Liefde in tijden van gifaffaires ~ mighty society

Liefde in tijden van gifaffaires ~ mighty society Anne-Mieke Akkermans, Als  het  stuk  begint  lopen  er  wat  mensen  het  toneel  op  en  af.  Ze  maken  daarbij  contact  met  de  zaal.  Sofie,  een  tv-­‐ ster  vertelt  dat  ze  er  even  tussenuit  moet  nadat  ze  is  uitgerangeerd  bij  haar  tv  programma.  Naar  Afrika,  daar   heeft  ze  een  man  ontmoet.  Een  neger,  of  moet  je  nu  eigenlijk  een  zwarte  zeggen  vraagt  ze  zich  af.  Ze  vertelt  het   verhaal  van  de  ontmoeting  met  ironiserend  commentaar  op  zichzelf  alsof  ze  ook  haar  leven  moet  regisseren   voor  de  bühne.  Dat  is  in  zekere  zin  ook  zo,  want  haar  ontmoeting  maakt  deel  uit  van  een  nieuw  tv-­‐programma.   Er  vindt  een  talentenjacht  plaats  in  Ivoorkust  waarbij  ook  een  beeld  van  de  toestand  in  het  land  gegeven  wordt   na  de  giframp  met  de  Trafigura  in  Probo  Koala.  De  uitspraken  die  gedaan  worden  moeten  wel  kloppen  met  het   beeld  dat  men  in  Europa  van  Afrika  heeft,  zo  nodig  wordt  de  werkelijkheid  geweld  aangedaan  en  uitspraken  daar   op  aangepast.  Het  doel  heiligt  de  middelen,  het  persoonlijke  verhaal  is  daaraan  ondergeschikt.  De  tv-­‐maker  stelt   zich  daarbij  paternalistisch  op.  Het  is  een  schijnwereld  die  wordt  neergezet  waarbij  emoties  worden  uitgebaat   uit  eigenbelang  onder  de  vlag  van  hulpverlening  via  een  emotioneel  mediagebeuren.  We  zien  op  het  achterdoek   een  levensgrote  opname  van  een  videoclip  met  sterren  die  voor  Afrika  zingen  op  een  makkelijk  in  het  gehoor   liggende  melodie.  Hiermee  sluit  deel  1  af.  Een  deel  waarion  de  spanningsboog  mooi  is  vol  gehouden.  In  het  2e   deel  vindt  er  achter  een  lange  tafel  een  persconferentie  plaats  van  het  multinationaal  bedrijf  van  Trafigura   waarbij  de  directeur,  Jason,  zich  macho-­‐achtig  gedraagt,  alles  mooi  voorspiegelt  en  de  ramp  minimaliseert.  Zijn   conferentie  wordt  verstoord  door  zijn  vrouw  Medea.  Zij  verwijt  hem  ontrouw.  Ook  hier  is  het  thema:  het   uitbaten  van  emoties  uit  eigen  belang.  In  dit  geval  tegenover  een  paternaliserende  man,  waarbij  de  kinderen  als   inzet  gebruikt  worden.  Ondertussen  probeert  de  man  zijn  schijnwereld  op  te  houden  en  van  twee  walletjes  te   eten.  Medea  gebruikt  emoties  als  strijdwapen.  In  dit  deel  wordt  met  name  door  Medea  op  een  uitvergrote   manier  gespeeld.  Naar  mijn  smaak  te  veel  uitgesponnen  en  op  een  manier  van  meer  van  hetzelfde.  In  deel  3   vindt  een  optreden  plaats  van  een  danser  voor  een  rij  toeschouwers  op  het  toneel.  De  danser  uit  in  zijn  dans   oergevoelens.  Hij  gaat  in  duel  met  een  blanke  machofiguur  uit  de  rij  toeschouwers  die  ook  het  recht  opeist  om   zijn  emoties  te  tonen.  Dit  doet  hij  op  een  uitdagende  en  soms  wat  neerbuigende  manier  n aar  de  ander.  Het  is   een  deel  wat  heel  spannend  is  en  mooi  gechoreografeerd.  Het  roept  ook  allerlei  associaties  op.  Door  het   mombakkes  en  rieten  rokje  moest  ik  aan  het  busje  met  knikkend  kopje  voor  de  missie  denken.  Voor  de  hele   voorstelling  geldt  dat  het  veel  associaties  oproept,  het  is  heel  veel  wat  op  je  af  komt.  Naar  mijn  smaak  iets  te   veel.  Ik  voelde  me  overspoeld.  De  voorstelling  was  sterker  geweest  als  er  wat  meer  in  gesnoeid  was.  Met  name   in  het  gedeelte  rond  Medea  vond  ik  de  spanningsboog  verslappen.  De  uitvergrote  manier  van  spelen  in  dit   gedeelte  duurde  me  te  lang.  Op  zich  hangen  de  delen  wel  met  elkaar  samen  en  dat  is  knap  gedaan.  Steeds  is  het   thema:  hoe  worden  emoties  gebruikt,  zijn  ze  echt  of  niet.  In  hoeverre  is  het  opportuun  om  deze  emoties  in  te   zetten  bij  b.v.  hulpverlening?  Hoe  verhoudt  zich  dat  met  eigen  belang?  Welke  rol  spelen  de  media  daarin?  Het   was  in  die  zin  een  voorstelling  waarover  ik  nog  een  tijd  heb  door  gedacht  

Erik Bakker, Zeer  sterke  voorstelling.  Vooral    het  spel  en  de  regie  waren  zeer  overtuigend.  Hierdoor  kwam  de  tekst,  de   “boodschap”    enigszins  in  de  verdrukking.  Niettemin  waren  er  hartverscheurende  momenten,  onder  meer  als  de   effecten  van  de  milieuvergiftiging  werden  geschetst.  Zowel  het  ensemble  spel  als  de  verschillende  monologen   waren  van  een  hoog  niveau.    

Renée Besteman,

Het  stuk  biedt  ons  inzicht  hoe  de  westerse  wereld  met  haar  behoeften  de  derde  wereld  vervuilt  en  hoe  het   daarmee  weg  probeert  te  komen.  Het  is  een  moedige  poging  om  de  gelaagde  tekst  (zonder  pauze)  over  het   voetlicht  te  krijgen  en  het  wordt  energiek  gespeeld.  De  voorstelling  zakt  halverwege  in  als,  out  of  the  blue,  het   Medea-­‐thema  wordt  ingezet.  Doel  daarvan  lijkt  te  zijn  om  de  gevolgen  van  het  gif  voelbaar  te  maken.  Stijlbreuk,   maar  ook  een  andere  speelstijl,  maakt  dat  die  overgang  naar  de  confrontatie  tussen  Jason  en  Medea  niet  soepel   verloopt.  Ook  het  ritme  van  de  voorstelling  valt  weg.  Het  stuk  gaat  een  beetje  zwalken  omdat  de  overige,  sterke,   acteurs  buiten  spel  lijken  gezet  en  alsof  dat  niet  genoeg  is,  heeft  de  regisseur  ook  nog  aan  een  choreografie   toegevoegd.  Wat  mij  betreft  is  de  boodschap  helder  doorgekomen;  het  rijke  westen  dient  haar  problemen  op  te   lossen  en  het  is  zelfs  misdadig  is  om  de  derde  wereld  daarmee  te  belasten.  Meer  eenvoud  had  de  voorstelling   krachtiger  gemaakt.  

Monique Biekart,

Indrukwekkend,  actueel  toneelstuk  met  zeer  sterk  toneelspel.  Zeker  het  gezongen  gedeelte  heeft  indruk   gemaakt.  Het  decor  was  sober,  maar  daardoor  treffend  voor  het  plot.  Vooral  de  vergelijking  tussen  een  ‘  echte   ramp’  en  de  geregisseerde,  gecaste  schijnwerkelijkheid  die  je  steeds  meer  op  televisie  ziet  vond  ik  in  dit  stuk   goed  naar  voren  komen.  

Else Blom Zeer  interessante  voorstelling.  Teskt  en  tekstbehandeling  waren  bijzonder  vakkundig  en  heel  educatief.  Ik  heb   genoten  van  het  spel  van  alle  acteurs,  gedreven  mensen.  Muziek  en  regie  waren  voortreffelijk  ook  de   vormgeving  in  drie  3  delen.  In  één  woord  prachtig.  

Susan de Boer & Geertje van der Waaij,

Liefde  in  tijden  van  gifaffaires  is  een  Grieks  drama  in  drie  bedrijven.  Eerste  bedrijf:  een    talkshowpresentatrice   interviewt  een  Ivoriaan  over  het  effect  van  de  giflozingen  van  Trafigura.  Decor:  een  witte  wand  met  deuren,  als   een  studio.  De  Ivoriaan  in  kwestie  wordt  een  tekst  in  de  mond  gelegd,  het  verhaal  wordt  helemaal  toegesneden   op  wat  de  kijker  verwacht.Boodschap:  We  worden  bedonderd  door  de  media,  die  willen  een  drama  brengen  dat   er  wel  is,  maar  genuanceerder  in  elkaar  zit  dan  wij  als  publiek  willen  weten.  Oordeel:  scherp  uitgebeeld,  goede   tekst  en  goed  spel,  maar  er  had  wat  in  gesneden  kunnen  worden.  Het  punt  was  halverwege  wel  duidelijk.   Tweede  bedrijf:  Trafigura  presenteert  jaarverslag  aan  aandeelhouders.  Hierdoorheen  speelt  de  liefde  tussen   Trafigura-­‐eigenaar  ‘Jason’  en  wethouder  ‘Medea’.  Hart  van  het  stuk.  Hartstochtelijk  en  heftig  toneelspel.  Soms   iets  te  schreeuwerig.  Deze  scene  riep  erg  veel  vragen  op,  in  het  nagesprek  zijn  we  vooral  hierop  ingegaan.  Wat   doet  ‘Medea’  werkelijk  met  die  kinderen?  Wat  betekent  het  dat  ze  zegt:  ‘Als  we  kinderen  hadden  zou  ik  ze   vermoorden’?  De  boodschap  was  hierdoor  duister,  ging  het  nu  om  een  verraden  liefde  (‘Jason’  had  een  affaire   met  een  andere  vrouw)  of  om  het  vermoorden  van  kinderen  door  gif?  Het  derde  bedrijf:  we  maken  de  opening   mee  van  het  operadorp  Proba  Koala.  Europa  brengt  Mozart  en  Wagner  naar  Afrika  in  plaats  van  gif.   Indrukwekkend  en  verrassend  ballet,  en  als  boodschap  de  krachtig  geformuleerde  vraag:  wat  doen  we  met   slachtofferschap,  welke  verantwoordelijkheden  heeft  het  rijke  westen,  hoe  zien  we  Afrikanen  en  hoe  zien  zij   ons?  Het  ballet  had  in  mijn  ogen  gewonnen  bij  meer  indikking,  nu  viel  het  in  herhaling.  Maar  de  boodschap  bleef   wel  overeind.  

Bertien Broekhans, Maatschappelijk  geengageerd  toneel  brengt  Eric  de  Vroedt  iedere  keer  weer.  Zoals  altijd  schuurt  en   confronteerd  het,  en  staat  het  dichter  bij  –  zo  niet  in  -­‐  de  dagelijke  actualiteit  dan  de  meeste  andere   voorstellingen  dit  zeizoen.  De  affaire  rond  het  ‘amsterdamse’  gifschip  stond  weer  haast  dagelijks  in  de  krant  toen   het  stuk  in  de  zalen  stond.  Mightysociety9  vertelt  drie  verhalen  rond  deze  gebeurtenissen.  In  het  eerste   proberen  nederlandse  journalisten  een  ‘afrikaan’  hun  perspectief  op  de  affaire  te  laten  vertellen  in  opnames   voor  een  televisieinterview.  Hun  verhalen  verschillen  aanzienlijk;  het  plaatst  opnieuw  vraagtekens  bij  de   (on)mogelijkheden  van  journalistieke  objectiviteit.  In  deel  2  loopt  de  persconferentie  van  een  Europese   multinational  uit  in  een  tragedie.  Er  worden  ethische  vragen  gesteld  op  bij  voornamelijk  door  financiele   belangen  ingegeven  beslissingen.  Tenslotte  eindigt  de  voorstelling  met  een  voorstelling  /competitie  tussen  een   danser  en  een  acteur.  Een  confrontatie  tussen  culturen;  de  karikaturen  en  idiotie  van  sponsorakties?  Drie  kanten   van  hetzelfde  verhaal  –  een  beetje  veel  van  het  goede  wat  mij  betreft.  Argumenten  worden  herhaald;  en  was   het  echt  nodig  om  de  griekse  mytologie  erbij  te  slepen?  Het  is  indrukwekkend  hoe  Eric  de  Vroedt  grappig  en   wrange  kanten  van  dezelfde  ontwikkelingen  en  momenten  op  het  toneel  weet  te  zetten.  Maar  hoe  dramatisch   ook,  de  parallel  met  het  griekse  drama  was  iets  te  gezocht.  Bij  deze  MS  voorstelling  werd  een  debat   georganiseerd  –  goed  en  een  mooi  dilemma  werd  er  in  de  schoenen  van  de  toeschouwer  geschoevn.  De   journalist  leek  echter  zo  weggelopen  uit  het  eerste  deel,  en  het  debat  sloot  daardoor  weinig  aan  bij  de   voorstelling.  Het  leek  eerder  nog  een  deel  eraan  toe  te  voegen;  dat  van  de  (krieik)  op  de  ontwikkelings   samenwerking.  Zeker  dit  deel  kon  wel  wat  meer  regie  gebruiken.    

René van Dootingh, Deze  voorstelling  was  meteen  al  een  ijzersterk  begin  van  het  nieuwe  theaterseizoen.  Het  was  een  maatschappij   kritisch  stuk  waarin  de  perfide  zakkenvullers  die  over  lijken  gaan  theatraal  en  met  humor  te  kijk  werden  gezet.   Ook  de  egotje’s  van  dit  soort  mensen  werden  op  een  kluchtige,  luchtige  manier  uitgebeeld.  Het  werd  knap   verweven  met  persoonlijke  drama’s  en  zieleroerselen,  waarin  de  opera  Medea  ook  nog  een  rol  speelde  als   allegorie,  én  als  werkelijke  situatie  in  het  zogenaamde  operahuis  dat  als  genoegdoening  voor  de  negertjes  

gebouwd  was,  als  penitentie  van  de  directeur  van  Trafigura..  De  hele  geschiedenis  rond  de  dump  van  de   vervuilde  olie  van  de  Trafigura  werd  in  de  voorstelling  weer  naar  voren  gebracht,  en  kreeg  door  de  acteurs  nu   veel  meer  een  gezicht  dan  toen  ik  het  indertijd  in  de  krant  las.  Eigenlijk  is  zo’n  onderwerp  universeel  omdat  er   altijd  mensen  zijn  die  voor  eigen  gewin  over  lijken  gaan.  Een  wijze  en  toch  humorvolle  les,  die  je  weer  even   wakker  schud.  

Joke Feitsma, In  een  drieluik  stelt  Eric  de  Vroedt  een  groot  maatschappelijk  onrecht  aan  de  orde:  Een  gewetenloos  bedrijf  uit   het  rijke  Westen  dat  zijn  gifafval  slinks  dumpt  in  een  Afrikaanse  staat  waar  onschuldige  burgers  slachtoffer   worden  van  de  schadelijke  stoffen  uit  het  afval.  De  toeschouwer  is  getuige  van  manipulatie  op  verschillende   fronten:  de  tv-­‐verslaggevers  in  het  eerste  deel  die  de  waarheid  geweld  aan  doen  om  een  ‘aangrijpend’  verhaal   vanuit  Afrika  te  brengen.  De  gruwelijke  waarheid  wordt  aangedikt  om  nog  meer  emotie  op  te  kunnen  wekken.   De  mooie  praatjes  van  de  directeur  van  Trafigura  in  het  tweede  deel,  uitstekend  gespeeld  door  Martijn  de  Rijk   die  alle  beschuldigingen  omtrent  de  gifdump  door  zijn  bedrijf  ontkent  en  het  financiële  voordeel  van  deze   transactie  trots  meedeelt  aan  zijn  toehoorders.  Zijn  persoonlijke  omstandigheden  maken  dat  deze  glansrol   verandert  in  een  drama.  Het  derde  deel  is  afwijkend  van  vorm:  een  lichamelijke  confrontatie  tussen  twee   acteurs  die  allebei  symbool  staan  voor  hun  eigen  cultuur:  de  gracieuze  donkere  hiphopdanser  en  de  blanke,   hoekige  Nederlander  die  met  woorden  probeert  recht  te  maken  wat  krom  is.  Het  verhaal  is  over  het  algemeen   duidelijk  en  de  opbouw  geeft  een  goede  spanning.  Alleen  de  invoeging  van  het  Medea-­‐thema  in  deel  twee  komt   erg  gekunsteld  over.  De  acteurs  spelen  overtuigend  en  met  enthousiasme.  In  het  eerste  deel  komt  Gustav   Borreman  heel  goed  uit  de  verf.  De  videoprojecties  geven  een  mooi  toneelbeeld,  zowel  in  deel  een  als  twee.   Theater  en  maatschappelijk  engagement:  goed  dat  Mightysociety  er  is.  

Derk Hazekamp, De  negende  van  Eric  de  Vroedt  sleept  ons  mee  in  de  duistere  krochten  der  internationale  afvalverwerking.  Door   boevenbendes  bestuurde  multinationals  versus  de  op  kijkcijfers  en  traan  beluste  media  komen  in  dit  stuk  in  de   ring  tegenover  elkaar.  En  dat  met  veel  decorwisselingen  en  doorvlochten  met  referenties  aan  de  Griekse   tragedie.  Het  maakt  de  (wel  wat  lange)  voorstelling  wel  ingewikkeld  om  helemaal  te  doorgronden.   Onderhoudend  is  hij  wel:  snel,  flitsend  in  presentatie  en  multidisciplinair  met  over  het  algemeen  goede   acteerprestaties  en  een  leuke  dansbattle.  Er  zijn  wel  wat  minpuntjes:  na  het  eerste  deel  waarin  de   sensatiebeluste  media  en  commercieel  ingegeven  goedbedoeligheid  aan  de  kaak  wordt  gesteld,  volgt  een   tweede  deel  dat  spannend  begint  (de  persconferentie)  maar  ontaardt  in  theatrale  grootheidswaanzin  en  lastig  te   volgen  verhaallijnen.  Gelukkig  wordt  dat  weer  goedgemaakt  in  het  wervelende  slotdeel.  

Gerrit Jol, Een  theatergroep,  die  de  geruchtmakende  Probo  Koala  affaire  aanpakt,  stond  in  aankondiging.  Geeuw,  geeuw…   weer  een  theatermaker,  die  vindt  dat  hij  zo  nodig  aan  maatschappijkritiek  moet  doen.  Dat  viel  gelukkig  alleszins   mee  en  na  de  eerste  3  scenes  dacht  ik  in  een  kolderiek  P  F  Thomese-­‐achtig  verhaal  terecht  te  zijn  gekomen,   waarin  de  maatschappij  links  en  rechts,  voor  en  achter,  boven  en  onder  op  de  hak  werd  genomen.  Veel  vaart,   snelle  teksten  en  mooie  decors,  met  superbe  details:  de  op  groot  videoscherm  geprojecteerde  droevig  kijkende   slachtoffer  Solo,  met  de  verkeerde  laptop  en  telefoon.  Enige  kritiek  dat  de  theatermaker,  wel  veel  op  een  hoop   heeft  gegooid.  De  corrupte  directeur  bleek  getrouwd  met  de  wethouder,  die  zich  als  kinder  moordenares  Medea   ontpopte  en  de  essentie  van  de  laatste  dans  scene  met  een  plots  opduikende  extra  acteur/danser  was  ook  niet   helemaal  duidelijk.  Al  met  al  toch  een  schitterende  theater  happening.  

Janie Kropman, Deze  avond  was  een  avond  zoals  het  altijd  zou  moeten  gaan  in  het  theater:  eerst  een  inleiding,  daarna  een   fantastisch  gespeeld  actueel  stuk,  gevolgd  door  discussie  (  veel  te  kort!)  na  afloop.  Ik  heb  een  topavond  gehad!   Het  stuk  behelsde  drie  verhalen,  die  onderling  met  elkaar  waren  verbonden,  een  klassieker,  en  twee  moderne   delen.  Het  onderwerp  was  zeer  actueel:  helpen  wij  Afrika?  Is  dat  nodig?  Wat  gebeurt  er  met  ons  beschikbaar   gestelde  geld?  Worden  zij  daar  in  Afrika  beter  van?  Moeten  wij  er  mee  doorgaan?  De  drie  verhaallijnen   probeerden  daar  een  antwoord  op  te  formuleren  door  ons  een  spiegel  voor  te  houden  over  hoe  het  er  in  de   wereld  van  ontwikkelingshulp  en  in  de  ontwikkelingslanden  zelf  aan  toe  gaat.  Het  spel  was  zeer  overtuigend,   goede  acteurs,  boeiende  tekst  en  spel,  eenvoudige  maar  goed  gekozen  vormgeving.  Het  geheel  duurde  wel  erg   lang  gezien  de  oncomfortabele  stoelen,  maar  dat  woog  niet  op  tegen  een  mooie  avond  met  een  fantastisch  stuk.   Chapeau!!  

Sylvia Leenheer,

Tekst  en  spel:  Over  het  algemeen  geloofwaardig.  Sommige  acteurs  schieten  door  in  overacting.  Regie:  Te  veel   lagen,  onderwerpen  en  stijlen  in  1  stuk  Vormgeving:  Mooi  en  slim  decor.  Met  een  paar  panelen  en   meubelstukken  drie  verschillende  decors  neergezet.  Enerzijds  interessant  dat  het  een  drieluik  was  (drie  verhalen   geinspireerd  op  de  Probo  Koala-­‐gifaffaire)  waardoor  het  een  zeer  afwisselende  en  boeiende  voorstelling  was.   Anderzijds  vond  ik  dat  er  sprake  was  van  te  veel  lagen,  onderwerpen  en  stijlen  in  1  stuk:  de  giframp  zelf  en  de   fysieke  gevolgen  voor  de  bewoners  in  de  omgeving,  slachtofferrol  Afrika,  dubieuze  televisieopnames  en  hoe  de   media  de  waarheid  manipuleert,  politiek  en  ambtenarij,  hoe  de  multinational  reageert  op  de  affaire,  uitstoting  in   de  maatschappij,  nut  van  ontwikkelingshulp  en  opportunisme,  schuldgevoelens  afkopen  In  het  eerste  deel  vond   ik  de  toevoeging  dat  de  acteurs  lieten  zien  wie  zij  speelden  (“ik  speel  …”)  overbodig.  In  het  tweede  deel  werd  het   ‘wat  zou  je  gedaan  hebben  (met  het  gif)  als  je  kinderen  daar  leefden?’  behandeld.  Ik  vond  het  jammer  dat   hiervoor  ‘Medea’  gebruikt  werd.    Zeker  goed  dat  mightysociety  maatschappijkritische  stukken  maakt,  maar  aan   het  einde  van  dit  stuk  duizelde  het  me,  wat  was  er  allemaal  aan  bod  gekomen,  wat  wilde  de  makers  en  spelers   mij  nou  eigenlijk  allemaal  vertellen?  Jammer  dat  een  (flink)  aantal  onderwerpen  niet  geschrapt  is.    

Dorien Leopold, Een  avondje  theater  over  een  milieuramp  van  vijf  jaar  geleden,  die  –  helaas  –  nog  steeds  actueel  is.  Het  levert   een  voorstelling  op  over  schuldvraag  en  schuldgevoel,  leugens  ‘om  bestwil’,  machtsmisbruik  en  hypocrisie,  vol   humor,  clichés  en  cynisme,  maar  uiteraard  met  een  wrange  ondertoon.  Deel  1  zet  zowel  het  beeld  van  ‘de   Afrikaan’  als  de  mateloos  populaire  zoektocht  naar  talenten  op  televisie  op  scherp.  Jammer  dat  de  regisseur  er,   wat  mij  betreft,  veel  te  veel  lagen  in  wilde  stoppen,  wat  met  name  naar  voren  kwam  tijdens  de  persconferentie.   De  overvloed  aan  wisselingen  en  tekst  van  dit  2e  deel  en  het  overacteren  deden  afbreuk  aan  deze  voorstelling.   Deel  3  was  een  kunststuk,  met  een  dansduel  waarin  de  ‘foute  blanke’  door  de  ‘zwarte  primitieve’  op  zijn  plaats   werd  gezet.  

Christien Modderman, Spetterende  voorstelling,  die  pasklare  meningen  ondergraaft  door  op  indringende  manier  vragen  te  stellen  over   verantwoordelijkheid,  integriteit,  de  corrumperende  werking  van  de  macht.  Verschillende  inzichten  en   realiteiten  verwikkelen  zich  tot  een  gordiaanse  knoop  van  schuld,  berekenend  egoïsme,  wraakzucht,   weerloosheid,  onverschilligheid  en  razernij.  Verrassend,  de  vorm  die  is  gekozen,  verwarrend,  desoriënterend  het   spel.  Het  kostte  enige  tijd  om  aansluiting  te  vinden:  wat  is  de  positie  van  de  maker?  Toen  die  duidelijk  werd,  kon   ik  me  gaan  verwonderen  over  de  inventiviteit  waarmee  de  kwestie  in  beeld  is  gebracht:  via  het  platvloerse,  het   oppervlakkige  vermaak,  via  giftige  liefdes-­‐  (lees:  machts-­‐)  relaties.  Mijn  meest  hilarische  herinnering  aan  deze   voorstelling  was  het  ogenblik  waarop  een  man,  vermomd  als  Mozart  en  streetdancer  tegelijk,  losbarst  in  een   geweldige  hiphopsolo  en  daarmee  het  witte  culturele  imperialisme  in  zijn  witte  decor  grandioos  te  kakken  zet.   Ook  de  slangachtige  geslepenheid  waarmee  de  ondernemer  in  zijn  monoloog  zijn  handelswijze  verklaart  en   verdedigt:  de  directie  van  Shell  Nigeria  kan  er  nog  zijn  voordeel  mee  doen.   Overigens  kon  deel  drie  mijn  aandacht  niet  meer  vasthouden.  Er  waren  in  de  twee  voorafgaande  delen  zoveel   beelden  en  ideeën  gepasseerd,  voor  mij  was  de  boodschap  gebracht  en  deel  drie  kon  daar  voor  mij  niet  veel  aan   toevoegen.  

Brigitte van Mulken, In  drie  –  prachtige  -­‐  delen  wordt  de  gifaffaire  met  de  Probo  Koala  vanuit  allerlei  invalshoeken  belicht.  In  deel  1   valt  al  meteen  het  fantastische  acteerwerk  op.  Bij  het  maken  van  een  documentaire  op  locatie  wordt  de   geïnterviewde  flink  gemanipuleerd,  en  hij  gaat  er  niet  alleen  in  mee,  hij  kan  er  zelf  ook  wat  van.  De  videoclip  à  la   “we  are  the  World”  vol  BN-­‐ers  is  een  vondst.  Nog  mooier  is  de  operasetting,  waarin  de  vergadering  plaatsvindt   en  Medea/echtgenote/wethouder  de  les  leest  aan  Jason/echtgenoot/directeur.  In  dit  deel  wordt  pas  echt   duidelijk  hoe  ongelooflijk  gecompliceerd  deze  zaak  in  elkaar  zit.  Iedereen  belazert  de  kluit  en  probeert  ons  een   verkeerd  beeld  te  schetsen,  niet  alleen  de  media.  Ook  het  derde  deel  is  heel  mooi!  De  letterlijke  botsingen   tussen  de  verschillende  culturen  worden  uitstekend  in  beeld  gebracht  door  een  dansende  ambtenaar  en  een   hiphopdanser,  terwijl  de  weldoeners  op  de  achtergrond  kritisch  toekijken.  En  steeds  meer  ga  je  je  afvragen,  is   Afrika  alleen  slachtoffer  of  ook  mededader?  Macht,  corruptie  en  geld,  wie  is  er  niet  gevoelig  voor?  Alles  aan   deze  voorstelling  is  met  heel  veel  vakmanschap,  passie  en  liefde  gemaakt,  en  dat  is  altijd  een  feest  om  naar  te   kijken.  Ondanks  de  forse  lengte  verveelde  dit  stuk  geen  moment.  Het  enige  minpuntje  dat  ik  kan  bedenken  is  dat   de  snel  uitgesproken  tekst  soms  wat  moeilijk  te  verstaan  was.  Voor  de  rest  niets  dan  lof  voor  deze   topvoorstelling!!!!!  

Martin Pikard,

Het  gezelschap  slaagde  erin  vanaf  het  beging  de  aandacht  te  vestigen  op  het  hoofd  thema:  het  gewetenloos   uitbuiten  van  het  Afrikaanse  continent  door  het  Westen.  Ondanks  alle  goede  bedoelingen  ten  spijt  is  het  noodlot   van  de  Westerling  zich  ten  koste  van  anderen  te  verrijken.  Het  meeste  tragische  vond  ik  dat  ook  Afrikanen  niet   anders  kunnen  dan  hier  aan  mee  te  werken,  voor  hen  de  enige  manier  om  het  hoofd  boven  water  te  houden.  De   acteurs  slaagden  erin  ook  de  menselijke  kant  te  laten  zien  van  de  uitbuiter.  Maar  hoe  dan  ook  het  blijven   “uitbuiters`  De  vormgeving  vond  ik  summier.  Dit  werd  gecompenseerd  door  het  energieke  spel  van  de  acteurs.   Het  laatste  gedeelte  ervoer  ik  als  een  ridicularisering  van  de  Afrikaanse  cultuur.  Een  gemiste  kans  om  Afrika  een   beter  aanzien  te  geven.  Zonder  literair  taalgebruik  slaagden  de  acteurs  erin  hun  diepere  beweegreden  kenbaar   te  maken.  In  alledaagse  bewoordingen  werden  herkenbare  personen  neergezet.  Door  stemgebruik,  klank   werden  er  reële  personen  neergezet  die  voor  ieder  herkenbaar  zijn.  Het  verhaal  werd  zodanig  verteld  dat  je  er   deel  van  uit  ging  maken.  Was  het  een  goede  voorstelling  ?  Ja,  mede  door  het  vakmanschap  van  de  acteurs  en  de   regisseur.  Was  het  een  bijzondere  voorstelling?:   Soms,  wanneer  de  acteurs  niet  uit  voorbedachte  rade  acteerden  (een  ingestudeerde  rol)  maar  inspeelden  op  de   actualiteit  (aanwezige  publiek,  mede  acteurs,  nieuws  gebeurtenissen  end.).  Wanneer  de  acteurs  los  kwamen  van   hun  rol  en  al  improviserend  vorm  gaven  aan  wat  zich  op  dat  moment  voordeed  ontstond  er  een  boeiende   voorstelling.  

Anjo Schaap, Omdat  dit  mijn  eerste  toneelkijkersvoorstelling  was,  vind  ik  het  lastig  om  een  cijfer  te  geven.  Ik  heb  genoten  van   de  voorstelling  op  enkele  scenes  na.  Het  Jason-­‐Medea  gedeelte  vond  ik  echt  ‘to  much’.  Ik  heb  een  klassieke   middelbareschoolcarriere  gehad,  dus  de  mythologische  achtergrond  is  mij  bekend.  Ik  vond  het  echter  totaal  niet   passen  bij  het  gedeelte  vlak  ervoor  en  vlak  erna.  Ook  de  dansscene  aan  het  eind  kon  mij  niet  helemaal  bekoren.   Deelcijfers  geven  voor  de  diverse  onderdelen  doe  ik  de  eerste  keer  dus  niet…    

Jan Stoof, Ik  zag  een  lang  verhaal  over  mensen  in  Europa  en  Afrika,  over  botsende  culturen,  normen  en  waarden,  beelden   en  verwachtingen.  Analytisch  en  vol  emoties.  Ik  vond  het  verhaal  goed  te  volgen,  zeker  het  eerste  uur.  Dat  vond   ik  boeiend  qua  spel,  dialogen,  interacties  en  in  het  gebruik  van  de  ruimte,  van  het  decor  en  van  de  personages.   Dat  maakte  me  steeds  nieuwsgierig  naar  het  vervolg.  Maar  dat  werd  gaandeweg  minder,  ik  ging  me  iets   vervelen.  Ik  kreeg  de  associatie  dat  er  geen  enkel  thema  dat  er  ook  maar  iets  toe  deed  in  de  verhouding  tussen   deze  werelden  en  hun  mensen,  onbesproken  mocht  blijven.  Het  leek  alsof  het  allemaal  moest  worden   uitgediept,  wat  ik  zowel  in  hoeveelheid  als  in  uitbeelding  wel  wat  overdone  ging  vinden,  teveel  over  the  top.  Dat   betekende  voor  mij  dat  het  stuk  met  alsmaar  meer  aspecten  van  dat  grote  interessante  thema  niet  meer  aan   kracht  won,  eerder  iets  verloor.  Ook  in  de  al  te  nadrukkelijke  expressie  ging  het  voor  mij  te  ver,  bijna  letterlijk   schreeuwerig.  Toch  deed  dat  uiteindelijk  weinig  of  niets  af  aan  de  kennelijke  intentie  om  mij  als  toeschouwer  de   dilemma’s  van  de  botsing  der  culturen  –én  heel  nadrukkelijk  ook  van  de  botsende  belangen-­‐  voor  te  schotelen   op  een  wijze  die  mij  moest  aanzetten  tot  een  standpunt.  Daar  was  kennelijk  al  die  nadruk  en  compleetheid  voor,   om  mij  te  dwingen  me  ertoe  te  verhouden  en  te  voorkomen  dat  ik  als  toeschouwer  onbewogen  en   schouderophalend  weg  zou  kunnen  lopen.  Nou,  dat  is  gelukt.  Hoewel  ik  al  jaren  intensief  werk  aan  enkele   ontwikkelingsprojecten  in  Afrika  en  me  daaraan  diepgaand  heb  verbonden,  met  alle  bijbehorende  en  hier   uitgebeelde  teleurstellingen  van  dien,  heeft  de  totale  herkenning  van  de  problematiek  en  de  indringende   uitbeelding  mij  aangezet  tot  meer  integratie  van  de  gevoelens  van  gespletenheid  die  ik  soms  zo  sterk  van  binnen   kan  hebben.  En  daarom  geef  ik  het  geheel  een  compliment.    

Martien Vogelezang, Deze  perfecte  presentatie  van  het  diep  geworteld  onvermogen  de  kloof  tussen  Westers  en  Afrikaans  handelen   te  overbruggen  is  echt  schitterend  op  het  toneel  gezet.  Op  drie  lokaties,  de  drie  delen,  met  als  drijfveer  de  ramp   met  de  Proba  Koala  die  in  Ivoorkust  plaats  vond  in  2005,  komen  de  vele  en  grote  verschillen,  de   leugenachtigheid,  de  hypocrisie,  het  onbegrip  en  de  corruptie  in  de  Afrikaanse  en  Nederlandse  samenleving   scherp  naar  voren.  De  geldinzameling  door  of  eerder  vóór  hulporganisaties,  de  risico-­‐afwenteling  van   Nederlandse  overheid  en  het  bedrijf  Trafigura  ten  koste  van  toevallige  Ivorianen,  het  wederzijds  niet  begrijpen   van  de  blanke  directeur  die  een  Afrikaanse  vrouw  getrouwd  is,  de  ongelijkheid  bij  een  talentenjacht  tussen   blanken  en  kleurlingen.  Dit  alles  schitterend  gespeeld  en  vormgegeven  op  het  toneel.  Het  decors  in  hoofdzakelijk   wit  waarin  de  blanke  mens  in  zwart-­‐grijs-­‐witte  kleding  en  de  kleurlingen  in  fleurige,  van  heel  bont  tot  zachte   tinten,  spelen-­‐dansen-­‐zingen.  De  emoties  wordt  krachtig  aangezet  en  uitgespeeld  op  ingrijpende  thema's  zoals  

in:  het  verscheurde  gezin  van  de  CEO  van  Trafigura  gehuwd  met  een  prachtige  lange  slanke  Afrikaanse  vrouw  die   als  een  Medea  de  kinderen  dreigt  te  gaan  ontvoeren;  de  heel  snel  van  perspectief  wisselende  scenes  met  de   opnames  voor  de  geldinzameling  voor  slachtoffers  waarin  leugenachtigheid  en  hypocrisie  van  alle  kanten   aangelicht  wordt;  de  door  het  machtsverschil  aandoenlijke  confrontatie  tussen  de  Afrikaanse  hiphopperige   danser  met  het  Westerse  jurylid  van  de  talentenjacht  aan  heteind  van  de  voorstelling.  Dit  besluit  toont  de   onvermijdelijke  kortsluiting  die  ontstaat  in  de  confrontatie  tussen  'haves'  en  'haves-­‐not',  die  leidt  tot  bevestiging   van  het  onbegrepen  verschil  in  cultuur.  Een  indrukwekkend  complete  en  vooral  complexe  voorstelling  

Franca de Vries,

Het  stuk  bestaat  uit  drie  delen,  waarvan  het  eerste  en  het  laatste  deel  mij  het  meest  aanspraken.  Het  middelste   gedeelte  vond  ik  vooral  lang,  soms  was  ik  de  rode  draad  kwijt  en  alhoewel  ‘Medea’  mooi  speelde  vond  ik  het  ook   wat  overgeacteerd.  Het  stuk  begon  met  de  verslaggever  die  in  Afrika  zijn  documentaire  manipuleert.  Ik  zat  er   gelijk  in,  het  spel  was  dynamisch  en  ook  geestig.  Het  gebruik  van  de  videocamera  was  verrassend  en   aantrekkelijk.  Er  was  voor  mij  ook  herkenning,  daar  ik  een  aantal  malen  in  Afrika  geweest  ben,  dat  was  leuk  én   schrijnend.  Het  tweede  deel,  zoals  gezegd,  vond  ik  minder.  De  woordvoerder  van  Trafigura  vond  ik  mooi  en   indrukwekkend  spelen,  maar  het  geheel  werd  te  ingewikkeld  en  er  werd  veel  met  de  haren  bijgesleept.  De   erotische  scene,  leuk,  maar  waar  ging  het  eigenlijk  over  en  om?  In  het  derde  deel  ging  het  weer  leven,  was  er   actie,  passie,  een  schitterende  dans  tussen  de  hiphopper  en  de  acteur.  Zonder  woorden,  maar  met  des  temeer   zeggingskracht  in  de  dans.  Prachtig,  een  mooi  eind.   Als  geheel  heeft  het  stuk  indruk  gemaakt  en  heeft  stof  tot  namijmeren  gegeven.

Het portret van Dorian Gray ~ Artemis Anne-Mieke Akkermans, De  voorstelling  opent  met  de  schilder  Basil  die  staart  naar  een  doek  dat  op  een  ezel  staat.  Het  is  het  portret  van   Dorian  Gray.  Hij  heeft  geprobeerd  de  jeugd  en  schoonheid  en  onbedorvenheid  van  Dorian  te  vangen  op  het   doek.  Een  vriend,  lord  Henry  komt  het  atelier  binnen.  Hij  vindt  dit  doek  het  beste  werk  dat  Basil  ooit  gemaakt   heeft.  Hij  vraagt  te  mogen  blijven  als  Dorian  komt  om  te  posteren  voor  de  finishing  touch.  Met  tegenzin  stemt   Basil  toe,  op  voorwaarde  dat  hij  Dorian  niet  bederft.  Beide  kijken  op  hun  eigen  manier  naar  de  jongen.  Dorian   realiseert  zich  dat  het  portret  altijd  jong  en  mooi  zal  blijven,  maar  dat  hijzelf  zal  verouderen.  Hij  wordt  bijna   jaloers  op  het  portret.  Lord  Henri  wijst  hem  op  alle  genoegens  van  het  leven  en  het  belang  het  leven  ook  echt  te   leven.  Hij  sleept  hem  mee  in  een  zoektocht  naar  genot.  Basil  is  bang  dat  Dorian  zijn  onschuld  en  daarmee   zichzelf  zal  verliezen.  Dorian  stort  zich  in  een  leven  waarin  de  eeuwige  jeugd  voorop  staat.  Hij  offert  hier   vriendschap  en  liefde  voor  op.  Alles  moet  wijken  voor  zijn  zucht  naar  genot.  Hij  verwordt  tot  iemand  die  over   lijken  gaat  en  slechts  gericht  is  op  de  buitenkant.  In  plaats  van  dat  hij  ouder  wordt,  tekent  het  leven  zijn  portret   dat  verwordt  tot  een  monster.  In  de  flyer  van  de  voorstelling  wordt  een  verwijzing  gedaan  naar  de  idolen  van  de   populaire  cultuur  en  de  gevaren  van  beïnvloeding  door  ideaalbeelden,  uiterlijkheden  en  de  druk  om  perfect  te   moeten  zijn.  Ik  vind  dat  deze  thema’s  niet  goed  uitgewerkt  zijn  in  de  voorstelling.  Dorian  wordt  aanvankelijk   door  zijn  omgeving  gezien  als  een  onbedorven  toppunt  van  onschuld,  maar  vanaf  het  begin  gedraagt  hij  zich  als   een  onuitstaanbare  poseur,  die  wat  mij  betreft  niets  sympathieks  heeft.  Het  komt  mij  heel  ongeloofwaardig  over   dat  tegenspelers  zo  met  hem  weglopen.  Daardoor  wrikt  de  voorstelling  bij  mij.  Er  wordt  zo  gespeeld  dat  ik  niet   echt  mee  kan  voelen  met  de  personages.  Ze  zijn  meer  zinnebeeldige  figuren  die  een  rol  spelen  in  een   parabelachtige  vertelling  waarvan  de  moraal  zoals  ze  in  de  flyer  staat  niet  echt  overkomt.  Dat  is  jammer,  want   de  flyer  wekt  een  hogere  verwachting.    

Erik G Bakker,

Bij  bewerkingen  vraag  je  je  altijd  af  waarom  een  toneelstuk  –  in  dit  geval  een  ijzersterk  sterk  stuk  van  Oscar   Wilde  -­‐  bewerkt  moet  worden.  Het  getuigt  vaak  van  artistieke  arrogantie  der  bewerkers  dat  zij  een  noodzaak  tot   bewerken  zien:  hun  eigen  ideeën  moeten  kennelijk  prevaleren  boven  die  van  de  oorspronkelijke  auteur.  Wij   komen  dit  vaak  tegen.  Ook  in  de  operapraktijk  wordt  zeer  vaak  afgeweken  van  de  “voorschriften“  van  de   componist.  Daarbij  spelen  overigens  vaak  ook  praktische  factoren  een  rol.  In  de  instrumentale  muziekpraktijk   heeft  de  dirigent  “slechts”  de  mogelijkheid  om  in  de  uitvoering  te  variëren,  niet  in  de  partituur.  Kortom,   bewerken  van  toneel  en  opera  vloeit  niet  zelden  voort  uit  het  strelen  van  het  eigen  ego  (dat  doen  dirigenten  van   bv  symfonische  muziek  overigens  ook  nog  al  eens!).  In  Dorian  Gray  leidt  dit  tot  een  voorstelling  die  met  name   door  de  regie  niet  sterk  genoemd  kan  worden.  De  acteurs  acteren  niet  zelden  statisch  of  geven  zich  als  andere   uiterste  over  aan  “overacting”.  Het  toneelbeeld  was  wel  erg  zakelijk  en  de  techniek  van  het  veranderende   fotobeeld  kon  beter.  

Renée Besteman,

Theatergroep  Artemis  heeft  zich  ten  doel  gesteld  klassiekers  uit  de  wereldliteratuur  te  bewerken  tot  een   toneelstuk  voor  jongeren.  Het  portret  van  Dorian  Gray  door  Oscar  Wilde  in  de  bewerking  van  Koen  Tachelet  is   zo’n  klassieker.  Zo  kan  men  toch  kennismaken  met  literatuur  zonder  er  een  boek  voor  hoeven  open  te  slaan.  Om   de  vaart  erin  te  houden  heeft  de  regie  gekozen  voor  veel  korte  scènes.  In  het  begin  werkt  deze  aanpak  goed   omdat  je  snel  kennismaakt  met  de  hoofdpersonen  en  waar  ze  voor  staan.  Het  gaat  over  de  strijd  tussen  goed  en   kwaad.  Wit  voor  de  jonge  Dorian  die  zó  uit  het  paradijs  afkomstig  lijkt  en  zwart  voor  de  aantrekkelijke   verdorvene.  Het  portret  dat  van  de  jongen  geschilderd  is,  is  zó  mooi  dat  iedereen  voor  hem  valt,  inclusief  hijzelf.   Nadat  de  onschuldige  maagd  ten  tonele  is  gevoerd,  wordt  voor  het  publiek  voelbaar  dat  alle  ingrediënten  voor   een  dramatische  afloop  voorhanden  zijn.  Dorian  raakt  snel  uitgekeken  op  de  schone  deerne  onder  invloed  van   zijn  beschermheer  en  vanaf  dat  moment  gaat  het  bergafwaarts.  Hij  raakt  zijn  naïviteit  kwijt  maar  behoudt  zijn   schoonheid.  Het  is  zijn  portret  dat  ouder  wordt  en  steeds  meer  getekend  raakt  door  de  wandaden  van  de   geportretteerde.  Eenzelfde  thema  speelt  ook  in  Goethes  Faust.  In  de  regie  van  Johan  Doesburg  bij  het  Nationaal   Toneel  afgelopen  voorjaar  was  de  geleidelijke  overgang  van  een  goedbedoelende  Faust  naar  een  afgestompte   figuur  die  onverschillig  wordt  voor  het  leed  dat  hij  veroorzaakt  wél  geloofwaardig.  Faust  bleef  deerniswekkend.   In  Dorian  Gray  is  dat  niet  gelukt.  Steeds  als  Dorian  voorover  boog  en  schreeuwde,  was  onduidelijk  of  het  zijn  ziel   was  die  hem  kwelde  of  zijn  onzichtbare  ouderdom.  Het  gevaar  bij  korte  scènes  is  dat  een  voorstelling   schetsmatig  blijft  en  derhalve  oppervlakkig,  ook  al  omdat  de  overige  acteurs  te  weinig  bij  de  ontwikkeling  van  

het  drama  werden  betrokken.  De  jongeren  die  bij  mij  in  de  voorstelling  zaten,  waren  aan  een  stuk  door   fluisterend  aan  het  woord.  Ik  vermoed  dat  zij  er  niets  van  opgestoken  hebben.  

Monique Biekart, Het  is  misschien  ook  moeilijk  om  objectief  naar  de  toneelbewerking  van  een  van  je  lievelings  boeken  te  kijken,   maar  ik  was  best  teleurgesteld  met  de  bewerking  van  Artemis’  bewerking  van  ‘  Het  portret  van  Dorian  Gray’  .   Het  spel  was  over  het  algemeen  veel  te  schreeuwerig.  Ik  begrijp  uit  de  voorbespreking  dat  het  de  bedoeling  was   om  dit  stuk  ook  voor  jongeren  interessant  te  maken,  maar  ik  vraag  me  af  of  dit  niet  mogelijk  was  geweest  om   het  boek  iets  meer  te  volgen.  Het  decor  droeg  niet  bij  om  duidelijk  te  maken  waar  het  stuk  zich  afspeelde,  bij   Basil  of  Dorian?  Wel  vond  ik  de  dubbelrol  van  An  Hackselmans  (?)  goed  gevonden  en  ook  de  manier  waarop  het   portret  van  Dorian  ‘  tot  leven  kwam’  was  ook  goed  gedaan.    

Else Blom Sfeer  en  aankleding  van  deze  voorstelling  waren  zonder  meer  goed.  Het  spel  (zeker  van  Dorian)  was  niets  op  aan   te  merken,  maar  ondanks  dat  heeft  de  voorstelling  mij  niet  geboeid.  Er  ontbrak  spanning.  Wat  voor  mij  ergerlijk   was:  bij  boosheid  werd  er  veel  te  hard  geschreeuw  en  dat  gebeurde  te  vaak.  

Susan de Boer & Geertje van der Waaij, Het  portret  van  Dorian  Gray  roept  zeker  interessante  vragen  op  over  schoonheid  en  vergankelijkheid.  In   hoeverre  is  ‘mooi’  ook  ‘goed’,  de  terreur  van  de  uiterlijke  perfectie,  et  cetera.  Ook  over  wie  er  eigenlijk   verantwoordelijk  is  als  mensen  zich  in  het  ongeluk  storten.  Is  Dorian  verantwoordelijk  voor  de  zelfmoord  van   Sybille?  Of  voor  de  liederlijke  uitspattingen  van  mensen  die  met  hem  omgaan?  Maar  op  de  een  of  andere  manier   gingen  die  vragen  niet  voor  me  leven.  Een  paar  oorzaken.  De  tekst:  gezwollen,  theatraal.  Als  je  zulke  teksten   uitspreekt,  is  timing  en  intonatie  enorm  belangrijk.  Het  is  lastig  om  complexe  zinnen  te  begrijpen,  vooral  als  ze   elkaar  snel  opvolgen.  Het  spel:  De  personages  kwamen  niet  tot  leven,  ik  kon  me  met  geen  enkel  persoon   identificeren  of  begrip  hebben  voor  bepaalde  opvattingen  /  gedrag,  ze  waren  een  beetje  karikaturaal.  Het  is  me   bijvoorbeeld  niet  duidelijk  geworden  waarom  iedereen  zo  in  de  ban  van  Dorian  raakte.  Regie  en  Vormgeving   waren  oke,  zij  het  dat  het  begin  wel  wat  sneller  had  gekund.  Wel  goed  vond  ik  het  gebruik  van  de  vloer.  Zo  kun   je  tegelijk  het  optreden  van  Sybille  zien  en  de  toeschouwers.  Artemis  kiest  ervoor  producties  te  brengen  van   ‘onverwoestbare  klassiekers’,  geschikt  voor  13+.  Misschien  krijg  je  dan  toch  dat  je  teveel  op  twee  gedachten   hinkt.  

