DE STRAAT OP MET VROEDVROUW
uik:
'fsi anrdnoad
LINDADOERAENE
.YOU'RE MYlrf,olï,I , ZEI EEN VROUWOOIT. DATWAS
tJe..,t
A.4laluq f.R,. tlz-Ll
SLIKKEN'
'Ik hoor vaak: dit leven doe ik mr.in kind niet aanl Linda Doeraene is al lSjaar vliegenàe vroedvrou\ry voor Brusselse baby's en hun mama's,iaak moede rzielalleen. vrouwen die hier het paradiis verwachtten, maar armoe en uitzichtloosheid troffen. 'zo'nmoeder die haar kind te vondeling legt, had door ons geholpen kunnen wordeni Griet plets, fotors Lieve Blancquaert om, we gaan dat onderzoek hier even en sÍo emelings doen! Ze
klampt een collega, een
bevriende pediater, aan
- of
die babyNaima er even vlug, tussendoorkan nemen - en
en vooral: gratis,
vijfminuten later
is
het meisje onderzocht.
Ik
zal het Linda de komende uren nog ettelijke keren horen zeggen: 'en §toemelings] §pisch Brussels voor: 'alsof het per toeval gebeurt,
schijnbaar tussen de soep en de pa iaften. maar we weten wel beter.'Hetvat pedect hoe ze werkt: pragmatisch, nuchter en soepel genoeg om niet alles volgens het boekje te doen. Wie
weinig middelen heeft, moet creatief zijn. Thaalf dagen oud is Naimavandaag, op oudejaar, en haar moeder is precies even langin Beigië: op 18 decembervan Spanje naar Brussel gekomen, een paar uur later al bevallen. Linda heeft haar toen, op de materniteit, niet gezien, maar vorige week werd zegebeld dooreen sociaal assislent: of ze er,en bij Naima en haar moeder kon langsgaan, er was toch wat ongerustheid over de baby.'Dus ben ik gisteren op huisbezoek gegaan. Sheherazade, de mamavan Naima, woont bij haar tante en nonkel in, twee kamers
VLIEGENDE VROEDVROUW LINDA DOERAENB
ruimte rvaarin al de rest gebeurt - eten, slapen,
tr-kijken. Dit zijn EU-burgers, hun paspoort is Spaans, maar ze hebben geen rotte frankJ
No langue, notrabaio Dat blijkt ook vandaag, als Sheherazade met Naima en haar tante voor een scan naar het ziekenhuis komt. Omdat kor"t na de geboorte een putje in de rug van de baby is ontdekt - wat, in een ui Lzonderlijk geval. op een open rugje wijst - moetNaima onder de scanner. Alleen:
haar moeder heeft geen ziekenfondspapieren bij zich, en zonder bewijs ran verzekering moet ze zélf betalen. Bovendien spreken Sheherazade en haar tante uitsluitend Spaans, en dat kan Linda dan weer niet of nauwelijks. En vind op oudejaar maar eens een tolk in het ziekenhuis. Watvolgt, is een Babylonische
spraakverwarring en steeds meer frustratie bij Linda, die met handen en voeten haar uitieg doet. Dat Sheherazade naar de mutualiteit moet, om haarr.erzekeringvan Spanje naar België te laten overzetten - ze is EU-burger, ze heeft recht op alle medische zorg, àls haar
paperassen in orde zijn. Maar de jonge vrouw begrijpt er niets van, naveel vijven en zessen blijkt dat ze zelfs bij de gemeente nog niet is aangegeven - o{ficieel ís ze hier niel."htdois aller à la commuzel probeeri Linda.' Non non, pas'maíiana, congé,fiesta, c'est le jour del'an de'ma,i,nl Flet zegt de wourven niets - ik hoor hen onder elkaar over fiestat bezig, zie cle verbazing op hun gezicht - tot de tante plots uitroept: 'Ah, oo,caciones, ano nueoo mafranat' Maar zelfs met dàt uitgeklaard, het probleem blijft: geen verzekeri nplspapieren, geen 5can. I enzii
