Liefde voor Israël nader bekeken

Liefde voor Israël nader bekeken

Liefde voor Israël nader bekeken 6-3-15.pdf 1

4-3-2015 23:21:59

Liefde voor Israël nader bekeken 6-3-15.pdf 2

4-3-2015 23:21:59

Steven Paas

Liefde voor Israël nader bekeken Voor het Evangelie zijn alle volken gelijk

Liefde voor Israël nader bekeken 6-3-15.pdf 3

4-3-2015 23:21:59

Liefde voor Israël nader bekeken Copyright © 2015 Steven Paas Brevier Uitgeverij Kampen www.brevieruitgeverij.nl Opmaak binnenwerk en omslagontwerp: Wim Paas  ISBN: 978-94-91583-72-8 NUR: 700 Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt in enige vorm of op enige wijze, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de auteur, met uitzondering van algemeen aanvaard gebruik voor wetenschappelijk onderzoek, recensie en verwijzing.

Liefde voor Israël nader bekeken 6-3-15.pdf 4

4-3-2015 23:22:00

Inhoud Woord vooraf 1. Israël en liefde Identiteit Liefde tot één volk Religieuze liefde Doorzichtig Consequenties Werkelijkheid is meer dan schaduw Intermezzo Wederliefde

2. Luther en Christus Hermeneutische aanspraken Gods Woord geeft de sleutel De hele Bijbel gaat over Christus Verscheidenheid en eenheid Boek van Christus Boek van Israël Christocentrisch Conclusie

3. Luther en de Judaïsten Lutherwaardering Anti-Joods klimaat Missionair In de verdediging In de aanval

4. Luther: een afweging In de beklaagdenbank Grove polemiek Tegen het Judaïsme Niet racistisch ‘Joden’ en ‘Israël’ Verwachting Schaamte Andere denkwereld Begrensde liefde Eenzijdig Beperkt zicht

Liefde voor Israël nader bekeken 6-3-15.pdf 5

7 11 11 16 18 21 22 24 27 29 31 31 38 39 41 43 48 50 52 54 54 57 60 68 79 85 85 87 90 94 98 99 105 106 108 110 111

4-3-2015 23:22:00

Inhoud Teleurgesteld Blinde vlek

5. Judaïsme en Jodenhaat Definities Oorsprongen van het antisemitisme Nieuwe visies op het Judaïsme Christenen en het antisemitisme

6. Gods genadeverbond Aspecten Plaatsvervanging Gestalten Dragers Vóór Bijbels Israël Bijbels Israël In Christus De Gemeente Nabijbels Israël Tweezijdig Het overblijfsel

7. Gewoon en bijzonder Volk(en) van God ‘Hard’ Israëlisme Vervangingstheologie ‘Zacht’ Israëlisme Bezwaren

8. Evangelie Typen Judaïsten Jodenhaters Dialectiek Judaïca Etnische conditie Vrije genade

Bibliografie Primaire literatuur Secundaire literatuur

Register

Liefde voor Israël nader bekeken 6-3-15.pdf 6

112 112 115 115 125 131 142 146 146 147 149 150 152 155 157 159 160 163 165 168 168 172 174 178 181 186 186 186 189 190 191 193 197 199 199 199 205

4-3-2015 23:22:00

Woord vooraf Sympathie voor het hedendaagse Israël is voor mij vanzelfsprekend, evenals christelijke liefde voor de Joodse naasten. Maar tegelijk klemt bij mij de vraag welke gevolgen bepaalde vormen van Israëlliefde hebben voor de Kerk, het persoonlijk geloof en de theologie. Opvattingen binnen de beweging van het Israëlisme of Christenzionisme heb ik kritisch besproken in de studies Christian Zionism Examined1 en Israëlvisies in beweging2 en in de samen met anderen ondertekende Open Brief over Israël3. De publicaties trokken de aandacht. Ze hebben geleid tot recensies, interviews en lezingen en werken zo mee aan voortdurende verlevendiging van bezinning en discussie. Vele christenen hebben zich herkend in mijn intentie om een Bijbelse Israëlvisie te verdedigen of te ontwikkelen. Scherpe afwijzende reacties kwamen van hen die een extreme Israëlverwachting huldigen. Christenen met een gematigder maar toch uitzonderlijke Israëlverwachting, meestal ontleend aan een stroming binnen het Puritanisme en de Nadere Reformatie, verweten mij soms dat ik te weinig of geen verschil had gemaakt tussen hun positie en de opvattingen van de Israëlisten of Christenzionisten, die zij grotendeels afwijzen. Of in het boek Israëlvisies in beweging dit verschil voldoende aan de orde is gesteld, laat ik in het midden. 1