Bertien Broekhans, Artmis  kiest  ervoor  om  klassiekers  naar  een  jong  publiek  te  brengen,  bij  wijze  van  educatief  toneel  haast  zoals  de   dramaturg  het  verwoord.  Bepaalde  klassiekers  gaan  immers  over  nog  steeds  actuele  thema’s.  Zo  ook  Dorian   Gray:  over  de  schoonheid  van  de  jeugd,  ijdelheid,  ouder  worden  en  het  verzet  daartegen.  Gaat  het  in  het  leven   om  uiterlijke  schoonheid  om  innerlijk  geluk?  Het  lijkt  dat  deze  thema’s  al  de  hoofdrol  hebben  in  de  roman;  en   zichzelf  vertellen  in  het  leven  van  Dorian  Gray.  Artemis  laat  zien  dat  dat  niet  zo  eenvoudig  is  als  het  lijkt.  Het  is   een  vervelende  voorstelling,  die  de  contemplatieve  roman  van  iedere  diepgang  heeft  ontdaan.  Daardoor  blijft   een  langdradige  vertelling  over,  die  traag  naar  het  einde  wordt  gebracht.  Het  wordt  platvloers  en  saai,  terwijl   Wilde  het  toch  allesbehalve  dat  heeft  voorgedaan.  De  kwaliteiten  van  de  acteurs  lopen  sterk  uiteen,  waardoor   bijrollen  af  en  toe  wat  energie  en  spanning  in  de  voorstelling  brengen.  Jammer  dat  de  hoofdrollen  –  mogelijk   gehinderd  door  de  bewerking  –  dat  niet  voor  elkaar  krijgen.  

Paula Deurloo-Siblesz,

Goed  om  zo’n  algemeen  bekend,  maar  toch  vaak  niet  echt  gekend  stuk  nu  ook  eens  uitgevoerd  te  zien.  Op  het   toneel  zag  ik  een  redelijk  uitgebalanceerd  stel  rollen,  zich  kronkelen  om  Dorian  Gray.  Die  zelf  uiteindelijk  ook   kronkelend  ten  onder  ging.  Waarbij  een  ieder  zijn  plaats  intussen  weer  had  ingenomen,  al  of  niet  met  meer   verdriet  of  onmacht.  Mooi  weergegeven  vond  ik  het  gegeven,  dat  ieder  rondom  hem  –  of  je  ze  als  personage  nu   sympathiek  of  antipathiek,  sterk  of  zwak  vond  –  zich  zo  notwendig  tot  Dorian  Gray  in  al  zijn  extremiteit  verhield..   zonder  hem  zou  ook  hun  rol  in  niets  opgaan.  Dat  gaf  mij  plots  wel  een  inzicht.  De  tekst  liep  redelijk  gelijk  op  met   het  spel.  Dat  spel  was  per  persoon  wel  goed  uitgewerkt,  een  gezamelijkheid  trof  ik  minder  aan.  De  regie  heeft   het  niet  makkelijk  gehad,  denk  ik,  maar  door  de  typerende  aankleding  van  de  personages  kwam  het  stuk   uiteindelijk  wel  uit  de  verf.  In  de  vormgevind  had,  wat  mij  betreft,  DG  wel  iets  minder  “uitgelicht”  mogen   worden.  Maar  al  met  al  heb  ik  de  ont-­‐wikkeling  met  aandacht  gevolgd!  En  ben  met  een  verhelderd  inzicht  naar   huis  gegaan.  

René van Dootingh & Hubert Coenen,

Een  loffelijk  streven  om  sterke  stukken  die  eeuwigheidswaarde  verdienen  op  het  toneel  te  zetten.  Dorian  Gray  is   natuurlijk  alweer  een  ouder  verhaal,  maar  de  insteek  is  van  alle  tijden.  Jammer  dat  de  regisseur  zo  vast  is  blijven   houden  aan  het  oorspronkelijke  verhaal,  waardoor  het  heel  gedateerd  overkwam.  Als  je  ook  de  jeugd  wil   bereiken  denk  ik  dat  een  vertaling  naar  het  heden  het  stuk  meer  zeggingskracht  zou  geven  en  de  mogelijkheid  je   in  te  leven  in  de  karakters  zal  vergroten.  Het  toneelbeeld  was  prima  en  sterk,  maar  ik  vond  dat  er  overgeakteerd   werd,  en  dat  ging  irriteren.  Erg  jammer.  

Joke Feitsma,

Schoonheid,  vergankelijkheid  en  beïnvloeding  zijn  belangeijke  thema’s  in  ‘Het  portret  van  Dorian  Gray’  van  Oscar   Wilde.  Met  lede  ogen  ziet  de  schilder  Basil  dat  zijn  muze  Dorian,  waarvan  het  hem  gelukt  is  diens  ziel  te  vatten  in   een  schitterend  portret,  door  Lord  Henry  wordt  verleid  tot  het  slechte  pad.  Hoe  meer  Dorian  zich  laat   beïnvloeden  door  Lord  Henry,  hoe  gewetenlozer  hij  wordt.  Dorian  raakt  het  contact  met  zijn  geweten  kwijt.   Uiterlijk  lijkt  alles  voor  de  wind  te  gaan,  door  zijn  fysieke  schoonheid  lijkt  hij  overal  mee  weg  te  komen  maar  ook   voor  Dorian  Gray  breekt  het  moment  aan  dat  hij  oog  in  oog  komt  te  staan  met  zijn  portret,  zijn  geweten  en  stort   het  kaartenhuis  van  uiterlijke  schijn  volledig  in.  Het  stuk  staat  nog  maar  een  week  op  de  planken  en  dat  is  wel   een  beetje  te  merken  bij  de  hoofdrolspeler  Mattias  Van  de  Vijve:  in  het  begin  van  de  avond  lijkt  hij  nog  niet  zo   zeker  maar  gaandeweg  groeit  hij  in  zijn  rol.  Overtuigend  is  Fabian  Jansen  in  zijn  rol  als  schilder  Basil.  Het  stuk   kent  een  goede  timing.  Mooi  is  de  vondst  om  de  medespelers  van  Dorian  ouder  te  laten  lijken  door  hun   gezichten  met  pleisters  te  laten  afzakken.  Het  toneelbeeld  is  sober  maar  doetreffend.  Het  verhaal  van  Dorian   Gray  is  als  een  sprookje  met  eeuwigheidswaarde:  De  droomprins  die  gaat  voor  schoonheid  en  uiterlijkheden  en   daarbij  zijn  geweten  verliest  maar  die  uiteindelijk  toch  niet  kan  ontlopen  en  op  uiterst  pijnlijke  wijze  hervindt.  

Derk Hazekamp, De  oorspronkelijke  versie  van  dit  stuk  was  drie  uur  lang.  Daarmee  hou  je  een  deel  van  je  beoogde  doelgroep   (jeugd)  niet  vast.  Wat  we  vanavond  te  zien  kregen  was  het  door  Artemis  ingekorte  product:  fragmentarisch  door   de  korte  scenes,  met  beknopte  teksten  en  veel  opkomsten  en  afgangen.  Daardoor  is  het  lastig  voor  de  acteurs   om  de  spanning  (zo  die  er  al  is)  vast  te  houden.  Ze  probeerden  het  nog  met  een  op  momenten  irritant  harde   spreek(schreeuw)stijl,  maar  het  mocht  niet  baten.  Het  stuk  beklijft  niet.  Het  veranderende  portret  dat  een   prominente  plek  in  het  overzichtelijke  decor  heeft  blijft  nog  het  meest  bij.  En  waarom  moet  er  toch  steeds  weer   tenenkrommende  zang  of  dans  in  toneelvoorstellingen  worden  gepropt?  Wat  een  verschrikking.  Ik  neem  aan  dat   dat  een  regie-­‐keuze  was:  alsjeblieft  niet  meer  doen.    

Gerrit Jol, Artemis,  een  oorspronkelijk  jeugdtheater,  richt  zich  nu  op  een  meer  gemengd  publiek,  maar  heeft  nog  steeds   wel  de  stevige  ambitie  de  klassiekers  bij  een  jong  publiek  te  introduceren.  Het  portret  van  Dorian  Gray  is  één  van   die  klassiekers,  een  tijdloos  drama  over  de  keuze  tussen  schoonheid  en  de  werkelijkheid  achter  die  soms  lege   schoonheid.  Een  klassiek  in  een  modern  jasje,  dat  kan.  Maar  een  klassiek  stuk  in  de  stijve  taal  van  100  jaar   geleden  presenteren  in  een  ook  nog  eens  vrij  theatrale  vorm,  lijkt  niet  direct  een  vorm,  die  de  doelgroep  zal   aanspreken.  Zes  personages,  waarvan  4  centraal,  Dorian,  zijn  schilder,  zijn  leermeester  en  grote  liefde.  Twee   minder  relevante  personages,  de  broer  van  de  geliefde  en  de  society  dame,  die  beide  gemist  hadden  kunnen   worden.  Maar  als  je  die  weglaat,  dan  blijft  met  wat  dun  spel  van  Dorian  en  zijn  geliefde  niet  zo  veel  over.  Alleen   Lobst  Schnibbe  in  de  rol  van  Lord  Henry  maakt  een  overtuigende  indruk.  Theatraal  en  een  beetje  saai,  is  zo  de   algemene  indruk.  

Marijke de Jong, Lovenswaardig  is  het  initiatief  van  toneelgroep  Artemis  om  klassiekers  voor  de  jeugd  toegankelijk  te  willen   maken.  Ik  hoop,  dat  met  deze  enscenering  van  het  boek  van  Oscar  Wilde  lukt.  Aan  de  voorstelling  zie  je  de   goede  bedoelingen  af,  waardoor  je  wel  kunt  rationaliseren  wat  de  intentie  is,  maar  ik  vind  de  personages  niet   invoelbaar  worden,  waardoor  het  je  als  toeschouwer  niet  raakt.  Je  ziet  dat  er  heel  veel  energie  en  tijd  in  het   digitale  schilderij  met  bewerkte  foto  is  gaan  zitten,  maar  misschien  was  het  beter  geweest  om  de  verbeelding   van  de  kijker  aan  te  spreken.  Waar  je  je  in  het  boek  je  kunt  voorstellen,  dat  de  geportretteerde  oud  en  lelijk   wordt,  terwijl  hij  in  werkelijkheid  jong  blijft,  lukt  dat  in  de  voorstelling  niet.  Ik  heb  het  idee,  dat  veel  van  de  regie   in  de  vormgeving  is  blijven  steken.  

Janie Kropman,

Ik  zal  niet  ingaan  op  het  verhaal  zelf,  dat  zal  al  veelvuldig  zijn  geschied  bij  deze  klassieker  van  Wilde.  Toch  moet   ik  wel  vermelden  dat  het  thema,  over  opgroeien  en  (niet)  volwassen  (willen)  worden  ,  erg  actueel  blijft  door  de   jaren  heen.  In  het  boek  “The  Catcher  in  the  Rye”  van  Salinger  speelt  dat  probleem  ook  zo  prominent,  het  is  een   klassieker  geworden,  net  als  het  verhaal  van  Wilde.  Mattias  vd  Vijver  is  een  overtuigende  Dorian.  Met  zijn   uiterlijk,  accent  en  stem  is  hij  goed  ge-­‐cast.  Wat  jammer  is  ,  is  dat  naarmate  het  stuk  vordert,  hij  zoveel   schreeuwt  en  woest  acteert,  dat  maakte  in  het  begin  wel  indruk,  maar  op  den  duur  gaat  het  irriteren,  bijna   “overacting”.  Basil  wordt  mooi  ingetogen  neergezet,  en  Lord  Henry  is  een  overtuigende  verpersoonlijking  van  de   verleiding,  het  is  alsof  Dorian  zijn  ziel  aan  de  duivel  verkoopt.  Het  niet  tonen  van  een  schilderij  maar  van  een   fotobeeld  dat  er  steeds  grotesker  gaat  uitzien,  vond  ik  een  mooie  oplossing.  Het  stuk  wil  jonge  mensen  die   perfectie  nastreven  de  spiegel  voorhouden,  daar  is  dit  stuk  ook  zeker  geschikt  voor,  maar  het  blijft  toch  een   beetje  oubollig:  de  tekst,  de  kleding,  Lords  en  Ladies,  het  is  niet  meer  van  deze  tijd  en  dat  zal  misschien  de  jonge   mensen  afschrikken.  Het  stuk  boeide  mij  zeker,  op  het  geschreeuw  na  dan,  en  ik  vond  het  een  aanrader.  

Sylvia Leenheer, Artemis  richt  zich  op  een  gemengd  publiek  van  uiteenlopende  leeftijden.  Ze  hopen  dat  het  publiek  elkaars   reacties  merkt.  Ze  gaan  ervan  uit  dat  verschillende  leeftijden  hun  voorstellingen  anders  beleven  en  andere  lagen   ontdekken.  Tevens  willen  ze  jongeren  kennis  laten  maken  met  klassiekers.  Helaas  zaten  er  nauwelijks  jongeren   in  de  zaal.  Ik  had  graag  hun  reacties  gezien  op  het  stuk.  Zien  jongeren  andere  zaken  dan  ik  heb  gezien,  beleven   zij  het  stuk  anders.  Sprak  het  stuk  hun  aan?  Bereik  je  jongeren  alleen  met  een  flitsende,  snelle  voorstelling  met   weinig  tekst,  waarbij  je  een  klassieker  in  de  hedendaagse  tijd  plaatst  of  werkt  het  ook  op  de  manier  waarop   Artemis  het  doet?  De  voorsteling  hield  zich  aan  de  lijn  van  het  boek,  maar  de  tekst  was  uitgekleed.  Gelukkig   maar,  want  er  zat  nu  nog  steeds  veel  tekst  in.  Toneelbeeld  was  mooi.  Het  decor  was  leeg  gehouden.  Het  verschil   in  hoogte  van  de  vloer  werkte  symbolisch  (echte  en  schimmen/geestenwereld),  maar  werd  niet  helemaal   consequent  doorgevoerd.  Het  veranderen  van  positie  en  kleur  van  de  lichtbakken  werkte  goed.  Veranderd  beeld   op  de  spiegel  (schilderdoek)  was  technisch  goed.  Tegelijkertijd  werkte  de  techniek  verwarrend  voor  mij.  Het  stuk   speelde  zich  namelijk  in  vroeger  tijd  af  met  name  duidelijk  door  kostuums  en  taal-­‐  en  naamgebruik  (lord  en   lady).  Muziek  en  geluid  (met  name  in  het  begin)  vond  ik  echter  niet  passend  bij  het  tijdsbeeld  dat  kostuums.  Ik   zou  het  interessant  heb  gevonden  als  het  stuk  verplaatst  en  vertaald  zou  zijn  naar  2011.  Hoe  zou  het  dan  zijn   geworden?  Dorian  schreeuwde  (te)  veel.  Waarom  niet  af  en  toe  zijn  emoties  op  een  andere  manier  laten  tonen?   Waarom  heeft  de  regisseur  gekozen  voor  een  hysterische  Dorian?  De  karakters  hadden  onvoldoende  diepgang.   Lord  Henry  vond  ik  te  weinig  manipulatief.  Ik  werd  niet  gepakt  door  deze  voorstelling,  leefde  niet  met  de   personages  mee,  kon  me  niet  inleven  in  het  verhaal.  Artemis  sprak  na  afloop  over  korte  en  puntige  scenes.  Ik   ervaarde  dat  niet  altijd  zo.  Al  in  de  eerste  monoloog  van  Lord  Henry  raakte  ik  de  aandacht  even  kwijt,  waardoor   ik  de  rest  van  het  stuk  mij  bleef  afvragen  wat  hij  gezegd  had  waardoor  Dorian  zo  geworden  was.  Tekend  voor  mij   dat  het  stuk  mij  onvoldoen  aanspraak,  was  t  ik  na  een  uur  op  mijn  horloge  keek  om  te  zien  hoe  lang  het  nog  ging   duren.  De  veroudering  van  de  personages  (en  de  tegenstelling  met  Dorian  die  jong  bleef)  werd  zichtbaar   gemaakt  door  grime  en  ‘pleisters’  in  de  gezichten,  technisch  goed  uitgevoerd,  maar  het  leidde  mij  af.  De  functie   van  het  dansen/bewegen  was  mij  onvoldoende  duidelijk.    

Dorien Leopold, Een  voorstelling  gebaseerd  op  een  klassieker  wekt  hoge  verwachtingen.  Dat  is  wat  mij  betreft  niet  goed  gelukt.   De  ingrediënten  waren  aanwezig,  de  bedoelingen  zonder  meer  goed,  maar  het  effect  bleef  uit.  De  vormgeving   was  mooi  gekozen:  een  eenvoudig,  in  twee  lagen  opgedeeld  toneel,  een  paar  lichtbakken  en  een  enkel   meubelstuk  –  en  natuurlijk  het  schilderij,  dat  evenals  de  acteurs  af  en  toe  ‘slechts’  als  achtergrond  fungeerde.   Het  thema  is  niet  alleen  interessant,  maar  ook  –  steeds  weer  –  actueel:  hoe  ga  je  om  met  fysieke  aftakeling?   Dorian’s  keuze  voor  eeuwige  jeugd  en  uiterlijke  schoonheid  is  voorstelbaar,  maar  kost  hem  steeds  meer  moeite   –  en  uiteindelijk  zijn  leven.  Dat  het  niet  goed  met  hem  afloopt  weet  de  kijker  vrijwel  meteen  –  ook  wie  het  boek   niet  gelezen  heeft  –  maar  zijn  gevecht  met  zijn  geweten  werd  voornamelijk  met  geschreeuw  en  gebonk  op  zijn   lichaam  weergegeven.  De  meeste  dialogen  waren  kort,  wat  de  acteurs  dwong  tot  ‘overacteren’  met  veel   stemverheffingen.  De  dansscenes  die  de  dames  uitvoerden  waren  volledig  overbodig,  alsof  de  gedachte  was  dat   ze  ‘  toch  iets  moesten  doen’.  De  emoties  kwamen,  tenminste  bij  mij,  niet  echt  binnen,  het  bleef  een  intensief   gespeeld  stuk  waar  ik  naar  keek.  Mattias  van  de  Vijver  (Dorian)  draagt  het  stuk  –  een  erg  zware  rol.  Dat  zijn  spel   niet  altijd  even  overtuigend  was,  lag  zeker  niet  aan  zijn  inzet.  Een  apart  compliment  voor  het  lied  dat  hij  zong:   erg  mooi!  Lady  Agatha  was  te  weinig  op  het  toneel  om  indruk  te  maken.  Alleen  Fabian  Jansen  (Basil)  kwam  echt   geloofwaardig  over,  hopelijk  had  Jobs  Schnibbe  (Lord  Henry)  een  mindere  avond.  Al  met  al  een  teleurstelling,   het  boek,  de  acteurs  en  het  publiek  zouden  beter  verdienen.  

 

Brigitte van Mulken, Het  stuk  begint  indrukwekkend.  Het  decor  is  sober,  functioneel  en  vooral  mooi.  De  acteurs  zien  er  prachtig  uit.   De  belichting  middels  kantelbare  lichtbakken  is  een  vondst.  Vooral  het  acteerwerk  van  Basil  Hallward,  de   schilder,  gespeeld  door  Fabian  Jansen,  is  indrukwekkend.  Waarom  er  voor  gekozen  is  om  Dorian  overdreven   vrouwelijk  te  laten  spelen  is  niet  duidelijk,  echte  verwijzingen  naar  homoseksualiteit  zijn  er  niet  en  als  verwijzing   naar  de  schrijver  voldoet  dit  ook  niet,  het  ziet  er  alleen  maar  over  the  top  uit.  Het  stuk  kwam  op  mij  over  als  een   variant  op  het  Dr.  Faust  verhaal  waar  iets  aan  leek  te  ontbreken.  Ik  betrapte  mij  erop  dat  ik  tijdens  de   voorstelling  zat  te  wachten  op  iets  dat  maar  niet  wilde  komen  (geen  idee  wat).  Ondanks  veel  moois  en  goede   vondsten,  zoals  pleisters  om  mensen  ouder  te  doen  lijken,  en  het  mobiele  projectiescherm  met  het   veranderende  portret,  had  ik  soms  toch  een  onbevredigend  gevoel.  

Anjo Schaap, Allereerst  mijn  complimenten  voor  het  formidabele  tekstgeheugen  van  Mattias  van  de  Vijver  (Dorian  Gray).   Zonder  enige  hapering.  Mijn  complimenten.  Maar  ligt  het  aan  het  vlakke  speelvlak,de  accoustiek  of  ergens   anders  aan:  Waarom  alles  op  zoveel  volume,  waarom  moeten  alle  acteur  schreeuwen.?  Jammer.  Daardoor  komt   Lord  Henry  niet  tot  zijn  recht.  Een  verdorven  verleider  moet  tijdens  zijn  verleidingsscènes  toch  zachtjes  praten?   En  degene  die  verleid  wordt  toch  ook?  Het  zou  zoveel  leuker  zijn  als  de  manipulatieve  acties  van  Lord  Henry  wat   beter  tot  hun  recht  zouden  komen.  Wat  beeld  en  vormgeving  betreft:  De  prachtige  lichtbalken…  ik  was   benieuwd  wat  daar  allemaal  mee  gebeuren  zou..  Helaas  een  beetje  weinig..  De  schildersezel  /  het  portret  van   Dorian:  Ik  ben  een  zeurkous,  maar  waarom  werd  er  door  Basil  alleen  boven  midvoor  geschilderd  met  een  veel  te   klein  penseel?  Minuscuul  detail  misschien,  maar  voor  mij  storend.  De  veranderingen  in  het  portret  tijdens  de   voorstelling  waren  veel  te  snel.  Binnen  een  paar  seconden  van  jong  en  mooi  naar  oud  en  verdorven.  Daar  had  ik   graag  wat  meer  tussenfases  in  gezien.  Mijn  favoriete  scenes:  De  overgang  tussen  jong  en  oud  in  het  donker  met   veel  stemmen,  meningen,  toonaarden  Daar  moest  ik  erg  mijn  best  doen  om  zoveel  mogelijk  op  te  vangen.  Op   dat  moment  was  ik  als  kijker  dus  het  meest  actief.Het  eindbeeld  :  Portret  van  Dorian  Gray  was  fantastisch  

Martien Vogelezang, De  voorstelling  is  gebaserd  op  en  ‘klassiek’  verhaal,  een  mythe  bijna,  waarin  de  verwisseling  van  portret  met  de   gepotretteerde  persoon  het  verhaal  in  beweging  zet.  De  bewerking  van  boek  naar  gesproken  tekst  is  heel   compact  zakelijk  en  ontdaan  van  alle  overbodige  details.  Het  toneelspel  van  Artemis  vult  dit  in  met  nadrukklijk   spelen  op  de  emoties  van  de  verschillende  rollen.  Hierdoor  komen  de  verschillen  in  spel  en  ervaring  tussen  de   spelers  ongemakkelijk  scherp  naast  elkaar  te  staan.  De  invulling  van  de  rollen  van  Basil  de  schilder  en  die  van  de   Lord  Henry?  Komen  echt  mooi  uit  de  verf  door  een  ingehouden  en  beheerst  spel.  De  rollen  van  de  twee   geliefden  beduidend  minder,  hierbij  heeft  de  hoofdpersoon  de  handycap  dat  hij  weinig  tekstmateriaal  heeft   gekregen  om  de  ontwikkeling  die  hij  door  maakt  vorm  te  geven.  De  ontwikkeling  krijgt  een  hinkstapsprong-­‐ karakter.  De  verbindende  muziek  is  echt  schitterend  maar  kan  de  grote  verschillen  en  ontwikleingslijnen  niet   volgen.  Het  decors  is  eenvoudig  gehouden  alleen  het  licht  speelt  een  bijzonder  dynamische  rol  met  de   bewegende  en  verkleurende  blokkken.  Extra  betekenis  hiervan  heb  ik  niet  kunnen  ontdekken  maar  het  ziet  er   ingenieus  uit.  Kortom  een  voorstelling  waar  nogal  wat  open  eindjes  aan  zitten  maar  zeker  interessant  om  te   zien.  

Franca de Vries, Een  eenvoudig  toneel,  weinig  decorstukken  en  een  houten  vloer  met  kleine  verhoging.  Erboven  mooie   lichtbakken  die  soms  hel  licht  gaven  en  andere  momenten  warmer  licht.   Op  dit  toneel  vindt  de  aftakeling  plaats  van  hoofdpersoon  Dorian  Gray.  Hij  begint  als  een  jong,  mooi  en  naïef   persoon.  Zo  wordt  hij  ook  geschilderd  door  Basil  die  in  de  ban  van  zijn  schoonheid  is  geraakt.  Terwijl  Dorian   echter  zijn  schoonheid  behoudt,  wordt  zijn  portret  aangetast  en  verandert  zijn  schoonheid  in  iets  duivels.  Net  als   hijzelf  overigens,  hij  raakt  zijn  ziel  kwijt,  die  Basil  zo  graag  had  willen  redden.  Ik  heb  geboeid  zitten  kijken  naar   het  spel  van  Dorian  en  de  anderen.  Ik  werd  gegrepen  door  de  schilder  Basil  en  zijn  beroep  op  Dorian  om  niet   mee  te  gaan  in  de  manipulatie  van  Lord  Henry.  Toch  voelde  ik  ook  irritatie.  Ik  vond  de  stem  van  Dorian  zo  nu  en   dan  erg  hard  en  schreeuwerig.  Was  niet  prettig  om  naar  te  luisteren,  alhoewel  daarin  ook  zijn  wanhoop   doorklonk,  maar  toch.  Verder  werd  mij  pas  na  enige  tijd  duidelijk  dat  men  inmiddels  vele  jaren  ouder  was.  Dit   werd  vooral  aangegeven  door  plakkers/pleisters  in  het  gezicht,  bij  de  ogen.  Dit  leidde  mij  echter  enorm  af.  Ik  heb   zeker  een  kwartier  zitten  bedenken  wat  ik  nu  toch  zag.  De  moraal  van  het  verhaal:  de  innerlijke  schoonheid  is   toch  belangrijker  dan  de  uiterlijke  schoonheid,  die  kwam  over  en  blijft  bestaan!  

Ubermensch ~ Helmert Woudenberg Anne-Mieke Akkermans, De  voorstelling  speelt  zich  af  in  een  sober  decor.  De  muren  van  de  ruimte  zijn  bedekt  met  zwarte  lappen.  Op  het   toneel  staan  2  stoelen,  een  keukenstoel  en  een  stoel  met  ronde  leuningen.  De  nadruk  in  deze  voorstelling  ligt  op   de  tekst,  er  is  weinig  handeling.  In  het  eerste  deel  zijn  het  stukken  van  toespraken  die  zich  richten  tegen   vreemdelingen  en  tegen  de  parlementaire  democratie.  Ze  worden  met  passie  uitgesproken  alsof  het  publiek   overtuigd  moet  worden.  Dit  deel  duurt  naar  verhouding  erg  lang,  heeft  geen  dramatische  spanning.  In  het  2e   deel  wordt  het  verhaal  van  de  jeugd  van  de  spreker  geschetst.  Dit  heeft  wel  iets  meer  dramatische  spanning  ook   omdat  er  meerdere  figuren  aan  het  woord  komen  zoals  de  vader,  die  losse  handen  heeft  en  de  moeder  die  zich   onderdanig  opstelt  en  tante  die  het  af  en  toe  voor  hem  op  neemt.  Vader  heeft  bovendien  een  geheim,  er  vloeit   Joods  bloed  door  zijn  aderen.  Al  deze  figuren  worden  door  Helmert  Woudenberg  neergezet.  Subtiel  wordt  ook   door  verandering  van  houding  en  manier  van  spreken  een  ander  personage  neergezet.  Het  verhaal  van  de  jeugd   geeft  een  idee  hoe  de  spreker  uit  het  eerste  deel  tot  zijn  uitspraken  gekomen  zou  kunnen  zijn.  In  de  manier   waarop  de  voorstelling  is  gemonteerd  vind  ik  dit  niet  goed  werken.  Het  eerste  deel  heeft  te  weinig  spanning.  De   teksten  zijn  door  Helmert  Woudenberg  zelf  bij  elkaar  gezocht,  vermoedelijk  uit  toespraken  van  Hitler,  hoewel   dat  niet  met  name  genoemd  wordt.  Dit  gedeelte  duurde  wat  mij  betreft  veel  te  lang.  De  grote  hoeveelheid   teksten  voegden  niet  iets  nieuws  toe.  Het  riep  bij  mij  de  associatie  op  met  een  omgevallen  boekenkast.  Ik   betrapte  mezelf  er  ook  op  dat  ik  ging  letten  op  de  techniek  van  spreken.  In  het  2e  deel  was  het  wel  boeiender   omdat  de  verschillende  personages  met  subtiele  middelen  werden  neergezet.  Het  bleven  voor  mij  twee  aparte   delen  die  niet  in  evenwicht  waren.  Misschien  had  een  regisseur  meer  evenwicht  kunnen  brengen.    

Erik G Bakker, Indrukwekkende  voorstelling.  Opvallend  vond  ik  wel  dat  de  woordkeus  van  Woudenberg  vaak  zakelijk,  soms   zelfs  saai-­‐ambtelijk  aandoet.  Niet  alleen  in  lichaamstaal,  beweging  en  verschil  in  stemkracht  maar  ook  in  het   taalgebruik  zou  meer  emotie  mogen  klinken.  Meerdere  malen  gebeurt  dat  gelukkig  ook  maar  de  verhaaltrant  is   vaak  (te)  objectief  vertellend.  Niettemin,  nogmaals  indrukwekkend  en  navrant  van  toepassing  op  de  huidige  tijd   waarin  nogal  wat  lieden  zich  afzetten  tegen  binnengekomen  minderheden.  

Renée Besteman,

Weergaloze  voorstelling  van  Helmert  Woudenberg  Ik  zou  niet  snel  naar  een  voorstelling  over  Hitler  gaan  tenzij   deze  gespeeld  en  bedacht  is  door  Helmert  Woudenberg.  Zijn  ontroerende  productie  over  de  Joodse  Hatty   Waterman  stond  nog  op  mijn  netvlies.  Voor  aanvang  van  Uebermensch  vertelde  Woudenberg  dat  hij  vanuit   verbazing  en  onbegrip  werkt.  Zo  zijn  onder  meer  de  voorstellingen  over  Jezus  en  Wilders  ontstaan.   Uebermensch  past  in  dat  rijtje.  Na  de  mooie  proloog  over  hoe  de  mens  naar  zichzelf  kijkt,  doet  de  hoofdpersoon   ontboezemingen  over  hoe  hij  tegen  de  wereld  aankijkt.  Dat  zijn  door  Woudenberg  geschreven  teksten  die  uit   ‘Mein  Kampf”  afkomstig  zijn.  Ondanks  het  verschrikkelijke  wereldbeeld  dat  daaruit  oprijst  en  die  Woudenberg   op  een  droge,  feitelijke  manier  etaleert,  wordt  duidelijker  dat  Hitler  in  zijn  tijd  een  meeslepende  figuur  moet  zijn   geweest.  Zijn  ideologie  is  trouwens  zonder  al  te  veel  moeite  naar  deze  tijd  te  halen,  huiveringwekkend  genoeg.   In  het  tweede  deel,  dat  eenvoudig  geïllustreerd  wordt  als  Woudenberg  zijn  jasje  heeft  uitgetrokken,  verhaalt  hij   over  de  jeugd  van  deze  man.  Het  maakt  de  tiran  niet  begrijpelijker  maar  wel  menselijker  en  zet  tot  denken  aan   over  het  gesternte  waaronder  een  ieder  geboren  wordt.  Woudenberg  had  niets  anders  dan  een  kale  maar   magistrale  tekst  waarmee  hij  het  publiek  gevangen  hield  als  een  rattenvanger  van  Hamelen..  

Monique Biekart,

Wel  een  interessant  uitgangspunt  om  teksten  van  Hitler,  zonder  dat  in  eerste  instantie  duidelijk  is  dat  het   Hitler’s  teksten  zijn,  voor  te  dragen.  In  de  voorbespreking  heeft  Woudenberg  eigenlijk  al  uitgelegd  wat  zijn   bedoeling  was  met  dit  stuk  en  eigenlijk  was  dit  ook  een  beetje  jammer.  Misschien  heeft  hij  van  te  voren  iets  te   veel  willen  uitleggen  en  ons  het  stuk  willen  laten  begrijpen.  Ik  was  eigenlijk  meer  teleurgesteld  en  begreep  niet   goed  wat  Woudenberg  wilde  vertellen.  Moeten  we  meer  begrip  krijgen  voor  mensen  door  te  kijken  waar  zij   vandaan  komen,  wat  hun  achtergrond  is?  Wat  mij  betreft  is  die  achtergrond  niet  onbelangrijk,  maar  het  gaat   juist  om  de  keuzes  die  mensen  maken.  In  dit  stuk  lijkt  het  of  die  keuzes  niet  gemaakt  kunnen  worden,  wat  je   doet  in  je  latere  leven  vloeit  voort  uit  wat  je  hebt  meegemaakt  in  je  jeugd.  Ik  hoop  toch  dat  dit  niet  zo  is.  Ook   vond  ik  de  uitvoering  te  sober,  het  gebrek  aan  decor  en  ook  medespelers  vond  ik  niet  bijdragen  tot  een  sterker   stuk.  

Else Blom

Indrukwekkende  voorstelling  van  grote  klasse.  1,5  uur  op  het  puntje  van  me  stoel  gezeten.  Hoe  krijgt  deze   acteur,  schrijver  en  regisseur  zoiets  voor  elkaar.  De  thematiek  van  de  2e  wereldoorlog  zit  zo  verstopt  in  de  tekst   dat  het  alleen  over  oorlog  in  de  mens  zelf  gaat.  Het  kwade  komt  van  buitenaf  en  je  worstelt  er  je  leven  lang  mee.   Helmert  Woudenberg  is  fenomenaal!

Susan de Boer & Geertje van der Waaij, De  teksten  waren  bijzonder,  maar  werden  niet  goed  gebracht:  soms  stotterend  en  soms  leek  Woudenberg  de   tekst  kwijt  te  zijn.  In  het  eerste  gedeelte  vooral  monoloog,  met  weinig  beweging.  Een  monoloog  van  een  boze   politicus  die  fulmineert  tegen  de  komt  van  allochtonen.  Maar  in  het  tweede  en  derde  deel  was  er  meer   dynamiek,  speelden  ook  andere  personages    via  Woudenberg  een  rol,  zoals  een  tante  en  zijn  vader.  Wat  blijkt:  in   de  tuin  vonden  ze  een  ijzeren  kistje,  waarin  een  brief  lag  waarin  de  werkgever  van  de  grootmoeder  van  de   politicus  een  toelage  toezegt.  De  werkgever  een  Jood  zou  dus  de  grootvader  van  de  politicus  kunnen  zijn.  Met   andere  woorden:  je  weet  niet  wat  je  eigen  roots  zijn,  je  weet  niet  altijd  precies  van  wie  je  afstamt.  Belangrijk  is   ook  de  invloed  die  de  mishandeling  heeft:  pijn  en  genot  gaan  samen.  Het  toneel:  maar  effectief.  Steeds  minder   aankleding,  alsof  je  een  ui  afpelt.  Uiteindelijk  kom  je  bij  de  kern:  een  zielig  mannetje.  

Bertien Broekhans, De  naam  van  Hitler  staat  niet  in  de  tekst,  terwijl  de  Woudenberg  toch  ruim  anderhalf  uur  juist  zijn  leven   samenvat.  Hij  doet  dat  in  twee  delen,  op  twee  stoelen.  Een  keukenstoel  uit  zijn  jeugd,  en  die  andere  een  luxe.   Die  laatste  speelt  een  rol  speelt  in  de  eerste  monoloog  als  een  fulminerende,  overloze  tirade  waarin  de  acteur   bescheiden  en  ingetogen  speelt.  Het  lijkt  een  keuze  dat  vorm  en  inhoud  zo  anders  zijn;  stemverheffing  blijft   nagenoeg  uit  bij  de  meest  opruiende  politieke  teksten  die  vrij  letterlijk  uit  de  oorspronkelijke  werken  van  AD   geciteerd  lijken  te  worden.  Maar  die  hun  doel  door  de  wijze  van  voordragen  als  haast  vanzelf  lijken  te  missen,  bij   het  publiek.  Aan  de  ene  kant  is  het  knap  dat  Woudenberg  geen  stereotype  beeld  neerzet,  maar  helaas  biedt  hij   daarvoor  geen  alternatief.  Het  tweede  deel  van  de  voorstelling  zou  de  verklaring  moeten  geven  voor  de   merkwaardige  denkbeelden  waarop  het  publiek  tot  dan  vergast  is.  Niets  is  echter  minder  waar.  Net  als  het  een   prestatie  lijkt  AD  te  spelen  zonder  de  gebruikelijke  nazistische  rituelen  en  assecoires,  lijkt  het  charmant  dat  het   tweede  deel  nergens  echt  uitleggerig  wordt.  De  geschiedenis  van  een  kind  met  een  onderdanig  moeder,  een   geweldadige  vader  en  een  wat  seniele  tante/oma  is  bij  vlagen  sentimenteel  en  hartverscheurend,  en  als  typetjes   mooi  neergezet.  Maar  het  vermeende  contrast  tussen  de  twee  delen,  wordt  nauwelijks  uitgespeeld  en   voornamelijk  aan  de  verbeelding  van  de  toeschouwer  wordt  overgelaten;  als  die  daar  nog  zin  in  heeft.  Deze   voorstelling  ontbeerde  enig  verhaal,  elke  dramatiek,  en  structuur,  evenwicht,  en  opbouw;  het  lijkt  te  simpel,  te   rechtlijnig,  en  gort-­‐  en  gortdroog.  De  visie  op  de  relatie  tussen  de  ervaringen  van  een  kind  en  de  gedragingen  van   een  volwassene  die  Woudenberg  ons  in  de  inleiding  voor  had  gespiegeld,  kwam  gelukkig  ook  niet  goed  tot   uitdrukking  in  deze  voorstelling.  Dat  had  het  alleen  maar  erger  kunnen  maken.    

Hubert Coenen & René van Dootingh, Geen  prettig  stuk  om  naar  te  kijken.  Heel  kaal  en  uitgekleed  gebracht.  Het  was  natuurlijk  ook  geen  stuk  om  te   “pleasen”’,  de  tekst  zat  wel  heel  goed  in  elkaar,  en  m’n  bewondering  voor  het  solo  kunnen  brengen  van  zo’n   enorme  en  emotionele  lap  tekst.  Toch  vind  ik  dat  een  stuk  meer  afwisseling  nodig  heeft  om  de  koncentratieboog   gespannen  te  kunnen  houden.  Met  meer  ondersteuning  van  licht  en  geluid,  en  door  afwisseling  van  schreeuwen   met  andere  vormen  van  gevoelsuitingen  was  het  stuk  spannender  geworden.  Ik  zakte  nu  af  en  toe  weg,  al   probeerde  ik  dat  tegen  te  gaan  Desondanks  blijft  Helmert  Woudenberg  een  fenomenale  toneelspeler  en  een   erudiet  mens.  Ik  kijk  alweer  uit  naar  z’n  volgende  stuk.    

Joke Feitsma, Met  de  solovoorstelling  Uebermensch  gaat  Helmert  Woudenberg  op  zoek  naar  de  drijfveren  van  volksleider  die   een  sterke  haat  heeft  ontwikkeld  tegen  een  bepaalde  groep  mensen  die  hij  hoe  dan  ook  wil  uitroeien  om  het   eigen  volk  zuiver  te  houden.  Bijna  griezelig  is  de  actualiteit  van  dit  fenomeen.  Hoewel  in  de  voorstelling  niet   genoemd,  is  het  duidelijk  dat  het  verhaal  is  gebaseerd  op  het  leven  van  Adolf  Hitler.  Een  verhaal,  dat  is  het  wat   Helmert  Woudenberg  vertelt:  In  de  proloog  wordt  duidelijk  dat  de  hoofdpersoon  zelf  de  vijand  is  in  zijn   nachtmerrie,  hij  is  de  vijand  van  zichzelf.  Het  verhaal  zelf  bestaat  uit  twee  delen.  Woudenberg  heeft  er  voor   gekozen  eerst  de  volksleider  ten  tonele  te  voeren.  De  razernij  van  deze  persoon  wordt  steeds  heftiger.  Ik  merkte   bij  mezelf  dat  ik  op  een  gegeven  moment  murw  werd  en  het  niet  meer  liet  binnenkomen.  De  tekst  is  doorspekt  

met  citaten  uit  ‘Mijn  Kampf’  en  verbijsterend  is  het  om  te  constateren  dat  veel  van  deze  kreten  ook  vandaag  de   dag  worden  gehoord.  Het  vijandsbeeld  wordt  steeds  steviger  neegezet.  In  het  tweede  deel  komt  de  moeilijke   jeugd  van  de  volksleider  aan  bod.  Hij  is  het  slachtoffer  van  een  vader  die  zelf  ook  een  moeilijke,  liefdeloze  jeugd   heeft  gehad,  Ontkenning  en  miskenning  zijn  de  voedingsbodem  voor  een  diepe  innerlijke  razernij  die  van  vader   op  zoon  wordt  doorgegeven  en  doorwoedt.  Wanneer  de  zoon  ook  ontkend  wordt  in  zijn  artistieke  talent  breekt   zijn  razernij  naar  buiten.  Hij  werpt  zich  uiteindelijk  op  als  leider  voor  het  volk,  voor  de  eenlingen,  met   desastreuze  gevolgen.  Aan  het  eind  van  de  voorstelling  blijkt  in  een  sm-­‐scene  dat  de  leider  de  behoefte  heeft   zichzelf  te  laten  pijnigen  en  vernederen:  de  destructieve  neiging  van  een  mens  die  zijn  eigen  vijand  is.  H elmert   Woudenberg  zet  de  kijker  aan  het  denken:  wie  is  de  mens  achter  zijn  daden?  Hoe  is  hij  zo  geworden?  Welke   invloed  heeft  iemands  kinderjaren  op  zijn  latere  leven?  Door  de  sobere  entourage  komt  het  verhaal  het  beste   tot  zijn  recht.  

Derk Hazekamp, Kort  samengevat  wil  Woudenberg  ons  doen  nadenken  over  meningen  (over  volk,  land,  leiderschap,  democratie   en  vreemdelingen)  die  in  het  eerste  deel  van  de  voorstelling  gespuid  worden,  en  vervolgens  in  het  tweede  deel   “verklaard”  (inzichtelijk)  worden  gemaakt  aan  de  hand  van  gebeurtenissen  in  de  jeugd  van  de  hoofdpersoon  in   kwestie.  Want,  aldus  Woudenberg,  in  de  vroege  jeugd  en  het  contact  met  de  ouders  ligt  ons  verdere  leven   besloten.  In  dit  geval  is  die  hoofdpersoon  niemand  minder  dan  Adolf  Hitler,  alhoewel  die  niet  bewust  genoemd   wordt  om  de  relevantie  met  vandaag  de  dag  te  tonen.  Zou  interessant  kunnen  zijn,  maar  niet  in  deze  opzet.  Het   stuk  ontaard  op  het  toneel  in  een  proloog  waarin  je  de  ergste  vijand  uit  je  dromen  ’s  ochtends  in  de  spiegel  ziet,   een  eerste  deel  waarin  vooral  lekker  gefulmineerd  wordt  en  een  tweede  deel  waarin  de  beloofde  uitleg  vervalt   tot  een  weinig  persoonlijke,  wollige,  documentaire  achtige  verhandeling.  De  tekstvastheid  laat  te  wensen  over,   de  voorstelling  duurt  te  lang  en  de  plot  (hoe  zou  dat  leeftijdsverschil  toch  te  verklaren  zijn?)  ligt  er  te  duidelijk   op.  En  die  relevantie  met  vandaag,  die  is  me  ook  zonder  deze  avond  wel  duidelijk.    

Gerrit Jol, Waarom  is  de  man  geworden,  wie  die  hij  was.  Ubermensch  past  in  een  reeks  voorstellingen  van  Woudenberg   waarvoor  eerder  Jezus  en  Pim  Fortuin  model  stonden  en  gaat  dit  keer  Adolf  Hitler  op  basis  van  zijn  gedachten   van  uit  Mein  Kampf.  De  vernederingen  en  afwijzingen  van  de  vader,  die  de  jongen  vormen  tot  de  man  die  hij   later  zal  worden;  de  jeugd  als  verklaring  waarom  de  man  geworden  is,  wie  hij  is.   Ik  begrijp  ze  niet,  zei  Woudenberg  tijdens  de  inleiding,  terwijl  zijn  indrukwekkende  spel  eigenlijk  het   tegenovergestelde  laat  zien:  hij  lijkt  ze  erg  goed  te  begrijpen,  dat  wil  zeggen  te  begrijpen  waarom  ze  zo   geworden  zijn,  maar  tevens  niet  te  begrijpen  waarom  dat  tot  dat  tot  dat  extreme  gedachte  goed  heeft  geleid.   Dat  extreme  valt  eigenlijk  erg  mee:  in  een  tijd  waarin  we  gewend  zijn,  dat  alles  maar  gezegd  moet  kunnen   worden,  lijken  de  teksten  op  basis  van  Mein  Kampf  goed  te  passen  in  het  huidige  tijdsbeeld  en  dat  is  misschien   wel  onbegrijpelijker  dan  het  feit  dat  iemand  ze  uitspreekt.  Een  indrukwekkend  voorstelling  van  Woudenberg,  die   zelf  de  teksten  schreef  en  zichzelf  regiseerde.  

Janie Kropman,

Een  knappe  prestatie  van  Woudenberg:  zelf  een  stuk  schrijven  en  als  twee-­‐delig  monoloog  presenteren.   Eenvoudig  vormgegeven,  slechts  twee  stoelen  op  het  toneel,  weet  hij  indringende  teksten  op  ons  af  te  vuren  die   in  het  eerste  deel  elkaar  zo  snel  opvolgen  dat  je  naar  adem  happend  nauwelijks  de  tijd  krijgt  om  de  impact  van   die  zinnen  tot  je  door  te  laten  dringen.  Voor  aanvang  hadden  sommige  van  mijn  medekijkers  en  ik  een  kleine   weddenschap  welke  stoel  hij  als  eerste  zou  gaan  gebruiken:  we  hadden  het  allemaal  goed.  Zo’n  eenvoudig   decor,  waar  je  van  te  voren  al  de  nodige  informatie  mee  aangeeft!  Het  tweede  deel  sprak  mij  het  meeste  aan  ,   zijn  speelstijl  is  dan  ook  anders,  hij  gebruikt  meer  mimiek  en  laat  meer  gevoelens  toe.  Het  eerste  stuk  was  meer   retorisch.  Ik  vraag  mij  wel  af  waarom  de  één  na  een  jeugd  in  extreme  en  kwetsende  omstandigheden  ontspoort   en  machtswellusteling  wordt  en  dat  dat  bij  een  ander  niet  gebeurt.  Er  is  kennelijk  meer  voor  nodig  om  een   “Hitler”  te  worden.  Dat  antwoord  kreeg  ik  niet  tijdens  de  voorstelling.  Wel  was  het  behoorlijk  confronterend  om   te  horen  dat  sommige  teksten  die  destijds  door  Hitler  in  Mein  Kampf  zijn  opgetekend  nog  altijd  in  onze  huidige   maatschappij  worden  verkondigd.  Huiveringwekkend.  Een  groot  compliment  aan  Woudenberg.  

Sylvia Leenheer, Schokkend  en  beangstigend  om  te  ontdekken  als  je  niet  zou  weten  dat  de  voorstelling  over  Hitler  gaat,  de   persoon  uit  het  eerste  deel  ook  een  ander  had  kunnen  zijn.  De  teksten  blijken  universeel  en  actueel  te  zijn.  Ik   vond  het  eerste  deel  wel  te  lang.  Op  een  gegeven  moment  dacht  ik  bij  mezelf  ‘nou  weet  ik  het  wel’.   Niet  duidelijk  welke  boodschap  Woudenberg  nou  precies  wilde  overbrengen.  Dat  er  achter  ieder  mens  een  

(familie)geschiedenis  zit  die  invloed  heeft  is  duidelijk,  maar  waarom  moet  ik  de  geschiedenis  van  Hitler  kennen?   Was  het  de  bedoeling  om  mij  door  het  vertellen  van  gebeurtenissen  uit  Hitlers  jeugd  inzicht  te  geven  hoe  hij  tot   zijn  ideeën  en  uitgesproken  standpunten  is  gekomen?  Dat  is  dan  niet  gelukt.  Ik  vond  het  een  interessante   familiegeschiedenis  om  te  horen,  maar  ik  was  niet  in  staat  en  voelde  zelfs  inwendig  weerstand  om  de  link  te   leggen  met  het  personage  uit  het  eerste  deel.  Knap  dat  Woudenberg  alles,  tekst,  spel  en  regie,  alleen  doet,  maar   dramaturgisch  miste  er  wat.  Op  zich  was  het  prima  dat  het  een  leeg  toneel  was  met  alleen  twee  stoelen  (met   hun  eigen  symboliek),  maar  ik  vroeg  me  af  in  hoeverre  Woudenberg  geexperimenteerd  had  met  de   denkbeeldige  negen  vlakken  op  het  toneel.  Hij  leek  regelmatig  gewoon  maar  heen  en  weer  te  lopen  en  ergens  te   staan  zonder  duidelijke  aanleiding,  wat  mij  op  mijn  zenuwen  werkte.  Te  veel  speelde  zich  in  het  midden  en  voor   op  het  toneel  af  en  te  weinig  achter  en  aan  de  zijkanten  van  de  speelvloer.  Er  werd  ook  te  weinig  met  licht   gespeeld.    