die zelfbetalen. En 58 er-rro hébben ze simpelweg niet. ze
'Okal
zegt Linda,' donc c'est moi
q
ui oa
pauer. Ofbeler: Aquarelle, de vzw u,aan oor ik werk. Anders komt die scan er nooit en ik zou het mezelf nooit vergeven als het kind effeciief een open rugje zou hebben. Ikvorder dat geld r,vel terup; a1s hun verzekering in orde is.'En dan
tot Sheherazade: 'Mais ilfaut apprendre
leJïangais oule néerlandaís, quand-mëme. No langue, notrabuio, no clinerol
Zwangerschapsontkenning 'Begrijp je hoe hulpelocis mensen vaak zijn?l waagt Linda me later. 'Zonder die verzekeringspapieren kan Sheherazade niets. En ze is niet eens een sans-papiers, in principe mag ze hier zonder problemen werken en u,onen. Maar ze spreekt de taal niet, ze is arm, kent de stad niet, heeft nauwelijks connecties, weet niet waar ze moet beginnen. Ze heeft geen wortels hier, dat is het probleem van haast a1le
wouwen die ikzie.' De groep uit Spanje is het algelopenjaar sterk aangegroeid, zegt Linda: vrouwen op de r.,luchtvoor de crisis. moeders die denken hopen * dat lrun kind hier b eter af zalzijn.'Ze verlvachten dehemel op aarde. Maarniemand heeft hen ooit gezegd hoe moeilijk het wordt. Hoe koud het hier is. Hoeveel kleren ze nodig hebben, r,,oor telkens u,'eer een ander seizoen. Veel wouwen hebben bovendien al een leven achter zich, als ze hier arriveren: kinderen die in hun thuisland zijn gebleren, een man die hen in de steek heeft gelaten. Die puzzel maken - erachter komen lvat ze a1 hebben meegemaakt, wat speelt, hoe de vork precies in de steel zit - is niet er.ident.' Ook het verhaal van Sheherazade laat zich maar mondjesmaat reconstrueren. Als de pediater Naim a en stoemelings onderzoekt behalve het putje is de baby blakend gezond blijkt dat Sheherazade geen flauwidee hadvan haar zr,vangerschap. Ze l«vam gewoon met het vliegtuig naar België, negen maanden zwanger. ' Reglas', zeg|haaÍ tafite,'todos /os meses - elke maand nog'. Pancreatitis, dót dachten ze toen Sheherazade in België plots her.ige krampen
-
'Wij krijgen zelden met moeders te maken die roken, drinken, aan drugs verslaafd zijn. De liefde is er, zelaalzích alleen niet altijd zien'
'Geen baby kiest waar en hoe hij geboren wordt. Als je hetzo bekijkt, is het heel
simpel: zo'nkind moet geholpen worden, altijd'
kreeg. Maar het bleek een babv
'Die "maandstonden" zullen zwang,erschapsbloedingen zi jn geweestl zegt de pediater. 'En.jamais, nun,ca, sen.t.iclo e! ni íio?', vraag! Linda verbaa^sd. Een verregaand geval van mangerschapsontkenning, be"siuit le. al5 we moederen kind rraar radiologie hebben gebracht. Ze ziet het lvel meer: veel vrour,ven met wie ze in contact komt, hebben
hun kirrd niet geu ild: het r,rordt aanvaarcl, 'gedoogdi Eén derde van c1e wour,ven komt tegenwoordipJ alleen in Brussel nan en veel anderen worden meteen verlaten rvanneer ze zrvanger zijn. Wat niet betekent dat de band tussen moeder en kind daarom slecht wordt. zegt I-inda.