Steven Paas, Christian Zionism Examined: A Review of Ideas on Israel, the Church and the Kingdom, Nürnberg: VTR-Publications, 2012. 2 Steven Paas, Israëlvisies in beweging: Gevolgen voor Kerk, geloof en theologie, Kampen: Brevier Uitgeverij, 2014 3 Open Brief aan Nederlandse christenen over Israël, 4-9-2012, door: Steven Paas, Jos M. Strengholt, medeondertekend door Machiel A. van den Berg, Henk de Jong, Erwin van der Meer, Wubbo Wierenga, Jan Zwart [Internet]

7

Liefde voor Israël nader bekeken 6-3-15.pdf 7

4-3-2015 23:22:00

Woord vooraf Maar ik begrijp dat het voor orthodoxe christenen die gehecht zijn aan hun reformatorische, evangelische of roomskatholieke tradities, pijnlijk is om in de hoek te worden geplaatst van Israëlgedrevenen die het geheel van Kerk, geloof en theologie op de schop willen nemen. Daarom geef ik aan dit aspect extra aandacht, om zo bij te dragen aan het verdere gesprek. De keuze van het centrale thema, Israëlliefde, en van de sub-onderwerpen weerspiegelt zaken waarover in de publiciteit verschillen van inzicht openbaar kwamen. Dat de 16de-eeuwse kerkhervormer Maarten Luther in drie van de acht hoofdstukken (namelijk 2, 3 en 4) de hoofdrol speelt, is niet toevallig. Zijn Bijbelvisie en zijn uitspraken over Israël en de Joden hebben deelnemers aan de huidige Israëldiscussie (onbewust) beïnvloed. Aan andere kerkhervormers ben ik in deze studie voorbijgegaan. In de theologie van Martin Bucer zijn Luthers kerninzichten verder ‘ontvouwd’. Hij was ‘zijn leven lang’ een volgeling van Luther en noemde zich om die reden ‘een Martiniaan’.4 Calvijn is via zijn leermeester Bucer verbonden met Luther. Holsten verwoordt de algemeen aanvaarde gedachte dat Bucer doorwerkt ‘in al hetgeen’ diens leerling Johannes Calvijn heeft geschreven.5 Reformatie-kenner Van ’t Spijker spitst dit toe: ‘Calvijn heeft van Luther de impulsen ontvangen die hem in zijn theologie volstrekt bonden aan het heil in Christus alleen … De volstrekt christologische inzet bindt hem aan Luther’.6 In hun hermeneutische 4

W. van ’t Spijker, Luther: Belofte en ervaring, Goes: Oosterbaan & Le Cointre 1983, p.39. 5 W.Holsten, Reformation und Mission, Gütersloh: Archiv für Reformationsgeschichte 1953, p. 16vv [via: L.J. Joosse, Reformatie en zending: Bucer en Walaeus, vaders van reformatorische zending, Goes: Oosterbaan & Le Cointre 1988, p.31,36. 6 W. van ’t Spijker, De invloed van Luther op Calvijn blijkens de Institutie, Apeldoornse Studies No.20, Kok: Kampen, 1985, p.40.

8

Liefde voor Israël nader bekeken 6-3-15.pdf 8

4-3-2015 23:22:00

Woord vooraf uitgangspunt en in hun beoordeling van het Judaïsme hebben Bucer en Calvijn, naar mijn inzicht, geen andere positie ingenomen dan Luther.7 In de publicatiegolf rond de herdenking van 500 jaar Reformatie spreekt het vanzelf dat Luthers opvattingen primaire aandacht ontvangen. Dit boek beperkt zich tot theologische kernzaken. De lezer zal tevergeefs zoeken naar de politieke en ethische consequenties, die de conclusies van mijn studie met zich mee brengen. Dat die gevolgtrekkingen van belang zijn, o.a. voor de situatie in het Midden-Oosten, staat buiten kijf, hetgeen ik elders heb geïllustreerd.8 De hoofdstukken 1, 5, 6 en 7 zijn bewerkingen van eerder artikelen en lezingen. Ze overlappen elkaar enigszins en kunnen ook afzonderlijk worden gelezen. In het bewustzijn dat de opvattingen rond Israël complex zijn en gevoelig liggen en van de noodzaak om tegelijk helder en voorzichtig te zijn, heb ik steeds het geschrevene in concept met anderen gedeeld. Van de personen, die meelazen en mij van correcties, adviezen en ideeën voorzagen, noem ik met dank, in alfabetische volgorde: Dhr. Harro van den Arend, Ds. Rijk van Beek, Dhr. Jeroen Bol, Ds. Peter Buijs, Drs. Piet Guijt, Dhr. Rob Kool, Dr. Bram Maljaars,9 Dr. Jan Slomp, Dr. Dirk Visser, Dhr. Hugo C. van Woerden,10 Drs. Kees van 7