Dorien Leopold, In  deze  monoloog  verplaatst  Woudenberg  zich  in  de  persoon  en  het  gedachtegoed  van  Adolf  Hitler  –  naar  eigen   zeggen  om  te  kijken  of  je  (meer)  begrip  krijgt  voor  Hitler  en  zijn  daden  als  je  de  persoon  leert  kennen,  met  name   door  te  laten  zien  hoe  (ongelukkig)  zijn  jeugd  was  verlopen.  Het  eerste  deel  toonde  de  persoon  Hitler  zoals  we   die  allemaal  ‘kennen’,  met  zijn  theorieën  over  land,  volk  en  leiderschap.  Alle  uitspraken  waren  afkomstig  uit   Mein  Kampf.  Het  tweede  deel  vertelt  het  verhaal  van  zijn  jeugd  en  de  relatie  met  zijn  ouders.  De  keuze  voor   deze  opbouw  is  bewust  niet  (chrono)logisch,  vertelde  Woudenberg–  al  kan  je  het  als  terugblik  vanuit  nu  ook  wél   een  chronologische  keuze  noemen.  Eveneens  bewust  was  de  keuze  voor  het  afzien  van  een  kostuum,  snorretje   of  een  theatrale  opzet.  Woudenberg  vertelde  ook,  dat  Hitler  volgens  Alice  Miller  in  zijn  redevoeringen  zijn  vader   staat  te  overschreeuwen,  en  op  die  manier  een  karikatuur  van  zijn  vader  wordt.  De  kern  van  het  stuk  zou  luiden:   ‘wat  is  er  toch  gebeurd  toen  je  kind  was’.  Een  aantal  elementen  vond  ik  goed  gekozen,  zoals  de  sobere  opzet  en   de  indeling  van  het  stuk.  Maar  juist  die  kernboodschap  wil  er  bij  mij  niet  in.  Nare  jeugd?  Rot  voor  je,  maar  laat   dat  toch  alsjeblieft  geen  verklaring  vormen  voor  het  uitroeien  van  een  volk  -­‐  gelukkig  is  dit  ook  niet  zo,  want  dan   zouden  er  weinig  mensen  overblijven.  Kinderen  uit  eenzelfde  gezin  worden  vaak  zeer  verschillende   volwassenen:  ouders  zijn  niet  allesbepalend.  Karakter,  vrienden,  omgeving,  school,  en  vooral  al  dan  niet   gemaakte  of  bijgestelde  keuzes  bepalen  mede  hoe  je  leven  eruit  komt  te  zien.  Het  is  bijna  alsof  je  met  deze   boodschap  wil  zeggen:  hij  kon  er  ook  niets  aan  doen.  Arme  man.  Tijdens  de  inleiding  had  Woudenberg  met   nadruk  verzocht  om  vooral  het  tweede  deel  af  te  wachten.  Ik  vond  dit  appèl  op  het  publiek  onnodig  en  ook  wat   denigrerend  –  alsof  men  niet  weet  waar  Hitler  voor  stond.  Hij  was  de  eerste  inleider  die  moeite  had  om  de   inleiding  te  beëindigen,  daar  was  wat  aandrang  van  anderen  bij  nodig.  Het  leek  alsof  hij  het  nodig  vond  alvast   begrip  of  sympathie  (voor  zijn  keuze?  of  zijn  rol?)  te  kweken.  Toen  iemand  uit  het  publiek  tijdens  de  voorstelling   de  zaal  verliet  en  later  weer  terugkeerde,  onderbrak  Woudenberg  zijn  spel  zelfs  om  te  bedanken  voor  de   terugkeer.  Knap  staaltje,  maar  ook  hier  nam  hij  teveel  en  onnodig  afstand  van  zijn  rol.    

Brigitte van Mulken, Het  H-­‐woord  valt  niet  één  keer.  Er  worden  geen  namen  genoemd,  niet  van  mensen  en  niet  van  landen.  Het   woord  Joden  wordt  ook  niet  gebruikt,  hij  heeft  het  over  bebaarde  kaftandragers  of  over  ‘ze’.  Alles  is  zo  neutraal   mogelijk  gehouden,  en  daarmee  is  dit  verhaal  van  alle  tijden.  Het  zou  zó  in  het  heden  kunnen  spelen.  In  drie   delen,  afgewisseld  met  mooie  muziek  van  Franz  Liszt,  vertelt  Helmert  Woudenberg  in  prachtige,  zelfgeschreven   teksten  het  verhaal  van  Adolf  Hitler.  Woudenbert  verklaart  niets,  dat  doet  de,  soms  moeizaam  uitgesproken,   tekst.  Het  is  een  kwestie  van  oorzaak  en  gevolg.  Niets  kan  de  toeschouwer  van  deze  mooie,  heldere  tekst   afleiden.  Het  decor  bestaat  slechts  uit  twee  stoelen  en  een  paar  spots.  Zonder  colbert  is  hij  Adolf,  het  kind  met   de  intens  trieste  jeugd.  Met  colbert  is  hij  de  Führer.  Woudenberg  doet  zelf  de  scenewisselingen,  deed  ook  de   regie,  en  speelt  ook  de  vader,  moeder,  zoon  en  tante.  Hij  kan  veel,  dat  is  wel  duidelijk.  Maar  het  mooiste  van  de   voorstelling  is  toch  wel  de  taal!    

Anjo Schaap,

Ik  probeer  zoveel  mogelijk  aanwezig  te  zijn  bij  de  inleiding  van  de  voorstelling.  Vaak  maakt  het  delen  uit  de   voorstelling  inzichtelijker,  begrijpelijker,  soms  ook  niet…  De  inleiding  van  Helmert  van  Woudenberg  was   vriendelijk,  aandoenlijk  bijna.  Het  gegeven  dat  ervaringen  in  de  vroegste  jeugd  invloed  hebben  op  het  hele  leven   grijpt  terug  op  zijn  eigen  jeugdervaringen  vermoed  ik.  Maar  wel  een  tikje  jammer  dat  hij  daarmee  ‘de  clou’  al   weggaf.De  tekst  vond  ik  sterk  en  goed  gebracht.  De  monoloog  nergens  langdradig.  Het  beeld  simpel  en   passend.Maar  er  zit  een  haakje  aan  de  voorstelling:  wat  word  ik  geacht  te  vinden?  Begrip?  Meegevoel?  Iedereen   wordt  beïnvloed  door  jeugdervaringen,  goed  dan  wel  slecht.  Slechte  jeugdervaringen  kunnen  leiden  tot  negatief   gedrag  in  het  volwassen  leven,  maar  zeer  zeker  ook  tot  het  tegendeel.  Dus:  wat  moet  ik  ervan  vinden?  Nu,  een  

aantal  weken  na  de  voorstelling  blijf  ik  nog  steeds  in  verwarring  achter.  

Martien Vogelezang,

De  voorstelling  is  geheel  gevuld  met  vier  monologen  door  Woudenberg,  prachtig  nederlandse  zinnen,  op  goede   toon,  in  een  eenvoudig  opgezet  toneelbeeld  bestaand  uit  twee  stoelen  en  wat  nodig  is  aan  licht.  De  essentie   bestaat  uit  de  tekst  waarin  de  afkeer  van  buitenlanders  en  voorkeur  voor  nationalism  op  gedragen  toon  wordt   uitgesproken,  gevolgd  door  fragmenten  waarin  meer  over  de  spreker  duidelijk  wordt,  waarin  hij  als  product  van   de  omstandigheden  waarin  hij  opgroeide  neergezet  wordt.  Er  zitten  drie  kleine  pauzes  voor  Woudenberg  in   waar  hij  van  plaats  en  perspectief  en  jasje  wisselt.  Uit  het  spel  of  de  voordrachten  van  Woudenberg  kunnen  we   geen  oordeel  over  de  beschreven  persoon  destilleren.  Het  publiek,  de  kijker  moet  het  zelf  doen  of  nog  even  uit   stellen  en  nog  wat  meer  achtergrond  verzamelen.  Een  mooi  indrukwekkende  maar  ook  wel  beklemmende   voorstelling.  In  het  voorgesprek  is  al  aangegeven  dat  het  in  deze  voorstelling  om  de  persoon  van  Adolf  Hitler   gaat,  hierdoor  gaf  het  eerste  deel  mij  niet  het  schock-­‐effect  van  confrontatie  met  de  overdosis  aan  grove   ongenuancerde  meningen.  Daardoor  verveelt  het  zelfs  een  beetje  en  vraag  ik  me  af  of  hoe  het  zou  zijn  als  de   naam  niet  gegeven  was.  Het  vervolg  is  toch  wel  weer  voldoende  verrassend  zodat  het  alle  aandacht  meeneemt.   Een  bijzondere  ervaring.  

Franca de Vries,

Door  de  inleiding  vooraf  door  Helmert  Woudenberg  heb  ik  het  stuk  achteraf  wat  meer  kunnen  waarderen,   alhoewel  mijn  algemene  oordeel  is:  saai,  vooral  deel  een.  Het  thema  is  (ook  al  gaat  het  in  feite  over  Hitler)   verplaatsbaar  naar  deze  tijd.  Het  eerste  stuk  ging  over  de  zienswijze  van  ‘Hitler’  over  ras,  politiek  en  politici.  En   de  leider  die  nodig  is.  De  manier  van  praten  over  ras  en  geloof  zou  zomaar  over  het  nu  kunnen  gaan.  Ik  vond  het   lang  duren,  er  gebeurt  weinig  tot  niets,  de  stem  van  Helmert  vind  ik  nogal  gedragen  waardoor  er  weinig   spanning  is.  Deel  twee  is  aantrekkelijker  en  boeiender,  de  geschiedenis  over  het  gezin,  de  gewelddadige  vader,   de  geheimen,  dat  alles  is  zo  nu  en  dan  ontroerend  en  vreselijk.  Met  regelmaat  mooi  gebracht  door  Helmert,  en   toch  ook  dit  deel  vind  ik  te  lang  duren,  teveel  uitgesponnen,  waardoor  ook  weer  langdradig.  Jammer,  het  geheel   viel  mij  tegen.    

Man of moods ~ O.T. Anne-Mieke Akkermans, Man  of  moods  is  gebaseerd  op  de  roman  ‘How  late  it  was,  how  late’  van  de  Schotse  schrijver  James  Kelman  die   voor  dit  boek  de  Bookerprijs  kreeg.  In  de  inleiding  wordt  verteld  dat  het  boek  zonder  hoofdstuk  of  alinea   indeling  is  geschreven.  Het  verhaal  wordt  in  een  keer  over  de  lezer  uitgestort  in  een  Schotse  variant  van  het   Engels.  De  schrijver  woont  in  Glasgow,  een  stad  gekenmerkt  door  een  hoog  percentage  lagere  klasse  arbeiders.   Voor  de  voorstelling  is  het  verhaal  ingekort.  Het  is  het  verhaal  van  Sammy  die  afgetuigd  is  door  de  politie.  Hij   wordt  blind  wakker  in  een  politiecel  zonder  zijn  nieuwe  dure  schoenen.  Hij  heeft  een  paar  afgetrapte  schoenen   naast  zich  liggen  als  hij  bij  komt  uit  zijn  roes.  Hij  probeert  weer  grip  op  zijn  leven  te  krijgen  en  de  zaken  van  een   positieve  kant  te  bekijken.  Hij  doet  daarvan  verslag  in  een  soort  monoloog  die  aangevuld  wordt  met  muziek   gespeeld  door  leden  van  de  Sadists,  Victor  griffioen  en  Erik  van  der  Horst,  die  zijn  wisselende  gemoedstoestand   onderstrepen.  Sammy,  gespeeld  door  Bert  Luppes,  houdt  van  countrymuziek.  De  muziek  is  geïnspireerd  op  de   nummers  die  in  het  boek  genoemd  worden.  Grifioen  en  van  der  Horst  vullen  samen  met  Romana  Vrede  ook  in   korte  trekken  de  andere  personages  in  die  in  het  verhaal  een  rol  spelen.  Dit  maakt  dat  de  spanningsboog  goed   wordt  vastgehouden.  De  voorstelling  is  inhoudelijk  moeilijk  te  bevatten  vanuit  de  tekst,  die  in  een  mengeling  van   roes  en  werkelijkheid  over  het  publiek  wordt  uitgestort.  Als  publiek  moet  je  verward  door  de  vloedgolf  een  weg   zoeken  in  het  woud  van  woorden,  wat  wel  past  bij  het  thema  van  het  verhaal  van  de  blinde  Sammy.  Door  de   toevoeging  van  de  muziek  is  het  makkelijker  om  je  met  de  emoties  mee  te  laten  gaan.  Bert  Luppes  vertelt  het   verhaal  in  een  boeiend  ritme  waardoor  je  er  wel  bij  blijft  hoewel  ik  niet  echt  grip  kreeg  op  het  verhaal.    

Erik G Bakker, Perfecte  voorstelling  met  een  ideale  afwisseling  van  ernst  en  humor  en  goede  muziek!  Met  name  Bert  Luppes   was  geweldig!!    

Renée Besteman, Blues  voor  een  sjacheraar  Het  zit  Sammy  niet  mee  want  na  een  weekend  stappen  wordt  hij  wakker  in  een  cel  en   blijkt  hij  het  licht  in  zijn  ogen  te  hebben  verloren  toen  hij  met  de  politie  in  aanraking  kwam.  Hij  is  zijn  mooie   schoenen  verloren  en  thuis  gekomen  lijkt  zijn  vriendin  met  de  noorderzon  vertrokken.  Omlijst  door  soms  de  pan   uit  swingende  muziek,  slaan  we  Sammy  op  zijn  zoektocht  gade  waarbij  de  leden  van  de  band  ook  soepel  een   groot  aantal  figuren  vertolken  die  Sammy’s  pad  kruisen.  Een  sterk  gegeven  gedurende  een  uur  waarna  de   spanning  wegebt  omdat  er  niet  veel  nieuws  meer  aan  toe  te  voegen  is.  De  tekst  van  de  Schotse  schrijver  James   Kelman  lijkt  vooral  te  gaan  over  het  gevangen  raken  in  een  bureaucratisch  systeem  dat  wij  in  Nederland  niet   kennen  waardoor  ik  me  onvoldoende  met  zijn  misère  kon  identificeren.  Bert  Luppes  zet  een  indrukwekkende   schlemiel  neer  die  je  vooral  geen  voetbreed  in  de  weg  moet  leggen  bij  het  kankerend  rommelen  in  de  marge.   Ook  het  verlies  van  zijn  zicht  krijgt  heem  er  niet  onder  of  wel?  De  regisseur  heeft  al  flink  de  schaar  in  de  lange   tekst  gezet  maar  een  extra  half  uur  schrappen  zou  de  voorstelling  krachtiger  en  aantrekkelijker  maken.  

Bertien Broekhans, De  hele  voorstelling  staat  Sammy  met  zijn  ogen  dicht  op  het  podium.  Sammy  heeft  gedronken  en  heeft  daarna   waarschijnlijk  een  handgemeen  gehad  met  een  politieman.  Zelf  kan  hij  dat  de  volgende  dag  zich  niet  herinneren,   en  erger  nog  hij  is  blind  geworden  en  zijn  vriendin  (als  die  bestaat)  komt  niet  meer  opdagen.  Zonder  heel  erg  te   struikelen  zoekt  hij  een  weg  door  het  land  der  blinden:  een  functioneel  vrijwel  leeg  en  zwart  decor.  Hij  zoekt  –   veelal  tevergeefs  en  vloekend  -­‐  steun  bij  voorbijgangers,  hulpverleners,  buren  en  politie.  De  muziek  en  optreden   van  the  sadists  is  een  voorstelling  op  zich  zelf,  en  vormt  de  perfecte  begeleiding  van  de  moeizame  tocht  van   Sammy.    

Hubert Coenen & René van Dootingh, Een  mooi  stuk,  met  sympathieke  spelers  die  ook  nog  eens  tussendoor  als  band  speelden  met  goede  muziek  die   ook  op  de  actie  op  het  toneel  sloeg.Knap  dat  de  regisseur  het  boek,  dat  aanvankelijk  eigenlijk  een  monoloog  is   heeft  weten  om  te  vormen  tot  een  stuk  voor  een  gezelschap,  wat  het  geheel  echt  verlevendigde  en  rijker   maakte.  Een  tikkeltje  rauwer  had  best  gemogen.  

Paula Deurloo-Siblesz,

Het  in  het  programma  opgenomen  citaat  van  Kelman  duidt  het  treffend  aan:  “Er  is  niet  één  enkele  klootzak  bij  

wie  je  je  verhaal  kwijt  kan.  Dus  banjer  je  maar  in  het  wilde  weg  rond  en  raak  je  de  weg  kwijt.”  Luppus  loopt,  als   hoofdpersoon  in  dit  persoonlijke  ‘underclass  drama’  –  dat  hij  intussen  geheel  probeert  te  ontkennen,  juist   omdat  hij  niet  weet  waar  hij  heen  moet  –  blind  en  verdwaasd  rond.  Prachtig  spel.  En  dan  die  draad  als   ‘tegenwicht’!  Als  mensen  ontbreken  in  je  bestaan  op  cruciale  momenten,  zij  er  altijd  nog  de  goden..  Zo  licht,  zo   dun..  De  muziek  is  daarbij  werkelijk  verweven  met  het  spel  van  de  speler  en  de  sfeer  die  hij  rond  zich  optrekt.  De   taal  sluit  daar  weer  prachtig  op  aan.  Complimenten  voor  de  regie!  Zijn  lot  is  onzeker,  zijn  wereld  bedreigd.  Hij   zelf  in  zijn  onmacht  steeds  bedreigender  soms  voor  zijn  omgeving…  Je  voelt  die  onderling  verweven  spanning   oplopen.  Heel  mooi  vorm  gegeven  en  met  meer  dan  overtuiging  gespeeld!  

Joke Feitsma,

Met  minimale  middelen  heeft  het  O.T.Theater  met  ‘Man  of  moods’  een  grootse  muziektheater  voorstelling   neergezet.  Respect  voor  hoofdrolspeller  Bert  Luppes  die  bijna  twee  uur  lang  overtuigend  ‘blind’  speelt.  De  grote   leegte  op  het  toneel,  begrensd  door  glanzend  zwarte  panelen  wordt  optimaal  benut.  Mooi  is  de  vondst  van  het   begrenzen  door  een  koordje  dat  wordt  uitgerold  door  een  van  de  medespelers.  De  handmatige  belichting  ter   plekke  vergroot  de  kracht  van  de  eenvoud.  De  muzikale  bijdragen  van  de  overige  spelers  zijn  van  hoge  kwaliteit.   Van  de  zang  van  Erik  van  der  Horst  en  die  van  Tom  Struyf  heb  ik  met  name  genoten.  Het  verhaal  is  niet  een   afgerond  geheel  en  biedt  veel  ruimte  om  zelf  door  te  fantaseren.  Een  indrukwekkende  voorstelling.    

Derk Hazekamp, Het  boek  dat  de  basis  voor  deze  voorstelling  vormde  is  een  van  vloekwoorden  doordrenkte  tirade  in  het  plat   Glasgows.  Maar  wel  een  tirade  van  een  in  de  kern  optimistische  man  (Sammy)  die  na  een  flinke  zuippartij   wakker  wordt  in  de  goot,  zowel  letterlijk  als  figuurlijk.  Blind,  bestolen  van  z’n  mooie  schoenen  en  verlaten  door   z’n  vriendin.  Bert  Luppes  zet  de  spraakwaterval  Sammy  neer  als  iemand  die  zijn  “gezichtvermogensverlies”   probeert  te  begrijpen,  maar  door  z’n  geheugen  ernstig  in  de  steek  wordt  gelaten.  Hij  doet  dat  met  verve.   Indringend,  woedend,  subtiel,  ontroerend:  alle  emoties  komen  overtuigend  gespeeld  in  een  rollercoaster  ride   voorbij.  Hij  doet  dat  in  het  lijnenspel  van  het  strakke  decor  waar  de  zoektocht  naar  het  hoe,  waarom  en  nu   verder  letterlijk  aan  een  draadje  hangt.  Het  enthousiaste  spel  van  The  Sadists  is  essentieel  bij  de  voorstelling,  die   misschien  iets  te  lang  duurt,  maar  door  de  muziek  wordt  gedragen.  

Gerrit Jol, Man  of  Moods:  een  monoloog,  die  geen  monoloog  is.  Bert  Luppes  speelt  een  aso  met  een  klein  hartje,  die  al   vloekend  door  het  leven  gaat.  Teksten  zijn  gebaseerd  op  het  boek  van  James  Kelman,  die  wilde  schrijven  als   iemand  aan  de  onderkant  van  de  samenleving,  maar  tegelijkertijd  constateerde,  dat  dit  moeilijk  was  omdat  de   juiste  stem  en  toon  ontbrak.  Dat  is  ook  meteen  het  manco  van  dit  stuk,  want  hoe  Bert  Luppes  ook  zijn  best  doet   (en  hoe  kan  het  ook  anders)  hij  blijft  al  vloekend  ABN  spreken  en  daarmee  is  zijn  figuur  al  meteen  wat  minder   geloofwaardig.  Het  boek  is  geschreven  als  een  doorlopende  monoloog,  zonder  hoofdstukken  Een  mooie  vondst   is  wel  de  monoloog  met  muziek  van  The  Sadists  (Orkater)  te  omlijsten  en  de  muzikanten  ook  kleine  rollen  te   geven,  wat  een  mooie  mix  oplevert.    

Marijke de Jong, Twee  uur  lang  keken  we  naar  een  blind  geschopte  man.  Langzaam  kwamen  zijn  herinneringen  terug,  die  hij  ook   direct  weer  wilde  blokkeren  door  de  muziek  door  zijn  hoofd  ging  spelen.  Niet  doordenken,  alles  overkomt  hem,   hij  heeft  er  geen  verantwoordelijkheid  voor.  Ongelooflijk  indrukwekkend  speelt  Bert  Luppes  de  rol  van  deze   grofgebekte  (al  hoewel  me  dat  na  de  inleiding  reuze  meeviel)  zielepoot,  die  alleen  voor  zichzelf  nog  een  facade   ophoudt.  Ontluisterend  vind  ik  met  name  de  scene  waarin  hij  opeens  een  zoon  blijkt  te  hebben.  Oprechte   blijdschap  om  de  zoon  en  zijn  vriend  te  zien,  even  proberen  de  joviale  vader  uit  te  hangen,  maar  dan  moet  hij   toch  toegeven  blij  te  zijn  met  het  geld  dat  hij  toegestopt  krijgt.  Toch  bevredigt  de  voorstelling  niet  helemaal.  Ik   denk  dat  dat  komt,  omdat  je  als  kijker  toch  buitenstaander  blijft  en  je  niet  indentificeert  met  de  man.  Je  kijkt   ernaar;  maar  het  raakt  je  niet  wezenlijk.  Verder  veel  lof,  ook  voor  de  geweldige  muziek.    

Janie Kropman,

Interessant  toneel  gezien:  de  combinatie  van  muziek,  decor  ,  spel  was  goed.  Allereerst  de  band:  heel  goed,   heerlijke  muziek!  Luppes  :  een  knappe  energieke  acteur,  (het  speeksel  vliegt  in  het  rond)  ,  die  Sammy  als   schlemiel  maar  ook  pragmaticus  neerzet:  “ik  ben  nu  blind,  ik  heb  dus  een  probleem  erbij  en  die  is  er  om  opgelost   te  worden”.  Hij  is  een  knap  geportretteerd  figuur  uit  de  onderklasse  van  de  samenleving.  De  problemen  in  die   lagere  klasse  worden  overtuigend  gebracht,  je  kunt  je  er  zeker  een  voorstelling  van  maken.  Ook  slim  de  vondst  

om  een  blinde  man  te  gebruiken,  hij  moet  varen  op  zijn  ervaring  en  intuitie,  kan  niet  worden  afgeleid  door   beelden,  en  dat  maakt  zijn  frustratie  en  woede  op  de  maatschappij  invoelbaar.  Vormgeving:  alhoewel  alle   aandacht  is  gericht  op  Sammy,  zie  je  de  anderen  op  het  toneel  meewerken  aan  de  effecten  en  geluiden,  en  dat  is   een  mooie  aanvulling.  De  eenvoudig  doch  mooie  vondst  van  het  touw  dat  wordt  gebruikt  om  de  “grenzen”  voor   Sammy  te  bepalen  en  te  bewaken,  en  dat  aan  het  einde  hem  uitsluit  van  het  toneel  en  hem  de  wijde  boze   wereld  instuurt,  vond  ik  prachtig.  Ik  vond  het  stuk  de  moeite  waard,  maar  het  had  korter  gekund.  De  boodschap   was  met  de  helft  van  de  tijd  ook  wel  overgekomen.  

Sylvia Leenheer,

Muziek,  geluidjes,  tekst  en  spel  waren  passend  bij  de  gedachten  en  stemmingswisselingen  van  de  hoofdpersoon.   Het  is  het  OT  gelukt  om  er  een  project  van  iedereen  van  te  maken  inclusief  muziek  en  het  geen  monoloog  van  de   hoofdpersoon  te  laten  zijn.  Het  decor  met  de  zwarte,  glanzende  wanden  en  touwen  was  functioneel,  symbolisch   en  passend.  Goed  spel  van  iedereen.  Knap  gedaan  van  Bert  Luppes,  een  voorstelling  ‘blind’  spelen  en  goed  dat   hij  verschillende  emoties  toonde  en  bv.  niet  alleen  boos  was.  Ik  vond  Romana  Vrede  in  deze  voorstelling  beter   dan  in  mightysociety9  ioveracting  in  Liefde  in  tijden  van  gifaffaires),  ’t  Been  was  goed  gespeeld.  Viktor  Griffioen   en  Erik  van  der  Horst  laten  zien  dat  het  mogelijk  is,  goed  toneel  spelen  en  muziek  kunnen  maken.  Ernstige   bespiegelingen  werden  afgewisseld  met  humor.   De  voorstelling  laat  iets  zien  van  de  onderkant  van  de  maatschappij  en  de  werking  van  de  sociale  dienst,  zonder   een  boodschap  of  mening  op  te  dringen  aan  de  kijkers.  Ik  vond  het  niet  storend  dat  je  uiteindelijk  niet  te  weten   komt  wat  er  nou  precies  is  gebeurd,  waar  Helen  is  en  wat  er  nou  met  Sammy  gaat  gebeuren.  Ik  vond  het  stuk   wel  iets  te  lang.    

Brigitte van Mulken,

Het  decor  is  prachtig.  Opzij  van  het  toneel  staan  de  band  en  de  overige  figuranten/technici/acteurs.  De  zwarte   wanden  werken  als  diffuse  spiegels,  er  staat  alleen  een  bank,  en  op  de  vloer  zijn  zwarte  touwen  gespannen,  die   samen  met  het  oproltouw  (mooie  vondst)  de  speelruimte  aangeven  aan  de  hoofdpersoon.  De  overige  spelers,   met  meerdere  functies,  zijn  geraffineerd  aan-­‐  en  afwezig.  Dat  doen  ze  door  fantastische  muziek  te  maken,  sterk   te  acteren  of  door  gewoon  stil  op  hun  plekje  te  blijven  zitten.  Het  grote  werk  komt  van  Bert  Luppes,  die  als   Sammy  ons  een  inkijkje  in  zijn  gedachtewereld  geeft.  En  daar  haakte  ik  soms  af.  Zijn  gedrag  is  zelden  logisch.   Zoals  hij  zijn  blindheid  en  mishandeling  accepteert  zie  ik  niet  gauw  iemand  doen.  Hij  weigert  alle  hulp,  terwijl  hij   zich  dat  helemaal  niet  kan  veroorloven.  In  zijn  rol  lijkt  hij  regelmatig  stuurloos,  en  het  stuk  daarmee  ook.  Dit   maakt  het  lastig  om  er  de  aandacht  bij  te  houden.  En  waar  kwam  die  zoon  opeens  vandaan?  Verder  waren  we   vooraf  gewaarschuwd  voor  heel  veel  grof  taalgebruik  en  het  bleek  veel  minder  erg  te  zijn  dan  verwacht.  Wat  mij   betreft  geen  erg  succesvolle  voorstelling,  wel  bonuspunten  voor  de  muzikanten  en  het  hele  mooie  decor.    

Martin Pikard, Ik  zag  een  voorstelling  waarin  een  de  aan  lager  wal  geraakte  hoofdpersoon  zich  staande  probeerde  te  houden  in   een  wereld  die  weinig  mededogen  met  hem  had.  Wat  ik  ervan  begreep  is  dat  de  vraag  werd  gesteld  of  iemand   zonder  plaats  in  de  maatschappij  opgewassen  zou  kunnen  zijn  tegen  de  rauwe  werkelijkheid.  Het  antwoord:   Nauwelijks.  Zonder  zijn  beschermengel  Helen,  strompelt  hij  onbeholpen  rond  in  een  wereld  waarin  het  lijkt  of   iedereen  tegen  hem  is.  Alleen  zijn  zoon  heeft  mededogen.  Alle  overigen  laten  hem  aan  zijn  lot  over.  Hem   ontbreken  de  reflexen  om  te  overleven  in  een  wereld  waarin  ieder  op  zichzelf  is  aangewezen.  Er  rest  hem  geen   andere  uitweg  dan  ervandoor  te  gaan,  een  ongewisse  toekomst  tegemoet.  Enscenering:  Het  leek  alsof  ik  naar   twee  voorstellingen  heb  gekeken:  een  muziekvoorstelling  en  een  toneelvoorstelling.  Beide  waren  de  moeite   waard  maar  de  onderlinge  relatie  was  niet  duidelijk.  Beide  werelden  stonden  apart  zonder  dat  ze  deel  van  elkaar   uitmaakten.  Wat  kan  ik  ermee?  Hoewel  de  hoofdpersoon  volstrekt  geloofwaardig  was  kon  ik  mij  lastig  in  zijn   positie  verplaatsen.  Ik  kon  me  niet  aan  de  indruk  onttrekken  dat  het  om  een  zelfverkozen  lot  ging.  Het  was  niet   zozeer  iets  wat  hem  overkwam  maar  wat  hij  op  zich  afriep  door  de  keuzes  die  hij  maakte.  Hier  werd  het  een   boeiend  schouwspel  zonder  dat  ik  zelf  ook  tot  mededogen  in  staat  was  met  de  hoofdpersoon,  evenals  de   personen  die  hem  omringden.    

Jan Stoof, Ik  zag  een  bijna-­‐  monoloog  van  een  man  aan  de  rand  van  de  samenleving,  met  interacties  met  gevestigde   instituties  zoals  politie  en  maatschappelijke  zorg.  De  man  voelt  zich  permanent  over  de  rand  geduwd  en  dat  is   wat  ook  gebeurt:  hij  haakt  naar  wat  basaal  contact  en  zorg,  maar  staat  steeds  opnieuw  alleen.  Ook  al  had  hij   niets  anders  verwacht,  hij  is  daar  tot  op  het  bot  door  verbitterd  en  tegelijkertijd  trekt  hij  zijn  eigen  plan.  Hij   neemt  ondanks  alle  tegenslag  bewust  steeds  weer  de  verantwoordelijkheid  voor  de  shit  waarin  hij  is  beland.  De  

teksten  zijn  rauw  en  regelmatig  aangrijpend,  wat  wordt  versterkt  door  de  muziek  en  diepe  klankkleuren  van  de   zangers  en  hun  instrumenten.  Dat  is  mooi  in  lijn  met  de  passie  die  spreekt  uit  de  tekst  en  de  passie  waarmee   wordt  gespeeld.  Hoewel  de  spanningsboog  in  de  loop  van  het  stuk  wat  vervlakt,  bleef  het  mij  tot  het  einde   boeien.  Waarschijnlijk  het  meest  door  de  herkenbaarheid  van  de  strijd  om  het  bestaan,  waarin  het  uiteindelijk  of   per  saldo  blijkt  te  gaan  om  een  mix  van  het  bewust  accepteren  van  de  realiteit  zoals  die  is  en  tegelijk  het  blinde   zoeken  naar  aanhakingspunten  voor  liefde,  naar  contact  en  geborgenheid.  En  prachtige  problematiek,  prachtig   vormgegeven  en  vertolkt.  Als  dit  de  bedoeling  was  van  de  makers,  dan  zijn  zij  daarin  ruimschoots  geslaagd.  Ik   heb  afgezien  van  wat  richtingloosheid  op  pakweg  3/4  van  de  voorstelling  me  kunnen  laten  meevoeren  in  de   stroom  die  werd  gecreëerd  en  die  zo  echt  voelde  dat  ik  toeschouwer  en  deelgenoot  tegelijk  kon  zijn.  

Martien Vogelezang, Het  O.T.theater  is  met  de  bewerking  van  het  boek  van  James  Kelman  door  Mirjam  Koen  tot  toneeltekst  wel  een   bijzonder  gedurfd  experiment  aangegaan.  Het  grove  taalgebruik  dat  lijkt  te  passen  bij  een  aan  lager  wal  geraakt   persoon  valt  uiteindelijk  toch  wel  weer  mee  en  de  hoofdpersoon  heeft  toch  ook  een  heel  helder  en  mooi   taalgebruik  en  een  ruime  woordenschat  waarmee  hij  zijn  emoties  goed  uit  kan  drukken.  Het  spel  bestaat  uit  een   gedachten  stroom  van  de  hoofdpersoon  afgewisseld  met  wat  dialogen  met  voorbijgangers  en  mensen  die  zich   net  de  exgedetineerde  bemoeien.  Het  meest  effectief  is  de  afwuiselling  met  muziek,  de  muziek  die  deman  in  zijn   herinnering  heeft  bij  verschillende  voorvallenecht  een  prachtige  vondst  om  wat  aanvankelijk  een  monoloog   interieur  leek  een  lekkere  vaart  en  tot  een  muzikaal  onderhoudend  geheel  te  vormen.  Vooral  dankzij  de   toneeltheatervermogens  van  de  muzikanten  lijkt  het  rimpelloos  van  toneel-­‐  naar  muzikaalspel  over  te  gaan.  Het   decor  bevat  nogal  wat  vage  ideetjes  zo  is  er  het  touw  en  het  lijnenspel  op  de  vloer  wat  de  hoofdpersoon  in   gareel  moet  houden  wel  erg  alleen  gezocht  symbolisch  en  van  weinig  betekenis  vaar  het  spel.  Dankzij  de   muzikale  inpassing  van  enthousiaste  muzikanten  is  het  toch  een  sterke  voorstelling.  

Franca de Vries,

Een  bijzondere  avond,  zonder  meer.  Het  decor  is  zwart  glanzend,  net  zo  zwart  waarschijnlijk  als  het  duister   waarin  Sammy  zich  bevindt.  Hij  scharrelt  rond  op  dit  toneel,  op  zoek  naar  wat  hem  overkomen  is  en  hoe  hij   verder  gaat  in  zijn  ‘nieuwe  blinde  leven’.  Hij  zit  letterlijk  en  figuurlijk  opgesloten,  letterlijk  bij  het  politie   onderzoek,  figuurlijk  in  zijn  duistere  hoofd.  Het  samenspel  met  de  gedachten  in  zijn  hoofd  en  de  muziek  die   daaruit  voortkomt  is  schitterend.  Mooie  muziek,  swingend,  melancholisch,  verpletterend.  Er  zijn  mooie  stukken   tekst,  klinkt  soms  als  poëzie,  afgewisseld  met  gescheld  en  gevloek  (lijkt  me  heerlijk  om  dat  te  mogen  op  het   toneel,  maar  dit  terzijde!).  In  het  geheel  was  het  mij  niet  altijd  duidelijk  waar  of  wat  de  situatie  zich  afspeelde,   dat  was  soms  verwarrend  en  leidde  af.  Ik  vond  het  op  een  gegeven  moment  ook  langdradig  worden  en  werd  het   een  herhaling  van  zetten.  Het  had  iets  korter  mogen  zijn.  En  ja,  wat  heeft  hij  nu  eigenlijk  écht  uitgespookt   waardoor  hij  blind  is  geworden?  Dat  wil  ik  nog  wel  graag  weten!  Al  met  al  een  mooi  muziektheaterstuk,  waar  ik   met  plezier  naar  gekeken  heb.  

 

 

De eenzaamheid van de priemgetallen ~ Matzer Anne-Mieke Akkermans, De  eenzaamheid  van  de  priemgetallen  is  een  echte  vertelvoorstelling.  Door  4  spelers  wordt  het  verhaal  verteld   in  een  aantal  korte  passages  die  elkaar  opvolgen.  Martijn  Klaver  als  Mattia  en  Laurence  Roothooft  als  Alice   spelen  de  hele  voorstelling  deze  (hoofd)personages.De  andere  2  spelers  nemen  alle  andere  rollen  voor  hun   rekening  zoals  de  wederzijdse  ouders,  vrienden,huishoudster,  collega’s,  arts  en  echtgenoot.  Op  het  toneel  staan   4  bankjes.  Met  het  wisselen  van  bankje  wordt  ook  van  scène  gewisseld  en  van  personage  door  Lotte  Hellingman   en  Wolter  Muller  die  alle  andere  rollen  spelen.  Het  is  bewonderenswaardig  hoe  vanzelfsprekend  ze  van   personage  wisselen  met  een  verplaatsing  naar  een  ander  bankje.  Deze  manier  van  vertellen  houdt  de  vaart  in   het  verhaal.  Zowel  Alice  als  Mattia  zijn  eenzame  figuren  die  moeilijk  aansluiting  vinden  bij  anderen,  door  wat  er   in  hun  jeugd  gebeurd  is.  Alice,  een  bangelijk  kind,  dat  bij  spanning  naar  de  wc  moet,  krijgt  een  ongeluk  op  de   skihelling  waardoor  ze  mank  blijft  en  waardoor  ze  ook  een  deuk  in  haar  zelfvertrouwen  oploopt.  Mattia  laat  bij   een  verjaarspartijtje  zijn  geestelijk  gehandicapte  tweelingzusje  op  een  bankje  bij  een  vijver  in  het  park  achter.   Als  hij  haar  na  een  tijdje  weer  op  wil  pikken  is  ze  verdwenen  en  komt  ook  niet  meer  terug,  haar  lot  blijft  onzeker.   Dit  maakt  de  verhouding  met  zijn  ouders  lastig  en  hij  trekt  zich  terug  in  de  wereld  van  de  wiskunde.  Mattia  en   Alice  ontmoeten  elkaar  op  school  en  herkennen  zichzelf  in  elkaar,  trekken  veel  met  elkaar  op  maar  blijven  ieder   op  zichzelf,  alleen  als  priemgetallen.  Ze  voelen  zich  wel  tot  elkaar  aangetrokken  maar  toch  zijn  ze  voor  elkaar   onbereikbaar,  ondanks  verschillende  pogingen  tot  contact  in  de  loop  van  hun  leven.  Mattia  en  Alice  worden  met   verve  neergezet.  De  andere  personages  ondersteunen  het  verhaal  op  een  heldere  manier.    

Renée Besteman, Eenzaamheid  en  verbinding  De  poëtische  tekst  die  Madeleine  Matzer  heeft  geschreven  naar  het  boek  De   eenzaamheid  van  de  priemgetallen  vormt  een  stevige  basis  voor  de  acteurs,  die  daarmee  een  heel  eigen  kleur   aan  de  invulling  van  hun  rol(len)  hebben  gegeven.  Iedere  rol,  ook  de  kleinste,  komt  tot  leven  en  als  toeschouwer   kreeg  ik  het  gevoel  dat  deze  afstandelijke  en  toch  juist  heel  intieme  liefdesgeschiedenis  zich  net  buiten  mijn   voordeur  afspeelde.  Het  ragfijne  spel,  de  zang,  de  mise  en  scène,  de  kleuren  van  de  kleren  van  Mattia  en  Alice   en  de  belichting;  alle  elementen  droegen  bij  tot  een  bijzondere  belevenis.  

Susan de Boer & Geertje van der Waaij,

Alice  en  Mattia  hebben  beiden  als  jong  kind  iets  ontzettends  meegemaakt  en  dat  heeft  hun  leven  getekend.  Hun   verhaal  wordt  ons  verteld  door  henzelf  en  door  interactie  met  andere  personages,  zoals  de  ouders,   schoolvrienden  en  –  vriendinnen,  een  huishoudster.  Wat  je  ziet  is  twee  mensen  die  weinig  aansluiting  vinden   met  anderen.  Zij  herkennen  als  het  ware  elkaars  ‘ziel’  en  raken  emotioneel  verweven,  maar  een  volwassen   liefdesrelatie  zit  er  niet  in.  Het  stuk  eindigt  in  zoverre  hoopvol  dat  ze  het  leven  in  ieder  geval  onder  ogen  zien.   Hoewel  er  goed  gespeeld  werd,  zeker  door  ‘Alice’  en  de  acteur  die  de  vader  van  Mattia  speelde,  raakte  ik   nergens  ontroerd.  Dat  kan  komen  doordat  ik  kort  daarvoor  een  paar  indrukwekkende  voorstellingen  had   meegemaakt.  Of  misschien  kwam  het  door  verwachtingen  die  niet  werden  ingelost.  Of  door  de  gesprekken   naderhand  met  mensen  die  het  boek  hadden  gelezen.  

Bertien Broekhans, Twee  jonge  mensen  die  niet  makkelijk  contact  maken,  trekken  elkaar  aan,  vinden  elkaar  en  zoeken  elkaar  op.  Op   hun  manier,  stroef  en  terughoudend  –  soms  haast  afwerend.  Hun  gestuntel  wordt  overtuigend  op  het  toneel   gezet.  De  twee  hoofdrol  spelers  zijn  beide  getekend  door  traumatische  jeugdervaringendie  steeds  weer  hun   leven  tekenen.  De  twee  zijn  volgens  de  jongen  Mattia  als  priemgetallen  die  verwant  zijn  maar  elkaar  niet  kunnen   raken.  De  teksten  zijn  even  stuntelig  –  waarbij  romantekst  knap  wordt  vertaald  naar  het  toneel  –  en  toch  lopen   ze  vloeiend.  Dat  is  de  ironie  van  hun  relatie.  Ze  circelen  om  elkaar  heen,  zonder  elkaar  –  in  onze  ogen  –  echt  te   vinden.  Matzer  is  erin  geslaagd  om  hun  karakters  en  hun  levens  –  in  ruim  anderhalf  uur  -­‐  te  laten  ontwikkelen.   Het  toneelbeeld  is  vrij  leeg  –  wat  stoelen,  een  bankje  –  net  als  hun  wereld.  Naast  de  twee  jongeren,  worden  vele   andere  rollen  op  natuurlijke  wijze  waargenomen  door  twee  andere  acteurs.  

Paula Deurloo-Siblesz,

Of  je  het  ‘verhaal’  helemaal  pakt  als  je  het  boek  niet  kent,  kan  ik  niet  goed  inschatten,  ik  denk  van  niet.  Maar   misschien  is  dat  ook  niet  eens  echt  van  belang.  Prachtig  hoe  Matzer’s  toneelbewerking  van  het  boek  die   eenzaamheid  van  de  twee  door  een  voorval  in  hun  jeugd  getraumatiseerde  hoofdrolspelers  nu  ook  laat  zien  en  

voelen.  Hoe  de  spelers,  en  m.n.  Lottie  Hellingman,  de  beperking  èn  de  dapperheid  die  daarmee  altijd   samenhangt,  aan  ons  laat  zien.  Dat  er  mensen  zijn,  en  kinderen,  die  door  wat  voor  beschadiging  dan  ook,  in   contact  niet  durven  uitreiken  of  ontvangen,  zul  je  na  deze  voorstelling  nooit  meer  over  het  hoofd  zien.  De   ouders  vond  ik  minder.  Misschien  dat  ik  meer  inzet  en  minder  afstandelijkheid  van  hen  verwachtte.  Maar   misschien  waren  ook  zij  al  beurs,  na  zoveel  jaren  optrekken  met  dit  soort  kids.  En  hadden  zij  de  hoop  min  of   meer  opgegeven,  hen  ooit  nog  gelukkig  te  zien  worden  in  hun  contacten.  Waarbij  het  dan  weer  terecht  en  goed   is,  om  te  zien  waar  onmacht  toe  kan  leiden.  De  vormgeving  had  m.i.  niet  de  eerste  aandacht.  De  regie  vond  ik   knap.  En  voor  alle  –  geroerde  -­‐  lezers  van  het  boek  beslist  een  roerend  weerzien  met  de  hoofdrolspelers.    

Derk Hazekamp, In  m’n  aantekeningen  na  afloop  van  de  voorstelling  heb  ik  “Magnolia  meets  A  Beautiful  Mind”  geschreven.  Bij  de   inleiding  hadden  we  het  over  hoe  een  film  van  een  boek  kan  mee-­‐  of  tegenvallen.  De  twee  films  die  ik  hier  noem   (beide  voor  mij  hoog  in  m’n  top  10),  combineren  voor  mij  het  gevoel  dat  na  afloop  van  het  stuk  bleef  hangen.  De   “loners”  Mattia  en  Alice  (fantastisch  spel!)  die  hun  best  doen  om  het  individuele  leven  te  leiden  binnen  het   collectief.  De  schoonheid  van  Alice  (deed  me  denken  aan  het  laatste  fragment  uit  Magnolia)  en  de  mathematisch   sociale  onhandigheid  van  Mattia  (A  Beautiful  Mind)  worden  prachtig  gepresenteerd  op  het  podium.  In  z’n   simpelheid  (wat  stoelen  en  banken  en  een  paar  losse  attributen)  was  de  vormgeving  doeltreffend.  Focus  op  het   top-­‐spel  dat  geweldig  ondersteund  wordt  door  de  muziek.  Heerlijk  theater.  Deze  voorstelling  klopt  helemaal!    

Gerrit Jol, Ik  ben  altijd  enigszins  huiverig  voor  een  film  of  theatervoorstelling  van  een  geweldig  boek,  en  dat  was  dit  boek   zeker:  Een  aangrijpend  verhaal  van  2  mensen,  die,  net  als  de  tweeling  priemgetallen  bij  elkaar  horen,  maar   elkaar  nooit  kunnen  raken.  Het  stuk  is  bijna  net  zo  goed  als  het  boek,  als  het  gaat  om  hun  onvermogen  om  te   communiceren,  uit  te  drukken.  Het  meest  nog  genoten  van  de  2  andere  acteurs,  die  alle  andere  personen   spelen:  ouders,  verzorgers,  vrienden  en  collega’s.  Er  wordt  heel  snel  tussen,  die  de  verschillende  personen   geschakeld,  zonder  dat  dit  tot  verwarring  leidt  en  wat  het  stuk  een  enorme  vaart  geeft.  

Marijke de Jong, Twee  eenzame  zielen  met  een  verleden.  Ze  horen  bij  elkaar  en  toch  weer  niet.  De  bewerkster  en  regisseuse  van   het  boek  van  Paolo  Giordiano  presenteert  de  twee  hoofdpersonages  als  twee  aantrekkelijke  jonge  mensen,  die   door  een  gebeurtenis  uit  het  verleden  het  vermogen  tot  contact  maken  verloren  hebben.  Met  een  eenvoudig   toneelbeeld  en  slechts  vier  acteurs  weet  zij  een  hele  wereld  te  creëren  die  de  sfeer  van  het  boek  treft.  Laurence   Roothooft  en  Marijn  Kalver  vertolkten  de  twee  hoofdpersonen  mooi  en  ook  Lottie  Hellingman  en  Wolter  Muller   waren  meer  aan  adequaat  in  het  invullen  van  alle  andere  rollen.  Maar  meer  dan  dat  is  de  voorstelling  toch  niet;   het  gevoel  dat  na  het  zien  ervan  overblijft,  is  dat  het  mooi  gedaan  is;  maar  ja,  dat  is  om  een  echt  goede   voorstelling  te  zijn  voor  mij  niet  genoeg.    

Janie Kropman, Ondanks  de  kennis  van  het  verhaal  dat  ik  had  doordat  ik  het  boek  heb  gelezen,  zat  ik  bij  een  stuk  dat   uitgebalanceerd  en  aangrijpend  overkwam.  Het  is  moeilijk  om  het  toneelstuk  niet  te  vergelijken  met  het  boek.   Vanwege  het  lezen  van  het  boek  was  ik  ook  op  de  hoogte  van  meer  gegevens  over  de  hoofdpersonen  waardoor   ik  meer  inzicht  had  in  wat  er  gebeurt.  Zonder  die  informatie  lijkt  het  me  voor  de  toeschouwer  moeilijker  om  de   beweegredenen  van  de  personen  te  duiden.  Ik  vond  het  knap  hoe  M.Matzer  van  zoveel  pagina’s  een  stuk  maakt   waarvan  de  essentie  overeind  blijft  in  een  helder  script.  De  acteurs  vond  ik  erg  goed  spelen,  voor  een  debutante   was  Laurence  Roothooft  een  belofte!  Lottie  Hellingman  stal  voor  mij  de  show,  mede  door  haar  prachtig  en   ingetogen  gezongen  liederen.  Het  zingen  van  de  acteurs  was  aangenaam  om  naar  te  luisteren  en  een  fijne   onderbreking  in  het  spel.  De  dubbelrollen  werden  perfect  in  scene  gezet,  er  zat  vaart  in  het  stuk,  en  toch  was  het   ingetogen  en  klein  gehouden.  Complimenten  aan  Madeleine  Matzer  en  haar  cast!!    