'Wij knjgen zeiden met moeders te maken die roken, drinken, aan drugs verslaaÍcl zijn. De wouwen die wii zien, liebben het moeiijk door hun materiële situatie : armoecle, huisvestingsproblemen, geen papieren. Maar in se hebben ze haast allemaal l-rel potentieel om een goede moeder te zijn. Niet alle culturen zijn even liefofwarm met hun kinderen _ ze knjgen al eens klappen en soms zijn moeders rvel érgjong, i,r.e zien hier meis.jes van 1I, 12, 13jaar- ntaareen wezenlijk prohlcern varr hechting is er meestal niet. IÈr,ind clat het niet aan ons is om te oordelen. Wij rnoeten vrour,ven Iaten zien dat hun babybelangrijk is en respect verdient - dat hij gekoesterd mo.t *orderr. Hoe meer u,,íi dat tonen, hoe meer zíj clat misscl.rien ook zelf zulien doen. Want de liefde is er, ze laat zich alleen niet altijd zienJ
Purewanhoop Zelfs de rnoeder die vorige week haar pasgeboren baby aan een ziekenhuis achterliet. deed rlat uit lieltle. denkt Linda. Err rrit pure u,anhoop, dat óók. 'Hoerrer moeten -.Àr.r. gaan om gezien te u.orden, dat is toch intriest? Wij li.illen met Aquarelle vooral clít doen: mensen een stem en èen gezicht geven die zelden wolden gehoord en gezieri. tk help vaak sanslapicrs: zonder papieren bestóje niet. Ik heb een hekel aan betuttelen en ik ben het lang niet altijd eens met de keuzes die ,,mijn,, wouu,en maken, maar hun kind zit daarvoor niets tussen. Geen baby kiest waar en hoe hij geboren u,-ordt. Ais je 't zo bekijkt, is hei heei simpel: zo'n kind moet p;ehoipen worden, alr iid. Zelf wercl ze nog nooit met een vondeling geconÍïonteer d, maar ze z,ietgeregeld wouwen die zeg.qen: ik kan dit niet, mijn kind,moet een nntler leoen krijge,n dnn ,ik. Het is een afscheid dat in fasen gaat en dat, ondanks alles. toch zo 'nrooi'ntogclijk nt,ret zijn. Wantje bahl voor adoptie afstaan en dat heel bewust kunnen doen, of een boreling te vondeling leggen: het is een wezenlijk verschil. 'Ik heb eàn óuru gekend die tot de laatste dag vóór de adoptie borstvoeding heeÍt gegeven- ze cleed allËs voor haar kind. We hebben ook heel goed over het hele proces kunnen praten. En natuurlijk doen wij r'vatwe kunnen om\Touwen een altèrnatief te geven, we halen alles uit de kast u,.at we te bieden hebben. Nleen: soms is dat niet erg r''eel. Soms is hct bitter weinig zelfs.,
25
Dat blijkt als Linda me nog snel er.en meeneemt naar de materniteit; vóór we op huisbezoek gaan. Het is 11 uur'"s mirldags intussen en vanar,,ond u,ordt ze hier al opnieuri verwacht: oudejaar ofniet, ze heeft nacÈtshifl - net als gisteren, de dag daar-voor, en die daarvoor. siapen, doet ze dat soms? ,Alleen als iktijd heblklinkt l-ret laconiek. En clie is er r,oorlopig niet: mel.rouw Isaac is ontsiagen op de materniteit en Linda maakt zich zorgen. Ofeen sociaal assistent eens naar Feclasil kan bellen: de r.rouw moest zich daar aanmelden om in een centrum onderdak te krijgen, maar dat wou ze niet. Als ze niet brj Fedasil is aangekomen, r,lucht ze in de illegaliteit _ en dan nroel ik haarzoeken. zegt Linda. 'Mewouw- Isaac is een spisch voorbeeld van hoe ook wij soms met de rug tegen de muur staan. Tot voor kort hacl ze onderdak bij Samu Social, dat daklozen opvangt, maar daar mag ze met haarbabl rriet rneerbinnen, rrellir.ht omdat het er te onveilig is voor een kind. Dus hebben wij uren gezocht om een plekvoor haar te vinden, maar zonder succes. Ze moet naar een centrurn r,an Fedasil, met het risico dat ze misschien uitgewezen wordt.'