Paas, Israëlvisies, p.90-94. Paas, Israëlvisies, hoofdstuk 15 (p.247-265), ‘De Palestijnen en Israel’. 9 Van Bram Maljaars ontving ik bijzondere ondersteuning en bemoediging. Ik stem in met zijn hermeneutische uitgangspunt en de daaruit voortkomende exegetische keuzes in: Heel Israël zal behouden worden: een kritisch onderzoek van de gangbare exegese van Romeinen 11, speciaal vs. 26, Soesterberg: Aspekt, 2015. 10 Hugo C. van Woerden beschikt over een uitgebreide collectie geschriften van en over Maarten Luther, waarvan ik – soms in zijn eigen vertaling: hcvw – dankbaar gebruik heb mogen maken. Hij verspreidt door hem vertaalde gedeelten van Luthers werk, in wekelijkse mails 8

9

Liefde voor Israël nader bekeken 6-3-15.pdf 9

4-3-2015 23:22:00

Woord vooraf der Ziel. Met hun (soms ingrijpende maar constructieve) kritiek en hun (soms royale) bemoediging, hebben zij meegeholpen aan het tot stand komen van deze handreiking. Veenendaal, maart 2015 Steven Paas sr.

aan belangstellenden en in door hem geredigeerde dagboeken met citaten uit het werk van Luther: Uit de diepten roep ik tot u: Dagboek over het gebed, Houten: Den Hertog 2011; Aus der Tiefe rufe ich Herr zu Dir: Tägliche Andachten über das Gebet, Biefefeld: CLV, 2014. Hij werkt aan een uitgave met Lutherteksten in antwoord op de vragen in de Heidelbergse Catechismus. http://www.maartenluther.com/

10

Liefde voor Israël nader bekeken 6-3-15.pdf 10

4-3-2015 23:22:00

1. Israël en liefde Identiteit Zijn de Joden, dat wil zeggen, het nabijbelse Israël, ‘het uitverkoren volk van God’? Het antwoord op deze vraag raakt de plaats van Israël in de Kerk, het persoonlijk geloof en de theologie. Meer specifiek raakt het de aard van de Kerk en de christenen als volk van God en de taak van zending onder de Joden. Immers, als God twee uitverkoren eigen volken zou hebben, Israël én de Kerk, dan is wederzijdse werving niet meeer aan de orde. De identiteit van de Joden is in de geschiedenis steeds opnieuw aan de orde gesteld. Berucht is het vanaf de Oudheid en de Middeleeuwen telkens weer oplaaiende antisemitisme, met dieptepunten in de 19de en 20ste eeuw en herleving in de 21ste eeuw, vooral onder Islamieten. Een andere beweging met een lange historie is die van het chiliasme of millennialisme. Dit ontleende speculatief aan Openbaring 20 vóór of na de Wederkomst een periode van 1000 (soms gezien als symbolisch getal) jaren, met nationaal herstel en bekering van Israël en als gevolg daarvan een grote bloei voor de Kerk.11 In overeenstemming met de Reformatie, vooral met Luther, wees de 19deeeuwse prediker Kohlbrügge (1803-1875) op het ongefundeerde van deze opvatting. 12 In strijd met de woorden 11

Paas, Israëlvisies, p.112-127: Het chiliasme kent twee stromingen, de prechiliasten verwachten het 1000-jarig rijk na de Wederkomst, terwijl de postchiliasten zich een bijzondere periode vóór de Wederkomst voorstellen. 12 H.F. Kohlbrügge, Opleiding tot recht verstand der Schrift voor eenvoudigen die Gods Woord onderzoeken, Dordrecht: Van den Tol 1974 [voorheen Utrecht: Broese, 1845], over Openbaring 20, p.54: ‘Het Duizendjarig Rijk. Dat is het waarin men zich met eer zoekt te redden, als men zich niet aan Gods wil onderwerpt om werken tot noodzakelijk

11

Liefde voor Israël nader bekeken 6-3-15.pdf 11

4-3-2015 23:22:00