Sylvia Leenheer,

Prima  voorstelling  die  erg  in  lijn  lag  met  het  boek.  Cruciale  en  mooie  momenten  uit  het  boek  zijn  omgezet  in   heldere  scènes.  Madeleine  Matzer  gaf  vooraf  aan  welke  thema’s  uit  het  boek  zij  interessant  vond:  eenzaamheid   van  zielen,  lotsbestemming  (hoeveel  ligt  er  vast  door  de  eerste  zeven  jaar  van  je  leven  en  hoeveel  kan  je  zelf   bepalen)  en  contrasten  (mathematische  opzet  versus  poëtische  uitingen,  schoonheid  versus  beschadigingen).  De   genoemde  thema’s  komen  goed  tot  uitdrukking  in  de  voorstelling.  Goed  spel  van  alle  spelers.  Lof  voor   Hellingman  en  Muller  die  vele  malen  schakelden  van  rol,  soms  zelf  in  een  enkele  beweging.  Gedurfd  ook  van  de  

regisseuse  om  het  op  deze  manier  te  doen.  Het  nieuwe  personages  was  steeds  direct  duidelijk  door  verandering   van  een  enkel  kleding,  verandering  van  positie  of  een  enkele  zin.  Als  kijker  accepteerde  ik  steeds  direct  de   nieuwe  situatie.  Ook  op  de  momenten  dat  zij  zelf  niet  deelnamen  aan  een  scene  bleven  ze  gefocust,  hier  had  de   regisseuse  duidelijk  aandacht  aan  besteedt.  Lof  ook  voor  Roothooft.  Knappe  prestatie  voor  een  actrice  die  bij  het   begin  van  de  tournee  vorig  jaar  nog  niet  eens  afgestudeerd  was.  Knap  hoe  ze  de  fysieke  beperking  van  haar   personage  consequent  weergaf.  Mooie  fysiek  tussen  Mattia  en  Alice,  dicht  bij  elkaar,  maar  toch  altijd  een   afstand(je)  ertussen,  ook  als  ze  elkaars  hand  vasthielden,  net  zoals  bij  priemgetallen.  De  mooiste  momenten   waren  de  momenten  van  goed  geregisseerde  (langdurige)  stiltes.  De  zang/muziek  was  een  welkome  aanvulling   en  was  prachtig  gedaan,  vooral  door  Hellingman.  De  muziekkeuze  was  goed  uitgevoerd  want  paste  zeer  bij  het   bereik  van  de  spelers.  Deze  voorstelling  laat  zien  dat  er  niet  altijd  een  ingewikkeld  decor  nodig  is.  Zet  gewoon  vijf   bankjes  neer  en  laat  de  verbeelding  van  het  publiek  werken,  zoals  een  lezer  ook  met  een  boek  doet.    

Dorien Leopold, Aangrijpend  stuk  over  twee  beschadigde,  eenzame  jonge  mensen,  die  tot  elkaar  worden  aangetrokken  en  dicht   bij  elkaar  komen,  maar  elkaar  letterlijk  en  figuurlijk  net  niet  (kunnen)  raken  –  zoals  priemgetallen.  Het  stuk  zit  vol   tegenstellingen:  Alice  en  Mattia  zijn  buitenbeentjes  en  soulmates  ;  het  stuk  gaat  over  schoonheid  en   beschadiging,  over  lotsbestemming  versus  vrije  keuze.  Laurence  Roothooft  en  Marijn  Klaver  zijn  bijzonder  goed   gecast  en  zetten  hun  personages  overtuigend  neer.  Laurence  Roothorst  speelt  haar  debuut  in  deze  voorstelling;   van  haar  zullen  we  zeker  meer  horen.  De  regisseur  moest  een  selectie  maken  uit  het  boek,  dat  tientallen   personages  kent  en  een  uitgebreide  periode  beslaat  –  en  haar  keuzes  vormen  de  kracht  van  dit  stuk.  Er  zijn  nl.   slechts  2  andere  acteurs,  die  beiden  afwisselend  allerlei  rollen  spelen:  ouders,  vrienden/vriendinnen,  de   huishoudster,  de  dokter/echtgenoot  ;  deze  rolwisselingen  worden  met  een  minimum  aan  middelen  uitgevoerd:   wel  of  geen  sjaal  om,  haar  opgestoken  of  los,  meer  niet.  Toch  is  geen  moment  onduidelijk  met  wie  je  te  maken   hebt  –  een  knap  staaltje  acteerwerk.  De  muzikale  intermezzo’s  zijn  een  geweldige  vondst:  ze  benadrukken  of   ondersteunen  de  sfeer  en  geven  een  extra  laag  –  of  een  moment  van  rust.  Lottie  Hellingman  laat  zien  ook  een   prachtige  zangstem  te  hebben,  maar  ook  in  de  samenzang  waren  de  spelers  goed  op  elkaar  afgestemd.  Het   eenvoudige  decor  (vijf  tweezitsbankjes  –  niet  toevallig  twee  priemgetallen)  is  een  fraai  gekozen  symbool  voor  de   rust/eenzaamheid.  

Brigitte van Mulken,

In  mooie,  glasheldere  teksten  wordt  ons  het  verhaal  van  twee  getraumatiseerde  jonge  mensen  verteld.  Soms  is   er  maar  een  enkel  woord  of  een  halve  zin  nodig  om  personen  of  situaties  te  duiden.  Je  hoeft  je  geen  moment  af   te  vragen  over  wie  of  wat  het  tijdens  de  vele  scenewisselingen  gaat.  Jurk  uit,  en  je  bent  de  vriendin,  shawl  om,   en  je  bent  de  huishoudster.  Dat  is  mede  te  danken  aan  een  uitmuntende  regie  en  fantastisch  acteerwerk  van  alle   vier  de  acteurs.  Zonder  enige  opsmuk  zien  we  eenzaamheid,  kwetsbaarheid,  onvermogen  en  verdriet  en  vooral   dat  zoeken  naar  liefde  en  naar  elkaar  uitgebeeld.  Naadloos  verschijnen  en  verdwijnen  de  vele  personages  in  en   uit  het  leven  van  de  hoofdpersonen.  Stiltes  die  uitnodigen  tot  nadenken,  humor  op  zijn  tijd  en  vooral  de   prachtige  muziek  en  de  hele  mooie  a  capella  zang  maken  dit  stuk  helemaal  af!  De  supersymmetrisch  geplaatste   lampen  versterken  het  wiskundige  element,  een  mooie  vondst.  Een  prachtige,  sobere  en  uitgebalanceerde   voorstelling.  Indrukwekkend!!  

Martin Pikard, 4  acteurs  die  in  een  sober  decor,  voortsdurend  van  personage  wisselden  om  de  levenswandel  van  twee   hoofdpersonen  uit  te  beelden.  Een  jongen  die  door  zijn  uitzonderlijke  begaafdheid  geen  aansluiting  had  bij  zijn   leeftijdgenoten.  Een  meisje  dat  gekweld  door  onzekerheid  de  spot  van  haar  vriendinnen  op  zich  afriep.   Ze  oefenden  aantrekkingskracht  op  elkaar  uit  doordat  ze  hun  afzondering  in  elkaar  herkenden.  Al  met  al  bleven   het  nogal  zonderlinge  personen.  Vooral  doordat  Mattia  verstoken  bleef  van  menselijke  reacties  werd  hij   onherkenbaar,  moeilijk  te  plaatsen.  Een  raadsel  dat  die  avond  niet  werd  opgelost.  Het  werd  niet  precies  duidelijk   wat  hem  dreef.  Door  gebrek  aan  initiatief  had  hij  geen  andere  keus  dan  zich  terug  te  trekken  in  zijn  eigen  wereld   om  geen  speelbal  te  worden  van  zijn  omgeving.  Toch  is  de  boodschap  wel  vergekomen.  Eenzaamheid  is   onontkoombaar.  Mensen  blijven  hoe  dan  ook  solitaire  wezens.  Hoe  aardig  mensen  elkaar  ook  vinden  ieder  gaat   uiteindelijk  zijns  weegs.  Wat  kan  ik  ermee?  Het  geven  is  een  uitvergroting  van  het  heersende  individualisme.  Het   illustreert  dat  mensen  ook  in  het  contact  met  anderen  op  zichzelf  blijven  aangewezen.  De  regisseuse  maakte   effectief  gebruik  van  de  beperkte  (decor)  middelen.  Ze  had  slechts  4  acteurs  en  een  sober  decor  tot  haar   beschikking.  Desondanks  kon  ik  me  in  de  verschillende  situaties  verplaatsen  doordat  de  acteurs  moeiteloos  van   rol  wisselden.  Naarmate  de  avond  vorderde  waren  de  acteurs  beter  te  verstaan.  Mogelijk  doordat  de  acteurs   gewend  raakten  aan  de  akoestiek  van  de  zaal  of  ik  gewend  raakte  aan  hun  stemmen.  

 

Anjo Schaap, Elke  voorstelling  weer  prijs  ik  me  gelukkig  dat  ik  me  heb  aangemeld  als  prille  toneelkijker.  Wat  een  prachtige   voorstelling.  Als  dit  echt  het  debuut  was  van  Laurence  Roothooft,  dan  voorspel  ik  haar  een  grootse  toekomst.   Wat  een  prachtige  Alice  zet  zij  neer.  Prachtig  verhaal  over  beschadigde  mensen.  Heel  herkenbaar  vanuit  mijn   beroepspraktijk  (studieadviseur  aan  de  TU-­‐Delft,  dus  veel  Mattia’s).  Het  ‘simpele’  toneelbeeld  met  vijf   tweezitsbankjes  werkte  boven  verwachting.  Moeiteloze  overgang  van  het  huis  van  Alice  naar  dat  van  Mattia.   Van  school  naar  universiteit  naar  ‘waar  dan  ook’.  Een  prima  vondst!  In  de  flyer  las  ik  dat  het  Parool  vermeldt:   ‘Toneelversie  Priemgetallen  is  beter  dan  het  boek’  Maar  ik  wil  toch  graag  in  de  kerstvakantie  het  boek  lezen.  Ik   ga  er  naar  op  zoek  in  mijn  vriendenkring.    

Jan Stoof, De  invloed  van  wat  in  iemands  jeugd  gebeurt  op  de  perceptie  van  nagenoeg  alles  daarna  –  gedurende  het  hele   verdere  leven-­‐  dat  lijkt  het  thema  te  zijn  van  deze  voorstelling.  Hoewel  het  in  mijn  ogen  soms  meer  gaat  over   generatie  verschillen  en  strijd  tussen  ouders  en  tieners-­‐  en  tieners  onderling,  volwassenen  onderling,  strijd  in   relaties.  Natuurlijk  is  er  een  voertuig  nodig,  een  verhaallijn  om  het  thema  in  uit  te  drukken.  Toch  heb  ik  de  kracht   van  die  lijn  in  relatie  tot  het  veronderstelde  thema  als  heel  wisselend  ervaren.  Dat  is  denk  ik  waarom  het  mij  ook   wisselend  boeide  en  raakte  …  of  zit  mijn  jeugdverhaal  er  onbewust  tussen?  Nee,  dat  is  niet  zo  ..  of  ben  ik  het  mij   ook  niet  bewust  >>  nee  dat  is  ook  niet  zo.  Van  dit  laatste  aspect  –  de  vraag  in  hoeverre  het  een  rol  speelt  of  je  in   je  leven  je  bewust  van  bent  van  de  invloed  van  je  jeugd-­‐  heb  ik  in  het  stuk  weinig  gemerkt,  terwijl  de  vraag  of  de   personages  zich  bewust  zijn  of  worden,  naarmate  ze  ouder  worden,  juist  zo’n  impact  kan  hebben  op  hoe  het   verder  gaat.  Of  ik  heb  het  niet  gezien,  dat  houd  ik  voor  mogelijk,  of  er  is  door  de  makers  en  de  regie  bewust  voor   gekozen  om  dit  te  laten  liggen  >>  dat  zou  me  nieuwsgierig  maken  naar  de  motivatie.  

  Martien Vogelezang, De  vier  spelers  zitten  al  op  het  toneel  als  het  publiek  de  zaal  binnen  komt.  Een  sober  ingerichte  toneelruimte,   vier  verschillende  tweezits-­‐bankjes,  een  kist,  wat  kleine  romel  bij  de  banken  en  op  de  achtergrond  een  grote  foto   van  een  landschap  met  een  diep-­‐perspectief.  Muziek  klinkt  zachtjes  op  de  achtergrond,  het  zaallicht  dooft.  Het   toneel  wordt  uitgelicht  en  het  meisje,  Alice  begint  te  vertellen.  Ze  vertelt  haar  verhaal  over  het  ski-­‐ongeluk  wat   de  rest  van  haar  leven  zal  blijven  doorwerken  in  een  stijf  been  en  een  heel  bijzondere  kijk  op  de  werkelijlkheid   en  de  mensen  in  haar  omgeving.  Daarna  begint  de  jongen  Mattia  zijn  eigen  verhaal  over  een  verjaarsvisite  en   zijn  achterlijke  zusje.  De  verhalen  worden  verder  ingevuld  door  de  andere  twee  spelers  die  een  wisselende  rol   daarin  spelen,  van  vader,  moeder,  vriendin  of  schoolkameraad.  Het  spel  is  heel  echt,  naturel,  bijna  zonder   moeite  leveren  de  acteurs  de  tekst  met  klein  gehouden  handelingen  op  het  toneel.  Het  is  het  verhaal  van  twee   opgroeiende  tieners  naar  volwassenheid  die  elkaar  herkennen  en  lijken  te  erkennen  als  buitenbeentjes,  best  wat   voor  elkaar  over  hebben,  maar  niet  echt  samen  tot  een  diepe  relatie  komen.  De  tekst  bestaat  uit  een  mengeling   van  monoloog-­‐interieur  aangevuld  met  tekst  van  medespelers.  Een  slimme  manier  om  het  wisselend  vertellers-­‐ perspectief  op  toneel  te  zetten  en  knap  en  met  een  lekker  tempo  gespeeld  door  deze  acteurs.  De  samenhang   van  de  tekst  is  daardoor  wel  wat  minimaal,  er  moet  zo  heel  erg  veel  verteld  worden,  dat  schrappen  in  de   gesproken  tekst  de  methode  lijkt  te  zijn  geweest  De  toevoeging  van  muziek  en  zang  door  de  acteurs  levert  een   heel  relaxte  afwisseling  in  sfeer  en  gevoel  op.  De  betekenis  van  de  muziek  gaat  niet  veel  verder  dan   sfeerbepalend,  ontspannen  in  contrast  met  de  steeds  aanwezige  op  de  voorgond,  dwingende  spanning  in  de   ontwikkeling  van  de  hoofdpersoon  Mattia.  Zijn  tegenspeler  Alice  komt  wat  minder  problematisch  over,  het   probleem  dat  ze  te  weinig  eet  of  zelfs  anorexia  heeft  komt  niet  echt  sterk  tot  uitdrukking  op  het  toneel  door  de   uitgeklede  of  ingekorte  tekst.  De  grote  aanwezigheid  van  deze  actrice  lijkt  dat  probleem  eigenlijk  ook  niet  toe  te   staan.  De  slim  en  schlemielerig  gespeelde  hoofdpersoon  Mattia  krijgt  daardoor  meer  diepgang.  Een  ingewikkled   thema  dat  fraai  in  efficiënte  teksten  en  met  mooi  spel  op  het  toneel  tot  werkelijkheid  wordt.    

Franca de Vries, Het  decor  bestaat  uit  een  aantal  bankjes,  eenvoudig  en  mooi,  werkt  verstillend  en  past  goed  bij  het  verstillende   spel  van  Alice  en  Mattia.  De  twee  andere  toneelspelers  hebben  verschillende  rollen,  waarin  ze  moeiteloos   schakelen  en  mooi  spelen.  Het  is  in  het  begin  even  wennen,  maar  daarna  valt  het  wisselen  eigenlijk  nauwelijks   op.  Zowel  Alice  als  Mattia  spelen  fantastisch  goed.  Ontroerend  om  te  zien  hoe  ze  in  hun  verlegenheid  en   onvermogen  vast  zitten.  Hoe  het  getraumatiseerd  zijn  invloed  heeft  op  hun  gevoel  en  contact  met  elkaar.  De   lichaamstaal  is  mooi  en  soms  indrukwekkend.  En  wat  zingt  Lotty  Helleman  mooi.  Ik  vind  de  muziek,  en  de   samenzang  een  mooie  toevoeging  aan  het  spel.  Een  boeiende  avond.    

Low yo yo stuff ~ Noord Nederlands toeel Anne-Mieke Akkermans, Het  genre  van  muziektheater  is  niet  echt  mijn  ding  bovendien  kan  ik  heel  slecht  tegen  harde  muziek,  daar  word   ik  letterlijk  beroerd  van.  Ik  denk  dat  het  in  zijn  soort  wel  een  goede  voorstelling  was,  maar  niet  voor  mij.  Wat  dat   betreft  kan  ik  geen  eerlijk  oordeel  geven.  Als  ik  echt  naar  mijn  waardering  kijk  kom  ik  op  een  3,  maar  dat  doet   geen  recht  aan  het  spel  van  Frank  Lammers.  

  Renée Besteman,

Droomtrip  met  Captain  Beefheart  en  zijn  Magic  Band  Soms  was  niet  duidelijk  wie  er  sprak;  was  het  de  stem  van   captain  Beefheart,  hoorden  we  God  of  was  het  Rikkie  zelf?  Het  was  van  geen  belang.  Door  de  weergaloze  tekst   van  Ko  van  den  Bosch,  de  door  merg  en  been  gaande  stem  van  Frank  Lammers  en  de  strak  maar  snoeihard   spelende  band  zit  je  zelf  ook  meteen  in  het  hoofd  van  Beefheart  en  trip  je  mee  met  het  ritme  van  de  muziek  en   met  alle  ups  en  downs  van  Rikkie.  Ik  was  ook  volledig  verkocht  na  de  voorstelling  c.q.  het  popconcert  van  vijf   kwartier  maar  kon  gelukkig,  in  tegenstelling  tot  Rikkie,  de  weg  naar  huis  weer  moeiteloos  terugvinden.  

Else Blom

Frank  Lammers  in  topvorm.  Als  je  nog  nooit  van  Captain  Beefheart  hebt  gehoord  en  dan  via  toneelkijkers  in  zo´n   voorstelling  wordt  gezet  vergaat  horen  en  zien  je  in  de  eerste  minuten  en  dan  wordt  je  meegezogen  in  dat  leven   van  die  Captain,  Frank  en  de  muzikanten.  Gave  voorstelling,  eentje  die  er  toe  doet!!!

Susan de Boer & Geertje van der Waaij,

Ik  kende  de  muziek  van  Captain  Beefheart  niet  en  de  kennismaking  viel  niet  mee.  Ik  hou  ook  niet  van  in  drank  en   drugs  gedrenkte  verhalen  over  psychedelische  ervaringen.  Kortom,  deze  voorstelling  is  aan  mij  niet  zo  besteed.    

Bertien Broekhans, Al  voor  de  deuren  van  de  zaal  open  gaan  blijkt  uit  de  gesprekjes  in  de  foyer  dat  kennis  en  emotie  bij  het   onderwerp  van  deze  voorstelling  –  Captain  Beefhart  –  een  grote,  zo  niet  doorslag  gevende  rol  zullen  spelen  bij   de  beleving  ervan.  Echte  fans  worden  gespot,  en  ook  onbevangenen  die  de  kennismaking  aangaan.  Ik  ken  de   muziek  uit  mijn  woongroep,  waar  ook  een  echte  fan  zijn  platen  grijs  draaide.  Eindeloos  was-­‐ie  op  zoek  naar   nieuwe  oude  opnamen.  Met  gitaar  in  de  hand  werden  daar  achter  het  bureau  hoogoplopende  discussies   gevoerd  over  of  een  cover  van  zijn  nummers  nu  wel  of  niet  mocht  of  kon.  Voor  zover  ik  me  kan  herinneren  heeft   mijn  huisgenoot  zich  er  niet  aangewaagd.  Frank  Lammers  en  de  anderen  van  het  NNT  doen  dat  met  verve  en  ze   hoeven  zich  er  niet  voor  te  schamen.  Ze  produceren  meer  lawaai  dan  de  theaterzaal  aankan  –  het  is  niet  echt   een  poppodium  –  en  maken  minder  rotzooi  dan  we  van  Ko  van  den  Bosch  gewend  zijn.  Beide  kan  je  betreuren  ...   maar  daar  is  verder  weinig  aanleiding  toe.  Een  maniak  –  Ricky  Black  –  is  op  zoek  naar  het  ontbrekende  album,   dat  alle  waanzinnigheid  van  de  muziek  en  het  leven  van  CB  zal  verklaren.  Daarbij  produceert  hij  veel  tekst:   briljant,  hallucinerend,  ongrijpbaar,  en  prachtig.  Als  het  onbegrepen  blijft  is  dat  helemaal  niet  erg,  lijkt  me.   Ondertussen  manouvreert  hij  zich  door  het  leven  en  over  het  toneel,  van  microfoon  naar  draaitafel.  Als  CB  een   mythe  was,  dan  is  dat  in  deze  voorstelling  goed  overgebracht.  

  Paula Deurloo-Siblesz, Fantastisch,  helemaal  terug  naar  de  60/70ties.  Wat  een  muziek.  En  wat  een  spel  van  Frank  Lammers!  Wat  mij   betreft  geven  jullie  hem  de  Publieksprijs  voor  dit  jaar!  Ook  hier  zie  je,  dat  je  een  stuk  niet  alleen  op  “Tekst”  kunt   recenseren.  En  hoewel  Lammers  dit  stuk  zo’n  beetje  in  zijn  eentje  draagt  –  vanuit  z’n  rolstoel  valt  dit  wonderlijk   genoeg  nog  veel  meer  op  -­‐  ,  The  Magic  Band  is  onvoorstelbaar  onmisbaar  in  dit  geheel.  Dat  er  in  het  stuk  naar   iets  gezocht  wordt,  is  duidelijk.  Maar  waarnaar  blijft  prettig  onduidelijk.  Intussen  voel  je  de  gedrevenheid  steeds   groter  worden.  Een  funktioneel  rommelige  vormgeving  sluit  hier  prima  bij  aan.  Ode  aan  de  regie,  die  hier  een   idee,  een  luchtspiegeling  toch  maar  vorm  geeft,  of  op  z’n  minst  probeert  te  geven.  Juist  dat  laatste  maakt  het   geloofwaardig  sympathiek.  Hulde  aan  Lammers  voor  deze  inzet  en  vertolking!  

Joke Feitsma,

Low  Yo  Yo  Stuff  van  het  NNT  met  Frank  Lammers  is  echt  een  voorstelling  voor  liefhebbers.  Als  leek  op  het  gebied   van  het  leven  van  Captain  Beefheart  was  het  voor  mij  moeilijk  vat  op  de  inhoud  van  de  voorstelling  te  krijgen   maar  het  spel  van  Frank  Lammers  maakte  daarin  veel  goed.  Het  rommelige  decor  was  wellicht  een  vertaling  van   de  rommelige  geest  van  de  hoofdpersoon.  Als  je,  zoals  ik,  geen  fan  bent  van  het  soort  muziek  dat  de  band   speelde  (dat  met  verve  de  nummers  van  Beafheart  bracht),  is  de  voorstelling  een  lange  zit.  

  Derk Hazekamp, Een  psycho-­‐weirdo-­‐trip  door  de  geest  van  Captain  Beefhart,  omlijst  met  een  flinke  partij  (iets  te  harde)  live   muziek.  Op  zoek  naar  het  missing  album  graaft  de  ultieme  Beefhart  fan  in  het  hoofd  van  de  muzikant.  In  het   museale  decor,  met  memorabilia,  kunstwerken  en  bewegende  robots  komen  we  tijdens  deze  poëtische   muziekvoorstelling  niet  echt  veel  verder,  behalve  dan  het  idee  dan  Don  van  Vliet  een  op  z’n  minst  interessant   personage  uit  de  muziekgeschiedenis  is  geweest.    

Marijke de Jong, Voordat  ik  deze  voorstelling  gezien  had,  had  ik  nog  nooit  van  Captain  Beefheart  gehoord.  In  1973  was  ik  17  jaar,   woonde  nog  niet  in  Amsterdam  maar  in  het  dorp  Scheveningen,  dus  niet  onbegrijpelijk  dat  het  aan  mij  voorbij  is   gegaan.  Maar  dat  ik  de  muziek  zeer  te  pruimen  vond,  was  vooral  aan  het  uitstekende  spel  van  de  band  te   danken.  Je  werd  meegenomen  in  een  soort  psychedelische  trip  van  een  fan  van  de  Captain.  Frank  Lammers   speelde  die  fan  gelovenswaardig,  ok,  maar  ik  vond  hem  toch  niet  echt  heel  sterk.  Ondanks  dat  de  voorstelling   me  niet  verveelde,  had  ik  het  op  een  gegeven  moment  wel  gezien,  omdat  het  allemaal  een  beetje  hetzelfde   bleef.  Erg  leuk  vond  ik  overigens  de  inleiding  in  de  vorm  van  een  quiz!  Heel  leuk  gedaan.  

Brigitte van Mulken, Zonder  de  rest  van  de  voorstelling  tekort  te  willen  doen  is  het  mooiste  onderdeel  toch  zonder  twijfel  de  tekst.   Pure  poëzie,  geschreven  door  Ko  van  den  Bosch,  die  ook  tekent  voor  de  regie  en  het  toneelbeeld.  Als  je  heel   even  niet  oplet  heb  je  weer  een  heel  mooi  stuk  tekst  gemist.  Wat  een  prachtige  taal!!!  Deze  heerlijke   voorstelling  bevat  nog  veel  meer  moois.  De  muziek,  die  ik  helemaal  niet  kende  -­‐  ik  wist  niets  van  Captain   Beefheart  -­‐  is  te  gek  en  wordt  op  een  fantastische  manier  uitgevoerd  door  beroepsmusici.  En  dan  Frank   Lammers.  Als  fan,  geboren  in  het  hoofd  van  zijn  idool,  is  hij  constant  dronken  en/of  stoned  en  hij  hallucineert   aan  een  stuk  door.  De  bijbehorende  motoriek  completeert  het  geheel.  De  enorme  hoeveelheid  tekst  komt  er   moeiteloos  uit  en  zingen  kan  hij  ook  al  (is  hij,  samen  met  de  Magic  Band,  soms  beter  dan  de  echte  Captain   Beefheart?  Het  zou  zo  maar  kunnen).  Humor,  een  mooi  en  functioneel  decor  en  een  geweldige  chaos  zijn  een   ode  aan  de  fantasie.  Ook  het  projecteren  van  de  songteksten  op  een  plank  kon  ik  erg  waarderen,  dit  helpt  als  de   gezongen  teksten  niet  altijd  even  verstaanbaar  zijn.  Verder  nog  een  bonuspunt  voor  de  inleiding  in  de  vorm  van   een  quiz.  Met  veel  humor  en  gezelligheid  wordt  hier  op  een  speelse  manier  duiding  gegeven  over  de   voorstelling.  Een  heerlijke  voorstelling!  

Martien Vogelezang, Deze  Captain  Beefheart  voorstelling  drijft  op  de  prestaties  van  die  echt  heel  muzikale  5-­‐koppige  band  verbonden   door  de  monologen  gesproken  en  gezongen  van  Frank  Lammers.  De  muziek  zit  goed  in  elkaar  zijnde  elektronisch   gemanipuleerde  enorme  teringherrie  uit  de  jaren  70,  wat  direct  tot  muzikaal  monument  mag  worden  verheven,   echter  als  de  gehoofddekselde  muzikanten  geen  muziek  maken  is  hun  aanwezigheid  op  toneel  ook  0,00.   Lammers  weet  met  zijn  onnavolgbaar  hallucinerende  teksten,  poëzie,  zang  en  acteertalent  de  spanning  en   aandacht  vast  te  houden.  Komt  op  als  de  MS-­‐patient  die  Beefheart-­‐bedenker  Don  Van  Vliet  aan  het  einde  van   zijn  leven  geweest  moet  zijn,  schildert  de  grote  panelen  met  over-­‐expressionistische  gebaren  en  kleuren  en  weet   intussen  duidelijk  te  maken  dat  hij  als  FAN  “opgesloten  is  in  de  totale  vrijheid”  die  Captain  Beefheart  heeft   gecreëerd  en  daar  in  ook  nog  eens  “totaal  de  weg  kwijt  is  geraakt”.  Beefheart  en  Zappa  die  “niet  leuk  gevonden   willen  worden”  maar  wel  “the  biggest  thing  is  the  absent  mind”  vertegenwoordigen.  Een  bijzondere  en  zeer   persoonlijke  ervaring:  gelukkig  heb  ik  Captain  Beefheart  alle  voorgaande  jaren  gemist,  maar  had  deze   voorstelling  toch  weer  niet  willen  mislopen.    

Stella Maris ~ Jakop Ahlbom Renée Besteman, De  reis  met  de  Stella  Maris  Jakop  Ahlbom  en  Silke  Hundertmark  nemen  ons  mee  op  reis  naar  hun  universum.  We   zijn  deelgenoot  van  hun  vrolijke,  beklemmende,  gewelddadige  maar  ook  weer  liefdevolle  samenzijn.  Hun   universum  is  dat  van  de  mens  die  op  pad  gaat  en  wat  hij  of  zij  daarbij  tegenkomt,  niet  uit  de  weg  gaat,  of  anders   gezegd  de  weg  van  de  mens.  Licht,  speels  en  ontroerend  is  de  voorstelling,  die  een  uur  duurt,  maar  nog  lang   nagalmt.  Het  openingsbeeld  vergeet  ik  nooit  meer.  Wat  een  feest  dat  die  schitterende  voorstelling  nu  opnieuw   wordt  gespeeld  en  kan  worden  gezien.    

Else Blom,

Het  deed  mij  genoegen  dat  de  directeur  van  het  Theater  aan  het  Spui  bij  zijn  inleidende  interview  met  Jakop   Ahlbom  hem  nog  maar  eens  vroeg  uit  te  leggen,  wat  mime  eigenlijk  inhoudt.  Net  als  hij  ben  ik  daar  ook  nog   steeds  niet  achter.  Waar  komt  zo’n  voorstelling  vandaan?  Waar  wil  de  voorstelling  naar  toe?  Het  enige  dat   duidelijk  wordt  is  dat  Jakop  en  zijn  partner  op  een  ongelofelijk  knappe  manier  ons  een  onderhoudende  avond   kunnen  voorzetten.  Zeker  geschikt  voor  cruise  schepen  van  een  zeker  niveau,  waar  altijd  behoefte  is  aan  acts   waarin  de  taal  geen  rol  speelt.  Je  kunt  deze  variant  van  woordloos  theater  inderdaad  geen  ballet  noemen,  de   vaardigheden  van  de  executanten  zijn  wel  vergelijkbaar  met  die  van  dansers,  maar  anders  –  dus  laten  we  dit   soort  werk  maar  als  mime  kenmerken.  Na  inmiddels  een  aantal  voorstellingen  van  Jakop  Ahlbom  gezien  te   hebben,  wil  ik  mij  wel  een  liefhebber  van  zijn  producties  noemen.  Eigenlijk  kun  je  er  echter  geen  kant  mee  heen.   Hoe  moet  je  dit  tot  je  AOW  volhouden?  Gelukkig  stelt  Jakop  Ahlbom  zich  dit  soort  kleinburgerlijke  vragen  niet  en   laat  hij  zien,  wat  in  hem  zit  en  naar  buiten  wil.  Mooi  dat  dit  soort  mensen  bestaan.      

Susan de Boer & Geertje van der Waaij,

We  zien  een  stel,  een  man  en  een  vrouw,  verwikkeld  in  een  relatie.  De  relatie  verloopt  stormachtig  en   gewelddadig  en  de  man  en  de  vrouw  gaan  uit  elkaar.  Hilarisch  was  het  begin,  waarin  de  twee  zich  klaarmaken   voor  een  werkdag  en  zo  goed  op  elkaar  zijn  ingespeeld,  dat  ze  elkaar  beurtelings  kunnen  ‘helpen’.  Daarna  wordt   het  grimmiger.  De  vrouw  vraagt  teveel  aandacht,  de  man  wil  bezig  zijn  met  zijn  wekkertjes  (ook  erg  leuk)  en  niet   met  haar.  Hij  slaat  haar.  Dat  markeert  de  omslag.  Er  komen  derden  in  het  spel.  Even  lijkt  het  goed  te  komen,   maar  het  lukt  niet  meer  en  dat  is  het  einde.  Dat  is  wel  jammer,  zo’n  einde,  een  beetje  een  domper.    

Bertien Broekhans, Stella  Maris  is  een  duet  van  een  man  en  een  vrouw  tegelijkertijd  met  en  zonder  elkaar  willen  leven.  De   choreografie  wordt  bepaald  door  deuren  en  zitmeubelen.  Op  het  toneel  een  alledaagse  tafereel,  met  een  tafel   met  stoelen  en  wat  kasten  die  van  alles  blijken  te  herbergen.  Degenen  die  al  eerder  voorstellingen  van  Jakop   Ahlbom  hebben  gezien  weten  dat  dergelijke  atributen  goochelarij  beloven.  De  voorstelling  begint  met  een   sprookjesachtig  tafereel  waarin  een  man  en  een  vrouw  afzonderlijk  de  zwaartekracht  en  de  logika  tarten.  Dat   idilische  beeld  wordt  echter  afgesloten  met  het  geluid  van  een  vlieg.  U  weet  wel,  zo  eentje  waar  je  je  op  een   gegeven  moment  aan  gaat  irriteren  als  hij  rond  je  hoofd  blijft  zoemen.  Jakop  speelt  samen  met  zijn  vrouw,  Silke   Hundertmark,  een  man  en  een  vrouw  die  elkaar  verleiden,  verzorgen,  vervelen,  hebben  lief,  irriteren  en   bevechten.  Of  strijden  ze  met  zichzelf?  Het  thema  is  waarschijnlijk  zo  oud  als  de  toneelgeschiedenis,  de  mime  en   magie  zijn  van  Ahlbom;  misschien  zijn  ze  wel  zijn  antwoord  op  de  vraag  waarom  langdurige  liefdes  relaties   kunnen  standhouden.  Wat  je  het  ene  moment  doet  lachen,  is  tegelijkertijd  diep  ontroerend  of  ontgoochelend.  In   beeldend  en  fysiek  mime  theater  maken  ze  van  de  eenvoudigste  dingen  in  het  leven  iets  raars,  op  een  uiterst   precieze  en  beheerste  manier  die  we  ook  van  de  voorstellingen  kennen  die  Ahlbom  hierna  heeft  gemaakt.  Stella   Maris  was  zijn  eersteling.  De  man-­‐vrouw  beelden  die  hierin  worden  neergezet  zijn  schrijnend  rolbevestigend.  De   tragiek  van  hun  relatie,  het  onvermogen  om  bij  elkaar  te  komen  en  de  eenzaamheid  die  dat  onvermijdelijk   meebrengt  worden  steeds  duidelijker  uitgespeeld,  naar  mate  de  voorstelling  vordert.  Als  toeschouwer  wordt  je   met  de  vraag  geconfronteerd  of  het  allemaal  niet  te  expliciet  en  te  banaal  is.  Wat  mij  betreft  mag  er  wel  wat   meer  aan  de  verbeelding  van  de  kijker  worden  overgelaten;  ik  verlaat  liever  met  meer  vragen  dan  antwoorden   de  zaal.  Wat  dat  betreft  doet  het  latere  werk  van  Ahlbom  meer  recht  dan  deze  eersteling,  waarin  veel   ingredienten  herkenbaar  zijn  die  voldoende  stof  voor  een  hele  voorstelling  zouden  kunnen  bieden.  

Joke Feitsma,

Aantrekken  –  afstoten,  samen  –  alleen,  dat  zijn  in  Stella  Maris  van  Jakob  Ahlbom  de  thema’s  waar  het  om  draait.   In  een  combinatie  van  dans,  acrobatiek,  mime  en  illusie  vertellen  Jakob  Ahlbom  en  zijn  vrouw  Silke  Hundertmark   het  verhaal  van  een  stel  dat  naar  elkaar  hunkert,  veiligheid  zoekt  bij  elkaar  maar  dat  ook  niet  aan  kan  en  ieder   weer  terug  kruipt  in  zijn  eigen  wereld.  De  voorstelling  is  speels  en  ontroerend,  de  bewegingen  zijn  dikwijls   hilarisch.  Jakob  en  Silke  zijn  goed  op  elkaar  ingespeeld,  wat  ook  wel  moet  bij  de  halsbrekende  toeren  die  ze  soms   uithalen.  Het  decor  is  doetreffend,  de  dansers  weten  op  fantasievolle  manier  hun  capriolen  uit  te  halen  op  het   meubilair.  Attributen  krijgen  een  eigen  rol,  zoals  wekkers  en  kettingen.  Heeft  de  stomme  film  nog  geschreven   teksten  tussendoor,  bij  Ahlbom  is  dat  niet  nodig,  zijn  voorstelling  isvoldoende  verhalend  maar  geeft  ook  een   prettige  ruimte  voor  verbeelding.    

Derk Hazekamp, Stella  Maris  in  reprise,  12  jaar  later.  Leuk  om  het  “oerwerk”  van  Ahlbom  alsnog  te  kunnen  zien.  En,  de  recente   voorstellingen  in  gedachten,  leuk  om  te  zien  hoe  in  dat  vroege  werk  alle  kenmerkende  elementen  al  aanwezig   zijn.  Maar  door  juist  die  kennis  van  het  recente  werk,  komt  Stella  Maris  in  deze  reprise  soms  wat  gedateerd  over.   Het  blijft  ondanks  dat  een  onderhoudend  stuk,  prima  vormgegeven  en  met  goed  spel  van  Ahlbom  en   Hundertmark.    

Gerrit Jol, Stella  Maris  was  het  eerste  stuk  van  Ahlbom.  Die  voorstelling  pas  te  zien,  nadat  je  al  eerder  de  Architect,   Innenschau  en  Vielfalt  hebt  gezien,  valt  allereerst  de  enorme  progressie  van  de  latere  stukken  op,  maar  ook  dat   alle  elementen  die  zo  kenmerkend  zijn  voor  die  latere  stukken  in  essentie  al  aanwezig  zijn.  Mime,  dans,  illusie   met  een  nadruk  op  dat  laatste.  Zinderende  theaterstukken,  die  nieuwsgiering  maken,  naar  wast  nog  komen  gaat    

Janie Kropman, Knap  hoe  je  zonder  woorden,  dus  met  mime  en  geluid  een  aparte  wereld  zichtbaar  maakt  op  toneel.   Hun  relatie  is  broodnodig  maar  ook  verstikkend.  Hun  eigenaardigheden  worden  gebruikt  om  elkaars   menselijkheid  te  tonen,  en  die  eigenaardigheden  zijn  soms  een  struikelblok  en  ook  weer  bindende  factor  in  de   relatie.  Erg  knap  gespeeld,  perfecte  timing,  een  plezier  om  naar  te  kijken!  De  scene  met  de  “poppen”is   weergaloos!  Ben  benieuwd  naar  “Lebensraum”!    

Anjo Schaap, Eigenlijk  had  ik  me  erg  verheugd  op  de  voorstelling  ‘Slappe  was’  van  Theatergroep  Carver.  Maar  ik  had  al  eerder   in  de  krant  gelezen  dat  deze  voorstelling  was  teruggetrokken.  Een  lichte  teleurstelling  was  dat  wel….   In  plaats  daarvan  speelde  Jakop  Ahlbom  een  reprise  van  de  voorstelling  Stella  Maris.  Ik  had  nog  niet  eerder  een   voorstelling  gezien  van  Ahlbom,  wat  volgens  mijn  dochter  een  ernstig  tekort  was  in  mijn  theatrale  opvoeding.   Maar  wat  genoot  ik  van  deze  eerste  kennismaking.  Wat  een  vaart,  wat  een  energie!  De  grapjes  in  het  decor   waren  natuurlijk  ook  nieuw  voor  mij:  muur  wordt  deur  wordt  raam  wordt  muur….  Heerlijk,  wat  een  mooie   manier  om  het  nieuwe  jaar  te  beginnen.  Ik  heb  genoten  en  verheug  me  op  de  volgende  voorstelling  van  Jakop   Ahlbom  in  april.    

Decemberhonger ~ TG STAN i.s.m. NT Gent Anne-Mieke Akkermans, Vooraf  is  er  een  inleiding  van  Tom  Blokdijk  die  vertelt  dat  Sara  de  Roo  en  Stefan  van  Watermeulen,  samen   afgestudeerd  zijn  in  Antwerpen.  Sara  is  vooral  gevormd  door  de  speelwijze  van  Discordia,  dat  zich  richt  op  de   kleine  zaal  en  dat  wars  is  van  het  ingeleefd  spelen.  Stefan  gaat  in  zijn  toneelpraktijk  meer  uit  van  het  inlevend   spel  en  speelt  in  grote-­‐zaal  producties.  In  2001  hebben  ze  samen  gespeeld  in  Lucia  Smelt,  een  tekst  geschreven   door  Oscar  van  den  Boogaard.  In  dat  stuk  zijn  ze  een  toneelspelend  paar  dat  met  elkaar  de  confrontatie  aangaat.   Opvattingen  over  toneelspel  zijn  daarvan  een  onderdeel.  Het  stuk  eindigt  dat  ze  de  relatie  opbreken.  Dit  stuk,   decemberhonger  is  een  soort  vervolg.  De  titel  is  ontleend  aan  een  citaat  uit  Titan,  een  roman  van  Jean  Paul.  “De   decemberhonger  drijft  de  edelman  naar  de  laagvlaktes,  niet  om  de  verveling  te  ontvluchten  maar  slechts  uit   verlangen  naar  een  ander,  omdat  hun  tijdsbesteding  juist  uit  de  onderbreking  en  afwisseling  van  hun  verveling   ontstaat.”  De  toneelvloer  is  bedekt  met  verhuisdozen,  het  definitieve  vertrek  heeft  niet  plaats  gevonden.  Het  is   of  de  relatie  zich  in  een  soort  tussenfase  bevindt.  Ze  ervaren  hun  huwelijk  als  een  mislukte  scheiding.  Hij  heeft   een  jongere  speelster  mee  naar  huis  genomen  na  een  brand  in  het  theater  zegt  hij.  Door  haar  aanwezigheid   komen  herinneringen  boven  aan  hun  eigen  leven  toen  ze  op  die  leeftijd  waren.  Het  maakt  ook  dat  ze  terugkijken   op  hun  leven  en  hun  verhouding  tot  elkaar  en  de  toestand  waarin  ze  verzeild  zijn  geraakt.  Ze  dwingen  elkaar  tot   een  uitspraak  over  hoe  ze  zich  nu  tot  elkaar  verhouden.  De  confrontaties  tussen  de  personages  worden  op  een   boeiende  manier  neergezet.  Door  de  inleiding  was  ik  meer  gespitst  op  de  manier  van  spelen.  

Susan de Boer & Geertje van der Waaij, Een  man  in  lederhosen  ligt  te  telefoneren  met  geliefden  van  wie  kennelijk  net  afscheid  heeft  genomen.  Zij  vrouw   /  vriendin  komt  thuis  van  het  theater,  dat  is  afgebrand.  Zij  heeft  haar  studente  meegenomen.  Ze  speelden   samen  in  een  toneelstuk  en  hebben  hun  kostuums  nog  aan.  De  studente  gaat  douchen  en  tussen  de  man  en  de   vrouw  ontstaat  een  gesprek  dat  bij  mij  de  indruk  wekte  of  ze  het  speciaal  voor  het  publiek  zo  voeren.  Je  hebt  van   die  stellen.  Die  spelen  alsmaar  toneel.  Het  is  wel  amusant  en  ze  houden  de  aandacht  vast,  maar  je  krijgt  toch  het   gevoel  dat  het  niet  helemaal  echt  is.  Dat  is  natuurlijk  ook  niet  zo,  het  is  toneel.  De  studente  komt  ook  op  –  een   van  de  mooiste  zinnen  vond  ik:  ze  krijgt  van  ons  bijvoorbeeld  de  opdracht:  kom  op  in  een  hoepelrok  met  een  bad   –  en  zij  blijkt  een  verhouding  te  hebben  of  te  willen  met  de  man.  De  man  en  de  vrouw  hebben  een  zogenoemd   open  huwelijk.  Hij  mag  ook  gaan,  maar  zij  heeft  liever  dat  hij  blijft  en  dus  blijft  hij.  Het  maakt  niet  zoveel  uit,  zei   in  de  nabespreking  iemand,  ze  houden  zich  aan  andere  regels  maar  er  zijn  gewoon  regels.  Spelen  met  toneel  en   werkelijkheid  en  verwijzen  naar  het  toneelstuk  waarin  ze  aan  het  spelen  zijn  en  ook  toneelspelen  dat  ze  een  stel   zijn  dat  toneelspeelt.  Duizelingwekkend  en  boeiend  tot  het  eind.

Bertien Broekhans,

Decemberhonger  wordt  gespeeld  in  het  publiek  en  met  medewerking  van  het  publiek,  dat  af  en  toe  wat   attributen  en  decorstukken  vasthoudt  en  daarop  wordt  aangekeken.  Ze/we  bewegen  ons  in  een  decor  van   anoniem  en  verplaatsbare  ‘meubelstukken’  (de  wc  valt  daar  voor  het  gemak  ook  onder);  een  decor  als  een   kijkdoos  of  maquette  waarin  alles  verplaatst  kan  worden  en  waarin  gezet  kan  worden  op  een  vloer  van   verhuisdozen.  In  dit  witte,  steriele  decor  dat  ontdaan  is  van  persoonlijke  geschiedenissen  die  een  10jarige  relatie   wel  gehad  moet  hebben,  ontmoeten  twee  ex-­‐en  elkaar  weer.  Hun  leerlinge/maitresse  is  er  net  als  het  publiek   ooggetuige  van.  Ex-­‐en  is  een  begrip  dat  volgens  Stefan  van  de  Watermeulen  niet  bestaat:  je  houdt  van  elkaar  of   je  houdt  niet  van  elkaar.  En  deze  mensen  houden  van  elkaar,  ze  verlangen  en  zoeken  vrijheid  en  respect.  En   hebben  prachtige  teksten  om  dat  met  elkaar  te  bediscussieren.  

Hubert Coenen, Genoten  van  deze  leuke,  lichtvoetige  productie.  Het  was  heel  tekstueel,  maar  met  verve  en  drama  gebracht,  ook   liet  men  de  mimiek  vaak  een  hoop  werk  doen,  wat  het  spektakel  nog  smeuiiger  maakte.  Daarbij  ook  nog  eens   een  verrassend  gebruik  van  rekwisieten,  wat  het  geheel  ook  nog  eens  verlevendigde.  De  teksten  waren  met   psychologisch  inzicht  in  verhoudingen  tussen  mensen  geschreven,  en  dat  had  ook  een  zwaarder  op  de  hand   zijnde  voorstelling  kunnen  geven.  Gelukkig  waren  de  spelers  in  staat  door  gebruik  ook  van  al  hun  hulpmiddelen   om  dit  te  voorkomen,  zonder  oppervlakkig  te  worden.  

Paula Deurloo-Siblesz,

Wat  een  wonderlijk  stuk.  Maar  heerlijk  meeslepend.  Een  man,  een  vrouw,  samen  een  stel  …  Maar  daarmee   zeker  niet  kiezend  voor  beslotenheid  of  vastigheid.  Een  derde,  een  meisje  nog,  dat  hier  doorheen  wandelt  …  De   acteurs  geven  de  indruk  zichzelf  te  spelen.  De  verwijzingen  naar  hun  verschillende  toneelopleidingen  lijken  dit  te   onderstrepen.  Hun  spel,  hun  boodschap:  wat  kan  een  stel  hebben  wanneer  het  deze  vraag  zelf  uitlokt?  b.v.  Wat   voor  effect  heeft  de  komst  van  een  –  uitgenodigde  –  derde?  In  een  geestig  en  zeer  beweeglijk  decor  mogen  wij   hen  volgen.  Tot  op  de  huid.  Welke  keuzes  maken  zij,  elk  van  de  drie,  soms?   En  hoe  voelt  dat  bij  ons  zelf,  de  toeschouwers?  Die  ons  in  ons  privé  bestaan  natuurlijk  met  dezelfde  vragen   moeten  zien  te  verhouden.  Geestig  gespeeld.  En  met  verve  en  snelheid,  geen  geaarzel,  dan  maar  liever  de  gok   gewaagd!  In  een  inventief  beweeglijk  decor.  Wat  een  vondst!,  zowel  die  huishoudelijke  inboedel  als  de  vloer.   Een  prettig  uitdagend  stuk,  geheel  op  eigen  toer  gespeeld.    

Joke Feitsma, Decemberhonger  is  een  vervolgstuk  van  Oscar  van  den  Boogaard  op  ‘Lucia  Smelt’  uit  2001.  Daarin  staat  de   relatie  van  Sara  en  Steven  onder  vuur  maar  uiteindelijk  zijn  ze  toch  weer  bij  elkaar.  Nu  is  het  tien  jaar  later  en   het  stel  denkt  hun  relatie  in  tact  te  kunnen  houden  door  elkaar  alle  vrijheid  te  gunnen.  Steven  is  net  terug  van   een  reis  vol  avontuurtjes  wanneer  Sara  thuiskomt  met  een  leerlinge  van  hen  beiden  (Maya  Sannen).  De  intentie   van  een  open  relatie  blijkt  op  emotioneel  vlak  toch  flink  onder  druk  te  staan.  De  jonge  leerlinge  werkt  hierin  als   een  katalisator.  Prachtig  spel  van  Sara  de  Roo  den  Steven  Watermeulen.  Het  stuk  heeft  soms  iets  karikaturaals.   Dat  wordt  mede  veroorzaakt  door  het  taalgebruik,  soms  wat  overacting  en  het  directe  contact  met  het  publiek.   De  opstelling  van  het  speelvlak  met  aan  twee  zijden  een  tribune  met  publiek  maakt  de  grens  tussen  acteurs  en   publiek  flinterdun.  Meer  indruk  dan  het  verhaal  maakt  het  toneelbeeld:  B-­‐architecten  hebben  een  verrassende   constructie  gecrëerd.  Bestaat  het  decor  aanvankelijk  uit  uitgevouwen  verhuisdozen  op  de  grond,  later  komen   daaronder  als  stukken  uit  een  kinderpuzzel  interieurdelen  tevoorschijn.  Eerst  blijven  ze  liggen  in  het  platte  vlak,   wat  hilarische  momenten  oplevert  wanneer  de  acteurs  liggend  op  de  grond  gaan  fietsen  of  eten  koken.  Later   sjouwen  de  acteurs  met  de  grote  panelen  rond  en  uiteindelijk  ontstaat  een  3  dimensionaal  interieur.   Decemberhonger  is  een  stuk  dat  met  plezier  wordt  gespeeld  en  waar  ik  met  plezier  naar  heb  gekeken.  