Afrikaanse droom De sociaal assistent belooft te bellen. Linda lot-,pt nog snel bij en kele pas ber allen \ ruuwen
langs -'borstvoedinggeven, hé, hetbeste voor jebaby, et qa có.ute rient' endan gaat het
-
naar henedet r. rvaa r haar a rr [o s taat. 52 is ze intussen, maar ik houd haar met moeite bii. Dit is een vrourv die niet loslaat, aanklampi als menscn door ieJereen zijn opgegeverr. Eigenlijkwas het haardroom inAliikac,ud te rvorden, ze had er alsjonge verpleegster enkele .jalen ;4ci,r erkl er l wou graag I er.r rg.,Maa r. i k leerde een man kennen in België, troulr,cle, kreeg kinderen en op de duur iag een stuk van n'rijn leven hier. Ik heb toen r.verk gezocht rvaarvan ik het gevoel had, net als in Afrika: hier maak ik een verschil.' Ze begon op de dienst'Infectieziekten, van het UMC Sint-Pierre in Brussel, ze had ervaring met hiv-patiënten. Maar het was pas toen twee dokters van het UMC de vzrv Aquarelle begonnen dat ze echt haar roeping
VLIEGENDE VROEDVROUW LINDA DOERA,ENE
nog twee collega-\.roedvrouwen, en we zijn de
brugtussen ziekenhuis en buitenwereld. We werken halftijds op de materniteit, halftijds voor de vzw Ikben indertijd in Brussel begonnen - ikwoon in debuu$van Leuven - omdatie hier de wereld vindt. Én omdat dit
ziekenhuis voor iedereen openstaat. Dat lijkt missclrien evidenL. maar velgis je niet: er zijn nog alti.id ziekenhuizen waarje nietbinnen komt als je geen geld hebt. Zo'n moeder die haar kind te vondeling legt, had hier geholpen kunnen worden: dat is toch schrijnend.' Ze laat me het pand r.an Aquarelle zien, een bijgebouwtjevan het ziekenhuis. Dit is hartje Brussel, het UMC zit geprangd tussen de chique Louizaiaan en veel minderrveeldelige achterbuurten, en ook bij Aquarelle wordt nog volop getimmerd en verbouwd - het stof ligt op kasten en vloeren. Maar de pamperdozen r.ol babl,kleertjes staan wel ordelijk gerangschikt, plastic zakken met een'beginpakket' staan klaar (de eerste bodlitjg5, een mutsje, een dekentje) en één ruimte ziet er als een kleine winkel uit: rekken metkleertjes en speelgoed,
waaruit wourven kunnen kiezen. 'Wij stoppen hen niet van bij het begin van alles in handenl zegt Linda. 'Ik vind het belang'rijk dat ze eerst zelfeen nest proberen te maken. Dat ze wat spullen bijeenzoeken, op een rommelmarkt of bij vrienden; dat ze fier kunnen zijn op wat ze zelfhebben gedaan.
Wij bieden met Aquarelle een beetie n'rateriële hulp, maar we helpen vrouwen vooral om hier houvast te krijgen. Om een netwerk uit te bouwen, mensen te vinden bij wie ze terecht kunnen. Eén keer per maand is er babymassage en daar groeien vriendschappen uit. Moeders vinden er lotgenoten.'
