” bromt Leen aan de telefoon. En het gereedschap? “Een keer een zoetvijl eroverheen halen en het is weer scherp,” is Leen’s advies. Marjan
Sponsoring blijft hard nodig. Een hartenkreet die vele malen in de Wetenswaard is geuit en actueel blijft. We sluiten er dan ook nu weer mee af. De lijst van particuliere sponsors:
Mevr. L. van der Woude Jeroen, Nocole en Kristie Tiën Pavlov (P.Høvig) en Steven, Christiaan en Marjolein Høvig Gooitske, Jelmer en Meerten Hamer Eileen, Adolf en Richard Jager Anne Marie Wieke, Sanne,Thomas en Inger van der Schoor Roald, Neline, Maaike, Anne, Derek, Madelein, Lennart, Lotte, Emmeke, Marit en Elbrich van der Ploeg Marnix en Jessica de Graaff Huib Jongejan Robin van Drimmelen, Jadie Cole en Floor Kracht Donaties vrienden van het Munnike Park: t.n.v. penn. Ver. Arboretum Munnike Park te Zwijndrecht: minimaal een bedrag van € 25,00 lidmaatschap € 7,00 per jaar op rek.nr. 37.75.21.434 bij de Rabobank.
René Los
Sponsoring en donaties: St. Natuur & Landschap Zwijndrechtse Waard t.n.v. penn. Stichting Natuur & Landschap Zwijndrechtse Waard rek. nr. 39.76.03.614 Rabobank te Zwijndrecht.
De eigenaren van de achterwerken: Nesy Roubos, Corry Rotmeijer, Wijnand Euser en Ria van Dijl. 12