Derk Hazekamp,

Het  verhaal  van  twee  acteurs  in  een  open  relatie,  die  soms  wat  teveel  vrijheid  nemen.  Hoe  ga  je  daar  mee  om,   hoe  principieel  hou  je  vast  aan  de  onderlinge  afspraak  van  vrijheid.  Komt  met  het  ouder  worden  uiteindelijk  toch   niet  een  klassiek  huisje-­‐boompje-­‐beestje  wens.  Binnen  dat  gegeven  wordt  door  NTGent  een  voorstelling   neergezet  die  zeker  onderhoudend  is,  prachtig  vormgegeven  (doe  mij  ook  zo’n  flexibel  huis),  geweldig  gespeeld,   maar  uiteindelijk  niet  heel  veel  stof  tot  veelvuldig  reflecteren  opleverde.  Nu  hoeft  natuurlijk  niet  elk  stuk   diepgaand,  moralistisch  of  levensvragen  oproepend  te  zijn,  maar  een  scheutje  van  die  saus  had  in  dit  geval  net   dat  beetje  extra  gegeven.    

Gerrit Jol, De  inleiding  van  de  makkelijk  pratende  Tom  Blokdijk,  een  dramaturg,  die  ook  als  schrijver  voor  NT  Gent  heeft   gewerkt  en  de  groep  en  hun  Vlaamse  roots  erg  goed  kent,  was  even  vermakelijk  als  informatief:  bijna  een  extra   theatervoorstelling.  Die  inleiding  legt  echter  ook  de  zwakke  plek  van  de  voorstelling  bloot,  de  opmerkingen  over   toneelspelen,  en  acteren  en  lesgeven  en  de  kennis  dat  alle  drie  acteurs  van  Dora  van  der  Groen  les  hebben   gehad.  Dat  maakt  het  een  beetje  een  voorstelling  voor  insiders,  die  kennis  nmoeten  hebben  van  het  Vlaamse   toneel.  Om  het  nog  wat  ingewikkelder  te  maken  is  het  stuk  een  vervolg  van  een  10  jaar  ouder  stuk  over   huwelijks  perikelen.  De  man  en  vrouw  hebben  nu  echter  gezelschap  gekregen  van  een  jongere  actrice,  die  leas   heeft  gead  van  zowel  de  man  als  de  vrouw.  Desondanks  blijft  er  erg  veel  te  genieten  over  flitsende  dialogen  over   relatie  zin  en  onzin.    

Marijke de Jong,

Ontrouw  is  noodzakelijk  om  een  relatie  fris  te  houden.  En  dat  hoeft  niet  persé  met  de  tegenovergestelde  sekse   en  het  kan  ook  een  driehoeksverhouding  zijn.  Daar  lijkt  Decemberhonger  over  te  gaan.  Het  publiek  zit  aan   weerszijden  op  de  tribune,  alsof  het  naar  een  (boks?)wedstrijd  kijkt.  Van  een  echte  strijd  tussen  de  man  en  het   vrouw  om  de  gunst  van  het  meisje  (de  jeugd)  komt  het  echter  niet.  De  vloer  bestaat  uit  verhuisdozen  en  de   locatie,  wordt  als  een  strip  in  elkaar  gezet  met  getekende  hulpstukken.  Een  vondst  die  er  erg  leuk  uitziet,  maar   eigenlijk  inhoudelijk  weinig  toevoegt.  De  voorstelling  zit  vol  interessante  ingrediënten,  maar  ondanks  het  goede   spel  van  alle  drie  de  acteurs  vond  ik  het  echt  niet  erg  spannend.  

Janie Kropman,

Genoten!  Actueel  vraagstuk:  hoe  gaan  we  om  met  liefde,  monogamie,  gevoelens  enz.  Dilemma’s  die  herkenbaar   zijn.  Het  af  en  toe  betrekken  van  het  publiek  is  leuk,  maakt  het  geheel  wat  luchtiger.  Decor  was  weergaloos,  zo   eenvoudig  en  toch  zo  functioneel!  De  inleiding  vooraf  was  uitgebreid  maar  gaf  een  goed  inzicht  in  het  ontstaan   van  het  stuk  en  dat  voegde  veel  toe  aan  hoe  ik  het  stuk  waardeerde.   Ik  hoop  dat  de  inktvissoep  na  afloop  nog  heeft  gesmaakt…  

Brigitte van Mulken, Dit  stuk  is  een  hele  originele  benadering  van  een  open  relatie.  Met  veel  humor  wordt  hier  getoond  dat  je  ook  in   zo’n  open  relatie  behoorlijk  gevangen  kunt  zitten.  Gedegen  acteerwerk  en  veel  contact  met  de  zaal  –  de  vierde   wand  is  hier  nauwelijks  aanwezig  –  zorgen  voor  een  heel  plezierige  en  bijzondere  voorstelling,  die  nergens  inzakt   en  steeds  onverwachte  wendingen  heeft.  Eigenlijk  kan  ik  maar  één  minpunt  bedenken,  en  dat  waren  de   tribunes.  Het  idee  was  prima,  maar  ze  zaten  zo  slecht  dat  ik  de  volgende  dag  nog  pijnlijk  aan  de  voorstelling   werd  herinnerd.  Nooit  meer  doen,  iedereen  liep  erover  te  klagen,  en  dat,  terwijl  de  rest  van  het  decor  er  heel   aantrekkelijk  uitzag,  vooral  toen  de  onderdelen  overeind  stonden.  Eindelijk  die  verhuisdozen  uitgepakt!  (Toch   een  beetje  gesetteld?).Compliment  voor  de  inleider,  Tom  Blokdijk.  De  voorstelling  werd  er  rijker  door.    

Anjo Schaap, Een  van  de  plezierige  voordelen  van  toneelkijker  zijn,  is  de  inleiding  voorafgaand  aan  de  voorstelling.  Vaak  is  het   informatief  en  voegt  het  iets  toe  aan  de  voorstelling.  Zo  kan  het  je  aandacht  richten  op  details  die  je  anders   mogelijkerwijs  ontgaan.  Zo  niet  vanavond.  Tja  het  is  mogelijk  interessant  te  weten  waar  de  spelers/makers   elkaar  hebben  ontmoet,  hoe  ze  uit  elkaar  gingen  en  waarom  ze  nu  weer  samenwerken…  Maar  mij  gaf  het  geen   duidelijkheid.  Extra  vervelend  was  de  uitleg  over  sommige  details.  Het  gebruik  van  een  rood  jurkje  uitleggen  die   in  een  vorige  voorstelling  werd  gebruikt  omdat  anders  de  context  zou  ontbreken???  Eigenlijk  had  ik  toen  al  weg   moeten  gaan,  want  het  kwam  die  avond  niet  meer  goed.  De  grappig  bedoelde  (?)  teksten  vond  ik  plat  en   humorloos.  Tussen  het  publiek  zat  welgeteld  één  persoon  die  zich  duidelijk  amuseerde.  Saai,  langdradig…  Wel   benieuwd  was  ik  naar  de  spannend  uitziende  toneelattributen  (het  meubilair).  Helaas  werd  daar  nauwelijks   gebruik  van  gemaakt.  Af  en  toe  werden  de  meubelstukken  van  de  ene  hoek  naar  de  andere  gesleept,  maar   waarom?  Gelukkig  werd  alles  aan  het  eind  van  de  voorstelling  nog  even  volledig  opgesteld.  Een  werkelijk   prachtig  beeld.  Dat  was  voor  mij  het  enige  positieve  aan  deze  voorstelling….  Jammer!  

Martien Vogelezang, Het  stuk  Decemberhonger  is  in  een  heel  bijzondere  toneelvorm  gemaakt,  het  publiek  zit  dicht  op  het  speelvlak   aan  weerszijden  op  elk  drie  rijen  harde  houten  bankjes,  trapsgewijs  oplopend.  Ook  de  tekst  en  het  decor  hebben   een  heel  bijzondere  organisatie  gekregen  van  de  makers.  De  tekst  wordt  vrij  naturel  en  toch  aandachtig   uitgesproken  soms  met  veel  drama  soms  bijna  neutraal.  Het  decor  bestaat  uit  enorme  losliggende   insteekkaarten  van  een  woonkamerinterieur  die  passen  in  gleuven  van  de  toneelvloer,  die  in  het  eerste  deel   bedekt  is  met  uitgevouwen  verhuisdozen.  Het  kaarten-­‐decor  geeft  een  komisch  effect,  vooral  als  de  spelers   ermee  gaan  inrichten  en  het  verplaatsen.  De  verhaallijn  gaat  over  een  stel  dat  al  meer  dan  tien  jaar  een  ‘open   relatie’  heeft.  Op  dit  moment  is  er  een  derde  jonge  studente  bij  en  haar  aanwezigheid  veroorzaakt  een  soort  van   herziening,  een  terugblik  op  de  relatie.  De  verschillende  gevoelens,  motieven  en  drijfveren  worden  in  een  snel   wisselend  tempo  en  met  ook  snel  wisselende  toon  aan  de  orde  gesteld.  De  open  relatie  lijkt  alle  vrijheid  te  laten   voor  de  betrokkenen  echter  de  twee  trekken  uiteindelijk  toch  heel  sterk  naar  elkaar  toe  en  sluiten  de  logé   buiten.  Het  levensmotto  van  de  man  blijft  wel  staan:  “vooral  te  leven  en  te  ervaren  //  in  het  hier  en  nu  //  leef  op   het  moment  optimaal  positief”  maar  kan  niet  op  elk  moment  totaal  worden  ingevuld.  De  snelle  wisseling  van   teksthouding,  van  cynisch  tot  verwijtend,  aanhalig  en  afwijzend,  gericht  op  het  publiek  of  op  de  andere  acteurs,   zet  de  toneelkijker  geregeld  op  het  verkeerde  been  en  levert  een  komisch  effect.  Daarmee  wordt  echte  ook  de   mogeljkheid  je  te  verplaatsen  in  een  rol  terug  gedrongen  zodat  er  ondanks  de  nabijheid  toch  een  behoorlijke   afstand  blijft  bestaan.  De  bijna  postmoderne  montage-­‐achtige  opbouw  van  het  stuk  met  de  verschillende   levenshoudingen  en  gevoelens  voor  elkaar  lijken  een  ontbreken  van  een  natuurlijke  dimensie  aan  te  duiden.  Het   publiek  kijkt  dwars  door  het  spel  naar  de  overzijde  met  weer  publiek.  De  tekst  lijkt  wel  heel  erg  nauw  op  de  drie   heel  verschillende  persoonlijkheden  van  de  acteurs  bedacht  en  geschreven  te  zijn.  De  eigen  speelmaniertjes   komen  daardoor  prachtig  uit  en  tekenen  de  acteurs  heel  precies  en  verschillend  uit.  De  samenhang  neemt   hierdoor  wel  af  maar  dat  komt  aan  de  meervoudige  betekenis,  de  inhoud  weer  ten  goede.  In  dit  spel  is  er  zelfs   ok  nog  gelegenheid  om  over  het  spel  op  het  toneel  zelf  te  spreken.  Het  Maniërisme  wordt  aan  de  kaak  gesteld   en  weggewuifd.  De  houding  van  de  eigentijdse  jeugd  wordt  weggezet  als  verwend  en  weinig  ondernemend  en  

negatief.  In  aansluiting  daarop  melden  de  twee  oudere  acteurs  vooral  “niets  te  willen  vinden  van....”  “geen   kritiek  te  hebben  op.....”  en  eigenlijk  alleen  maar  “van  alle  mensen  willen  houden.....”.  Toch  eindigen  ze  bij  de   conclusie  dat  ze  vooral  veel  van  zichzelf  en  van  elkaar  houden  of  tot  elkaar  veroordeeld  zijn.  Dit  wordt  bevestigd   door  (bij  wijze  van)  op  huwlijksreis  te  gaan.  Een  prachtig  geconstrueerd  stuk  met  veel  diepere  inhoud  en  een   laagsgewijze  opbouw  en  heel  persoonlijk  en  los  acteerwerk.  Alle  lof  voor  STAN  

Franca de Vries, Wat  fijn  dat  Tom  Blokdijk  voor  de  voorstelling  een  inleiding  heeft  gehouden,  niet  alleen  over  dit  stuk,  maar  ook   over  het  eerdere  stuk  Lucia  Smelt,  wat  door  dezelfde  mensen  10  jaar  geleden  is  gespeeld.  Nu  is  er  wel  een  jonge   actrice  bijgekomen.  Door  deze  inleiding  kon  ik  sneller  in  de  voorstelling  zitten  omdat  ik  de  voorgeschiedenis  had   gehoord.  Het  stuk  speelde  in  een  bijzonder  decor  met  het  publiek  aan  beide  zijden  van  het  speelvlak.  De  vloer   was  bedekt  met  verhuisdozen,  waaronder  op  een  gegeven  moment  de  decorstukken,  de  inrichting  van  een   kamer,  tevoorschijn  kwamen.  Platte  decorstukken  die  vervolgens  ook  weer  een  rol  speelden.  Ingenieus.   ‘Decemberhonger’  is  net  zoals  Lucia  Smelt  geschreven  door  Oscar  van  den  Boogaerd,  met  mooie  en  ‘gewone’  uit   het  leven  gegrepen  teksten  De  twee  hoofdfiguren  Sara  en  Steven  zijn  terug  samen,  zij  het  in  een  zeer  open   relatie.  Hij  vertelt  openhartig  over  zijn  leven  naast  haar,  zij  is  de  ietwat  cynische  commentator.  En  de  actrice   Maya  (Sannen)  speelt  een  leuke  rol,  waarin  ze  steeds  sterker  wordt  naarmate  het  spel  vordert.  Er  wordt   fantastisch  geacteerd  in  een  even  fantastisch  stuk.  Wat  mij  zo  opvalt  is  dat  het  zo  ‘gewoon’  gebracht  wordt  alsof   je  naar  de  buren  zit  te  kijken  en  te  luisteren.  Vooral  Sara  is  mooi  in  haar  teksten.  Ik  heb  met  plezier  zitten  kijken.  

King sweet king ~ Zeelandia Anne-Mieke Akkermans, Van  deze  voorstelling  had  ik  een  hoge  verwchting  omdat  hij  geregisseerd  is  door  Paul  Knieriem  van  wie  ik  kort   daarvoor  Am  Ziel  heb  gezien,  dat  vind  ik  een  van  de  beste  voorstellingen  die  ik  dit  seizoen  heb  gezen.  Bovendien   is  de  tekst  van  Paul  Pourveur  en  daar  heb  ik  ook  goede  voorstellingen  van  gezien.  Het  gegeven  van  de   voorstelling  vind  ik  interessant:  verwikkelingen  rondom  een  familie  met  de  snoepfabriek  van  Melle,  een  van   oorsprong  Zeeuwse  fabriek.  De  voorstelling  is  verdeeld  in  drie  delen,  de  geschiedenis  van  3  generaties  vrouwen,   van  geldschieter  van  de  oprichter  via  dochters  naar  kleindochters.  Ieder  kijkt  op  zijn  eigen  manier  naar  het   familieverleden  in  de  eigen  tijd.  Een  man,  Stijn  Westenend,  treedt  als  een  soort  verteller  op.  Julia  van  de  Graaff,   Astrid  van  Eck  en  Gonny  Gaakeer  spelen  de  vrouwen  van  de  verschillende  generaties  en  illustreren  dan  als  het   ware  verder  het  verhaal.  De  combinatie  van  op  deze  manier  het  verhaal  vertellen  vond  ik  niet  erg  gelukkig.  De   spanningsboog  van  de  gespeelde  stukken  werd  steeds  onderbroken  en  daardoor  heb  ik  de  hele  voorstelling  als   erg  brokkelig  ervaren.  De  manier  van  spelen  van  de  vrouwen  deels  vertellend  en  deels  met  vet  aangezette   emoties  maakte  het  er  ook  niet  beter  op.  Kortom,  een  teleurstellende  voorstelling.  

Renée Besteman, De  voorstelling  over  de  Zeeuwse  snoepfabrikant  Van  Melle  bestaat  uit  drie  delen.  In  het  eerste  deel  vertelt   vrouw  Van  Melle  uit  hoe  het  toegaat  in  vooroorlogs  schraal  Zeeuws-­‐Vlaanderen.  Het  enige  dat  haar  als  kind  nog   plezier  doet  is  schilderen  maar  ook  dat  wordt  van  haar  afgenomen.  Julia  van  de  Graaf  vertolkt  haar  verdrietige   leven  heel  krachtig.  In  het  tweede  deel  wachten  haar  drie  dochters  in  de  schuilkelder  tot  het  bombardement,   dat  door  geluidseffecten  angstwekkend  echt  wordt  gemaakt  door  Stijn  Westenend.  Door  dat  tweede  deel  wordt   inzichtelijk  gemaakt  hoe  een  volgende  generatie  omgaat  met  hun  welvaart.  Het  derde  deel,  nog  een  generatie   later,  wordt  langdradig  en  minder  to  the  point.  Daardoor  wordt  de  voorstelling  wat  kunstmatig.  Inkorten  met   een  kwartier  had  de  compactheid  bevorderd.  

Else Blom, Leuke,  gezellige,  knappe,  onderhoudende  voorstelling.  De  3  delen  een  vondst.  De  aankleding  goed.  Regie  liet   ook  niet  te  wensen  over.  Voor  ij  persoonlijk  iets  te  veel  bijgeluiden  tijdens  deel  2.  Stijn  deed  erg  zijn  best,  vaak   ook  heel  goed  en  apart,  maar  zoals  gezegd  iets  te  veel  van  het  goede.    

Susan de Boer & Geertje van der Waaij, In  het  eerste  deel  een  tamelijk  triest  verhaal  van  een  meisje  dat  opgroeit  bij  een  strenge  oom  en  tante.  Wat  het   lastig  maakte  om  haar  te  geloven  was  dat  je  soms  uit  haar  mimiek  en  de  manier  waarop  ze  haar  tekst  zei  niet   kon  opmaken  wat  ze  bedoelde:  voelde  ze  zich  geborgen  bij  Gods  woord?  Of  juist  niet?  Het  tweede  deel  zien  we   de  drie  zussen  in  de  kelder.  Er  werd  voor  mijn  gevoel  raar  geacteerd,  alsof  ze  niet  konden  besluiten  of  er  in  een   soort  driezang  het  publiek  iets  moest  worden  verteld,  of  dat  ze  op  elkaar  moesten  reageren.  Wat  ook  niet  hielp   was  de  wonderlijke  manier  waarop  het  bombardement  werd  gesuggereerd.  Het  derde  deel  sprak  me  het  meest   aan,  misschien  omdat  ik  zelf  al  drie  jaar  bezig  ben  een  ‘neven-­‐en-­‐nichten-­‐dag’  te  organiseren  die  maar  niet  van   de  grond  komt.  Maar  ook  dit  deel  had  iets  onbevredigends,  er  komen  wat  familiegeheimen  boven  tafel  maar  erg   schokkend  zijn  die  niet.  Theatraal  was  het  wel  sterker  dan  de  vorige  twee  delen.  Wat  voor  mijn  gevoel  ontbrak  in   de  voorstelling  was  een  dwingende,  dramatische  ontwikkeling.  

Bertien Broekhans, Een  familiegeschiedenis  over  een  familiebedrijf  in  snoepjes  in  drie  delen,  over  drie  generaties  en  drie  zussen.  In   ieder  deel  komt  de  spanning  tussen  de  zussen  op  een  andere  manier  tot  uitdrukking,  gekleurd  door  de   tijdsgeest.We  leren  veel  over  het  bedrijf  en  de  zeeuwse  geschiedenis  in  ruwweg  de  20e  eeuw  over  de  rol  van  de   kerk  en  de  vader,  over  de  (on)mogelijkheid  dat  de  oudste  zus  bedrijfsleider  wordt,  over  de  oorlog,  over   economische  groei  en  teloorgang,  over  de  betekenis  van  snoepjes  in  de  samenleving.  Veel  van  die  informatie   wordt  gedocumenteerd,  onder  andere  door  een  verteller.  Voor  het  familiedrama  doet  lang  niet  alles  ertoe;  maar   weinig  van  die  informatie  wordt  gebruikt  om  het  verhaal  neer  te  zetten  de  relaties  en  karakters  te  kleuren.   Jammer  dat  de  spanning  en  dramatiek  ondergeschikt  blijven  aan  zoiets  als  kennis  van  de  zeeuwse  geschiedenis.  

Paula Deurloo-Siblesz, Mooi  neergezet,  die  zeeuwse  sfeer.  En  die  slagschaduw  van  de  hoge  preekstoel  aan  het  begin  van  het  stuk,  van  

waaruit  het  hele  dilemma  zich  ontrolt:  “Geld  is  van  de  duvel”!  Een  dilemma  waarmee  al  die  personages  een   leven  lang  zullen  blijven  worstelen.  De  drie  zusjes,  per  tijdvak  getypeerd,  maar  blijvend  in  hun  eenmaal   ingenomen  rol.  De  drie  nichtjes,  naadloos  af  te  leiden  uit  hun  moeders…  De  stam-­‐moeder,  neergezet  als  product   van  de  toenmalige  omstandigheden.  Maar  toch  haar  keuzes  makend.  Het  geheel  had  wel  een  wat  bijzondere   problematiek:  De  beperkingen  die  aan  een  ‘rijkeluis  opvoeding’  kleven,  gecombineerd  met  de  blijvende  invloed   van  een  religieuse  opvoeding.  Hoe  je  je  ook  daartoe  verhoudt.  Maar  hiermee  kon  juist  mooi  invoelbaar  worden   gemaakt,  wat  wij  tegenwoordig  in  de  zogenoemde  “familie-­‐opstellingen”  therapeutisch  proberen  zichtbaar  te   maken.  De  tekst  won  beslist  aan  kracht  door  die  zeeuwse  intonatie  die  af  en  toe  was  toegevoegd.  En  het  zingen   van  één  van  de  zusjes  was  een  prachtige  inbreng.  En  die  lach!  Het  spel,  in  tegenstelling  tot  de  durf  om  een  en   ander  voor  het  voetlicht  te  brengen,  vond  ik  ietwat  houterig..  Hun  “eerlijkheid”  maakte  dit  echter  weer  goed.   Mooi  gedaan!  En  ik  denk  dat  er  veel  Zeeuwen  in  de  zaal  waren…  die  heel  veel  herkenden!    

Derk Hazekamp, In  drie  delen  wordt  het  wel  en  wee  van  de  koning  van  de  snoep  verteld.  Het  ontstaan  van  de  verslaving  van   suiker  (“je  hebt  suiker  nodig,  suiker  brengt  troost”)  wordt  in  het  eerste  deel  als  een  blije  boodschap  vanaf  het   kansel  gepredikt.  De  Van  Melle  (Mentos)  fabriek  ontstaat,  en  Nederland  gaat  plat  voor  snoep.  Het  decor  van  het   eerste  deel  blijkt  vernuftig:  met  simpele  aanpassingen  wordt  het  altaar  een  bunker  en  later  een  luxe  bank.  Zo   snellen  we  door  een  eeuw  Zeeuwse  familie-­‐  en  fabrieksgeschiedenis,  ook  door  het  per  deel  verschillende   taalgebruik.  De  eerste  twee  delen  zijn  een  opmaat  voor  het  omvangrijke  derde:  de  fabriek  is  verkocht,  het  geld  is   binnen  (inmiddels  via  erfenis  bij  drie  nichten  beland)  en  wat  doe  je  met  de  leegte  die  dan  ontstaat?  Door  het   stuk  heen  loopt  het  thema  van  emancipatie  van  vrouwen:  van  de  hardwerkende  vrouw  van  de  oprichter  van  de   fabriek,  via  hun  dochters  (met  hun  respectievelijke  ambities  vechtend  tegen  de  trouwen-­‐kinderen  krijgen   vanzelfsprekendheden)  tot  de  nichten  die  hun  kapitaal  op  de  beurs  zien  verdampen  of  willen  gebruiken  om  een   familiemuseum  op  te  richten.  Daardoor  krijgt  het  stuk  wat  meer  lading  dat  alleen  een  lokale  familiegeschiedenis   die  vooral  voor  betrokkenen  interessant  is.  

Gerrit Jol, Een  soort  “Oud  Geld”  drama  over  opkomst  en  teloorgang  van  een  snoepjes  fabrikant  in  Zeeuwse  en  deels   gebaseerd  op  historische  werkelijkheid.  Het  verhaal  werd  verteld  in  drie  bedrijven:  opkomst  in  een  duistere   godvrezende  omgeving  in  1900.  De  drie  dochters  van  de  oprichter  in  een  schuilkelder  tijdens  het  bombardement   van  Breskens  in  1944  en  drie  kleindochters,  die  elkaar  in  de  huidige  tijd  niks  meer  te  vertellen  hebben.  Drie   actrices  en  1  acteur,  die  deels  een  rol  speelde  als  verbindende  verteller,  voor  de  gluideffecten  zorgde  en   daarnaast  in  het  laatste  deel  ook  de  echtgenoot  was  van  1  van  de  kleindochters.  Het  hing  een  beetje  als  los  zand   aan  elkaar,  de  verhaallijn  over  de  geschiedenis  van  het  snoep  had  niet  zo  veel  met  het  drama  te  maken,  dat   verder  voor  iedere  Oud  Geld  fabrikanten  familie  verteld  zou  kunnen  worden.  De  geluidseffecten  in  het  2e  bedrijf   werden  storend  en  gingen  irriteren  en  het  drama,  waar  het  allemaal  om  te  doen  was,  bleef  niet  veel  meer  over   dan  plichtmatig  theatraal  ouderwets  toneel.  

Marijke de Jong, Het  idee  is  leuk:  aan  de  hand  van  drie  generaties  vrouwen  een  stuk  nederlandse  /  zeeuwse  geschiedenis.  De   verhaallijn  wordt  gevormd  door  de  opkomst  en  ondergang  van  een  snoepfabriek.  In  deel  een  zien  we  het   ontstaan  van  he  bedrijf,  in  deel  twee  zitten  we  in  de  tweede  wereldoorlog  en  deel  drie  speelt  zich  af  in  het   heden.  Helaas  komt  het  idee  niet  geheel  uit  de  verf,  de  voorstelling  is  wat  lang  en  onevenwichtig.  Julia  van  de   Graaf  is  het  meest  overtuigend  het  eerste  deel,  wat  ik  ook  het  sterkste  deel  van  het  drieluik  vond.    

Janie Kropman, en  prettig  stuk  om  naar  te  kijken  en  luisteren.  Toevallig  ken  ik  een  familie  die  in  dezelfde  omstandigheden   verkeerde,  maar  dan  met  de  productie  van  koekjes,  waardoor  het  geheel  mij  zeer  boeide.  Deel  1  kwam  in  eerste   instantie  een  beetje  over  als  oubollig  toneel,  wel  aangenaam  om  het  Zeeuwse  accent  erbij  te  horen,  dat  maakte   het  wel  weer  authentiek.  Deel  2  geeft  een  goed  inzicht  in  de  ontwikkeling  van  het  verhaal(  het  snoep  bedrijf)  en   alles  wat  daarmee  samenhangt.  De  oorlogsherrie  erbij  was  te  overheersend  en  ging  irriteren  op  den  duur.  Deel  3   is  een  mooie  afronding  van  het  verhaal.  Ik  heb  met  veel  plezier  en  aandacht  het  stuk  gevolgd,  het  stak  goed  in   elkaar,  er  werd  met  gevoel  en  humor  geacteerd.  Door  het  personage  van  de  man  er  bij  te  betrekken,  wordt  er   wat  meer  diepgang  in  gebracht  en  is  het  daardoor  niet  een  braaf  opgelepeld  familieverhaal.  Complimenten  aan   Zeelandia,  waar  ik  al  vaker  mooie  stukken  van  zag!    

Brigitte van Mulken,

Julia  van  der  Graaff  speelt  in  het  eerste  deel  haar  eigen  overgrootmoeder,  die  graag  haar  erfenis  had  besteed   aan  een  school,  maar  moest  toezien  hoe  haar  man  het  geld  gebruikte  voor  een  snoepfabriek.  Ze  had  weinig  in  te   brengen,  en  zo  verging  het  ook  de  generatie  na  haar.  De  mannen  krijgen  de  voorkeur  bij  de  familie  Van  Melle,   zoals  dat  in  die  tijd  ook  gebruikelijk  was.  In  drie  delen  krijgen  we  een  inkijkje  in  de  familieperikelen,  zoals  altijd   prachtig  vertolkt  door  Zeelandia!  Een  sterke  tekst,  het  eerste  deel  helemaal  in  het  Zeeuws,  fantastisch  spel  en   een  sobere,  maar  hele  mooie  vormgeving  zorgen  voor  een  mooie  King  sweet  King.  De  drie  vrouwen  in   klederdracht  uit  deel  één  zingen  zich  in  deel  twee  door  het  bombardement  heen,  om  in  deel  drie  tot  de   conclusie  te  komen  dat  terugkijken  zinloos  is.  De  moeder  van  één  van  de  nichtjes  heeft  hen  het  goede  voorbeeld   gegeven  door  het  schilderij  van  oma  te  verbranden.  Intussen  hebben  de  dames  zelf  het  decor  gewijzigd  door  één   betonnen  element  twee  maal  te  kantelen,  met  verrassend  effect.  De  enige  man  in  het  stuk,  die  info  geeft  over   snoep  en  in  het  laatste  deel  opdraaft  als  echtgenoot,  hebben  ze  daarbij  niet  nodig.    

Martien Vogelezang,

Het  toneelstuk  over  de  Zeeuwse  familie  Van  Melle  gaat  gebukt  onder  de  opdracht  vooral  veel  en  historisch   verantwoord  het  verhaal  te  vertellen  van  de  familie.  Hierdoor  is  er  weinig  echte  actie  of  interactie  en  worden   vooral  beschouwende  verhalen  op  een  toneeltoontje  gebracht.  Het  decor  zit  slim  in  elkaar  maar  heeft  samen   met  de  geluids-­‐  en  muziekeffecten  ook  iets  knulligs.  Op  zich  wordt  er  helder  toneel  gespeeld  maar  het  komt  niet   tot  een  prikkeling  van  de  verbeelding  of  een  inleving  in  een  van  de  karakters.  Het  blijft  een  beetje  in  het  Zeeuws-­‐ Vlaamse  hangen  met  een  wegvallende  klinker  g.    

Franca de Vries, Jammer  dat  er  geen  snoepjes  uitgedeeld  werden,  kreeg  ik  zo’n  zin  in  nadat  de  man  in  het  stuk  al  opkomend  een   snoepje  begon  te  eten!  Van  Melle,  een  voor  mij  nog  bekend  merk.  Ook  al  lopen  feit  en  fictie  door  elkaar,  het   stuk  geeft  toch  een  mooi  beeld  van  een  familiebedrijf  en  een  tevens  een  stuk  geschiedenis.  Ik  heb  met  veel   plezier  gekeken  en  genoten  van  het  spel  van  de  ‘zussen’.  Deel  1  en  2  was  voor  mij  duidelijk.  In  deel  3  moest  ik   even  wennen  aan  de  verandering  van  personages,  ik  bleef  wat  hangen  aan  de  personages  van  deel  2.  Het   ‘sprookjesachtige’  verhaal  als  tussenstuk,  kwam  op  mij  wat  gezocht  over,  overigens  vond  ik  de  rol  van  de  man   met  zijn  ‘vertellingen’  over  snoep  wel  leuk  en  grappig.  De  rol  van  snoep/zoet  werd  wel  duidelijk.  Al  met  al  een   geslaagde  voorstelling.      

Boiling Frog ~ Toneelgroep Oostpool Anne-Mieke Akkermans, Als  Boiling  Frog  begint  zien  we  eerst  het  dienstmeisje  aarzelend  staan,  ze  oefent  hoe  ze  zich  op  zal  stellen  tegen   mevrouw.  Vervolgens  komt  Adrienne,  de  oudste  zus  van  de  familie  Berkema,  met  haar  man  Francois  terug  van   de  begrafenis  van  broer  William.  Hij  is  op  een  onduidelijke  manier  tragisch  om  het  leven  gekomen.  Uit  de  manier   waarop  Adrienne  over  hem  praat  kun  je  opmaken  dat  ze  hem  als  een  looser  beschouwt.  Ook  haar  man  staat  in   haar  schaduw.  De  familie  Berkema  bezit  van  oudsher  een  tegelfirma  die  nu  niet  meer  floreert.  De  jongste  zus   Emma  is  te  laat  voor  de  begrafenis  uit  Colombia  terug  gekeerd,  maar  is  nu  wel  aanwezig.  Adrienne  stelt  zich   zowel  naar  het  personeel  als  haar  man  en  zus  zeer  dominant  op.  Met  harde,  schelle  stem  geeft  ze  haar  bevelen   door  op  zo’n  manier  dat  je  haren  ervan  overeind  gaan  staan.  Ze  gaat  er  vanuit  dat  haar  wil  wet  is  en  dat  anderen   zich  daarnaar  moeten  schikken.  Dit  roept  spanningen  op  en  allerlei  verwikkelingen.  Dat  is  niet  alleen  merkbaar   aan  wat  er  gezegd  wordt,  maar  ook  aan  de  fysieke  reacties  van  de  anderen.  Emma  is  niet  van  plan  zich  als   vanouds  te  schikken.  Naast  het  machtspel  tussen  de  zussen  zijn  er  ook  verwikkelingen  met  het  personeel.  Het   dienstmeisje  blijkt  meer  in  haar  mars  te  hebben,  ze  heeft  filosofie  gestudeerd.  Bovendien  heeft  ze  een  ex  die   door  haar  toedoen  een  contactverbod  heeft.  Hij  blijkt  de  sollicitant  te  zijn  die  een  nieuw  perspectief  moet   bieden  voor  de  tegelfirma.  Er  is  ook  een  tuinman  die  zo  zijn  eigen  opvattingen  heeft  en  voor  zijn  eigen  hachje   strijdt.  Het  hele  stuk  is  een  mooie  combinatie  van  snedige  teksten  en  mooi  fysiek  spel.  Het  geheel  speelt  zich  af   in  een  halfronde  ruimte  met  een  rechte  wand  met  daarin  een  glazen  ruit  en  aan  de  rechterkant  een  ruimte  waar   de  keuken  moet  zijn  waar  het  dienstmeisje  zich  terug  kan  trekken.  De  ruimte  biedt  mooi  gelegenheid  voor   samenkomsten  met  de  verschillende  personages  en  maakt  dat  verloop  van  het  verhaal  helder  is.  Na  verloop  van   tijd  kantelen  de  machtsverhoudingen.  In  het  boeiende  fysieke  spel  komen  deze  verhoudingen  steeds  goed  naar   voren,  de  aankleding  van  de  personages  werkt  daarin  ondersteunend.  Het  geheel  vormt  een  boeiende   voorstelling.  

Renée Besteman, Hilarische  voorstelling  Boiling  Frog  van  Toneelgroep  Oostpool  Voor  een  uitverkocht  Theater  aan  het  Spui  speelde   Toneelgroep  Oostpool  de  laatste  twee  voorstellingen  van  Boiling  Frog,  een  voorstelling  die  bijna  drie  uur  duurde   terwijl  de  tekst  door  auteur  Peter  De  Graef  al  aanzienlijk  was  ingekort.  De  voorstelling  stond  als  een  huis  dankzij   de  goede  regie  en  het  grootse  spel  van  de  acteurs.  Na  een  hilarisch  begin  door  de  entree  van  Bianca  van  der   Schoot  wordt  de  voorstelling  langzaam  aan  grimmig  en  slaan  we  gade  wat  er  kan  gebeuren  als  de  underdog   plotseling  de  macht  grijpt.  De  ontknoping  is  na  drie  uur  onverwacht  en  de  voorstelling  blijft  fris  tot  het  eind.   Voor  mij  had  het  wel  nog  scherper  en  radicaler  gemogen  maar  dat  is  een  kwestie  van  smaak.  

Susan de Boer & Geertje van der Waaij, Het  verhaal  had  niet  de  diepgang  waarop  ik  had  gehoopt  na  de  uiteenzetting  voor  de  voorstelling.  Maar  het  was   een  komisch  toneelstuk,  inderdaad  een  ‘well  made  play’  met  een  dubbele  grap  in  het  eind.  Eerst  dat  Adrienne   anna  doodschiet  en  vervolgens  zich  weer  laat  vastbinden,  en  de  schuld  succesvol  op  Joachim  schuift,  en   vervolgens  dat  de  tuinman  haar  bedwelmt  en  meeneemt  naar  een  onzeker  lot.  Waarom  Adrienne  in  een  naar   mens  was  veranderd  werd  niet  invoelbaar,  waarom  ze  zo  schreeuwerig  haar  tekst  zei  trouwens  ook  niet.  En  de   oplossing  van  Joachim  om  uit  de  kokende  pot  te  springen  ging  ook  niet  echt  voor  me  leven.  Maar  ik  heb  me   prima  geamuseerd  met  alle  verwikkelingen,  de  acteurs  speelden  goed  en  met  plezier  (ik  zie  nog  die  innige  scene   met  een  kussen  voor  me,  en  Emma  ‘dit  doet  mij  ook  pijn!’  is  prachtig)  en  als  je  er  niet  teveel  achter  wil  zoeken   word  je  uitstekend  vermaakt.    

Bertien Broekhans,

Een  mens  heeft  niet  de  neiging  te  ontsnappen  aan  de  merkwaardige  cultuur  en  verhoudingen  waarin  z/hij  is   gegroeid.  Zo  ongeveer  zou  je  de  metafoor  van  de  langzaam  gekookte  kikker  kunnen  vertalen.  De  relatie  tussen   de  zussen  is  inderdaad  bijzonder,  wanneer  ze  elkaar  na  het  overlijden  van  hun  broer  en  bedrijfsleider  weer   ontmoeten  in  het  ouderlijk  huis.  Aanvankelijk  voegt  iedereen  zich  als  vanzelf  naar  de  nukken  van  de  oudste   zuster,  de  kenau.  De  inmenging  van  een  jonge  idealist  in  de  familiezaken  confronteert  hen  niet,  zoals  je  zou   verwachten  met  hun  merkwaardige  omgangsvormen,  maar  keert  de  rollen  haast  probleemloos  om  om   uiteindelijk  op  een  bizarre  wijze  de  onderdrukster,  onder  druk  te  zetten  om  anders  met  het  familiebedrijf  om  te   gaan.  De  idealen  worden  zonder  morren  onderschreven  door  iedereen  behalve  natuurlijk  de  oudste  zus;  maar   aan  het  denken  worden  ze  –  en  het  publiek  –  niet  gezet.  Inderdaad  doet  niemand  een  overtuigende  poging  om  

aan  de  gang  van  zaken  te  ontsnappen.  Maar  overtuigen  dat  die  onontkoombaar  is  doet  het  evenmin,  ondanks   dat  er  goed  gespeeld  wordt  in  het  ingenieuze  decor.  Ik  heb  het  meer  ervaren  als  een  satirisch  blijspel,  dan  een   komische  satire.  

Paula Deurloo-Siblesz, Een  echt  toneelstuk,  zomaar  in  eens!  Met  een  thema,  rollen  en  een  tekst,  met  een  visie  …  En  uitgevoerd  op  een   manier  dat  we  er,  o  gemak,  steeds  meer  bij  betrokken  worden  en  al  voelen  aankomen  waar  het  heen  zal  gaan.   Alleen  de  vraag  is  nog:  hoe.  En  zijn  er  naast  slachtoffers  ook  nog  winnaars?  Of  op  z’n  minst  gelukkigen?  …  Wat  is   dat  toch  een  heerlijk  luxueuse  positie  voor  een  toneelkijker.  De  rollen  zijn  stevig  neergezet.  En  worden  met   verve  gespeeld,  tot  in  het  absurde  doorgetrokken,  maar  tegelijk  blijven  ze  toch  heel  invoelbaar.  Ze  zijn  allen   irritant,  maar  vervullen  je  tegelijk  met  hartzeer.  En  het  thema  van  de  ‘boiling  frog’  is  slim  gekozen.  Steeds  verder   schuift  ieder  in  zijn  zelf  gekozen  positie  de  verstarring  in…  ook  tot  in  het  absurde,  maar  toch  ….  of:  …  juist.  Mooi   neergezet,  dit  resultaat  van  de  tijdgeest  anno  nu  :  er  is  geen  rol  die  niet  vastloopt.  Behalve  misschien  van   diegene,  die  alle  emoties  en  problematiek  ontkent  …  En  waar  op  een  gegeven  moment  blijkt  dat,  met  wie  je  je   ook  vanaf  het  begin  denkt  te  kunnen  vereenzelvigen  tijdens  dit  stuk,  je  hoe  dan  ook  bij  jezelf  uitkomt.  Dank  aan   auteur  en  spelers!    

Derk Hazekamp, Wat  een  vervelend  kreng  zet  Bianca  van  der  Schoot  neer  op  het  toneel.  Maar  wat  verbluffend  goed  speelt  ze   dat.  Het  bloed  verdwijnt  onder  je  nagels.  De  prachtige  tekst  van  Peter  de  Graef  biedt  haar  ook  alle  ruimte  om  (in   een  zeer  fraai  decor)  die  dominante,  niets  ontziende  zus  neer  te  zetten.  Maar  ook  de  rest  van  de  cast  straalt  in   deze  zwarte  komedie  over  het  naderende  kookpunt  en  de  schijnbare  onmogelijkheid  dat  in  te  zien  of  daaraan  te   ontsnappen.    

Gerrit Jol, Een  enthousiaste  inleiding  kon  niet  verhinderen  dat  ik  toch  met  enige  reserve  heb  zitten  kijken.   Moeten  acteurs  zo  hard  schreeuwen,  zat  ik  me  in  de  eerste  minuten  af  te  vragen  of  zet  je  zo  een  dominante   vrouw  neer.  Dominante  vrouw  met  zus  en  echtgenoot  en  een  dienstmeisje  met  een  geheim  en  minnaar.  Echte   personen  werden  het  nooit,  veel  meer  uitvergrote  karikaturen,  maar  dat  was  misschien  de  bedoeling  ook  wel.    

Marijke de Jong, De  voorstelling  duurt  bijna  drie  uur  en  die  tijd  vliegt  voorbij.  Je  verveelt  je  geen  moment.  De  kijker  wordt   meegenomen  in  de  perikelen  van  de  rijke  familie  Berkema  en  hun  personeel.  Hoe  de  verhoudingen  liggen  en   lagen  kom  je  gaandeweg  te  weten.  Levenswijsheden  en  levensgewoonten,  hoe  ga  je  met  geld  om,  hoe  houd  je  je   hoofd  boven  water,  hoe  houd  je  je  staande;  brede,  filosofische  menselijke  thema’s  worden  op  een  vlotte  en   komische  manier  meegegeven.  Boiling  frog  is  een  ouderwets  goed  geschreven  menselijk  drama  waar  de  grote   thema’s  van  het  leven  aan  bod  komen.  Peter  de  Graef  was  voor  mij  een  ontdekking.  Er  wordt  prachtig  gespeeld   door  alle  acteurs  maar  met  name  Bianca  vd  Schoot  als  de  pin  van  een  zus  en  de  tuinman  vond  ik  erg  goed.    

Janie Kropman, Een  tragikomedie  met  heel  veel  tekst.  Naar  mijn  smaak  iets  te  veel  waardoor  het  stuk  te  lang  duurde.  Voor  de   pauze  werd  ik  een  beetje  gek  van  “mevrouw  Berkema”,  het  geschreeuw  en  overdreven  acteren  hield  maar  niet   op,  na  de  pauze  viel  het  wat  meer  op  zijn  plaats  waarom  zij  zo  moest  doen,  maar  het  was  in  het  begin  even   doorbijten.  Wat  ik  niet  helemaal  snap  is  het  anachronisme  in  het  stuk:  het  speelt  in  2017,  maar  er  loopt   personeel  in  huis  dat  wordt  toegesproken  op  een  “jaren  50  “  wijze,  zich  onderdanig  gedraagt,  de  kleding  is   ouderwets,  het  rijmt  niet  met  2017.  De  figuur  van  “Jeroen”  moet  een  terugkeer  naar  een  hogere  macht  of   andere  ethiek  voorstellen,  dat  kwam  niet  goed  uit  de  verf,  veel  te  slap  neergezet.  Het  was  een  bijtijds  hilarisch   stuk,  de  ontknoping  was  ook  wel  verrassend  en  wreed,  het  was  een  duidelijke  aanklacht  tegen  een  overmatige   consumptie  maatschappij,  maar  toch  kon  het  me  niet  voortdurend  boeien.  Het  werd  soms  langdradig,  en  ik  had   op  een  gegeven  moment  het  gevoel  dat  “point  was  taken”  ,  maar  het  bleef  maar  uitgemolken  worden.  

Christien Modderman, Een  nogal  gecompliceerd  stuk,  een  mengsel  van  Strindberg  en  New  Age  met  een  Occupy  sausje.  Spannend,  maar   ook  nogal  een  open  deur  voor  wie  de  laatste  twee  decennia  een  beetje  heeft  opgelet.  Het  treffendst  vond  ik  het   slotbeeld:  het  afvegen  van  de  bebloede  ruit,  een  poging  tot  het  uitwissen  van  onze  zonden,  en  de  oproep  “Houd   moed”.  Dat  zullen  wij  doen,  ook  al  zijn  wij  al  zo  goed  als  doodgekookt.  Er  werd  voortreffelijk  gespeeld  in  een  

ruimtelijk  heel  handig  ingedeeld  decor  dat  vele  scènewisselingen  mogelijk  maakt  en  dat  mooi  de  sfeer  oproept   van  oud  geld.  Ik  had  wel  te  doen  met  de  actrice  die  Adrienne  spleelde  :  zo’n  geweldig  dikmaakpak  aan  hebben,   bijna  stikken  onder  een  vastgetapete  lap  over  je  hoofd  en  dan  ook  nog  moeten  schreeuwen  en  spelen  dat  je   jezelf  geweldig  zit  op  te  winden.  Heel  sterk.  

Brigitte van Mulken, Bianca  van  der  Schoot  praat  veel  te  hard,  en  dat  is  jammer,  want  dat  ze  een  enorme  bitch  is,  is  zo  ook  wel  te   zien.  Bovendien  liegen  haar  teksten  er  ook  niet  om,  dus  deze  noodzaak  ontgaat  me.  Ze  ziet  er  indrukwekkend   uit,  met  haar  pruik  en  dikmaakpak.  Volgens  de  boventitels  (mooie  vondst!!)  speelt  dit  verhaal  in  2017,  maar  aan   de  kleding  van  de  zussen  is  dit  niet  te  zien.  Ze  lijken  daarmee  in  de  70er  jaren  te  zijn  blijven  steken,  de  betekenis   hiervan  is  me  ook  niet  duidelijk.  Tot  zover  de  minpunten.  De  tijd  vliegt  tijdens  dit  3  uur  durende  stuk.  Het  spel   van  alle  acteurs  is  van  hoog  niveau,  maar  dat  van  de  beide  dames  is  zo  mogelijk  nog  beter.  Vooral  het  stille  spel   van  Emma,  het  jonge  zusje,  gespeeld  door  Kirsten  Mulder,  is  indrukwekkend.  En  net  als  je  denkt  dat  het  niet  veel   gekker  moet  worden  met  alle  onderlinge  verhoudingen,  komt  er  een  sollicitant  langs,  die  hondsbrutaal  is,  een   enorme  wereldverbeteraar  lijkt  te  zijn,  filosofie  heeft  gestudeerd,  net  als  het  dienstmeisje  (!)  waar  hij  een  relatie   mee  heeft  gehad,  en  die  de  boel  enorm  op  zijn  kop  zet.  Hij  legt  het  boiling  frog  principe  uit,  en  zelfs  de  grootste   bitch  lijkt  bijna  slachtoffer  te  zijn.  De  totale  gekte  is  nog  lang  niet  bereikt,  dat  gebeurt  pas  als  Emma  haar   grenzen  trekt  en  af  wil  van  haar  slachtofferschap.  Zelfs  als  het  allemaal  heel  gruwelijk  wordt,  blijft  er  nog  volop   humor  voorhanden.  Hoe  bizar  het  verhaal  ook  wordt,  je  blijft  gefascineerd  kijken  en  luisteren  en  genieten  van   het  vele  stille  spel  van  alle  acteurs,  als  er  even  niet  iets  te  vertellen  valt.  Complimenten  voor  een  hele  fraaie   voorstelling,  met  een  prachtige  enscenering,  uitstekende  teksten  en  muziek,  en,  zoals  te  verwachten,  een  hele   goede  regie.  Na  de  laatste  boodschap,  in  boventitel,  “Houd  moed”  weet  ik  het  zeker.  Er  is  veel  moois  te  zien  in   het  theater  en  dat  zal  vast  wel  zo  blijven!  