Twee kamers voor 43O euro Hoe belangrijk zo'n netn'erkis, rvordt pijnlijk duidelijk als we bij Fatouma lanp;sgaan. Ze is van Guinee atkomstig, illegaal in ons land en op kerstavond van een dochtertje bevallen - de vader liet haar zitten. We hebben een afspraak, maar als rve aanbellen, blijft de voordeur dicht; ze is om brood. 'ZelÍL voor die simpele dingen: niemand om haarte helpen. Als j1j pas bevallen
bent, looptje man ofje moeder om een brood; zíj laat haar baby aileenl Linda belooft een draagzak mee te brengen als Fatouma tr,vee minuten later arriveert, dan kan ze tenminste mét haar dochter de deur uit. De rrrour'r, spreekt Frans, dus converseren gaat wij v1ot, maar haar situaiie blijkt gecompiiceerd: ze krijg a1 tw-ee maanden geen steun meer van het OCMW (waarom weet Linda niet precies), zelfs voor melkpoeder had ze geen geld, en omdat ze hiv heeft, is borstvoeding geen optie. Linda heeft dus wat poeder bij zich en intussen heeft het OCMW beboÍd wél de voeding van de babyte betalen. Maarkieren, kosten, huishuur - 430 euro voor een keukentje met slaapkamer: allemaalr.,oor Fatouma. En dus al twee maanden niet betaald. 'Heeftie huisbaas nog niets gezegd?l vraagt Linda.'Hij dur-ft nog niet, waarschrjnlijki En dan tegen nrij :'Was ze een zigeu nenrouu geweest, hij hadhaarwellicht meteen op straat gezet. Dat is zo vleselijk aan zo veel situaties die ik zie: wie niets heeft, moet pakken rvat hij krijgt - ook aI zijn dat tr,vee kleine kamers voor 430 euro, zonder kosten. Heel veel vrouu'en hier zijn het slachtoffer van huisjesmelkers, die hen nog dieper de put in duwen. Tot die bodemloos r'r,ordt.' Ook Fatouma durft de rel<eningen niet meer te bekijken, 'ze bezorgen me stress' - de enveloppes van Electrabel liggen ongeopend op de grond. Als Linda ze openscheurt, blijkt het bedrag per maand door boetes al naar meer dan 1,1,0 euro opgetrokken. 'Daar heeft
niemand
r,r''at aan',
sakkert ze,'Electrabel
krijgt dat geld toch nooit te zien, het
is er
niet.
Heb je een nummervan je sociaal assistent?'
Dat heeft Fatouma, maar de r,T ouwblijkt onbereikbaar - oudejaar, natuurlijk. Linda belooft om donderdag opnieuw te bellen: 'De boetes moeten stoppen. Ikwil die àlalimite
Vergis je niet: er zijn nog altijd ziekenhuizen waar je niet binnenkomt als je geen geld hebt'
'Ik zou niets liever doen dan de huishuur betalen, de pampers, het melkpoeder - maar er is geen beginnen aan. En daar kan ik moeilijk mee om' Lichtjes en luxe overal We trekken de deur achter ons dicht en ik kan me plots iets voorstellen bij de leegte die Liniia achterlaai. Wect nog hoe blij ík was rnel tJe zorg
van moeder, man, schoonma, zus, r.riendin - hàe eenzaam het zelfs dan, heel afen toe, kon zijn. En wat dat dan moet zijn met je kerstekind alleen, in een onbekende stad, op oudejaarsar,,ond.
zelf betalen, maar dan moet ze wel met een schone lei kunnen beginnen. Anders wordt het
hopeloos.'
ger,voon hóór naam geeft. De medische zorg is
hier reel beter dan in Guinee, dat kan voorien asielprocedure doorslaggevenil zijn.,Geefje de baby elke dag haar medicatie?l waagt ze of ook -
Kind voor de papieren Dat lijkt de situatie sowieso, met een asielprocedure die nog altijd in beroep is en dus grote onzekerheid or,er de toekomst van Fatouma - én haar baby. Bovendien wil Fatouma haar kind door een kennis laten 'erkennen': als een man die rvél papieren heeft, zich als vader opwerpt, krijg haar kin«l rechten en rnag ze misschien blijven. Het lijkt, in haar situatie, niet eens zoh gek idee, maar Linrla ziet dat anders: 'Denk daar alsjeblieft nog even over na. Wan[ zo'n man hee11 plichterr, maar ook rechten. Wat als hij naar zijn thuisland temggaat en zijn "kind" meeneemt? Wat als je dochter op 12 een mooi meisje blijki en hrj haar plots elke week wil zien? Je weet niet hoe Ëet
uitdraait.' Ze snapt, zal ze later in de auto zeggen, clat een moeder alles probeert, maar ze heeÍt
'Toure my mom, zei een wouwooittegen zegt Linda in de auto.'Datwas slikken: hoe eenzaam kan iemand zijn? En wat een verantwoordelijkheid, voor mij.'Ze weet niet of het vroeger zor,eel beter was, maar dit weet ze wel: we zijn laks geworden als maatschappij. Er mr ret al veel gebeuren r órir we schrikken.