Martien Vogelezang,

Een  waanzinnig  irrationeel  verhaal,  een  onverwacht  einde,  kortom  het  verhaal  is  niet  de  kern  van  de  voorstelling   van  Boiling  Frog,  het  verhaal  is  de  aanleiding  om  teksten  achter  elkaar  te  zetten.  Dat  is  echt  ontzettend  goed   gelukt  en  samen  met  het  perfecte  toneelspel  van  de  zes  acteurs  een  schitterende  voorstelling  geworden.  De   tekst  bevat  keiharde  dialogen  gecombineerd  met  wreedheden  en  twijfels  en  dan  ineens  een  monoloog  waarin   ons  bestaan  op  deze  aarde  tegen  een  zeer  bepaald  licht  heel  erg  omhoog  gehouden  wordt.  De  personages  zijn   nogal  ééndimensionaal  bijna  karikaturen  van  een  psychologische  test  uit  een  vrijetijdsblad.  Een  rauwe   overheersende  potentaat  als  de  oudste  zuster  die  tegen  van  alles  bestand  is.  Haar  altijd  met  iedereen   meepratende  en  meegaande  echtgenoot,  die  ook  altijd  z’n  twijfels  houdt  en  geen  keuzes  maakt  zolang  hij  maar   naar  buiten  en  genieten  kan.  De  jongere  zus  die  zo  weinig  standvastig  is,  maar  toch  de  meest  wrede  dingen  doet   om  maar  een  uitweg  te  vinden  uit  de  ongelukkige  situatie  die  ze  wel  heel  precies  herkent.  De  tuinman  die   rechtlijnig  zich  in  alles  corrrect  en  niet  betrokken  probeert  te  gedragen  maar  daarbij  zijn  eigen  doelen  maar  niet   kan  vergeten.  De  grote  gangmaker  van  het  stuk  is  een  idealist  die  grote  wereldverbeteringen  ziet  en  in   enthousiaste  monologen  anderen  weet  te  overtuigen,  zich  daarin  verslikt,  volledig  vastloopt  en  toch  nooit   opgeeft.  Het  meest  tegenstrijdige  ongeloofwaardige  type  is  de  keukenhulp  die  huilerig,  emotioneel  uit   evenewicht,  ook  weer  diepzinnige  teksten  levert  waarin  ze  allle  mogelijke  gevoelens  en  ideeën  tot  serieus  nul   weet  te  reduceren.  Heel  bijzonder  is  de  manier  waarop  de  acteurs  op  elkaar  reageren  als  de  ander  aan  het   woord  is,  ieder  een  eigen  luisterend  passende  reactie,  die  ze  volledig  in  de  eigen  karikatuur  vasthoudt,  geen   enkele  ontwikkeling  ondanks  dat  ze  wel  naar  elkaar  luisteren.  Dat  is  nu  precies  die  langzaam  opwarmende   kikvors  in  de  pan  tot  aan  het  kookpunt,  dat  hem  gaar  en  eetbaar  maakt.  Een  pittige  en  tot  nader  overdenken   dwingende  inhoud  van  een  prachtige  toneelvoorstelling.    

Franca de Vries,

Wat  was  dit  een  feest  om  naar  te  kijken,  geen  moment  van  verveling.  Wat  een  mooi  spel  van  alle  acteurs,  alles   klopte,  alle  gebaren,  alle  mimiek.  De  teksten  waren  goed.  Er  was  genoeg  humor  om  de  zwaarte  van  het   onderwerp  en  de  wreedheid  die  ontstond,  wat  lichter  te  maken,  zonder  dat  het  iets  af  deed  aan  dat  waar  het   om  ging.  En  uiteindelijk  blijkt  iedereen  niet  helemaal  te  sporen.  Het  was  een  fantastische  voorstelling!  

Quality Time ~ mugmetdegoudentand Anne-Mieke Akkermans, Als  het  stuk  begint  zijn  vader  en  moeder  zich  aan  het  gereed  maken  voor  een  benefit  party  waar  met  name   moeder  gezien  moet  worden  vanwege  haar  functie  in  de  politiek.  Ze  ziet  die  party  eigenlijk  niet  zitten.  Ook  haar   taak  als  woordvoerder  cultuur  van  haar  partij  de  VVD  vindt  ze  eigenlijk  maar  niets.  Ze  ruziet  met  vader  terwijl  ze   aan  het  redderen  is  en  ondertussen  beantwoordt  ze  een  telefoontje  waarin  ze  zich  juist  heel  begaan  toont  met   cultuur.  Gelijk  na  het  telefoontje  vervalt  ze  weer  in  het  gedrag  van  afkatten.  Man  en  vrouw  claimen  aandacht   van  elkaar,  dagen  elkaar  uit  en  trekken  steeds  een  schijnwereld  op.  Ze  zijn  niet  in  staat  om  echte  aandacht  en   liefde  te  geven.  Hij  is  met  zijn  eigen  dingen  bezig.  Hij  is  netmanager  van  de  publieke  omroep  en  heeft  ook  zo  zijn   ambities  en  contacten.  Hij  heeft  een  manuscript  voor  een  boek  opgestuurd  aan  Connie  Palmen  en  verwacht  van   haar  een  telefoontje.  Het  gesteggel  vindt  plaats  in  een  huiskamer  waarin  speelgoed  van  de  kinderen   rondslingert.  Daarmee  wordt  aanvankelijk  hun  aanwezigheid  getoond.  De  ouders  praten  niet  echt  over  de   kinderen,  maar  alleen  over  de  ruimte  die  zij  in  hun  agenda  innemen  en  de  regelingen  die  dat  vergt  en  de  angsten   die  opgeroepen  worden  door  alle  opvoedingsstress.  Af  en  toe  zie  je  boven  bij  de  trap  ook  een  voet  van  een  van   de  kinderen.  Een  teken  dat  de  kinderen  kunnen  mee  genieten  van  het  geruzie.  Er  zijn  twee  kinderen,  een  meisje   van  vier  en  een  jongen  van  zes.  Vanaf  het  begin  hebben  ze  een  uitgebreide  volwassen  woordenschat  en  spreken   zij  in  volzinnen.  Zij  nemen  het  gedrag  van  hun  ouders  in  zich  op  en  geven  eerlijk  weer  wat  ze  zien  en  verwoorden   wat  dat  bij  hen  aan  vragen  en  angsten  oproept.  Op  die  manier  ontstaat  een  geestige  zedenschets  van  een   modern  gezin.  Juist  doordat  de  kinderen  niet  kinderlijk  praten  wordt  het  effect  versterkt.  De  kinderen  houden   tenslotte  de  ouders  een  spiegel  voor  wat  enig  effect  heeft,  maar  aan  het  eind  vervalt  de  dochter  in  het  gedrag   van  haar  moeder.  Het  stuk  wordt  met  vaart  en  verve  gespeeld.  Er  is  aandacht  voor  zowel  goed  uitgevoerd  fysiek   spel  als  gesproken  tekst.  Het  decor  en  de  aankleding  ondersteunen  het  geheel,  kortom,  een  onderhoudende   voorstelling  met  een  stekelig  randje.  

Renée Besteman, Wat moeten mensen toch veel (denken ze) en wat laten ze zich leven! Ze leven en reageren volkomen over the top. Pa is aandachtsjunk en hypochonder, Ma is ongelooflijk onzeker en hysterisch. Tijdens een avond, nacht en ochtend zien we wat voor effect dit vooral op de kinderen heeft. Met een tekst die voor een 4-jarige compleet ongeloofwaardig is, maar die je direct van haar accepteert, speelt vooral Lineke Rijxman de sterren van de hemel. Met heel veel humor, het is soms cabaret, wordt hier getoond hoe triest het leven er uit kan zien als je je leven zo laat beïnvloeden door de mores van anderen. Je ziet hoe de kinderen eronder lijden en net zo worden als hun ouders. Er zijn snelle wisselingen van tragisch naar komisch en weer terug, en dat houdt de vaart er goed in. Alles aan deze voorstelling klopt. De tekst, het spel, het decor en de regie falen nergens. Extra plezierig was het om te merken dat de grote hoeveelheid scholieren enorm genoot en steeds in een deuk lag. Als het dochtertje de slotzin uitspreekt, “ik ben zo…., ik ben zo…..,” dan kan het publiek er niet omheen. Ze kan niet anders dan “bang” bedoelen. Zó te moeten leven is ook om bang van te worden. Een ijzersterke voorstelling!

Susan de Boer & Geertje van der Waaij,

Er  gebeurt  eigenlijk  niks  in  de  voorstelling  en  toch  gebeurt  er  van  alles.  Een  stel  moet  naar  een  galafeestje,  de   kinderen  liggen  al  in  bed.  Man  kijkt  in  de  spiegel  en  vrouw  wil  zich  nog  even  ontspannen.  Beiden  laten   voortdurend  zien  hoe  onzeker  ze  zijn:  hoe  zie  ik  eruit,  ik  voel  me  alleen,  ik  kan  het  niet,  vinden  ze  me  wel  aardig.   Ze  praten  daarbij  vrolijk  langs  elkaar  heen.  Ze  krijgen  ook  nog  even  ruzie.  Als  ze  weg  zijn,  komen  de  kinderen  uit   bed.  Ze  gaan  tekenen  en  kleien  en  bespreken  hun  onzekerheden  (zwemles,  overgang  naar  groep  1),  maar  op  een   veel  volwassener  manier.  Ze  reageren  bijvoorbeeld  op  elkaar.  Later,  als  de  ouders  weer  thuiskomen,  komen  de   kinderen  weer  beneden.  Er  wordt  dan  meer  op  elkaar  gereageerd,  ook  door  de  ouders.  Uiteindelijk  (de  volgende   morgen)  worden  de  kinderen  serieus  genomen.  Wat  me  opviel  was  dat  niemand  een  naam  heeft:  ze  noemen   elkaar  pappie,  mammie,  schat,  beertje,  prinsesje.  Alsof  de  voorstelling  exemplarisch  is,  een  soort  Elckerlyc.  Best   mooie  voorstelling,  mooi  spel,  niks  mis  met  tekst,  maar  het  deed  me  niet  zoveel.  Misschien  ben  ik  gewoon  niet   zo  onzeker  over  alles.  En  ik  denk  ook  niet  dat  alles  altijd  fout  gaat.    

Bertien Broekhans,

Een  grappige  voorstelling  over  de  achterkant  van  de  mooie  verhalen  en  idealen  van  een  jong  gezin,  en   succesvolle  ouders.  De  gebeurtenissen  zijn  doordeweeks  –  werk,  moe,  druk,  organisatie  van  het  gezinsleven  –   maar  het  verhaal  daarover  ongewoon.  De  kinderen  hebben  kinderproblemen:  angst  voor  zwemles,  ongewenste  

aandacht,  aandacht  vragen  ....  De  ouders  zoeken  naar  de  zin  van  hun  aktiviteiten,  aandacht  voor  elkaar,  of  juist   niet:  hoe  om  te  gaan  met  het  dilemma  tussen  het  zonnige  beeld  van  het  gezinsleven,  je  succes  als  professional   en  je  twijfels  daarbij,  en  hoe  het  werkelijk  (wel  eens  mis)  gaat.  Het  is  grappig  en  confonterend,  herkenbaar  en   wordt  door  het  tempo  en  spitsvondige  teksten  niet  echt  flauw  en  slap.  Het  is  een  mooie  voorstelling,  met  sterk   gespeelde  rollen  en  karakters  die  stof  genoeg  biedt  voor  een  geannimeerd  gesprek  in  de  foyer.  

Paula Deurloo-Siblesz, Als  eye-­‐opener,  als  een  nieuwe,  wat  bittere  kijk  op  het  nieuwe  maatschappelijk  fenomeen  van  de  door  werk-­‐  en   carriere-­‐perikelen  opgeslokte  ouder  en  de  –  daardoor?-­‐  emtioneel  verwaarloosde  kinderen,  voelt  het  stuk   wonderlijk  genoeg  een  beetje  gedateerd.  Wonderlijk,  omdat  we  oplossing  hiervoor  nog  steeds  niet  gevonden   hebben.  En  het  onderwerp  dus  nog  steeds  alle  aandacht  verdient.  Wat  ik  jammer  vond,  en  zelfs  storend,  dat  de   ouders  hun  rol  als  een  slapstick  invulden.  Ze  worden  wat  mij  betreft  hierdoor  enigszins  absurd,  en  daarmee  ook   ongeloofwaardig.  En  dit  staat  in  contrast  met  de  kinderen:  zij  spelen  ook  wel  wonderlijke  rollen  -­‐  een  te  slim   meisje  en  een  sociaal  lichtelijk  geretardeerde  jongen  –  maar  zij  gaan  voor  kwetsbaar.  En  die  twee-­‐bij-­‐twee   opstelling  matcht  naar  mijn  gevoel  niet.  Maar  ja,  misschien  wil  je  niet-­‐opgeloste  thema’s  ook  wel  eens  niet  100%   serieus  op  het  toneel  zetten  …  om  het  publiek  er  via  het  bespelen  van  een  andere  snaar  bij  te  betrekken  …  En  ik   heb  genoten  van  Lineke  Rijxman’s  rol,  of  beter:  de  kracht  van  haar  spel.    

Joke Feitsma, Op  de  middelbare  school  leerde  ik  “Humor  is  lachen  om  de  bittere  werkelijkheid,  om  niet  in  tranen  om  te   komen’.  Deze  definitie  past  feilloos  op  de  voorstelling  Quality  Time  van  Mugmetdegoudentand.  Tranen  met   tuiten  heb  ik  gelachen,  maar  wat  een  treurnis.  In  deze  geactualiseerde  voorstelling  beleven  we  een  half  etmaal   met  een  modern  gezin:  twee  goed  opgeleide  ouders  met  een  zoontje  van  zes  en  een  dochter  van  vier.  De  ouders   staan  beiden  hoog  op  de  maatschappelijke  ladder  maar  zijn  zo  druk  bezig  met  zichzelf  dat  er  van  een  volwassen   houding  geen  sprake  is.  De  moeder,  Joan  Nederlof,  wordt  geregeerd  door  angsten,  ze  is  gefocust  op  alles  wat  er   mis  kan  gaan,  de  vader,  Marcel  Musters,  heeft  enorme  bevestiging  nodig,  hij  voelt  zich  niet  gezien.  Beiden  leven   in  hun  eigen  wereld  en  spuien  alles  wat  in  hen  opkomt.  De  teksten  leggen  innerlijke  roerselen  bloot  die  normaal   onuitgesproken  blijven.  Het  echtpaar  zoekt  wanhopig  bevestiging  en  steun  bij  elkaar.  Dit  gebeurt  in  snel   afwisselende,  pittige,  vaak  hilarische  dialogen,  maar  helaas  luisteren  de  man  en  vrouw  slecht  naar  wat  de  ander   werkelijk  zegt.  Wie  dat  wel  feilloos  doorheeft  is  de  vroegrijpe  dochter,  geweldig  gespeeld  door  Lineke  Rijxman.   Zij  analyseert  de  situatie  scherp  en  schrijnend  is  het  om  te  zien  dat  de  kinderen  die  werkelijk  afhankelijk  zijn  van   hun  ouders,  niet  door  hen  worden  gezien  omdat  de  vader  en  moeder  het  zo  druk  hebben  met  zichzelf.  Bijzonder   is  dat  jij  bij  de  kinderrollen  die  gespeeld  worden  door  volwassen  acteurs  (Dick  van  Toorn  is  het  sullige  zoontje)  al   snel  vergeet  dat  het  fysiek  geen  kinderen  zijn  die  op  het  toneel  staan,  zo  goed  worden  ze  neergezet.  Het  is  triest   dat  je  al  aanvoelt  hoe  de  kinderen,  door  gebrek  aan  goede  voorbeelden  van  volwassenheid  van  de  ouders,  ook   zelf  in  de  toekomst  moeite  zullen  hebben  het  afhankelijke  kind  in  zichzelf  te  overstijgen.  Ook  deze  voorstelling   van  Mugmetdegoudentand  is  van  eigen  hand,  dicht  op  de  huid:  dat  raakt.  

Derk Hazekamp,

De  voorstelling  is  een  herneming  van  het  oorspronkelijke  stuk  uit  2006.  De  accessoires  zijn  bijgewerkt,  en  wat   randgegevens  geactualiseerd.  Maar  in  essentie  is  er  niets  veranderd:  twee  ouders  in  een  soort  van  constante   staat  van  egocentrische  paniek  spreken  net  iets  teveel  hun  binnenste  gedachten  uit.  Twee  kinderen  waarvan   vooral  de  dochter  een  stuk  wijzer  blijkt  dan  haar  leeftijd  doet  vermoeden,  maar  die  inmiddels  ernstig   geobsedeerd  lijkt  te  zijn  door  ramzalige  familietragedies.  Het  levert  typische  Mug-­‐humor  op,  met  grof   taalgebruik  in  een  goed  geacteerd  hoog  tempo.  Op  een  gegeven  moment  zijn  de  personages  echter  wel   duidelijk,  en  is  het  concept  van  de  voorstelling  bekend.  Het  stuk  blijft  onderhoudend  en  grappig,  maar  wordt  ook   voorspelbaar.  Het  einde  (alles  komt  goed)  is  een  beetje  een  afknapper  waarmee  het  vlammend  vuur  eindigt  in   een  flakkerend  kaarsje.    

Gerrit Jol, Ik  zag  Quality  Time  voor  de  2e  keer,  en  het  feit  dat  ik  me  eigenlijk  niet  zo  goed  meer  kon  herinneren  wat  ik  toen   van  vond,  was  een  teken  aan  de  wand.  Ik  kon  me  eigenlijk  alleen  maar  herinneren  dat  ik  indertijd  niet  over  liep   van  enthousiasme  en  dat  bleek  nog  steeds  niet  het  geval.  Niet  slecht,  niet  onaardig,  maar  op  een  één  of  andere   manier  niet  overtuigend  en  volgend  jaar  is  het  voorgoed  diep  in  het  geheugen  weggezonken.  De  eerste  scene   was  het  leukst,  waarin  pa  en  ma  langs  elkaar  heen  zaten  te  communiceren,  daarna,  met  de  kinderen  erbij  werd   het  snel  minder  leuk.  Een  4  en  6-­‐jarige,  die  als  bijna  volwassenen  problemen  aan  de  orde  stellen:  het  was  niet   goed  voor  te  stellen.  Natuurlijk  moet  dat  geen  probleem  zijn:  theater  hoeft  zich  niet  te  houden  aan  de  wetten  

van  de  logica.  In  het  theater  is  de  verbeelding  aan  de  macht,  maar  dat  kwam  bij  mij  blijkbaar  niet  over.  Ook  de   spanningsboog  werd  na  de  eerste  scene  snel  minder,  het  kabbelde  maar  door  en  echt  drama  werd  het  nooit.  

Janie Kropman, Een  geestig  stuk,  mooie  spiegel  wordt  de  moderne  mens  voorgehouden!  Allerlei  zaken  die  in  het  moderne   gezinsleven  voorbijkomen  worden  scherp  en  met  humor  grotesk  uitvergroot.  Met  als  pijnlijk  en  schrijnend   gevolg  de  wanhopige  poging  van  de  kinderen  om  greep  op  het  leven  te  houden.  Knap  spel  van  Lineke  Rijxman   als  kind.  Ondanks  het  volwassen  uiterlijk  en  het  volwassen  tekstgebruik,  weet  ze  toch  ook  een  kwetsbaar  meisje   neer  te  zetten.  Joan  Nederlof  zet  een  geweldige  zenuwpees  en  neuroot  neer,  marcel  Musters  doet  niet  voor   haar  onder.  Met  heel  veel  plezier  naar  gekeken!  

  Christien Modderman, Hier  en  daar  een  beetje  over  de  top,  de  tekst,  en  sommige  scènes,  maar  de  humor  doet  wel  weer  z’n  pijnlijk   krassende  werk.  Het  verhaal  heeft  eigenlijk  bijbelse  proporties:  tot  in  de  derde  generatie  zult  gij  vervloekt  zijn,   nou,  tel  er  gerust  nog  maar  een  paar  generaties  bij.  Zo  werden  wij  besmet,  en  zo  infecteren  wij  op  onze  beurt   ons  nageslacht.  Pijnlijk  herkenbaar,  en  zo  oud  als  de  mensheid.  De  rollen  van  de  beide  kinderen  vond  ik  geweldig   mooi  gespeeld,  de  oudste  is  al  murw,  bij  de  tweede  zie  je  het  slopende  proces  van  verlies  van  objectiviteit  en   toename  van  angst  en  ongerustheid.  De  rollen  van  de  ouders  zouden  wat  mij  betreft  hebben  gewonnen  bij  een   minder  hysterische  uitwerking.  

Brigitte van Mulken, Wat  moeten  mensen  toch  veel  (denken  ze)  en  wat  laten  ze  zich  leven!  Ze  leven  en  reageren  volkomen  over  the   top.  Pa  is  aandachtsjunk  en  hypochonder,  Ma  is  ongelooflijk  onzeker  en  hysterisch.  Tijdens  een  avond,  nacht  en   ochtend  zien  we  wat  voor  effect  dit  vooral  op  de  kinderen  heeft.  Met  een  tekst  die  voor  een  4-­‐jarige  compleet   ongeloofwaardig  is,  maar  die  je  direct  van  haar  accepteert,  speelt  vooral  Lineke  Rijxman  de  sterren  van  de   hemel.  Met  heel  veel  humor,  het  is  soms  cabaret,  wordt  hier  getoond  hoe  triest  het  leven  er  uit  kan  zien  als  je  je   leven  zo  laat  beïnvloeden  door  de  mores  van  anderen.  Je  ziet  hoe  de  kinderen  eronder  lijden  en  net  zo  worden   als  hun  ouders.  Er  zijn  snelle  wisselingen  van  tragisch  naar  komisch  en  weer  terug,  en  dat  houdt  de  vaart  er  goed   in.  Alles  aan  deze  voorstelling  klopt.  De  tekst,  het  spel,  het  decor  en  de  regie  falen  nergens.  Extra  plezierig  was   het  om  te  merken  dat  de  grote  hoeveelheid  scholieren  enorm  genoot  en  steeds  in  een  deuk  lag.  Als  het   dochtertje  de  slotzin  uitspreekt,  “ik  ben  zo….,  ik  ben  zo…..,”  dan  kan  het  publiek  er  niet  omheen.  Ze  kan  niet   anders  dan  “bang”  bedoelen.  Zó  te  moeten  leven  is  ook  om  bang  van  te  worden.  Een  ijzersterke  voorstelling!  

Martien Vogelezang,

De  voorstelling  Quality  Time  geeft  ons  een  doorkijkje  in  een  andere  een  verdraaide  werrkelijkheid.  Een  wereld   waarin  de  ouders  van  het  gezin  ongeremd  zeggen  wat  ze  denken  en  de  kinderen  weloverdacht  tactisch   manipulerend  reageren  en  spreken.  Dit  levert  zowel  schockerend  als  ook  heel  intrigerende  teksten  op  die  samen   mét  het  realistische  spel  heel  direct  en  soms  overrompelend  overkomen.  Door  de  eenvoudige  verwisseling  van   rolinhoud  en  rolbetekenis,  de  omgezette  codering,  staat  het  rommelig  gezinsleven  ineens  te  kijk  als  een  uitzinnig   en  dynamisch  geheel  van  leugens,  machtspelletjes,  eigen  belangetjes,  faalangstigheid,  doortrapt  manipuleren,   oprechte  knuffels  en  toch  ook  zoeken  naar  harmonieus  samenzijn.  Telkens  wordt  de  eerste  indruk  weggeveegd   door  het  tegendeel  van  wat  als  reactie  volgt.  Prachtig  realistisch  gespeeld,  slim  in  elkaar  gezet  en  goed   doordacht,  komisch  en  hilarisch,  in  een  rommelig  modern  interieur.  Een  boeiende  avond  toneel  die  blijft  hangen   of,  eerder  nog,  blijft  haken  in  de  herinnering.    

Franca de Vries, Vooraf  hadden  we  een  inleiding,  waarbij  ik  voor  het  eerst  ervoer  dat  deze  inleiding  mij,  itt  vorige  keren,  op  een   verkeerd  been  heeft  gezet,  waardoor  ik  op  een  andere  manier  naar  de  voorstelling  ben  gaan  kijken.  En  dit   werkte  voor  mij  vooral  minder  positief  uit.  De  psychologische  lading  die  ik  in  de  inleiding  heb  gehoord  gaf  mij   een  eigen  interpretatie  die  ik  in  het  toneelstuk  niet  waargemaakt  heb  zien  worden.  Vreemd  genoeg  gingen   dingen  mij  daardoor  irriteren.  Ik  vond  dat  er  veel  geschreeuwd  werd  en  dat  hier  en  daar  te  overdreven  of  te   extreem  gespeeld  werd.  Verder  had  ik  moeite  met  het  feit  dat  kinderen  van  4  en  6  gespeeld  werden  door   volwassenen,  ik  kon  daar  niet  erg  aan  wennen.  Overigens  vond  ik  het  spel  van  Lineke  Rijxman  erg  knap  en  goed.   Ik  heb  ook  gelachen,  omdat  ik  de  vader  en  moeder  erg  kinderachtig  vond  en  de  kinderen  te  volwassen  en  toch   kreeg  ik  niet  de  smaak  te  pakken.  Met  gemengde  gevoelens  ging  ik  nar  huis.    

Branden ~ RO Theater  

Aart Blom,

Het  is  de  verborgen  kracht  van  een  repertoiregezelschap  met  vaste  krachten  om  stukken  in  herhaling  te  kunnen   nemen.  Meestal  ben  je  gedwongen  van  papier  te  beslissen  of  je  naar  een  bepaalde  voorstelling  zult  gaan  kijken;   voor  je  het  weet  is  die  ene  avond  voorbij  dat  je  het  in  of  nabij  je  woonplaats  kunt  zien.  Op  papier  zag  “Branden”   er  een  beetje  uit  als  goedbedoeld  wijktheater  voor  het  buurthuis.  Totaal  onbekende  schrijver,  bekende  regisseur   met  een  aantal  goede  spelers  van  de  vaste  ploeg  maar  ook  met  passanten,  waar  je  nooit  van  gehoord  hebt.  Uit   de  recensies  bleek  dat  het  stuk  goed  zou  zijn  en  het  spel  ook.  Heel  goed  zelfs.  Prima,  dat  het  dan  later  nog  weer   terugkomt  en  je  het  in  de  planning  kunt  opnemen.  Sprookjesachtige  tekst  met  een  heel  eigen  relatie  met  de   aanmerkelijk  minder  sprookjesachtige  werkelijkheid.  Er  gebeuren  dingen,  die  helemaal  niet  kunnen  zoals  een   kansarme  (maar  wel  onverzettelijke)  moeder,  die  twee  kinderen  in  een  welvarend  land  (via  de  hoofduitgang)   van  de  Universiteit  weet  af  te  krijgen.  Dat  ze  in  het  begin  dan  ook  door  die  twee  met  welvarende-­‐kinderen-­‐oog   wordt  bekeken,  is  een  sterk  element  in  de  opbouw  van  het  stuk.  Daarna  verlaten  we  de  geordende  en  rijke   maatschappij  en  komen  we  op  sprookjesbasis  terecht  in  een  omgeving  van  ellende  en  geweld.  Mooi  evenwicht.   Sterke  rollen  van  Derick,  Sorel,  Dchar,  Gaier  en  Scheldwacht.  Prima  regie,  die  het  verhaal  duidelijk  houdt  en   meegaat  in  de  strategie  van  de  schrijver  om  weinig  of  niets  uit  te  leggen.  Zeer  prijzenswaardig.  De  vormgeving,   op  basis  van  de  mogelijkheden  van  een  groot,  goed  gesubsidieerd  stadstheater,  is  weer  eens  een  verademing  na   allerlei  voorstellingen,  waarbij  je  goed  kunt  zien,  dat  de  vormgeving  bijna  niks  heeft  mogen  kosten.   Gedenkwaardige  avond.    

Joske van Duijne Strobosch, Een  stuk  met  een  grote  waarheid.  Wat  schieten  wij  mensen,die  ondanks  dat  zij  kunnen  lezen  schrijven  en   denken  te  kort.  Prachtige  regie,  beeldend,  scherp  en  genuanceerd  en  soms  met  uitvergrote  karakters  die  raak  en   origineel  neergezet  worden.  Prachtig  intens  spel  van  alle  spelers  en  muziek  die  je  meeneemt  naar  onze  -­‐  maar   ook  naar  een  andere  wereld,  een  wereld  van  liefde  en  verdriet,van  haat,  en  chaos  in  denken  en  doen.  Een  stuk   als  Branden  maakt  veel  los,  in  ieder  geval  bij  mij  als  oeschouwer  en  dat  zal  ook  wel  de  bedoeling  zijn  van  de   schrijver!    

Saskia Herberghs,

Nadeel  van  een  alom  bejubelde  voorstelling  is  dat  je  er  als  toeschouwer  extra  kritisch  naar  kijkt.  Eerst  zelf  maar   eens  zien  of  je  het  enthousiasme  kunt  delen.  Het  stuk  duurt  lang,  er  zijn  verschillende  verhaallijnen,  sommige   scenes  zijn  flink  uitgesponnen.  Het  verhaal,  overigens  met  verrassende  afloop,  doet  traditioneel  aan.  Maar   inderdaad:  bij  de  laatste  scene  valt  een  traan:  het  stuk  beroert  dus.  Wie  zou  bij  deze  vertelling  onberoerd   kunnen  blijven?  Die  moet  een  hart  van  steen  hebben.  Voor  de  schrijver  dus  veel  lof.  Ook  de  vormgeving  is  mooi.   Prachtig  vooral  het  schimmenspel,  en  de  zwarte  aarde  op  de  vloer.  Het  spel  is  ook  mooi,  zeker  van   hoofdrolspeler  Fania  Sorel  (Nawal  in  de  voorstelling).  Regie  ook  prima,  al  hadden  wat  mij  betreft  sommige   scenes  korter  gekund.  Nog  een  minpuntje:  het  spel  bleef  af  en  toe  te  veel  spel.  Dan  had  ik  het  idee  dat  ik  van   buitenaf  zat  te  kijken  naar  mensen  die  ontzettend  hun  best  deden  om  te  acteren.  Daarom  bleef  het  verhaal  voor   mij  toch  lang  een  verhaal  van  anderen,  over  een  andere  wereld  ver  weg.  Juist  om  die  reden  was  ik  zelf  verbaasd   over  mijn  eigen  traan.  Uiteindelijk  raakte  het  me  dus  toch.    

Marjolein Post,

Hoewel  ik  het  verhaal  kende  doordat  ik  de  film  in  het  filmhuis  had  gezien  heb  ik  de  gehele  voorstelling  geboeid   en  vol  aandacht  gekeken.  Dit  kwam  door  het  wonderschone  spel  van  eigenlijk  alle  acteurs  met  als  sterren  wat   mij  betreft  de  “notaris”  en  de  hoofdrolspeelster.  Zo  geniaal  en  zo  geloofwaardig  gespeeld  dat  ik  er  af  en  toe   rillingen  van  kreeg.  Het  spel  raakte  mij  en  ik  kon  meeleven.  Als  theater  zo  wordt  gemaakt  dan  is  het  een  feestje!   De  vormgeving  vond  ik  bijzonder.  Heb  nooit  eerder  iets  van  het  RO  theater  gezien  maar  dit  smaakt  naar  meer.   Creatieve  vormen  door  beelden  op  het  doek,  de  juiste  muziek  op  het  juiste  moment  en  het  gebruik  maken  van   het  hele  podium  en  hier  ook  de  tijd  voornemen  maakten  het  geheel  compleet.  Grappig  dat  wij  als  publiek  ook   mochten  zien  wat  er  gebeurde,  zoals  de  emmers  met  water  die  onder  het  gordijn  werden  doorgeschoven.  Om   tot  zo’n  voorstelling  te  komen  moet  je  wel  een  bijzonder  goede  regie  hebben  gevoerd.  Dus  complimenten  voor   Alice.  Ik  heb  er  met  volle  teugen  van  genoten  en  kijk  uit  naar  de  volgende  voorstelling  van  het  RO  theater.    

Walther Scheffer,

Branden  is  een  al  veel  besproken  voorstelling  van  het  RO  theater  in  het  seizoen  2009/2010  en  vanwege  dat   succes  in  reprise.  Over  deze  voorstelling  niets  dan  lofgetrompetter  ,  nominaties  en  superlatieven,  vandaar  mijn   hoge  verwachtingen,  die  ruimschoots  werden  overtroffen.  Regisseur  Alize  Zandwijk  zet  een  adembenemend  spel   neer  die  je  rechtstreeks  raakt  –  de  tekst  is  rauw  en  poetisch  tegelijk  ,  het  spel  van  het  ensemble  indringend  met   een  geweldige  rol  van  Fania  Sorel  als  Nawal.  De  keus  voor  een  ensemble  met  acteurs  uit  alle  windstreken  –   ongeacht  familieverhoudingen  van  de  personages  –  geeft  extra  kracht  aan  het  gegeven  dat  oorlog  een  menselijk   tekort  aan  de  oppervlakte  brengt  die  van  alle  tijden  is.  Een  ijzersterk  decor  met  mooi  gebruik  van  schaduwspel  ,   de  beeldwisseling  met  gekleurde  dekens  ,  de  inzet  van  the  logical  song  ,  wat  niet  eigenlijk,  het  totaal  is   fantastisch  gedaan.    

Lineke van der Velden, De  tekst  is  subliem.  Het  verhaal  aangrijpend.  Het  decor  prachtig.  Door  gebruik  te  maken  van  schimmenspel  krijgt   het  spel  de  kracht  van  een  Grieks  epos.  Nooit  heb  ik  een  krachtiger  en  indringender  pleidooi  gezien  en  gehoord   tegen  oorlog,  haat  en  zinloos  geweld  en  vóór  verdraagzaamheid.  Wat  een  verdriet,  ontreddering  en   eenzaamheid.  Maar  ook  wat  een  enorme  moed,  wilskracht  en  staaltje  positief  denken.  Voor  het  eerst  dat  ik  me   kan  heugen  zit  ik  na  afloop  van  een  zo  zwaar  thema  niet  met  een  beklemmend  gevoel  van  woede  en  onmacht   maar  van  respect,  begrip  en  mededogen.  De  hoofdrolspeelster  Fania  Sorel  speelt  waanzinnig  goed.  Goele  Derick   speelt  haar  rollen  met  verve  en  zorgt  voor  een  luchtige  noot.  Yahya  Gaier  die  ontelbare  rollen  speelt,  doet  dat   fenomenaal.  Chapeau!    

Elly Asscheman,

Wat  een  prachtig  vormgegeven  stuk!  De  beelden  op  de  verschillende  doeken,  indrukwekkend  van  eenvoud.  Het   verhaal  van  de  kinderen  op  zoek  naar  hun  vader  en  broer  weergegeven  in  een  wel  erg  lang  verhaal,  waarbij  de   inhoud  van  de  scenes  voor  mij  niet  altijd  duidelijk  was.  Het  spel  van  de  verschillende  spelers,  maar  vooral  de   moeder  aan  het  slot  van  het  stuk  was  zeer  indrukwekkend.  De  stijl  van  spelen  was  dramatisch,  wel  zwaar,  maar   geeft  aan  het  stuk  een  gelaagdheid,  die  in  de  film,  die  ik  ook  gezien  heb,  niet  voorkwam.  Jammer  van  het  spel   van  de  beul,  die  verrassend  anders  van  stijl  was  dan  van  de  andere  rollen.  Bijna  zou  ik  de  muziek  van  de   accordeonist  als  onvergetelijk  niet  noemen.  Prachtig  sfeervolle  klanken  en  stem.  Over  theater  gesproken,  dit   was  theater  in  optima  forma.  Dat  zeker!    

Henriette Boevé, Een  letterlijk  adembenemende  voorstelling.  Als  niet  af  en  toe  de  rol  van  Hermine  (Goele  Derick),  met  haar   nuchtere  opmerkingen,  voor  een  glimlach  hadden  gezorgd,  dan  was  ik  in  ademnood  gekomen.  Hele  stukken   waren  zo  aangrijpend,  dat  je  je  adem  inhield.  Een  ongelooflijk  drama,  vol  verrassende  wendingen,  inhoudelijk   sterk.  Daarnaast  prachtig  gespeeld,  ontroerend.  Dit  alles  in  een  vormgeving  die  niet  als  versiering  diende,  maar   een  duidelijke  toevoeging  was  bij  het  verhaal.  Schitterende  beelden  geprojecteerd  op  wit  doek.  Simpel,  maar   doeltreffend,  evenals  het  gebruik  van  gekleurde  dekens  om  de  woestijn  of  de  oceaan  uit  te  beelden.  Het   bekende  verhaal  van  oorlog  en  de  ellende  die  dat  meebrengt  op  zo’n  manier  uit  te  beelden  is  toneel  zoals  je  het   vaker  zou  willen  zien.  Een  voorstelling  die  lang  nazindert.    

Fred Brandt,

Branden  ,  een  voorstelling  die  boeiend  blijft  tot  het  einde.  In  Branden  wordt  het  verhaal  verteld  van  een   tweeling  die  in  een  ver  land  op  zoek  moet  gaan  naar  hun  verloren  vader  en  broer  die  nog  in  leven  moeten  zijn.   Deze  opdracht  wordt  gegeven  door  een  testamentair  executeur  die  de  tweeling  broer  en  zus  een  enveloppe   meegeven.  Zij  zullen  de  brieven  ongeopend  moeten  overhandigen  .De  gestorven  moederr  van  de  tweeling   Nawal  die  vijf  jaren  lang  niet  heeft  gesproken  komt  in  een  ver  oosters  land  tot  leven  en  is  in  haar  jonge  leven  het   slachtoffer  van  afschuwelijke  uitbuiting,  gevangenschap  en  marteling.  De  rol  van  Nawal  wordt  schitterend  en   indringend  gespeeld  door  Fania  Sorel.  De  waarheid  is  te  gruwelijk  .  Door  verkrachting  tijdens  de  gevangenschap   is  Nawal  bevallen  van  een  tweeling.  De  verkrachter  is  tevens  de  zoon  van  Nawal.  Het  verhaal  speelt  zich  af  tegen   de  achtergrond  een  sober  maar  krachtig  decor.  Het  verre  land  wordt  verbeeld  door  zandkleurige  doeken  en   bepaalde  handelingen  spelen  zich  af  achter  een  gespannen  laken  in  de  vorm  van  een  schimmenspel.  De  kracht   van  het  stuk  zit  hem  vooral  in  het  laatste  uur  waar  voelbaar  toegewerkt  wordt  naar  een  climax.  De  vertaling  van   Tom  Kleijn  mag  niet  onvermeld  blijven.    

Mieke Duijkers, Het  is  bijna  niet  mogelijk  om  een  verhaal  te  houden  over  dit  stuk.  Als  je  het  zou  navertellen  aan  iemand,  lijkt  het   bijna  een  melodrama:  een  vrouw  die  op  15-­‐jarige  leeftijd  een  kind  krijgt  dat  haar  30  jaar  later  verkracht.  Pas  na  

haar  dood  horen  haar  twee  kinderen  de  toedracht  als  ze  ieder  voor  zich,  op  zoek  moeten  naar  hun  biologische   vader  en  hun  broer.  Dat  blijkt  dus  één  en  dezelfde  persoon  te  zijn.  De  vrouw  heeft  destijds  gezworen  altijd  van   haar  kind  te  zullen  houden,  wat  er  ook  gebeurt.  Maar  wat  als  dat  kind  later  een  boosaardige,  misdadige  geest   blijkt  te  hebben.  Wat  als  dat  kind  jou  op  beestachtige  wijze  mishandelt  en  verkracht?  En  dat  is  het  knappe  van   het  stuk  dat  er  uiteindelijk  erbarmen  bestaat,  ook  voor  deze  misdadiger.  Zij  zegt,  als  ze  haar  zoon/verkrachter   ziet:  'zojuist  was  je  de  verschrikking;  nu  ben  je  het  geluk'.  Het  is  geweldig  dat  zij  kan  zeggen:  ‘wat  overblijft  is   alleen  onze  waardigheid’.  En:  ‘iemand  haten?  Nooit!  Het  hoofd  in  de  sterren!  Altijd’.  De  zoon  en  dochter  haten   de  moeder,  die  jarenlang  niet  gesproken  heeft.  Als  zij,  na  haar  dood,  opdracht  krijgen  om  te  gaan  zoeken  naar   hun  vader  en  broer,  wil  met  name  de  zoon  hier  in  eerste  instantie  niets  van  weten.  Liever  spuugt  hij  op  haar   graf.  Beide  kinderen  zijn  verbitterd.  Waarom  heeft  de  moeder  nooit  warmte  en  liefde  kunnen  geven;  waarom   heeft  zij  vijf  jaar  lang  gezwegen  en  is  ze,  precies  op  de  datum  en  dag  van  hun  geboorte  weer  gaan   praten?    Langzamerhand  komt  de  waarheid  –  die  meer  dan  afschuwelijk  is  –  boven  tafel  en  verandert  het  beeld   dat  zij  van  hun  moeder  hadden..  Sterk  dat  er  heel  veel  verschillende  ‘nationaliteiten’  aan  meededen.  Dat  maakt   oorlog  -­‐  met  alle  verschrikkingen  en  gruwelen  -­‐  universeel  .    

Jeannette Houwink ten Cate, In  deze  voorstelling  wordt  het  publiek  meegenomen  op  een  reis  naar  het  verleden,  waar  oorlog,  geweld  en  hoop   de  hoofdrol  spelen.  Het  stuk  is  geschreven  door  Wajdi  Mouawad  en  het  is  door  zijn  gelaagdheid  en  woordkeus   een  episch  monument  geworden.  Het  verhaal  gaat  over  vergeving  en  waardigheid,  opgeroepen  door  de  moeder,   die  haar  kinderen  na  haar  dood  de  gruwelijke  waarheid  omtrent  hun  herkomst  en  haar  geschiedenis  laat   ontdekken.  De  moraal  is  duidelijk:  ondanks  alle  ellende,  die  de  mens  elkaar  aandoet,  is  het  mogelijk  hoop  te   koesteren  en  opnieuw  te  beginnen.  De  regie  van  Alize  Zandwijk  is  indrukwekkend:  de  prachtige  afwisseling  van   muziek  en  spel,  het  schitterende  decor,  de  vondst  van  het  schimmenspel  maken  dit  stuk  tot  een  onvergetelijke   ervaring.  De  spelers  blijven  de  gehele  voorstelling  op  de  vloer  meedoen  en  kijken  naar  hun  medespelers:  dat   geeft  een  gevoel  van  saamhorigheid,  dat  ook  overslaat  op  het  publiek.  Het  is  zonneklaar,  dat  Fania  Sorel  de   hoofdprijs  verdient  voor  haar  acteerprestaties,  op  de  voet  gevolgd  door  de  jonge  Nastaran  Khorasani.  Het   gebeurt  zelden,  dat  een  actrice  het  publiek  zo  meevoert  met  haar  emoties.  Chapeau!    

Margreet Iskra,

Een  letterlijk  adembenemende  voorstelling.  Als  niet  af  en  toe  de  rol  van  Hermine  (Goele  Derick),  met  haar   nuchtere  opmerkingen,  voor  een  glimlach  hadden  gezorgd,  dan  was  ik  in  ademnood  gekomen.  Hele  stukken   waren  zo  aangrijpend,  dat  je  je  adem  inhield.  Een  ongelooflijk  drama,  vol  verrassende  wendingen,  inhoudelijk   sterk.  Daarnaast  prachtig  gespeeld,  ontroerend.  Dit  alles  in  een  vormgeving  die  niet  als  versiering  diende,  maar   een  duidelijke  toevoeging  was  bij  het  verhaal.  Schitterende  beelden  geprojecteerd  op  wit  doek.  Simpel,  maar   doeltreffend,  evenals  het  gebruik  van  gekleurde  dekens  om  de  woestijn  of  de  oceaan  uit  te  beelden.  Het   bekende  verhaal  van  oorlog  en  de  ellende  die  dat  meebrengt  op  zo’n  manier  uit  te  beelden  is  toneel  zoals  je  het   vaker  zou  willen  zien.  Een  voorstelling  die  lang  nazindert.  

Els Moonen van Lith, Desillusie  en  woede  van  kinderen  die  na  jaren  van  onwetenheid  niet  kunnen  verkroppen  dat  zij  bij  de  executeur   testemantair  van  hun  moeder  moeten  komen  om  de  erfenis  in  ontvangst  te  nemen.Eigenlijk  willen  zij  dat  niet.  In   haar  schrijven  Laat  moeder  eindelijk  laat  zien  wie  zij  was,  en  ,waarom  zij  zo  gehandeld  heeft.  De  erfenis  blijkt  het   verhaal  van  hun  moeder  te  zijn.  Op  een  waardige  manier  wordt  onzegbaar  leed  door  onmenselijke   wreedheidheid  en  geweld  deel  van  hun  geschiedenis.  Naar  voren  komt  haar  zoektocht  naar  haar  kind;  van  wie  zij   wordt  gescheiden  .Maar  ook  het  geluk  dat  ze  liefde  heeft  gekend  en  daaruit  de  kracht  ontving  om  te  overleven.   Door  haar  verhaal  na  haar  dood  te  laten  vertellen  heeft  zij  de  erfenis  van  wraak  en  woede  geprobeerd  te  keren.   De  tekst  was  soms  moeilijk  te  verstaan  en  de  belichting  was  ook  niet  ideaal.  het  Schimmenspel  was  aardig  maar   iets  meer  op  de  achtergrond  was,  van  mijn  plaats  uit  gezien,  zeker  beter.want,  Met  afgewend  hooft  is  het  totale   toneel  zelf  niet  meer  te  volgen  .Nogal  hoog  gezeten  op  de  tribune  werden  de  gekleurde  doeken  grote  vierkanten   waardoor  een  absoluut  gebrek  aan  landschap  ontstond.  Jammer  .  

Erik G Bakker, Indrukwekkende  voorstelling,  met  name  door  het  spel  en  de  regie.  Enkele  spelers  speelden  de  sterren  van  de   hemel,  een  waar  genoegen  om  hen  te  zien  en  te  horen.  Helaas  was  de  samenhang  van  de  tekst  niet  altijd  even   duidelijk,  wat  wellicht  ingegeven  werd  door  de  zeer  lange  duur  zonder  pauze.  Het  waarom  van  dit  soort   marathonvoorstellingen  ontgaat  mij.  Niettemin  kwam  geregeld  het  schrijnende  van  de  misdaad  duidelijk  naar  

voren  maar  de  schok  die  had  moeten  plaatsvinden  toen  de  moeder-­‐zoon-­‐relatie  zichtbaar  werd,  bleef  uit.  Door   de  regie?  Het  spel?  De  tekst?  De  eerlijkheid  gebiedt  te  zeggen  dat  ik  ongeveer  een  jaar  eerder  de  gelijknamige   film  had  gezien  en  die  maakte  op  mij  een  zeer  grote  indruk.  Hoe  dan  ook,  een  memorabele  voorstelling.    

Renée Besteman, Branden  is  aangrijpend  Alize  Zandwijk  heeft  een  prachtige  voorstelling  gemaakt  van  de  schitterende  tekst  van   Wajdi  Mouawad  met  een  dragende  rol  voor  Fania  Sorel.  Haar  Nawal  is  de  komst  naar  het  theater  waard,  al  zijn   er  veel  meer  elementen  die  aan  de  kracht  van  deze  voorstelling  bijdragen.  Na  de  poëtische  openingsscène   tussen  de  twee  geliefden  zit  de  toeschouwer  2.5  uur  ademloos  aan  zijn  stoel  gekluisterd  tot  het  slotapplaus   klinkt  en  zodoende  gedwongen  wordt  om  de  zaal  te  verlaten  en  het  eigen  leven  weer  op  te  pakken.    

Monique Biekart, Wat  een  prachtig  toneelstuk!  De  acteurs,  het  decor,  het  verhaal:  alles  was  prachtig!  Vooral  de  rol  van  Nawal   gespeeld  door  Fania  Sorel  vond  ik  erg  sterk  en  geloofwaardig.    

Else Blom Onwaarschijnlijk  goede  voorstelling.  Fania  Sorel  makt  van  haar  rol  een  onvergetelijke  belevening.  Knap   geacteerd  en  een  zeer  terechte  Theo  D´or.  Het  verhaal  de  regie!!  Alles  wat  we  gezien  en  gehoord  hebben  was   verbluffend.  

Susan de Boer en Geertje van der Waaij, Een  indrukwekkende  voorstelling  met  de  allure  van  een  Griekse  tragedie.  In  Branden  gaan  eerst  dochter  Jeanne   en  later  ook  zoon  Simon  naar  het  land  waar  hun  moeder  Nawal  vandaan  kwam  om  hun  vader  resp.  broer  te   zoeken.  Afwisselend  tussen  het  nu  en  toen  wordt  het  verhaal  van  moeder  Nawal  verteld  en  komen  we  achter   een  gruwelijke  waarheid.  Oorlog,  bloedvergieten,  brandstichten,  verkrachten,  wraak  en  weerwraak,  alles  komt   langs.  Maar  ook  intense  liefde  die  naast  intense  haat  bestaat.  De  voorstelling  wordt  gedragen  door  het   personage  Nawal,  dat  een  prachtige  ontwikkeling  doormaakt  van  jong  meisje  tot  oude  vrouw,  van  speels  naar   vastbesloten  naar  avontuurlijk  naar  boos  en  bang  naar  mild  en  wijs  naar  stil.  Er  is  een  schitterende  rol  voor  de   notaris,  die  als  de  voedster  in  Griekse  drama’s  afwisselend  biechtmoeder  en  helpster  is.    

Bertien Broekhans, Over  haar  graf  geeft  een  moeder  haar  zoon  en  dochter  twee  brieven  mee,  een  voor  hun  broer  en  de  ander  voor   hun  vader.  Hun  moeder  heeft  bij  leven  gezwegen,  zeker  over  deze  twee  mannen  die  ongetwijfeld  belangrijk   waren  in  haar  leven.  Maar  hoe?  Met  de  nodige  tegenzin  gaan  zoon  en  dochter  op  zoek,  en  vinden  een  verhaal   wat  ze  niet  hadden  kunnen  vermoeden  in  de  oorlogen  van  afrika.  Waren  ze  aanvankelijk  sceptisch  over  hun   moeder,  door  hun  reis  dwingt  zij  alsnog  respect  af  en  vinden  zij  zichzelf  opgescheept  met  een   familiegeschiedenis  die  ze  niet  meer  –  zoals  hun  familie  nog  probeert  in  het  begin  van  het  stuk  –  kunnen   ontkennen,  verfraaien  of  negeren.  In  het  decor  kunnen  heden  en  verleden,  dode  en  levenden  letterlijk  door   elkaar  heen  lopen.  En  daarmee  doen  ze  een  appel  op  het  geweten  van  broer  en  zus,  en  het  publiek.  Als  de   omstandigheden  barbaars  zijn,  hadden  de  betrokkenen  zich  dan  menselijk  kunnen  gedragen;  of  anders  gezegd  is   het  haast  onmenselijke  gedrag  niet  juist  zeer  menselijk?  Branden  is  deel  twee  in  het  vierluik  en  wordt  vooraf   gegaan  door  Kust.  In  beide  stukken  komen  ver-­‐van-­‐mijn-­‐bed  nieuwsberichten  tot  leven  na  het  overlijden  van   een  ouder.  Ze  stellen  op  een  heel  andere,  maar  even  indringende  wijze,  het  oordeel  en  begrip  van  het  leven  dat   aan  het  jouwe  vooraf  is  gegaan  ter  discussie.  Ik  zie  ernaar  uit  dat  beide  stukken  volgend  jaar  samen  opnieuw   geprogrammeerd  worden  –  naast  het  derde  deel?!    

René van Dootingh, Het  was  geen  luchtig  avondje  uit,  de  regisseur  had  voor  een  zwaar  onderwerp  gekozen.  Maar  dit  werd  op  een   meesterlijke  wijze  uitgewerkt  en  opgevoerd.  Gelijdelijk  aan  werd  er  duidelijk  wat  er  gaande  was,  en  dat  was   soms  ijzingwekkend  en  tegelijkertijd  ontroerend.  Dat  een  mens  zoveel  leed  mee  moet  maken  in  zijn  leven,  en   dan  te  beseffen  dat  er  duizenden,  zo  niet  tienduizenden  vrouwen  in  de  wereld  soortgelijke  ervaringen  delen!   Het  is  goed  om  er  middels  een  toneelstuk  weer  eens  met  de  neus  bovenop  gedrukt  te  worden.  Op  deze  manier   krijgt  deze  verschrikking  een  gezicht  en  dringt  die  [nog]  dieper  door  in  ons  bewustzijn.  In  het  stuk  bleef   onduidelijk  waar  het  verhaal  zich  afspeelde,  waardoor  het  ook  universeler  werd.  Je  denkt  daardoor  al  snel  terug   aan  allerlei  opstanden  en  oorlogen  in  de  wereld.  De  realiteit  dat  zo,n  ervaring  je  voor  de  rest  van  je  leven  tekent,  

en  ook  het  leven  van  je  kinderen  zwaar  kan  beinvloeden  was  schrijnend  maar  realistisch.  De  acteurs  waren   bijzonder  goed,  maar  vooral  de  moeder,  Nawal  Marhan  speelde  fantastisch.  Ze  kreeg  een  verdiend  extra   applaus.  Een  ontroerend  stuk.    

Derk Hazekamp, Het  begin  van  Branden  was  wennen.  Wennen  aan  de  manier  van  spelen  (acteurs  speelden  van  elkaar  af,  naar   het  publiek  toe)  en  wennen  aan  de  dictie.  Maar  op  een  gegeven  moment  komt  de  flow  in  de  voorstelling,  wen  je   aan  het  spel  en  word  je  gaandeweg  meegezogen  in  het  ontroerende  en  aangrijpende  verhaal  achter  de   zoektocht  van  de  tweeling  naar  vader  en  broer.  Het  prachtige  decor  helpt  daar  zeker  bij  en  speelt  op  zichzelf  een   belangrijke  rol  met  mooie  doorkijkjes  en  projecties.  De  tekst  is  bijna  poëtisch,  stroomt  als  het  ware  van  scene   naar  scene  (en  daar  zijn  er  nogal  wat  van).  De  verhaallijn  is  echter  keihard  en  dreunt  nog  lang  na  afloop  door:   wat  doet  burgeroorlog  met  een  land,  een  volk  en  bovenal:  een  familie.  Dit  was  zo’n  voorstelling  waar  je  bij  het   doven  van  het  licht  hoopt  dat  het  klappen  niet  direct  begint  omdat  je  eerst  nog  bij  moet  en  wilt  komen.    

Gerrit Jol,

Branden  is  de  theater  bewerking  van  de  film  Incendice,  een  ontroerende  en  verbijsterende  zoektocht  van  een   broer  en  zus,  naar  het  verleden  van  hun  moeder  met  een  schokkende  ontknoping.   Indrukwekkend  spel  met  een  aantal  visuele  vondsten,  met  name  door  achter  opgehangen  doeken  silhouetten   van  personen  mee  te  laten  spelen.    

Marijke de Jong,

Aangrijpender  kan  het  niet  zijn:  dat  waar  je  het  meest  van  houdt  het  meeste  haten.  De  strijd  van  de  vrouw  die   dat  overkomt,  en  haar  keuze  om  er  door  zwijgen  vorm  aan  te  geven,  wordt  prachtig  verbeeld  in  de  voorstelling   Branden  in  de  regie  van  Alice  Zandwijk  bij  het  Ro-­‐theater.  De  ingewikkelde  sprongen  in  de  tijd  en  de   veranderingen  van  locaties  zijn  haast  niet  bij  te  houden,  maar  dankzij  de  prachtige  vondsten  in  de  vormgeving   met  dekens,  grind  en  schaduwspel  gaat  dat  als  vanzelf.  Het  schimmenspel  wordt  ook  op  andere  fronten  effectief   ingezet:  machtsverhoudingen,  sfeer  en  zelfs  geboorte  krijgen  we  op  die  manier  te  zien.  Alle  lof  verdient  de  inzet   van  de  acteurs:  de  betrokkenheid  en  het  genoegen  om  dit  stuk  te  spelen  straalt  er  vanaf.  Helaas  zijn  niet  alle   acteurs  even  sterk.  Fania  Sorel  was  fantastisch;  niet  alleen  bij  haar  stonden  tranen  in  de  ogen,  ook  bij  mij.  Maar   de  acteur  die  zoon  en  verkrachter  speelt,  vond  ik  vreselijk  en  Oleg  Fatev  kan  mooier  accordeon  spelen,  dan   acteren  en  Esther  Scheldwacht  had  als  dochter  slechts  een  getergde  of  een  geschrokken  blik  (en  die  leken   sprekend  op  elkaar).  De  voorstelling  laat  je  de  gruwelen  van  de  oorlog  tot  je  doordringen  met  poëtische  beelden   en  teksten  en  dat  is  heel  bijzonder.    

Janie Kropman,

Wat  een  schitterend  gespeeld  stuk.  Vol  ontroering  het  einde  aangehoord.  Het  past  niet  om  te  gaan   muggenziften  en  kleine  onvolkomenheden  te  benoemen,  dat  zou  afbreuk  doen  aan  de  geweldige  prestatie  die   hier  is  neergezet.  Complimenten!!!    

Sylvia Leenheer,

In  het  verleden  nog  wel  eens  de  mist  in  gegaan  door  te  hoge  verwachtingen  n.a.v.  goede  recensies.  Bij  deze   voorstelling  zijn  de  verwachtingen  meer  dan  100%  waar  gemaakt.  Een  goed  geschreven  verhaal/  scenario/   toneelstuk  hoeft  nog  niet  garant  te  staan  voor  een  goede  voorstelling.  Hier  was  dat  wel  het  geval.  Wat  een   ontzettend  goede  en  aangrijpende  voorsteling.  Voor  het  eerst  niet  alleen  met  een  brok  in  mijn  keel,  maar  ook   met  tranen  op  mijn  wangen  in  het  theater  gezeten.  Veelzeggend  was  het  feit  dat  iedereen  in  de  zaal  na  afloop   direct  ging  staan  voor  een  welgemeende  langdurige  ovatie.  Daar  waar  ik  me  bij  sommige  voorstellingen  wel  eens   afvraag  of  het  bij  veel  mensen  een  gewoonte  is  geworden  om  na  afloop  te  gaan  staan  voor  het  applaus,  kreeg  de   staande  ovatie  hier  weer  betekenis.  Terecht  geselecteerd  voor  het  Nederlands  Theater  Festival  2010  en   genomineerd  voor  de  Toneel  Publieksprijs  2012  Wajdi  Mouawad  heeft  een  prachtig  toneelstuk  stuk  geschreven   dat,  om  met  de  woorden  van  Alize  Zandwijk  te  spreken,  je  grijpt  door  de  heftigheid  van  het  verhaal,  maar  ook   door  de  kracht  die  eruit  spreekt,  de  poëzie,  de  overlevingsdrift.  Grote  complimenten  voor  vertaling,  regie,   dramaturgie,  decor-­‐,  kostuum-­‐  en  lichtontwerp,  muziek  en  last  but  not  least  het  spel.  De  kwaliteit  van  alles   zorgde  ervoor  dat  het  aangrijpende  en  prachtige  stuk  van  Mouawad  ook  een  sterke  voorstelling  is  geworden.  Lof   voor  hoe  Fania  Sorel  gaandeweg  het  stuk  transformeerde  van  een  jong  meisje  in  een  oudere  vrouw,  met  alle   mogelijke  emoties.  Indrukwekkend  hoe  zij  de  lange  stukken  tekst  geloofwaardig  en  aangrijpend  wist  over  te   brengen.  Alle  muziek  en  zang  was  prachtig  en  goed  gekozen,  in  het  bijzonder  de  muziek  van  Oleg  Fateev  en  de  

zang  van  Nastaran  Razawi  Khorasani.  Knap  hoe  Yahya  Gaier  de  diverse  personages  afwisselde  en  af  en  toe  wat   humor  in  het  verhaal  bracht.  Geinspireerd  op  oorlogservaringen  in  het  midden  Oosten  (Libanon),  is  het  een   universeel  verhaal  geworden  over  de  (individuele)  gevolgen  van  burgeroorlogen.  Als  Nederlander  weet  je  totaal   niet  hoe  het  is  om  een  burgeroorlog  mee  te  maken,  maar  door  het  zien  van  deze  voorstelling  kan  je  er  iets  van   voelen.  De  schimmenspelscenes  laten  zien  dat  het  mogelijk  is  om  af  te  wijken  van  een  standaardmanier  van   spelen  en  toch  op  overtuigende  wijze  de  toeschouwer  mee  te  nemen  in  een  verhaal.    

Dorien Leopold,

Wat  een  traktatie  voor  alle  zintuigen,  deze  voorstelling.  Je  durft  haast  niet  met  je  ogen  te  knipperen,  wetend  dat   je  iets  moois  zal  missen.  Elke  acteur,  regisseur  en  decorontwerper  (en  toneelkijker!)  kan  hier  enorm  veel  van   leren:  elk  woord  heeft  betekenis,  elke  handeling  heeft  zin,  en  zo’n  effectief  en  mooi  decor  heb  ik  niet  eerder   gezien.  Alleen  maar  complimenten  dus,  als  ik  er  dan  een  paar  moet  uitlichten:  het  gebruik  van  het  schimmenspel   is  geniaal  ;  het  feit  dat  je  van  een  verhaal  over  oorlog  en  woede  zo’n  ontroerend  verhaal  over  liefde  weet  te   maken  (deze  eer  komt  de  schrijver  toe,  die  zelf  een  van  de  aangrijpendste  scènes  meemaakte:  hij  was  als   zesjarige  getuige  van  het  in  brand  schieten  van  een  bus  met  vluchtelingen)  en  natuurlijk  het  weergaloze  spel  van   Fania  Sorel.  Ik  kan  gerust  zeggen  dat  nu  al  het  hoogtepunt  van  dit  seizoen  is  bereikt,  want  beter  wordt  het  niet.   Dank  voor  deze  pure  verwennerij!      

Martin Pikard, Wat  zag  ik  ?  Het  stuk  begon  met  een  raadselachtige  begrafenis  van  waaruit  het  stuk  zich  ontwikkelde.   De  vragen  die  hun  overleden  moeder  opriep  waren  voor  haar  kinderen  aanleiding  voor  een  zoektocht  naar  hun   verleden  die  tot  een  onthutsende  ontdekking  leidde.  Hun  broer  waar  hun  moeder  haar  hele  leven  naar  opzoek   was  geweest,  bleek  tevens  hun  vader  te  zijn.  Was  het  begrijpelijk?  Het  verhaal  werd  zowel  vanuit  het  verleden   naar  de  toekomst  als  vanuit  het  heden  naar  het  verleden  verteld.  Doordat  beide  verhalen  gescheiden  van  elkaar   bleven,  konden  ze  tot  het  eind  toe  worden  gevolgd  tot  ze  bij  elkaar  kwamen  en  de  afschuwelijk  waarheid   omtrent  de  afkomst  van  de  broer  en  zus  bleek.  Ik  denk  dat  het  de  verdienste  van  de  regisseuse  was  dat  je  als   toeschouwer  niet  verstrikt  raakte  in  de  complexiteit  van  het  verhaal.    Wat  wilden  de  makers  ermee  ?  Ik  denk  dat   ze  toch  vooral  een  mooie  voorstelling  wilden  maken.  Het  thema  leende  zich  daartoe.  Het  gaat  om   gebeurtenissen  die  het  begripsvermogen  te  boven  gaan  waardoor  de  acteurs  tot  het  uiterste  moesten  gaan  om   ze  aannemelijk  te  maken.  Ik  denk  dat  de  acteurs  daar  in  slaagden.  Ze  slaagden  erin  om  de  verschrikkingen  van   een  burgeroorlog  begrijpelijk  te  maken  ook  zonder  die  zelf  te  hebben  meegemaakt.  Waar  ging  het  over?  Behalve   over  de  vraag  of  haat  sterker  is  dan  liefde,  was  het  toch  ook  een  zoektocht  naar  een  onopgehelderd  verleden.   De  speurtocht  naar  hun  afkomst  door  broer  en  zus.  Ze  zouden  zich  niet  kunnen  begrijpen  als  ze  hun  afkomst  niet   kenden.  Het  was  hen  er  alles  aan  gelegen  die  te  leren  kennen,  hoe  weerzinwekkend  het  verleden  ook  was.    Wat   kan  ik  ermee?  Een  familiedrama  in  deze  omvang  is  te  uitzonderlijk  om  zich  eenvoudig  te  laten  herleiden  tot   familieomstandigheden  die  ik  ken.  Mogelijk  dat  ze  na  verloop  van  tijd  herkenbaar  worden.    

Anjo Schaap, Knoop  in  de  maag,  brok  in  de  keel,  en  tranen  in  de  ogen.  Hoe  vaak  komt  het  voor  dat  je  zo  een  voorstelling   verlaat.  Eigenlijk  zijn  woorden  verder  overbodig..Maar  als  toneelkijker  wordt  er  van  je  verwacht  dat  je  er  toch   iets  meer  over  zegt…  Diep  ontroerende  voorstelling,  prachtig  geacteerd.  Mooi  ook  het  beeld  met  schaduwen  op   witte  doeken.  Het  is  geen  enkel  probleem  om  te  tijdsprongen  te  volgen.  Mini-­‐puntjes  van  kritiek:  Simon  is  aan   het  begin  van  de  voorstelling  wat  moeilijk  te  verstaan  Diverse  personages  spreken  de  naam  van  Nawal  anders  uit   (zoals  Noelle).  Maar  als  dat  eenmaal  gewend  is,  staat  niets  een  bijzondere  emotionele  beleving  in  de  weg.Kust   wil  ik  zeker  gaan  zien!!    

Martien Vogelezang,

Branden  is  een  heftig  toneelstuk,  heftig  gespeeld,  heftig  door  de  aangesneden  onderwerpen,  heftig  door  de   stevige  inzetvan  muziek,  heftig  door  de  beladen  thema’s.  Een  thema  dat  de  vluchteling  van  nu  verbindt  met  de   strijder  Oedipus  eeuwen  terug.  Zoeken  naar  afkomst,  zoeken  naar  familie,  zoeken  naar  taal  en  de  woorden  om   de  dingen  te  zeggen,  soms  wordt  poëzie  gevonden,  vaak  ook  geweld  en  ellendig  aflopende  verhalen.  Menselijk   en  tegelijk  onmenselijk  komt  op  meerdere  manieren  samen  in  dit  stuk.  Alles  heeft  een  betekenis  in  de   speurtocht  naar  de  ongelofelijke  waarheid.  Dar  is  dan  ook  de  zwakte  waarneembaar  alles  wodrt  door  de  spelers   met  grote  nadruk  uitgesproken.  Als  een  salvo  van  woorden  gaat  de  tekst  eruit,  staccato  en  fortissimo  gaat  soms   wat  vervelen.  Gelukkig  is  er  een  afwisseling  met  muziek  en  het  schaduwspel,  ingenieus  door  eenvoud  in  het   decors  verwerkt.  Een  weldoordacht  decors  waar  veel  aan  textiel  wordt  ontleend  als  zachte  grond,  zachte  

projectie  van  verschrikkelijke  dingen,  zachte  vermommingen  van  personages  in  scherpcontrast  met  het  vele   geweld  in  het  verhaal,  een  geschiedenis  die  ook  een  legende  zou  kunnen  zijn.    

Theo Akse, Branden  volgt  een  tweeling  op  hun  zoektocht  naar  hun  herkomst  na  de  dood  van  hun  moeder.  Die  voert  hen   naar  de  burgeroorlog  en  vluchtelingenkampen  in  het  Libanon  van  rond  1980.  Daar  doen  zij  een  vreselijke   ontdekking.  Dit  motief  is  het  uitgangspunt  voor  een  epos  over  de  menselijke  aard  en  verhoudingen,  la  condition   humaine  zo  je  wilt.  Een  universeel  thema,  dat  schrijver  Wajdi  Mouawad  uitwerkt  in  een  kruisbestuiving  tussen   Grieks  noodlotsdrama  en  modern  emancipatiestuk.  Dit  interessante  dramatische  idee  kan  opwindend  modern   theater  opleveren.  Kan,  want  dit  idee  werd  te  vaak  ondergesneeuwd  door  scènes  van  een  te  sentimentele  aard,   die  vooral  geschreven  leken  om  het  effect  en  aan  de  handeling  weinig  toevoegden,  ja,  deze  zelfs  afzwakten.  Het   stuk  werd  hierdoor  te  lang,  en  de  spanningsboog  te  ver  opgerekt.  Een  en  ander  riep  gaapreacties  op.  De  tekst   was  aansprekend.  Met  name  de  monologen  van  het  hoofdpersonage  waren  sterk.  Toch  was  de  tekst  bij  vlagen   ook  langdradig,  en  nogal  eens  bedacht,  pamflettistisch  en….  tja  sentimenteel.  Wellicht  mede  een  gevolg  van  de   noodzaak  de  lengte  van  het  stuk  op  te  vullen.  De  regie  bood  hiervoor  geen  oplossing,  maar  ging  juist  mee  in  de   overdosering.  Soms  werd  het  ietwat  teveel  het  niveau  van  verkleedpartij  en  ‘anekdotistiek’.  Een  gemiste  kans;   hier  had  de  moed  om  te  snijden  veel  kunnen  opleveren.  Wellicht  mede  door  de  regie  was  het  spel  afwisselend   van  kwaliteit.  Indruk  maakte  het  spel  van  Fania  Sorel  vooral  in  haar  monologen.  Ook  de  andere  acteurs  deden  op   de  geëigende  plaatsen  hun  best.  Dit  alleen  zou  voldoende  zijn  geweest  om  een  indrukwekkend  toneelstuk  neer   te  zetten,  dat  recht  zou  doen  aan  het  zware  thema.  Maar  er  was  te  veel  om  heen  geschreven  en  geregisseerd.   Schmieren  leek  op  de  loer  te  liggen,  waardoor  men  langs  het  ‘Allo  ‘allo-­‐effect  scheerde.  Leuk  voor  een  comedy,   maar  hier  niet  op  zijn  plaats.  Het  gemiddeld  stelde  teleur.  De  kwaliteit  in  tekst  en  spel  was  te  afwisselend,  en  het   ontbrak  de  regie  aan  moed  om  te  snijden.  Erg  jammer,  want  de  thematiek  van  noodlot  en  emancipatie  en  dito   kruisbestuiving  verdienden  een  strengere  uitwerking.    

Fea Boegborn, Allereerst  ode  aan  de  schrijver  die  de  heftige  belevenissen  van  een  jong  meisje  op  indrukwekkende  wijze   verwoordt.  Het  jonge  meisje  is  gerijpt,  volwassen  geworden  en  inmiddels  overleden.  Middels  haar  testament   dwingt  ze  twee  van  haar  kinderen  zich  alsnog  te  verdiepen  in  haar  leven,  waar  ze  blijkbaar  nooit  over  sprak  met   die  kinderen  en  die  op  hun  beurt  blijkbaar  ook  geen  moeite  deden  haar  daar  naar  te  vragen.  De  zielenroerselen   van  de  overleden  vrouw  zouden  mij  normaliter  niet  lang  hebben  kunnen  boeien,  maar  door  de  sfeer  die  het   steeds  wisselende  decor,  het  licht  en  de  spelers  opriepen  werd  een  levensgeschiedenis  verbeeld  die  je  van  vanaf   het  allereerste  moment  tot  het  einde  toe  meevoelt  en  meebeleeft.    

Theo Hesselink,

Branden,  wat  een  tragedie,  een  serie  verhalen  die  zich  ontwikkelt  van  kwaad  tot  erger,  de  vreselijkheden  van   oorlog,  en  vooral  van  burgeroorlog.  Mannen  zijn  slachtoffers,  en  daders;  vrouwen  bijna  altijd  slachtoffers.  Maar   Nawal,  de  vrouwelijke  hoofdpersoon,"de  vrouw  die  zingt",  is  de  oermoeder,  de  drager  van  hoop  en  optimisme.   Een  geweldig  stuk,  geweldig  gespeeld,  creatief  en  overtuigend  vormgegeven,  meer  dan  2  ½  uur  fantastisch   toneel.    

Mary Huizinga,

De  voorstelling  Branden  van  het  RO  theater  had  veel  ingrediënten  van  een  Griekse  tragedie:  een  zoektocht,   bloedwraak,  liefde,  oorlog  en  vergelding.  De  verrassende  ontknoping  van  de  zoektocht  naar  de  broer  en  dood   gewaande  vader  bood  de  mogelijkheid  om  vergiffenis  en  een  doorbreken  van  de  geweldspiraal  een  rol  te  laten   spelen,  prachtig  vertolkt    door    de  moeder  Nawal.  Het  moeilijk  te  verbeelden  stuk  was  goed  geacteerd,  af  en  toe   iets  te  gechargeerd.  Minpuntje  was  de  rol  van  de  vader/broer,een  weinig  waarschijnlijke  belichaming  van  een   door    haat  en  wreedheid  gedreven  persoonlijkheid.  Al  met  al  een  indrukwekkende  voorstelling,  die  liet  zien  dat   de  ruimere  mogelijkheden    die  een  verfilming  van  dit  onderwerp  bieden  ook  met  enige  inventiviteit  op  het   toneel  neergezet  kon  worden.    

Marije de Maessen Onbeschrijflijk  mooi  toneel!!Het  stuk  heeft  nog  dagen  door  mijn  hoofd  gespeeld.  De  perfecte  combinatie  van   gesproken  tekst,  decor,  geschreven  tekst,  verbeelding,  poezie,  en  uitmuntend  spel  maakten  dat  het   ingewikkelde  verhaal  begrijpelijk  bleef.  Het  verhaal  is  prachtig,  maar  het  is  vooral  de  manier  waarop  de  regisseur   dit  verhaal  verbeeldde  dat  het  bij  de  kijker  blijft  hangen.  Mijn  aandacht  is  geen  minuut  verslapt.  De  indringende  

ogen  van  de  hoofdrolspeelster  blijven  mij  achtervolgen.  De  verhaallijn  was  chronologisch  gezien  ingewikkeld   (sprongen  in  de  tijd),  maar  door  de  decorwisselingen  goed  te  volgen.  De  rode  draad  bouwde  zich  langzaam  op   naar  de  climax.  Enig  kritiekpuntje  was  het  spel  van  de  zoon/commandant.  Hij  was  een  overtuigende  rebel,  maar   pastte  door  zijn  uiterlijk  (neger)  en  taal  (engels)  en  verwardheid  (invloed  van  drugs/vermoedelijk  kindsoldaat)   niet  in  de  midden-­‐oosten-­‐setting.  Hij  deed  me  sterk  denken  aan  de  rebellen  die  ik  in  Congo,  Somalie  en  Sudan   heb  gezien.  Verder  niets  dan  lof  en  ik  zou  heel  graag  meer  zien  van  het  Ro-­‐theater!!!!    

Brigitte van Mulken,

Op  zoek  naar  hun  moeders  verleden  en  naar  hun  vader  en  hun  broer  (die  een  en  dezelfde  persoon  blijkt  te  zijn)   komt  een  tweeling  in  een  oorlogssituatie  terecht.  Een  oorlog  die  overal  ter  wereld  plaats  zou  kunnen  vinden  en   die  van  alle  tijden  lijkt  te  zijn,  zó  universeel  is  dit  prachtige  stuk.  Het  verhaal  is  vaak  schokkend,  maar  het  is  ook   ontroerend  om  te  zien  hoe  Nawal,  een  juweel  van  een  rol  van  Fania  Sorel,  haar  uiterste  best  doet  om  onder  de   moeilijkste  omstandigheden  recht  overeind  te  blijven  en  zichzelf  niet  kwijt  te  raken.  Het  thema  oorlog,  hoe  kom   je  eruit  en  wie  zijn  wij  eigenlijk,  wordt  treffend  in  beeld  gebracht.  Daarbij  helpen  een  schitterend  decor,  hele   mooie  muziek  (o.a.  Supertramp  met  the  Logical  Song  ),  fantastisch  acteerwerk  en  vooral  een  hele  mooie  tekst.   De  tweeling  vraagt  zich  af  wie  ze  zijn  en  waar  ze  vandaan  komen,  om  na  veel  belevenissen  hun  moeder  op  een   waardige  manier  te  kunnen  herbegraven.  Het  publiek  kijkt  ontroerd  toe  en  in  mijn  hoofd  hoor  ik  nog   Supertramp,  please  tell  me  who  I  am….  Als  dit  stuk  geen  klassieker  wordt!    

Marjan Oosterwijk, Branden  vertelt  over  een  moeder  die  haar  oorlogservaringen  in  het  Midden-­‐Oosten  voor  haar  kinderen  heeft   verzwegen.  Na  haar  dood  gaan  de  kinderen  terug  naar  hun  geboortegrond  en  worden  geconfronteerd  met  de   gruwelijkheden  van  de  oorlog,  de  zinloze  keten  van  wraak  en  geweld.  Ze  komen  erachter  wat  voor  vrouw  hun   moeder  eigenlijk  was  en  waarom  ze  gezwegen  heeft.  Een  heftig  verhaal  met  een  verrassend  einde,  prachtig   geacteerd.  De  actrice  die  de  moeder  speelde  was  subliem.  Het  decor  was  bijzonder,  de  lichteffecten  ook,   waardoor  het  2,5  uur  boeiend  bleef.    

Sjoerd Postma,

Een  schitterende  voorstelling  van  RO  theater.  Ik  heb  van  de  eerste  tot  de  laatste  scene  geboeid  zitten  kijken.   Niet  emotieloos,  de  tekst  was  niet  eenvoudig  en  het  verhaal  was  af  en  toe  gruwelijk.  Maar  de  manier  waarop  dit   verhaal  gebracht  werd  was  zondermeer  fantastisch.  Een  sprookjesachtige  voorstelling  die  in  en  met  een   eenvoudig  maar  zeer  creatief  en  functioneel  decor  gebracht  werd.  De  geboortescene  was  een  trouvaille.  De   krachtige  rol  van  Fania  Sorel  overvleugelde  de  overige  spelers  waardoor  die  minder  tot  hun  recht  kwamen.  Het   gehele  verhaal  speelt  in  verschillende  plaatsen  en  springt  voor-­‐  en  achteruit  in  de  tijd.  Toch  was  het  verhaal   moeiteloos  te  volgen  en  ik  denk  dat  we  dat  in  hoge  mate  aan  de  regie  van  Alize  Zandwijk  te  danken  hebben.    

Rudy Ramondt, Een  prachtige  voorstelling  over  een  moeder  van  een  tweeling  die  opzoek  gaat  naar  haar  eerste  geboren  zoon  en   ontdekt  dat  die  zoon  haar  verkrachter  is  en  daarmee  ook  de  verwekker  van  de  tweeling.  Vanaf  het  moment  van   die  ontdekking  zwijgt  zij  en  na  haar  dood  krijgt  de  tweeling  elk  een  brief.  Een  voor  de  vader  en  een  voor  de   broer.  Zij  moeten  op  zoek  naar  de  vader  en  broer  om  de  brief  te  kunnen  overhandigen  en  zo  komen  ook  zij   achter  de  waarheid.  Het  verhaal  speelt  zich  af  in  het  Midden-­‐Oosten  woestijnachtig  landschap  met  langs  de   zijkanten  stapels  verschillende  dekens  en  mooie  vloeiende  toneelbeeld  en  scene  wisselingen.  Het  is  zondermeer   een  loodzwaar  stuk  en  daarom  des  te  doeltreffender  dat  er  toch  een  beetje  humor  en  lucht  ingebracht  is  in  de   vorm  van  de  notaris  die  de  brief  aan  de  kinderen  overhandigt.  Een  briljante  en  innemende  persoonlijkheid,  die   niet  alleen  de  notaris  maar  meerdere  personages  liet  zien.  In  ieder  geval  twee  actrices  die  uitblonken:  de  notaris   en  de  hoofdrol  Nawan  Marwal.  Maar  eigenlijk  moet  je  die  twee  niet  apart  noemen  omdat  alle  acteurs  elkaar   complimenteerden  en  van  zeer  hoog  acteurtalent  getuigden.  De  pijnlijke  werkelijkheid  en  het  prachtige  spel  van   Fania  Sorel  roerde  mij  tot  tranen  en  gaf  mij  een  gevoel  van  onmacht,  omdat  je  weet  dat  dit  soort  toestanden   ook  vandaag  nog  kunnen  gebeuren.  Dat  er  nog  steeds  oorlog  is,  dat  er  nog  steeds  verkracht  wordt.  Ik  had  maar   één  minpuntje,  vandaar  geen  10.  De  figuur  van  de  vader/broer  was  mij  te  overweldigend  en  ‘over  the  top’  en   dat  vond  ik  een  dissonant.  Als  dat  de  bedoeling  was,  dan  is  dat  gelukt…    

Robert Schoustra, Deze  mooie  voorstelling,  een  soort  moderne  Griekse  tragedie,  zou  ik  nog  wel  een  keer  willen  zien.  Het  stuk  heeft   veel  te  vertellen,  teveel  om  in  één  keer  volledig  te  doorgronden.  Bespiegelingen  over  oorlog  en  hoe  het  kwaad  

van  generatie  op  generatie  wordt  doorgegeven  en  over  de  keuze  die  we  kunnen  maken  om  ons  te  richten  op   samenzijn,  weg  van  de  haat.  De  eenvoud  van  het  decor  en  eenheid  van  de  gebruikte  materialen  vormden  een   rustige  achtergrond  voor  de  complexe  spel-­‐  en  tijdswisselingen.  De  vloer  was  leeg  en  zwart,  de  achtergrond  een   groot  wit  doek.  Dit  vroeg  weinig  aandacht  en  liet  toe  dat  ik  me  op  het  verhaal  kon  blijven  concentreren.  De   dekentjes,  zacht  en  koesterend,  kwamen  in  alle  mogelijke  situaties  verrassend  terug  en  brachten  kleuraccenten.   Het  spel  met  het  witte  decordoek  dat  er  uit  zag  als  rijstpapier  was  ook  verrassend  en  de  schaduwprojecties   waren  fascinerend.  De  kostuums  waren  prettig  om  naar  te  kijken,  in  rustige  kleuren  en  materialen  en  toch  voor   elk  personage  heel  specifiek,  sloten  ze  goed  aan  bij  het  sobere  decor.  Met  de  lage  lichtinval  en  de  doffe  zwarte   vloer  was  de  sfeer  vaak  intiem.  Fania  Sorel  leverde  als  Nawal,  de  moeder,  een  fenomenale  acteerprestatie,   vooral  tegen  het  einde  van  het  stuk,  met  de  aanklacht  tegen  haar  beul,  zoon  en  de  vader  van  haar  kinderen,   ongelooflijk  knap  om  die  complexe  emoties  te  spelen.  Nihad  was  een  indrukwekkende  verschijning.  Ook  de   andere  acteerprestaties  waren  uitstekend.  Al  met  al  een  wereldtragedie!    

Hera Tseng, Een  prachtige  voorstelling;  misschien  wel  de  beste  die  ik  ooit  in  het  Spuitheater  heb  gezien.  Het  was  aangrijpend   en  zo  knap  opgebouwd  naar  de  plot.  Een  totaal  onverwachte  wending.  De  moeder  was  fenomenaal;  het  is   onvoorstelbaar  knap  hoe  Nawal  op  het  toneel  werd  gezet  en  hoe  ze  uiteindelijk  iemand  werd  waarvan  je  het   gevoel  kreeg  dat  je  haar  persoonlijk  hebt  gekend.  Er  is  zo  heel  veel  in  dit  stuk  dat  je  raakt,  dat  je  doet  gruwen   van  de  mens,  dat  je  doet  reflecteren  en  dat  je  ook  laat  zien  waartoe  liefde  in  staat  is.  En  alhoewel  enorm   barbaars  vind  ik  het  toch  mooi  dat  de  tweeling  op  zoek  gaan  naar  twee  mensen  die  uiteindelijk  één  zijn.  Enig   kritiekpunt  op  het  geheel  is  de  casting  van  de  zoon,  de  huurmoordenaar.  Hij  was  zo  niet  passend,  maar   anderzijds  zal  dat  waarschijnlijk  gedaan  zijn  om  je  echt  tot  het  einde  toe  op  een  verkeerd  been  te  zetten.  De   vormgeving  was  goed;  het  spelen  met  schaduwen  op  het  doek  heel  creatief  en  gaf  een  bijzonder  perspectief.   Een  mooie  rol  was  die  van  de  vriendin/notaris.  Dankzij  haar  humoristische  inbreng  werd  het  niet  loodzwaar  de   hele  tijd.  Ook  complimenten  voor  de  muziek  en  zang.  Samenvattend:  een  zeldzaam  mooi  en  aangrijpend  stuk  en   ik  zie  uit  naar  het  volgende  stuk  van  deze  vierluik.      

Freule Julie ~ Tibaud Delpeut  

Aart Blom,

Voorafgaand  aan  de  voorstelling  van  “Freule  Julie”  kregen  we  een  buitengewoon  interessante  inleiding  door  de   regisseur.  Thibaud  Delpeut  is  een  keurige  jongen,  die  artistiek  iets  te  melden  heeft  en  dit  combineert  met   heldere  betogen  (weinig  of  geen  prietpraat!)  en  een  voorkomen,  dat  de  indruk  wekt  dat  je  goed  en  betrouwbaar   zaken  met  hem  zou  kunnen  doen.  Zo  kregen  we  de  verklaring  waarom  deze  jonge  regisseur  kort  na  zijn   afstuderen  al  heel  mooie  regie-­‐opdrachten  kreeg  van  gerenommeerde,  gevestigde  gezelschappen  en  er  als   nieuwkomer  snel  in  slaagde  om  door  hem  geschreven  stukken  opgevoerd  te  krijgen.  Na  de  op  zich  niet  zo   bijzonder  boeiende  eigen  schrijfsels  heb  ik  prima  herinneringen  aan  de  bewerking  en  regie  van  “Antigone-­‐Kreon-­‐ Oedipous”  en  vooral  van  “Al  mijn  zonen”.  Deze  avond  kregen  we  een  boeiend  verhaal  te  horen  over  de  vraag   hoe  je  een  stuk  over  negentiende  eeuwse  klasseverschillen  relevant  en  zinvol  maakt  voor  onze  tijd.  De  inleiding   was  verreweg  het  aardigste  deel  van  de  avond.  In  het  stuk  zelf  trof  je  niet  zo  vreselijk  veel  en  niet  zo  vreselijk   duidelijk  de  transformatie  aan,  waar  gedurende  de  inleiding  over  gesproken  was.  We  zagen  een  sterk,   negentiende  eeuws  stuk,  een  echte  klassieker  met  behoorlijke  spelers.  Het  moet  gezegd  worden,  dat  het  palet   aan  uitdrukkingsmiddelen  van  Wendell  Jaspers  ver  uitstijgt  boven  dat  van  haar  medespelers,  maar  dat  betekent   niet  dat  het  acteren  beneden  de  maat  was.  Integendeel.  De  vormgeving  was  evenmin  opmerkelijk,  een  koelkast   op  het  toneel  maakt  een  19e  eeuws  stuk  nog  niet  eigentijds.  Wel  een  prachtig  lakeienpak  voor  Guy  Clemens.   Eigenlijk  helemaal  geen  kostuum  van  een  lakei  volgens  de  plaatjes,  maar  wel  precies  goed  in  de  sfeer.  Een  avond   mooi,  klassiek  toneel  maar  we  bleven  wel  in  de  negentiende  eeuw  steken.  Wat  overigens  helemaal  geen  kwaad   kan.    

Joske van Duijne Strobosch,

De  vermoedelijke  bedoeling  van  de  schrijver  Strindberg  om  de  verhouding  tussen  de  adel  en  de  rest  van  het  volk   te  schetsen,  heb  ik  in  deze  regie  niet  kunnen  ontdekken.  De  nogal  expliciete  (sexuele)  handelingen  op  het  toneel   werken  een  broeierige  spanningsopbouw  in  de  weg.  Het  belemmerde  mij  als  kijker,  mijn  gedachten  te  vormen   en  meegesleept  te  worden  in  het  verhaal.    

Saskia Herberghs,

Van  tevoren  zei  regisseur  Thibaud  Delpeut  dat  het  stuk  Freude  Julie  nogal  verwarrend  kon  zijn.  Dat  was  niet  mijn   ervaring,  tot  de  allerlaatste  scene  toen  Julie  in  het  donker  naar  de  microfoon  liep  en  een  vierde  bedrijf   aankondigde,  haar  tekst  vergeten  leek  te  zijn  en  het  stuk  ten  einde  kwam.  Afgezien  daarvan  vond  ik  Freude  Julie   een  helder  en  stevig  stuk,  mooi  gespeeld  in  een  eenvoudig  decor.  Delpeut  zei  ook  dat  hij  de  kokkin  een  grote  rol   had  gegeven,  maar  Jean  en  Julie  vormen  toch  echt  het  middelpunt.  Spannend  blijft  of  Jean  en  Julie  samen   weggaan.  Dat  de  acteurs  zelf  vertellen  wat  in  de  navolgende  scene  gebeurt,  vond  ik  mooi  en  verrassend.    

Post, Marjolein

Opnieuw  genoten  van  een  mooie  voorstelling  in  het  TAHS.  Mooi  spel  van  de  2  hoofdrolspelers,  geloofwaardig.   Vooral  de  opbouw  in  spel  van  de  mannelijke  speler  was  mooi,  ik  geloofde  het  zijn  verandering  qua   persoonlijkheid.  De  vormgeving  was  simpel  maar  voldoende,  een  absoluut  hoogtepunt  was  het  schrijven  met   “poep”  op  de  ramen,  hoogtepunt  omdat  het  zo  geloofwaardig  leek  dat  ik  er  weerzin  van  kreeg.    

Walther Scheffer,

Thibaud  Delpeut  regisseert  Freule  Jeulie  van  August  Strindberg  met  Wendell  Jaspers  als  de  dochter  van  de  graaf.   De  graaf  is  afwezig,  als  altijd  op  deze  door  de  eeuwen  inmiddels  veel  gespeelde  midzomeravond,  zijn  personeel   viert  feest.  De  dochter  van  de  graaf  waagt  zich  op  het  personeelfeestje  en  legt  het  aan  met  Jean  (Guy  Clemens)   de  knecht  van  de  graaf  ,die  verloofd  is  met  Julie’s  dienstmeid  ,  gespeeld  door  Eline  ten  Camp.  Delpeut  benadert   de  tekst  met  vervreemdingseffecten  door  acteurs  uit  de  rol  te  laten  stappen  om  nadrukkelijk  op  het  voortoneel   in  een  microfoon  regie  aanwijzingen  of  de  handeling  te  laten  zeggen  .  In  een  saai  decor  moet  het  gaan  broeien   en  schroeien  maar  ik  zie  vooral  een  saai  decor  kennelijk  opgetrokken  met  het  idee  :  waar  vuur  is  daar  is  …  rook  ?   Rook  kwam  er  wel  ,  maar  vuur,?  Ook  de  inleiding  van  Delpeut  zelf  was  behoorlijk  mistig  net  als  het  einde  van  de   voorstellings  waarin  het  nogal  onduidelijk  bleef  of  de  Freule  even  niet  wist  wat  ze  stond  te  spelen  of  dat  er  iets   mis  was  met  die  microfoon  op  het  voortoneel.  Als  ik  de  ‘vertaalslag’  maak  die  Delpeut  graag  ziet  van  het  publiek   :  naar  mijn  idee  mislukte  voorstelling.    

Lineke van der Velden,

Altijd  een  uitdaging  om  een  historisch  stuk  in  het  nu  te  trekken.  Is  dat  gelukt?  Ja  en  nee.  Het  verschil  in  stand   wordt  duidelijk  neergezet  zo  ook  de  spanning  die  dat  met  zich  meebrengt.  Het  decor  minimalistisch  wordt  door   het  plaatsen  van  de  koelkast  en  het  aanbrengen  van  de  grafitti  MERDE  in  het  nu  geplaatst.  Het  plot  van  het  stuk   dat  de  elite  uiteindelijk  het  onderspit  delft,  is  mij  door  het  spel  niet  duidelijk  geworden.  De  zinspeling  op  de   onlustgevoelens  van  het  volk  nu  blijft  beperkt  tot  het  woord  merde.  Ook  de  bedoeling  van  de  regisseur  dat  het   spel  tussen  de  standen  uiteindelijk  uitloopt  op  de  onoverkomelijke  wraakoefening  is  mij  uit  het  spel  niet   nagebleven.  Ik  wijt  dit  met  name  aan  het  spel  van  de  mannelijke  hoofdrolspeler.  Zijn  dienstbaarheid  was  niet   authentiek.  Zijn  misleiding  en  de  wraakoefening  van  het  ‘gemene’  volk  tenslotte  volstrekt  niet  overtuigend.   Daarentegen  spelen  de  vrouwelijke  acteurs  hun  rollen  overtuigend.  De  spelaanwijzingen  van  Strindberg  die  door   de  acteurs  tussendoor  worden  geciteerd,  vind  ik  een  creatieve  vondst  die  het  spel  meer  vaart  geeft.    

Elly Asscheman, Ogenschijnlijk  een  gedateerd  stuk,  want  gaat  het  niet  over  een  freule;  wie  zal  dat  in  deze  tijd  nog  aanspreken.   Het  tegendeel  is  waar.  De  regisseur  Delpeut  slaagt  erin  de  menselijke  aspecten  van  eigen  belang  en  'hogerop   'willen  komen  zo  naar  voren  te  laten  komen,  dat  een  ieder  zich  daar  nu  nog  in  kan  herkennen.  Hoewel  we  in   deze  tijd  niet  meer  leven  met  het  gezegde:  Als  je  voor  een  dubbeltje  geboren  bent,  wordt  je  nooit  een  kwartje.   Verhoudingen  van  mensen  onderling  die  elk  hun  eigen  positie  innemen  en  daarbij  hun  eigen  belangen   nastreven,  is  van  alle  tijden.  Het  verloop/opbouw  in  het  verhaal  is  spannend,  de  uitkomst  niet  zo  voorspelbaar.   Niet  in  de  laatste  plaats  debet  aan  de  acteurs,  die  hun  werk  goed  doen.  Van  de  vormgeving  is  mij  niet  zoveel   bijgebleven.  En  was  er  muziek?  Enfin,  de  inhoud  van  het  stuk,  naar  de  tekst  van  Strindberg  was  de  moeite   waard.    

Fred Brandt, Het  toneelbeeld  is  eenvoudig.  Links  een  tafel  waaraan  de  knecht  Jean  zit  te  eten  aan  het  begin  van  het  stuk.  Een   ijskast  met  een  kooktoestel  en  een  paar  pannen  tegen  de  achterwand  waarin  de  dienstmeid  roert  en  een  toilet   met  een  hoog  gemonteerde  spoelbak  ,  ook  geplaatst  tegen  de  achterwand.  Freule  Julie  wordt  treffend  door  de   regisseur  neergezet  in  al  haar  wisselende  buien,  emoties  en  onredelijkheid,  Door  gebruik  te  maken  van  een   vertelstem,  in  geluid  versterkt  door  een  microfoon  en  wisselend  door  Jean  en  Julie  ingesproken,  komt  het   publiek  meer  te  weten  over  de  afwezigheid  van  de  graaf,  de  werkzaamheden  van  Jean  de  knecht  en  Julie  de   freule.  Waarom  de  freule  zich  met  zoveel  hartstocht  werpt  op  de  knecht  wordt  niet  echt  duidelijk.  Over  de  jonge   jaren  van  deze  freule  en  haar  vader  wordt  immers  niets  verteld.  Waarom  is  deze  vrouw  zo  hysterisch  geworden   ?  Kennelijk  komt  ze  veel  te  kort.  Eigenlijk  wil  je  te  weten  komen  wat  Delpeut  “weglaat”van  de  19de  eeuwse   setting  en  waarom  hij  kiest  voor  dit  sobere  decor  en  dit  onverwachte  contact  .Wat  maakt  dit  contact  tussen  Julie   en  Jean  absurd,  onmogelijk  en  uniek  ?  Natuurlijk,  in  de  19de  eeuw  kon  dit  contact  niet  ,  het  was  een  schande.   Maar  het  is  teveel  21ste  eeuw  om  in  het  optreden  van  beide  acteurs  de  19de  eeuw  te  ervaren.  Het  dienstmeisje   krijgt  in  dit  stuk  een  beperkte  rol  toegemeten.  De  toeschouwer  moet  het  doen  met  het  aantrekken  en  afstoten   van  het  duo  waarvan  vaststaat  dat  de  ‘Twins  shall  never  meet”.  Een  happy  end  is  niet  mogelijk.  Aan  het  eind   verdwijnt  Jean.  Julie  gaat  zitten  op  de  ijskast.  Door  een  hard  aanzwellend  geluid  op  de  achtergrond  wordt  de   suggestie  geboden  dat  de  wereld  aan  het  vergaan  is.  Julie  zit  hoog  op  de  ijskast  en  doet  tape  om  haar  benen  en   maakt  zich  vast  aan  de  ijskast.  Julie  is  gevangen.    

Mieke Duijkers, Een  stuk  waarin  standsverschillen  het  hoofdthema  vormen.  De  freule  probeert  de  huisknecht  van  haar  vader  te   verleiden.  Met  succes,  want  Jean  blijkt  al  langer  verliefd  op  haar  te  zijn.  Of  wil  hij  haar  alleen  maar  gebruiken  om   zelf  hoger  op  de  maatschappelijke  ladder  te  klimmen?  (Zij  is  de  ‘eerste  tak  van  de  boom’.  Als  hij  die  maar  kan   bereiken,  is  de  top  met  het  nest  met  gouden  eieren  gemakkelijk  haalbaar).  Julie  verlaagt  zich.  Jean  schaamt  zich   voor  haar,  maar  is  tegelijkertijd  met  een  natte  vinger  over  te  halen.  Langzaam  maar  zeker  verschuiven  de   verhoudingen:  gaf  Julie  eerst  bevelen,  daarna  is  het  Jean  die  de  leiding  overneemt.  Van  een  liefdevol  en   gepassioneerd  spel  verandert  dit  geleidelijk  in  haat.  Eerst  is  Jean  bang  dat  het  personeel  achter  hun  relatie  zal   komen.  Hij  wil  naar  Zwitserland  en  daar  een  hotel  beginnen.  Julie  als  ‘uithangbord’,  met  haar  geld.  Maar  als  zij   dit  niet  blijkt  te  hebben,  is  de  liefde  snel  over.  Zowel  van  Julie’s  kant:  ‘denkt  u  dat  ik  hier  blijf  als  uw  bijzit’?  Als   van  Jean:  ‘een  ekster  vang  je  met  glimmers’.  Hij  noemt  haar:  ‘een  lakeienslet’.  Zij:  ‘ik  haat  je  als  een  rat!’  Julie   heeft  een  vreemde  jeugd  gehad.  Haar  moeder  heeft  haar  geleerd  mannen  te  haten.  Jean  onderkent  dat:  'U  haat   mannen  en  mij  ook'.  Julie:  'Grenzeloos!'.  Uiteindelijk  –  als  de  graaf  thuiskomt  –  schiet  Jean  weer  in  zijn  oude  rol.   Hij  moet  de  laarzen  van  zijn  meester  poetsen.  'Nu  de  graaf  gesproken  heeft,  schiet  die  vervloekte  knecht  weer  in   mijn  rug'.  Julie  blijft  alleen  en  gedesillusioneerd  achter.  Julie  is  duidelijk  de  verliezer  in  dit  stuk.  Zij  gaat  er  nog  

van  uit  dat  de  mensen  van  haar  houden,  maar  twee  maal  krijgt  zij  te  horen  dat  'ze  het  eten  van  haar  aannemen,   maar  er  op  spugen'.  Ieder  respect  heeft  zij  ook  verloren  door  haar  optreden.  En  wat  zal  er  gebeuren  als  haar   vader  hier  van  hoort?  Op  de  achtergrond  is  de  sfeer  van  het  feest  dat  door  het  personeel  werd  gehouden  in  een   grimmig  oproer  veranderd  (het  enige  in  dit  stuk  dat  ik  niet  zo  sterk  vond,  deze  plotselinge  opstand  van  het  volk).   De  enige  die  het  hoofd  koel  houdt  is  de  kokkin  Christine.  Zij  doorziet  de  spelletjes  die  er  gespeeld  worden  ('als   deze  mensen  aanpapen  met  de  gewone  man,  worden  ze  gewoontjes')  en  uiteindelijk  is  zij  de  sterkste.  Zij  gaat   weg  om  elders  een  nieuw  bestaan  op  te  bouwen.  Een  mooie  vondst:  de  spelers  die  gebruik  maken  van  de   microfoon  om  te  vertellen  wat  Strindberg  als  tekst  heeft  voorgeschreven  (zonder  zich  hier  overigens  letterlijk   aan  te  houden!)    