mijl
me.er d.9 €gp=,q,ÍE roegen, hu
ook
grote moeite mettoestanden als deze. ,Omdat dit op de duur een kind "voor de papieren,, w-ordt, en van zo'n systeem wil ik geen deel zijn. Maar ook omdat ik met mijn eigen grenzen " word ger.onfronteerd. lk zou niets lieveldoen dan de huishuur van Fatouma te betalen, de pampers voor haar dochter, het melkpoeder _ maar er is geen beginnen aan. En daar kan ik moeilijk mee om. Een situatie als deze houdt me een spiegel voor: waar sta ik, wat kan ik doen - maar vooral: wat kan ik niet?' Lindahoopt dat Fatoumavanwege haar ziekte in België kan blijven en dat ze haar dochter
het n-reisje seropositiefis, zal pas laterblijken; nauwgezet opgevolgd. Maar ook de gewone zorg moet I ijdens een huishezoek gebeuren. Linda weegt het meisje ,20 gram bijgek,,mep. goedl. test haar lellexen, neemt haar zachtjes in haar armen: 'wat een mooie balryi Ze is zo onrustig vaak, vindt Fatouma, alsof ze aitijd honger heeft, maar Linda sust: Ach, ze wil gerv-oon veel vastgenomen worden. Dat is wat baby's nodighebbenJ Het is niet voctr het eerst dat Fatouma moeder is geworden; Linda had me op voorhancl haar fiche laten zien: 'G+, p3'stonà daarop,4 keer zwanger geweest, B keer bevallen. Maar haar twee anderekinderen, 6 enJ,ztjnin Guinee achtergebleven, zo blijkt, bij hun grootoutlers langs vaderszijde. Van hun papa sinds 2oop geen spoor, Fatouma heeft het over een massacre waarvan hij het slachtoffer zou zijn geweest.'Hoorof zieie hen nog?l waagt Linda. 'Ik bel somsl zegt Fatouma - maar daaiblilft het bij. Ook in de kamer: geen foto,s of andlre ' sporen van dat eerdere leven. 'Moet ik zeggen dat ik seropositief ben als ik nrijn dor.hterop hel sladhuis ga aanger en?, wil Fattrumr bij het aischeitl nogplots weten..God nee,'zegt Linda verbaasd, 'helemaal niet. Dat is het medisch beroepsgeheiml'En of Linda morgen óók komt?'Donderdagpas, morgen is het Nieuujaarl Viert ze niet, zegt Fààr-u. d.h, ik ook niet,'troost Linda, 'ik moet werken vannacht. ze wor<1t
En donderdag heb ik een draagzak mee.,
'We zijn behoorlijk tolerant, en dat is soms positief, maar rve zijn het ook voor ejlende en miserie. Erg verdraag1zaam r,-oor al wat fout loopt: huisjesmelkers, asielprocedures die blijven duren... Wanneer rvorclt
verdraagzaamheid onr,erschilligheid? En u,,at gaan we doen met al die kinderen die geen wortels, geen context hebben? De babvran Fatouma, rnaar net zo goed haartu,ee i
eenzaamheid zich scl-rerper laat voelen. Én het verschil: lichtjes en luxe overal - maar niet voor onze r,routlen,'
w ut u. aqu ar e lle - b r u.b e De laatste afleaering aan,Birth dngi het reportageprogrctmmq o an Lieoe Blancquaert, gaat or.;er Linda Doeraene enAquarelle.
Maandag 6 januari om20.40uop
Eén.
O