Liesbeth Hazekamp, Het  is  een  stuk  uit  eind  19e  eeuw,  maar  de  tekst  was  snel,  korte  zinnen  en  fel  van  ritme.  Het  waren  moderne   jonge  mensen  in  hun  taal  en  hun  spel.  Daardoor  kreeg  de  voorstelling  veel  vaart.  Het  decor  van  de  afgeleefde   keuken  ondersteunde  het  fin  de  siecle-­‐verhaal  van  de  in  verval  rakende  hogere  standen.  Een  prachtig  tijdsbeeld,   dat  tegelijk  van  alle  tijden  is.  Een  geweldige  voorstelling!    

Els Moonen van Lith, Thibaud  Delpeut  heeft  het  aangedurfd  Strindbergs  beroemde  toneelstuk  om  te  zetten  in  een  eigentijdse   enscenering.Elite  en  volk,  worden  gepersonificeerd  in  de  freule  en  de  knecht  .  Zij  staan  voor  het  schijnbaar   ongerijmde  van  de  samenleving.Een  uitgebreide  romance  wordt  hier  achterwege  gelaten  om  werkelijke   motieven  vande  moderne  man  en  vrouw  meer  naar  voren  te  laten  komen.  De  strijd  om  de  macht  wordt  door  de   hoofdrolspelers  uitstekend  gespeeld.  Niets  is  overdun  en  de  heldere  taal  van  Strindberg  geeft  de  liefdes  affaire   geen  ouderwetse  lading.  Integendeel  de  excessen  in  gevoelsuitingen  en  politiek  liggen  ook  nu  op  de  loer.   Vakantie  drank  en  wraak  zijn  niet  meer  beheersbaar  terwijl  het  zo  duidelijk  is  dat  je  ondanks  de  soms  grote   verschillen  elkaar  nodig  hebt.    

Frans Oremus,

De  eeuwige  strijd  tussen  macht  en  onmacht,  tussen  arm  en  rijk.  De  freule  Julie,  dochter  van  de  graaf   vertegenwoordigt  macht  en  rijkdom,  de  lakei  Jean  is  haar  ondergeschikte.  Tijdens  een  midzomernachtfeest   trekken  Julie  en  Jean  elkaar  aan  en  stoten  elkaar  af.  Gegeven  de  situatie  mag  alles  gezegd  en  gedaan  worden  en   dat  gebeurt  ook.  Totdat  het  feest  is  afgelopen  en  ieder  weer  terugkeert  in  de  eigen  rol.  We  maken  de  twee  mee   in  een  liefdesrelatie,  in  een  onstuimig  kemphanengevecht  en  in  een  woordenspel  waarin  ieder  vanuit    eigen   optiek  een  visie  geeft  op  de  maatschappij.  Liefde  en  haat,  vreugde  en  verdriet  worden  op  sublieme  wijze   verwoord  en  verbeeld.  Beiden  zijn  sterke  figuren  die  in  hun  spel  niet  voor  elkaar  onder  doen.  Een  moeilijke  maar   eveneens  voortreffelijk  ingevulde  rol  speelt  Christine,  kokkin.  Neerkijkend  (en  soms  jaloers)  op  Julie,  verliefd  op   Jean,  duidelijk  en  met  succes  een  eigen  plaats  innemend  tussen  Julie  en  Jean.  De  kilte  van  het  décor  –  met  de   ijskast  als  blikvanger  –  versterkt  de  afstand  tussen  de  freule  en  de  lakei.  Twee  originele  elementen  in  dit  stuk:   *  de  spelers  maken  alle  drie  af  en  toe  gebruik  van  de  microfoon  om  een  situatie  te  verduidelijken;   *  de  epische/verhalende  muziek/ritmiek  versterken  de  soms  heftige  scènes.    

Anne-Mieke Akkermans,

Het  stuk  van  Freule  Julie  van  Strindberg  is  door  regisseur  Thibaud  Delpeut  teruggebracht  tot  3  personen:  Freule   Julie,  de  knecht  Jean  en  zijn  verloofde,  de  kokkin  Kristine.  De  scènes  waarin  deze  personages  een  rol  spelen  zien   we  op  het  toneel.  De  overige  delen  van  het  verhaal  worden  door  een  van  de  spelers  kort  samengevat  door  een   microfoon.  Op  de  achtergrond  is  steeds  een  soort  beat  hoorbaar  van  het  feest  dat  elders  op  het  landgoed  tijdens   de  midzomernacht  plaats  vindt.  De  regisseur  heeft  een  geslaagde  poging  gedaan  om  het  stuk  uit  1888  naar  de   huidige  tijd  te  vertalen.  Julie  is  gekleed  in  een  jurk  ,die  met  koorden  is  dicht  geknoopt  alsof  ze  er  in  opgesloten   zit.  Ze  komt  trillend  van  begeerte  naar  de  keuken,  het  domein  van  de  bedienden  en  daagt  de  knecht  uit  tot  een   flirt  hoewel  ze  weet  dat  hij  iets  heeft  met  Kristine.  Julie  speelt  daarbij  met  de  standsverschillen  maar  zet  Jean   mede  door  dat  verschil  ook  onder  druk.  Kristin  wordt  gedwongen  dit  aan  te  zien.  Zij  doet  dit  met  een  zekere   gelatenheid  en  waardigheid,  zich  bewust  van  haar  positie.  Hierdoor  staat  juist  zij  meer  boven  de  situatie  dan  de   freule.  Julie  daagt  Jean  uit  er  met  haar  vandoor  te  gaan.  Jean  biedt  weerstand  door  Julie  te  wijzen  op  de   onmogelijkheid  van  een  verhouding.  Dit  zet  Julie  aan  hem  nog  meer  klem  te  zetten.  Het  rumoer  op  de   achtergrond  van  een  massa  die  op  tilt  raakt  neemt  steeds  verder  toe.  Julie  gedraagt  zich  steeds  vasthoudender,   maar  tegelijk  is  voor  haar  ook  de  onmogelijkheid  van  de  situatie  steeds  duidelijker  een  verhouding  zal  in  geen   van  beide  ‘kampen’  geaccepteerd  worden.  Het  rumoer  neemt  onheilspellende  vormen  aan.    

Erik G Bakker,

Jammer  genoeg  weer  een  bewerkt  stuk  dat  in  zijn  oorspronkelijke  vorm  van  Strindberg  prachtig  is.  Het  gebruik   van  de  microfoon  had  voor  mij  geen  enkele  toegevoegde  betekenis.  Totaal  overbodig.  Het  stuk  behandelt  een   thema  dat  van  alle  tijden  is  en  behoeft  geen  actualisering.  Het  spel  van  met  name  de  freule  was  schitterend   maar  ook  de  beide  anderen  toonden  goede  spelkwaliteit.  De  vormgeving,  het  toneelbeeld  was  erg  zwak.  Je  zou   het  functioneel  kunnen  noemen  maar  zelfs  dat  was  het  niet.  De  acteur  en  actrices  speelden  in  feite  in  het   luchtledige.  Dat  de  voorstelling  desondanks  zeer  boeide  bewijst  de  kwaliteit  van  Strindberg  als  toneelschrijver.    

Renée Besteman, Strindberg  variaties  Na  de  voorstelling  hoorde  ik  een  prachtig  gedicht  van  Michael  Zeeman  dat  hij  in  de   schouwburg  van  Leeuwarden  bij  de  opening  had  laten  inmetselen  en  toen  dacht  ik:  “zó  moet  het!”.  Een  gedicht   kan  onbegrijpelijk  zijn  en  toch  kun  je  de  schoonheid  ervan  ervaren.  Dat  ontbrak  er  voor  mij  aan  de  voorstelling:   als  het  over  standsverschil  en  machtsverhouding  gaat  tussen  Julie  en  de  knecht  nemen  zij  elkaar  steeds  de  maat   waardoor  het  zwaartepunt  voortdurend  kantelt  en  dus  heel  spannend  blijft.  Na  de  ‘daad’  wordt  het  een  chaos   waarmee  helaas  ook  het  spanningsveld  tussen  de  personages  is  verdwenen.  De  regie  laat  het  daar  afweten  en   dat  is  heel  jammer.  De  enige  die  de  spanning  tot  het  eind  toe  volhoudt  is  Christine,  waarmee  zij  tot  ruggengraat   van  de  voorstelling  is  geworden.    

Monique Biekart, Ondanks  het  feit  dat  ik  een  slechte  recensie  in  de  Volkskrant  had  gelezen,  vond  ik  dit  stuk  wel  erg  mooi.  Ik  heb   niet  eerder  een  uitvoering  van  ‘  Freule  Julie’  gezien  en  kende  ook  het  verhaal  niet.  Ik  werd  dus  niet  gehinderd   door  enige  voorkennis,  maar  vond  dit  toneelstuk  toch  best  goed.  Het  spel  van  de  drie  acteurs  was  erg  sterk  en  ik   vond  het  een  hele  goede  vondst  om  de  ‘regie-­‐aanwijzingen’  door  de  microfoon  te  laten  horen.  De  innerlijke   strijd  van  de  drie  personages  werd  goed  verbeeld  en  kwam  hun  strijd  en  ongenoegen  kwam  heel  geloofwaardig   over.  Ook  het  decor  en  de  muziek  werkten  heel  goed  in  dit  stuk,  het  droeg  bij  aan  een  steeds  ongemakkelijker   sfeer,  dat  goed  bij  dit  stuk  paste.    

Else Blom Mooi  toneelbeeld  maar  de  voorstelling  heeft  te  weinig  indruk  op  mij  gemaakt.  op  7/12/2011  gezien  en  op   3/1/2012  moet  ik  de  recensie  nog  schrijven  en  blijkt  dat  er  weinig  indruk  is  achter  gebleven.  Niet  slecht  dat  weet   ik  nog  wel,  maar  wat  was  er  nou  ook  alweer  goed??

Susan de Boer en Geertje van der Waaij,

Het  toneel  is  vrij  kaal,  met  plastic  wanden,  een  oude  koelkast  met  een  elektrische  kookplaat  erop,  en  vreemd   genoeg  een  wc  pot.  Freule  Julie  komt  op,  half  rillend  half  dansend.  Allemaal  nogal  vervreemdend.  Het  verhaal:  In   de  afwezigheid  van  de  graaf  geeft  dochter  Julie  zich  af  met  het  personeel  tijdens  het  midzomernachtsfeest.  Ze   wil  vluchten  met  knecht  Jean,  maar  Christien,  Jeans  ‘verloofde’  wil  met  hem  trouwen  en  kinderen  krijgen.  Het   feest  loopt  uit  de  hand,  het  personeel  gaat  tekeer  in  de  keuken  en  nagelt  Julie  aan  de  schandpaal,  Jean   vermoordt  Julie  en  het  slot  of  in  ieder  geval  de  keuken  wordt  in  brand  gestoken.  Freule  Julie  is  wel  een   voorstelling  die  te  denken  geeft.  Dat  mensen  elkaar  op  hun  plaats  houden,  zodat  je  als  ‘knecht’  nooit  ‘baas’  kunt   worden,  en  als  ‘baas’  geen  betekenisvolle  relaties  kunt  hebben  met  de  ‘knecht’  is  al  cynisch  genoeg.  Gisteren   bracht  trouwens  de  Onderwijsraad  een  advies  uit  om  op  school  niet  alleen  taal  en  rekenen,  maar  ook  ‘hogere   vaardigheden’  als  zelfstandig  kunnen  denken  en  flexibel  reageren  op  veranderende  omstandigheden  op  scholen   expliciet  te  leren  aan  kinderen  uit  lagere  sociaal-­‐economische  milieus,  omdat  ze  anders  nog  niet  mee  kunnen   komen  in  deze  samenleving.  We  proberen  er  dus  wel  wat  aan  de  te  doen.  Maar  het  stuk  suggereert  dat  je  als   ‘baas’  ook  vast  zit  in  je  positie  en  dat  is  maar  ten  dele  zo.  Ik  denk  dat  Julie  best  had  kunnen  vluchten,  dat  ze   daarvoor  als  het  puntje  bij  het  paaltje  komt  Jean  niet  nodig  heeft.  Opvallend  trouwens  dat  alles  wat  Jean   voorstelt  later  door  Julie  wordt  overgenomen  –  naar  de  Italiaanse  meren  gaan,  hotel  beginnen  –  en  dat  hij  het   dan  niet  meer  wil.    

Bertien Broekhans, Natuurlijk  speelt  ook  deze  Strindberg  zich  af  in  de  keuken  –  kzal  eerlijk  zijn,  ik  hou  niet  van  dit  stuk,  maar  deze  is   mooi  opgezet.  De  dubbele  wand  verbeeldt  de  plaats  van  de  keuken  in  de  wereld.  De  regieaanwijzingen  worden   letterlijk  op  het  toneel  gesproken,  wat  de  vaart  erin  houdt,  nodeloos  langdradige  scenes  vemijdt  en  meer  dan   een  ‘ontwikkeling’  tegelijk  gespeeld  kan  worden.  Een  knappe  vondst  en  gewaagde  uitvoering.  Het  drama   voltrekt  zich  echter  zoals  het  hoort:  de  freule  papt  aan  met  de  knecht,  die  ‘verloofd’  is  met  de  meid.  De  ene  

probeert  uit  haar  stand  af  te  dalen,  de  ander  op  te  klimmen.  Beiden  zijn  kritisch  op  de  verworvenheden  en  het   standsbesef  van  de  ander;  beide  ontberen  enige  reflectie.  Wellicht  is  het  in  dit  stuk  echt  onvermijdelijk,  maar   het  laat  weinig  aan  de  verbeelding  van  de  kijker  over.  Of  het  moet  de  vraag  zijn  hoe  standsverschillen  in  de   huidige  samenleving  betekenis  krijgen,  maar  de  voorstelling  helpt  de  kijker  nauwelijks  bij  het  stellen  en   beantwoorden  van  dergelijke  vragen.  Maar  er  wordt  mooi  gespeeld,  het  einde  blijft  open;  er  is  misschien  niets   mis  met  deze  voorstelling.    

Hubert Coenen,

het  nagesprek  met  de  regiseur  was  heel  verhelderend  en  gaf  meer  duidelijkheid  over  zijn  bedoelingen    

Paula Deurloo-Siblesz, Vond  het  een  wat  rommelig  stuk.  Waarbij  het  goed  is,  om  je  vanaf  het  begin  het  bedoelde  uitgangspunt  van   Strindberg  te  realiseren.  Dan  krijgen  de  rollen  en  de  tekst  direct  hun  symboolwaarde  en  geeft  dat  het  stuk   ‘body’.  Ook  zou  het  wel  zo  spannend  zijn,  als  iemand  deze  Freule  Julie  eens  echt  naar  onze  tijd  zou   transformeren.  Hoe  zou  het  er  dan  voorstaan  met  deze  “paradox  van  de  samenleving”?  Want  een  freule  en  een   dienstknecht…  kunnen  wij  ons  daar  gevoelsmatig  echt  nog  in  inleven?  Maar  mochten  we  denken  dat  we  als   ‘moderne  samenleving’  aan  deze  problematiek  allang  ontstegen  zijn,  wat  zou  zo’n  stuk  ons  laten  zien?...  Denk   b.v  aan  de  film  Lena.  Kortom,  voor  mij  toch  te  achterhaald  in  enscenering  en  rollen.  Of  te  modern  gespeeld  ipv   als  klassiek  stuk?  Maar  altijd  weer  en  ondanks  alles:  pet  af  voor  de  vertolkers!   Waarbij  de  rol  van  Christine  mij  nog  het  meest  intrigeerde,  als  tegenspeelster  van  de  twee  anderen,  ahw  als   duidster  van  het  realiteitsgehalte  van  het  reële  perspectief.    

René van Dootingh, Een  stuk  met  een  [te]  oubollige  speelstijl  en  navenant  taalgebruik.  Daardoor  vond  ik  de  karakters  te  theatraal,   waardoor  ik  me  niet  met  ze  kon  vereenzelvigen.  De  huisknecht  bleef  zijn  gedienstige  vorm  vasthouden,  ook  in  de   hitte  van  de  hystherische  freule,  waardoor  het  geheel  te  vlak  bleef.    

Derk Hazekamp, Freule  Julie  is  in  1888  geschreven.  Inmiddels  een  klassieker  over  klassenstrijd  en  de  man-­‐vrouw  verhoudingen.   Delpeut  heeft  geprobeerd  de  actualiteit  in  het  stuk  door  te  laten  klinken.  Zo  sijpelen  de  rellen  in  Londen  uit  2011   en  de  brede  maatschappelijk  onvrede  (in  de  ogen  van  Delpeut)  door  in  het  stuk  om  in  het  slot  letterlijk  door  het   (enigszins  low-­‐budget  uitziende)  decor  te  breken.  Het  geeft  het  in  essentie  vrij  statische,  wat  saaie  stuk  gelukkig   wat  vaart  en  diepgang.  Ook  de  keuze  om  de  regieaanwijzingen  uit  te  laten  spreken  door  de  acteurs  helpt  daarbij.   Het  spel  was  ok,  maar  niet  echt  spectaculair  genoeg  om  tot  een  sprankelende  voorstelling  te  komen.  Misschien   dat  er  teveel  dubbele  lagen  en  moralistische  betekenissen  aanwezig  zijn  om  het,  in  elk  geval  in  deze  uitvoering,   memorabel  te  maken.    

Marijke de Jong, Dat  Thibaud  Delpeut  een  bevlogen  regisseur  is,  dat  is  duidelijk.  Dat  hij  meer  wil  dan  alleen  een  plezierige   voorstelling  maken  ook.  Met  zijn  enscenering  van  Freule  Julie  is  dat  zeer  zeker  gelukt.  We  zien  de  seksuele   spanning  tussen  de  Freule  en  haar  knecht  ontaarden  in  een  machtsstrijd  tussen  klassen.   De  heersende  klasse  waar  Julie  toe  behoort,  zal  zeker  ten  onder  gaan,  zien  we  gelijk  al  aan  het  begin  aan  het  de   verloederde  armoedige  locatie  (door  plakband  bij  elkaar  gehouden).  Op  het  landgoed  wordt  de  heer  des  huizes   nog  volgens  de  oude  rangen  en  standenorde  bejegend  (de  laarzen),  maar  als  de  dochter  zich  onder  en  met  het   personeel  gaat  mengen  is  het  einde  daar,  slaan  de  stoppen  door  en  breekt  aan  het  eind  de  opstand  uit.  Eline  ten   Camp,  Guy  Clemens  en  Wendell  Jaspers  vervulden  hun  rollen  goed,  alleen  was  het  schreeuwen  tegen  elkaar  wat   mij  betreft  wat  té.  De  vondst  om  de  neventekst  als  terzijdes  vorm  te  geven,  werkte  verrassend  goed.    

Janie Kropman, Zo  heftig  als  het  stuk  op  papier  is,  zo  slap  en  rommelig  kwam  het  stuk  op  mij  over  in  de  toneelzaal.  Ik  heb   nauwelijks  iets  van  de  spanning  gevoeld  die  er  moet  zijn  als  je  de  ingrediënten  beschouwt:  klassenstrijd,  liefde   overspel,  elite  vs  het  volk,  ga  zo  maar  door.  Het  werd  niet  waar  gemaakt.  Jammer.  Wat  mij  ook  opvalt:  ik  schrijf   de  recensie  bijna  twee  maanden  na  de  voorstelling,  en  er  is  mij  geen  enkel  beeld  bijgebleven  van  het  stuk,  alleen   het  einde,  als  Julie  boven  op  een  stellage  zit  en  het  morrende  volk  in  aantocht  is.  Dat  zegt  genoeg,  het  heeft  mij   niet  kunnen  boeien.    

Sylvia Leenheer,

Na  het  zien  van  Nacht  en  4.48  Psychosis  (Blasted  helaas  niet  gezien),  wilde  ik  per  se  naar  deze  voorstelling  van   Thibaud  Delpeut.  Waar  Nacht  en  4.48  Psychosis  mij  echt  grepen,  gebeurde  dat  bij  Freule  Julie  helaas  niet.  Zeker   een  goede  voorstelling,  maar  het  haalde  het  voor  mij  niet  bij  Delpeut’s  eerdere  voorstellingen.  ‘Strindbergs   klassieker  ontleedt  als  paradox  van  de  samenleving’,  volgens  de  aankondiging.  Thibaud  Delpeut  wilde  ‘Freule   Julie’  spelen  omdat  hij  ontdekte  dat  thema  van  het  stuk,  standen-­‐/klassenverschil,  nog  steeds  bestaat  en  actueel   is  (wat  o.a.  duidelijk  wordt  uit  de  rellen  in  de  Parijse  buitenwijken  en  vorig  jaar  in  diverse  Engelse  steden).  Het  is   bewust  een  andere  Freule  Julie  geworden  dan  Strinberg  geschreven  heeft.  Er  zijn  technieken  gebruikt  om   Strinberg  te  ‘vertalen’  (Brecht).  Delpeut  wilde  een  reflectie  geven  op  onze  tijd.  Delpeut  heeft  gelijk  als  hij  zegt   dat  het  standenverschil  nog  steeds  bestaat  en  dat  dit  in  deze  tijd  op  bepaalde  manieren  tot  uitdrukking   (ontploffing)  komt.  Tijdens  het  zien  van  de  voorstelling  zag  ik  echter  alleen  het  verhaal  van  Freule  Julie  en  haar   tijd  en  dacht  ik  er  geen  moment  aan  dat  standenverschil  nog  steeds  bestaat.  Ik  moest  wennen  aan  de  vorm,  dat   niet  de  regieaanwijzingen  van  Strindberg  gespeeld  maar  verteld  werden  en  er  zelfs  bij  gezegd  werd  dat  het  de   aanwijzingen  van  Strindberg  zijn.  In  het  begin  vond  ik  dat  niet  goed  werken,  later  wel,  zeker  als  er  duidelijker  uit   sprak  wat  de  personages  ervan  vonden.  Goed  spel  van  Wendell  Jaspers  en  Guy  Clemens  als  Freule  Julie  en   knecht  Jean.  Ook  goed  spel  van  Eline  ten  Camp  als  dienstmeid  Kristin.  De  rol  van  Kristin  had  echter  nog   duidelijker  vorm  gegeven  mogen  worden  op  de  momenten  dat  ze  niet  sprak.  Ze  was  heel  de  voorstelling  op  het   toneel,  het  was  duidelijk  dat  ze  niet  sliep  maar  alles  wat  er  gebeurde  meekreeg.  Ik  zag  echter  een  groot  deel  van   de  tijd  niet  echt  was  zij  ervan  vond.  Wel  toen  zij  naast  de  koelkast  zat,  maar  niet  toen  ze  aan  de  zijkant  van  het   podium  (slaapkamer)  zat.  Qua  regie  had  dat  wel  meer  uitgebouwd  mogen  worden.  Hoewel  het  gaandeweg   duidelijk  werd  hoe  het  zou  gaan  eindigen,  kwam  het  daadwerkelijk  einde  van  de  voorstelling  abrupt  en  had  wat   mij  betreft  nog  sterker/heftiger  gemogen.  De  geluidsband  vond  ik  soms  toegevoegde  waarde  hebben,  maar  vaak   ook  niet,  sterker  nog,  soms  vond  ik  het  storend  omdat  ik  afgeleid  werd  van  het  spel.  De  vormgeving  van  het   decor  was  lelijk  en  daardoor  interessant.      

Dorien Leopold, Mag  je  aan  een  bestaand,  klassiek  toneelstuk  komen?  Na  het  zien  van  de  voorstelling  is  mijn  antwoord:  als  je   Thibaud  Delpeut  heet,  wel.  En  zeker  als  Wendell  Jaspers  de  hoofdrol  voor  haar  rekening  neemt.  In  het  stuk   komen  tegenstellingen  tussen  rijk  en  arm,  man  en  vrouw,  massa  en  elite  naar  voren.  Jaspers  speelt   indrukwekkend  de  rol  van  freule  Julie.  Ze  toont  de  meest  uiteenlopende  emoties/stemmingen:   zenuwachtig/bezeten,  sensueel,  arrogant,  onzeker,  alles  even  overtuigend.  De  keuze  van  Delpeut  om  de  ‘regie-­‐ aanwijzingen’  van  Strindberg  door  de  acteurs  te  laten  voordragen  in  een  microfoon  (‘Over  enkele  ogenblikken   zal  ik  opkomen’)  zijn  ijzersterk  en  erg  grappig.  Het  decor  is  lelijk  en  armoedig  –  maar  functioneel,  en  vestigt  meer   de  aandacht  op  het  spel.  En  dat  is  meer  dan  de  moeite  waard.  Er  lagen  veel  smoezen  op  de  loer  om  niet  te  gaan   deze  avond,  maar  ik  ben  erg  blij  dat  ik  er  niet  aan  heb  toegegeven.    

Martien Vogelezang, De  klassieker  van  Strindberg  met  een  actuele  vormgeving  en  accenten.  Bij  binnenkomst  staan  de  drei  acteurs  al   op  het  toneel  in  een  decor  van  doorzichtig  plastic  met  veel  plakband,  spaarzame  inrichting  en  houten  schotten   van  waarachter  rook  opkringelt.  Het  verhaal  van  de  freule  die  wil  ontsnappen  aan  de  grafelijke  stand  en  vrij  wil   zijn,  loopt  vast  op  de  omgeving  van  personeel  zoals  dat  in  1888  wel  gewerkt  zal  hebben.  Door  expliciet  eigentijds   te  reageren  en  de  toneel  aanwijzingen  van  Strindberg  los  uit  te  spreken  door  een  micrfoon  ontstaat  een  extra   komische  maar  ook  wrange  werkelijkheid.  Door  het  intensieve  spel  van  de  twee  vrouwen,  de  freule  en  de   kokkin,  en  de  huisknecht  wisselt  het  voortdurend  van  toekomstperspectief  voor  de  betrokkenen  waar  het   publiek  makkelijk  en  volledig  in  mee  genomen  wordt.  Op  de  achtergrond  de  dreigende  geluiden  van  het  volk  het   gepeupel  het  Midzomernachtsfeest/carnaval  houdt  de  spanning  steeds  hoog  en  brengt  tussen  de  drie  spelers   een  dramatisch  einde.  Een  gevangen  of  gevallen  freule  en  weggevlucht  personeel.  Een  prachtige  ervaring  met   hoge  kwaliteit  acteerwerk.    

Theo Akse, Delpeut  zette  een  moderne  versie  van  Strindbergs  Freule  Julie  op  de  planken.  De  regie  was  compact,  met  een   Brechtiaanse  toets.  Het  voorlezen  van  de  regieaanwijzingen  had  een  duidend  karakter,  waarna  de  betreffende   scene  bijna  als  toelichting  op  de  tekst  werd  gespeeld.  En  die  duiding  betrof  de  manipulatie  waar  de  mens,  het   individu  aan  onderworpen  is,  maar  datzelfde  individu  ook  toepast  op  de  ander.  Het  wierp  de  vraag  op,  of  wij  als   individu  slachtoffer  zijn  van  ‘het  systeem’  (de  ‘maatschappij’  zoals  dat  nog  niet  zolang  geleden  gangbaar  was  aan   te  duiden),  of  dat  we  zelf  dat  systeem  vormen,  en  in  stand  houden.  Met  andere  woorden,  we  zijn  niet  anders  

dan  slachtoffer  van  onze  eigen  verlangens  en  projecties,  maar  niet  bij  machte  dat  te  onderkennen.  En  dat  leidt   tot  het  ontnuchterende  inzicht  dat  we  alleen  dan  niet  aan  onszelf  ten  onder  gaan,  als  we  bereid  zijn  onze  rol  in   ons  eigen  gefabriceerde  systeem  tot  het  einde  toe  te  spelen.  De  acteurs  zetten  dit  gegeven  met  verve  neer.  Ze   gaan  mee  in  de  omkering  van  de  rollen,  waar  ze,  bij  aanspreken  van  het  publiek  en  uitbeelden  van  de  karakters,   schijnbaar  even  makkelijk  uit-­‐  als  instappen,  Wendell  Jaspers  zet  een  getormenteerde  Freule  Julie  neer,  die  in   haar  naïviteit  niet  terugkeert  van  het  keerpunt  van  de  omkering.  Guy  Clemens  is  een  afstandelijke  en   manipulatieve  Jean.  En  Eline  ten  Camp  maakt  van  Christine  een  werkelijk,  want  dubbel,  verraden  personage  en   doet  wat  de  enige  uitweg  is:  de  orde  herstellen  en  je  rol  weer  oppakken.  Een  ontnuchterende  ervaring.    

Eveline van Beek-Hazenberg, Voorstelling  die  drijft  op  het  succes  van  het  oorspronkelijke  toneelstuk.  Ik  vind  het  jammer  dat  de  roem  van  een   klassieker  wordt  gebruikt  als  publiekstrekker.  De  voorstelling  is  niet  goed  uitgewerkt.  Er  zou  meer  uit  gehaald   kunnen  worden.    

Fea Boegborn,

Het  stuk  begint  in  de  helder  verlichte  keuken  waar  wat  simpele  maar  doeltreffende  attributen  meteen  al  op  de   lachspieren  werken.  De  graaf  is  weg  en  er  zou  uitbundig  gevierd  worden  door  het  personeel.  Dat  personeel   wordt  voornamelijk  gesuggereerd  op  de  knecht  en  de  kokkin  na,  die  samen  een  onevenwichtige  relatie  lijken  te   hebben.  De  Freule  is  wel  thuis,  en  houdt  van  feestjes  én  van  haar  personeel.  Soms  voelt  ze  zich  één  met  hun,   maar  het  andere  moment  laat  ze  weer  zien  hen  “de  baas”  te  zijn.  Er  ontstaat  een  idylle  tussen  de  knecht  en  de   gravin,  mooi  gesymboliseerd  in  een  toekomstwens  van  een  door  hen  beheerd  idyllisch  hotel  aan  het  Como   meer.  Dat  zullen  ze  nooit  realiseren,  de  tijden  veranderen  en  niet  alleen  omdat  de  graaf  terug  komt.  Het  heeft  er   alle  schijn  van  dat  de  regisseur  Brecht  nodig  lijkt  te  hebben  om  ons  de  werkelijkheid  te  openbaren,  maar  hij  en   wij  (als  kijker)  weten  dat  tegenwoordig  niets  meer  voorspelbaar  is.   Kortom  een  vermakelijke  voorstelling  die  je  tegelijkertijd  stof  tot  nadenken  geeft!    

Mieke Devilee,

Weer  een  klassiek  stuk  in  een  nieuwe  zak.  De  uitvoering  was  prachtig;  heftige  emoties  die  me  raakten  vooral  van   Jean  en  Julie  o.m.    in  hun  seksuitspatting  en  daarnaast  de  onuitgesproken  spanning  van  de  kokkin/verloofde  van   Jean.  Alle  drie  de  personen  zitten  gevangen  in  hun  eigen  web  –prachtig  uitgebeeld  :  de  freule  eenzaam  in  het   plakband-­‐    en  in  het  web  dat    anderen  om  hen  gesponnen  hebben,  waaruit  ze  niet  kunnen  ontsnappen  wanneer   de  vlammen  alles  vernietigen.  De  inleiding  door  de  jonge  regisseur  Thibaud  Delpeut  was  interessant.  De   Brechtiaanse  invloed  op  de  tekst  werkte  verrassend  en  was  zinvol.  Nabespreking  was  niet  aan  de   toneelkijkerstafel,  jammer,  daar  zaten  we  wel.  We  merten  te  laat  dat  anderen  elders  met  Thibaud  spraken.      

Theo Hesselink, Delpeut  's  Freule  Julie  is  een  rauwe  moderne  voorstelling;  het  midzomerfeest  en  de  revolutie  gaan  naadloos  in   elkaar  over;  ik  hoorde  bijna  de  Internationale.  De  freule  is  een  dom,  verwend  nest  (  Strindberg  hield  duidelijk   niet  van  vrouwen  )  met  lusten;  de  knecht  denkt  een  moment  zijn  kans  te  zien  en  zijn  vriendin  schrijft  met  stront   haar  vloek  op  de  muur.  Kortom,  krachtig  toneel,  sterk  gespeeld,  een  mooie  moderne  versie  van  een  klassiek   stuk,  ook  in  die  kale  keuken.    

Tiny Hielema, Een  lelijke  ruimte  die  de  keuken  van  een  landgoed  moet  voorstellen.  Waarschijnlijk  zo  lelijk  gemaakt  om  de   schrijnende  gelijkenis  naar  onze  tijd  te  laten  zien.  Helaas  werkte  dat  bij  mij  niet  zo.  Een  ander  vervreemdend   element,  het  gebruik  van  de  microfoon,  werkte  wel  goed  tot  op  een  zeker  moment  waarop  Julie  niet  meer   afstandelijk  maar  geheel  in  de  emotie  haar  tekst  in  de  microfoon  schreeuwde.  De  bedoelde  spanning  die  er  zou   moeten  zijn  tussen  Jean  en  Julie  kwam  ook  niet  helemaal  uit  de  verf.  Van  een  liefdesrelatie  was  niets  te  merken  ,   wel  van  sex  en  uitbuiting.  Het  ging  allemaal  te  snel  om  ranzig  over  te  komen.  In  Julie  herkende  ik  geen  elite  en  in   Jean  geen  volk  zoals  de  regisseur  beloofde.  Een  voorstelling  die  het  doel  toch  enigszins  voorbij  schiet.    

Mary Huizinga, Prachtige  voorstelling.  Strindbergs  tekst  boeit  nog  steeds.  Sterk  spel  van  de  drie  jonge  acteurs,  die  de  sterke  en   snelle  wisseling  van  emoties  schitterend  verbeelden.  Vooral  Eline  ten  Camp  als  freule  Julie  speelt  met  grote   overtuiging.  Inventief  decor  ondersteunde  het  spel.  In  de  boeiende  regie  van  Delpeut  zijn  de  karakters  trefzeker   neergezet  .  Kortom  een  voltreffer  deze  uitvoering.  

 

Brigitte van Mulken, Een  klassieker  naadloos  vertaald  naar  het  heden,  dankzij  Thibaud  Delpeut.  In  een  lelijk,  maar  heel  knap  decor,   dat  verrijkend  werkt  voor  de  voorstelling,  zien  we  3  fantastische  acteurs  zich  moeizaam  verhouden  tot  elkaar.  Ze   lijken  wel  om  elkaar  heen  te  dansen,  waarbij  ze  elkaar  tot  het  uiterste  uitdagen  en  vernederen  en  een  heel   geraffineerd  spel  spelen.  Het  acteerwerk  ik  beslist  indrukwekkend  te  noemen.  Een  mooie  vondst  is  de   microfoon,  die  humoristisch  en  soms  ook  cynisch  werkt,  en  die  het  stuk  compacter  en  daardoor  sneller  maakt.   Waarom  zou  je  moeilijk  doen  en  alles  spelen  als  je  het  ook  via  de  microfoon  kan  overbrengen.  Less  is  more.  Nog   zo’n  mooie  vondst  zijn  de  luikjes  in  de  achterwand,  waar  de  zon  door  naar  binnenkomt  om  de  dag  aan  te   kondigen,  en  waar  ook  de  rook  door  naar  binnendringt  als  metafoor  voor  het  opstandige  voetvolk,  dat  oprukt.   De  spiegelingen  en  het  meetrillen  maken  dit  armoedige  decor  tot  een  belangrijk  instrument.  Voeg  daar  nog  de   muziek  aan  toe  (van  Delpeut!),  waarvan  het  staccato  ritme  als  een  nerveuze  hartslag  klinkt,  en  het  stuk  wordt   nog  indringender.  Als  op  het  einde  van  de  voorstelling  Julie  zichzelf  heeft  vastgetapet  op  de  koelkast  is  het   duidelijk  dat  dit  niet  goed  kan  aflopen.  De  rook  en  de  muziek  daveren  door  de  luiken  en  over  muren  heen  de   keuken  in.  In  een  glasheldere  inleiding  vertelde  Delpeut  dat  hij  zich  nogal  wat  vrijheden  had  veroorloofd,  en   eerlijk  gezegd  hield  ik  mijn  hart  vast,  maar  hij  had  gelijk.  Dit  stuk  gaat  gewoon  met  zijn  tijd  mee  op  deze  manier,   dankzij  de  prachtige  ingrepen  van  de  regisseur.    

Marjan Oosterwijk, Tijdens  de  introductie  vooraf  met  regisseur  Thibaud  Delpeut  zei  hij  dat  hem  de  overeenkomst  trof  tussen  het   einde  van  de  negentiende  eeuw  waarin  Strindberg  leefde  en  de  huidige  tijd  met  zijn  opkomend  populisme.  Ik   kon  echter  tijdens  de  voorstelling  geen  verband  leggen  met  de  huidige  maatschappij.  Ik  miste  de  relevantie  met   het  nu.  Er  was  niets  mis  met  de  vormgeving.  De  voice-­‐over  was  speciaal.  Julie  speelde  met  verve,  maar  ik  miste   toch  wat  humor  en  het  einde  vond  ik  niet  duidelijk.  

Sjoerd Postma, Vooral  door  de  regie  van  Thibaud  Delpeut  was  deze  voorstelling  een  bijzondere  verrijking  van  Strindbergs   klassieker.  De  wijze  waarop  hij  de  Brechtiaanse  verteller  invoegde  gaf  een  mooie  een  prettige  aanvulling  op  de   tekst,  het  beeld  en  de  handelingen  op  het  toneel.  De  rollen  werden  allemaal  goed  en  evenwichtig  vertolkt  door   Guy  Clemens,  Wendell  Jaspers,  Eline  ten  Camp,  waarbij  de  rol  van  Freule  Julie  natuurlijk  wel  de  mooiste  is.  De   keuken  waarin  dit  zich  allemaal  afspeelde  was  wel  erg  sober,  evenals  de  schaarse  attributen.  Met  het  licht  werd   daarentegen  wel  creatief  omgegaan  en  de  kleding  was  mooi  en  functioneel  voor  wat  er  mee  gedaan  moest   worden.  Al  met  al  werd  het  een  avond  waarin  regelmatig  gelachen  werd  en  waarvan  ik  van  begin  tot  eind   geboeid  heb  zitten  genieten.    

Rudy Ramondt, Het  toneelbeeld  geeft  weer  dat  we  ons  in  de  keuken  van  een  kasteel  bevinden.  De  graaf  is  op  vakantie.  Het   personeel  neemt  het  ervan,  daarbij  aangevuurd  door  freule  Julie,  de  dochter  van  de  graaf.  In  het  schamele   interieur  werkt  Kristin  de  verloofde  van  knecht  Jean,  die  bij  haar  aan  de  keukentafel  zit.  Kristin  roert  in  de  potjes,   Jean  krijgt  een  bord  eten  met  een  fles  dure  –  van  de  graaf  gejatte  –  Franse  wijn  in  plaats  van  met  bier.  Buiten   vindt  het  midzomernachtfeest  plaats  en  freule  Julie,  zelf  door  haar  verloofde  aan  de  kant  gezet,  komt   ontgoocheld  en  hitsig  naar  de  keuken  om  Jean  te  verleiden.  Het  stuk  gaat  over  een  standenmaatschappij  en  de   conflicten  daarbinnen  die  niet  meer  de  onze  is,  maar  ongepaste  relaties  en  verboden  liefdes  bestaan  nog  steeds.   En  het  gemanipuleer  van  Julie  is  fascinerend  neergezet,  alleen  zou  Kristin  in  deze  tijd  niet  zo  lang  gelaten  hebben   toegekeken  en  eerder  haar  protest  hebben  kenbaar  gemaakt…  Zeker  als  ze,  zoals  in  deze  versie,  een  constante   toeschouwer  is.  Wendell  Jaspers  speelt  uitstekend,  bijgestaan  door  Guy  Clemens  en  Eline  ten  Camp.  Een  mooie   vondst  is  dat  regelmatig  door  de  spelers  in  de  microfoon  verteld  wordt  wat  er  gebeurd  of  wat  er  staat  te   gebeuren.  Al  met  al,  vooral  ook  door  de  muziek  en  het  tromgeroffel,  een  indrukwekkende  voorstelling.    

Robert Schoustra, In  Nederland  wordt  in  gezelschap  bij  de  maaltijd  nogal  eens  een  mop  verteld  of  een  anekdote  waar  poep  in   voorkomt.  Vaak  volgt  er  dan  een  halfgemeende  verontschuldiging  als  blijkt  dat  iemand  nog  niet  klaar  is  met   eten.  Ik  weet  niet  zeker  of  dit  een  Nederlands  fenomeen  is,  maar  ik  vind  poep  en  eten  niet  bij  elkaar  passen.  Bij   Freule  Julie  was  na  de  nare  kale  neonatmosfeer  het  eerste  wat  me  opviel  de  toiletpot  midden  in  de  keuken.   Tijdens  het  verrichten  van  de  daad  wordt  het  woord  merde  op  de  meest  plastisch  denkbare  wijze  op  de  muur   gesmeerd.  Expressionistisch  toneel  misschien,  qua  vorm  klopt  het  allemaal.  Lelijk,  het  decor  is  goed.  

Unheimisch,  het  geluid  is  mooi.  Akelig,  het  neonlicht  is  veelzijdig.  Indringend  het  toneelspel  is  …  nee  alle  gekheid   op  een  stokje,  met  de  voice-­‐over  over  ontstaat  er  de  broodnodige  afstand  van  de  gruwelen  der  merde  en   gelukkig  ook  een  beetje  humor.  Maar  behalve  goede  smaak  en  subtiliteit  is  er  ten  opzichte  van  het   oorspronkelijke  stuk  denk  ik  nog  iets  verloren  gegaan.  Kijkend  naar  het  verhaal  en  luisterend  naar  de  tekst  kan  ik   de  plotwendingen  en  de  machtsspelletjes  niet  goed  volgen.  Beschouwingen  over  de  meester-­‐knechtverhouding   kan  ik  geen  plaats  geven.  Waarom  precies  freule  Julie  tenslotte  aan  het  gas  gaat?  Misschien  moet  ik  het   oorspronkelijke  stuk  nog  maar  eens  gaan  zien.    

Hera Tseng, Ook  weer  een  mooie  voorstelling  van  Freule  Julie  dit  seizoen.  Zoals  de  regisseur  aangaf  in  de  inleiding  is  hij   dichtbij  de  tekst  gebleven;  allemaal  heel  herkenbaar.  Wat  mooi  was  in  deze  voorstelling  waren  de  opdrachten   die  via  de  microfoon  werden  gegeven;  het  had  wel  iets  geestigs.  De  glansrol  was  wel  die  van  de  knecht;  het  is   gewoon  een  mooie  rol.  De  rol  van  de  dienstmeid  is  een  heel  ondankbare  rol  en  zou  ook  wel  gemist  kunnen   worden  als  in  de  teksten  van  de  2  hoofdrolspelers  gewag  wordt  gemaakt  van  een  verloofde.  Zij  was  nu  de  hele   tijd  aanwezig  maar  zonder  echte  betekenis  zodat  zij,  op  het  moment  dat  ze  wel  wat  moest  d oen  weinig  impact   had.  De  rol  van  de  freule  was  wel  erg  wiebelig,  maar  waarschijnlijk  geheel  conform  gedragingen  van  freules:   ietwat  hysterisch,  verwend,  maar  in  de  bodem  onzeker.  Mij  irriteerde  zij  af  en  toe.  Mooie  teksten  ook  over  wat   het  volk  niet  doet;  dit  is  wel  de  andere  kant  van  ‘hoe  hoort  het’  volgens  Amy  Groskamp-­‐ten  Have.  Heel  fraai!  Het   decor  was  niet  bijzonder  en  heel  sober;  niet  echt  de  keuken  van  een  kasteel.  Maar  zoals  ik  al  zei  in  het  begin:  het   was  een  mooie  voorstelling.    

Heleen Wagenaar,

Een  deprimerend  stuk,  maar  dat  geeft  niet.  Doordat  er  maar  drie  personen  acteerden,  kwam  het  leed   rechtstreeks  binnen.  Niemand  is  gelukkig,  arm  noch  rijk.  Vooral  Christine  maakte  dat  heel  duidelijk:  zij  zag  in  de   freule  geen  concurrent.  Dit  zou  wel  het  geval  geweest  zijn  als  het  haar  collega  betrof.  Het  beeld  was  sober,  maar   wel  duidelijk.  Het  spel  vond  ik  goed,  met  name  Christine.  Alleen  als  je  haar  zag,  wist  je  hoe  laat  het  was.  Zij   bepaalde  met  haar  houding  de  hele  sfeer.  Ik  vind  het  aanbod  tot  nu  toe  van  hoge  kwaliteit.      

Flow my tears ~ Veenfabriek  

Annemarie Baronner

Een  man  en  een  vrouw,  uitgedost  als  Indianen  trekken  {Dolend?)  rond.  Zij  zingen  minstreelachtige  liederen  van   John  Dowland  en  worden  begeleid  door  een  combo,  een  blokfluitspeler,  een  contrabas,  de  synthesizer  en   clavecimbel  dienen  tevens  als  decorvulling.  De  achterwand  die  omviel  was  in  het  begin  intrigerend,  later  niet   meer  Tussendoor  worden  door  de  man  en  de  vrouw  verhalen  verteld,  die  ik  niet  kon  plaatsen,  omdat  ik  de   samenhang  niet  ontdekte.  Dat  irriteerde  mij.  Ik  herkende  het  thema  niet  in  elk  geval.  Waarom  tegen  het  einde   de  bedscene?  Omdat  twee  eenzame  mensen  geen  gemeenschap  maken  en  gemeenschap  hebben  ook  niet  helpt   tegen  eenzaamheid?  De  stem  van  Jeroen  Willems  was  mooi,  de  stem  van  Marleen  Scholten  aardig.  Ik  heb  ‘Flow   my  tears’  als  eentonig  en  langdradig  ervaren.  Misschien  is  de  intentie  van  het  stuk  mij  ontgaan.  Ik  snapte  er  nin   ieder  geval  niets  van.    

Aart Blom Het  is  bewonderenswaardig  als  je  op  grond  van  twee  losse  gedachteflitsen:  “we  gaan  iets  met  de  16de  eeuwse   renaissancecomponist  John  Dowland  doen”  en  “Jeroen  Willems  wil  al  twintig  jaar  graag  een  keer  als  Indiaan   optreden”    een  onderhoudende  en  zelfs  meeslepende  voorstelling  kunt  maken.  In  het  voor  cultureel  gerichte   Hagenaren  onmisbare  en  onvolprezen  lijfblad  “Den  Haag  Centraal”  stond  een  diepgaande  analyse  van  de  inhoud   van  dit  werk.  Helaas  moet  ik  bekennen,  dat  ik  die  diepere  lagen  van  de  tekst  van  Annelies  Verbeke  er  geenszins   uit  heb  kunnen  halen.  Het  zal  mijn  fout  wel  zijn,  je  hebt  daar  waarschijnlijk  een  hoger  niveau  van  intelligentie   voor  nodig.  Dat  is  meteen  het  zwakke  van  het  stuk:  als  de  voorstelling  alleen  voor  de  hoogst  ontwikkelden  en   diepst  denkenden  toegankelijk  is.  Gelukkig  is  er  voor  anderen  te  genieten  van  de  springerige  fantasie,  die  zich   voor  onze  ogen  ontrolt.  “Je  moet  er  maar  opkomen”,  denk  je  dan.  Jeroen  Willems  behoort  tot  onze  topacteurs:   hij  zingt  prima  en  tegelijkertijd  is  zijn  gesproken  woord  eersteklas  van  tekstbehandeling,  dictie  en  helderheid.   Over  Marleen  Scholten  is  beslist  niets  negatiefs  te  melden,  maar  ze  heeft  nog  niet  de  persoonlijkheid  kunnen   opbouwen,  die  Willems  in  de  loop  der  jaren  heeft  verkregen.  Een  hoog  cijfer  voor  de  vormgeving  stoelt  op  het   prachtige  gebruik  van  de  vier  veelzijdige  muzikanten  van  het  Asko  Schönberg  Ensemble.  Je  wordt  helemaal   treurig  van  de  gedachte  dat  het  vormen  van  dit  soort  talenten  en  het  verschaffen  van  dagelijks  werk  aan  mensen   die  dit  kunnen,  binnenkort  onmogelijk  of  in  elk  geval  véél  moeilijker  wordt.  Ik  denk  dan  aan  de  nauwelijks  geld   opleverende  bezuinigingen  op  muzikale  ensembles,  die  zich  op  een  wat  minder  omvangrijk  publiek  richten.  Het   was  een  goede  greep  ons  als  Toneelkijkers  te  tracteren  op  een  inleiding  door  Paul  Slangen,  dramaturg  van   Veenfabriek.  Hij  proberen  ons  niet  op  te  tillen,  tot  intellectuele  hoogten,  waar  we  als  gewoon  mens  haast  niet  bij   kunnen;  hield  ons  met  beide  benen  op  de  grond  en  bleef  daar  zelf  ook.  Met  zijn  stellingen  hoefde  je  het  niet   allemaal  eens  te  zijn,  maar  ze  verschaften  materiaal  om  over  na  te  denken.  Zijn  duidingen  van  de  regie  en   belichting  waren  mooier,  dan  ik  er  persoonlijk  uit  zag  komen  maar  de  regisseur  is  –denk  ik-­‐  wel  in  belangrijke   mate  de  man  geweest  achter  de  uiterst  springerige  fantasie.    

Saskia Herberghs

Flow  my  Tears  is  een  bij  tijd  en  wijle  erg  grappige  tot  dolkomische  maar  zeer  fragmentarische  voorstelling  met   mooie  muziek  die  door  muzikanten  van  ASKO/Schonberg  wordt  uitgevoerd.  De  acteurs,  de  als  indiaan  uitgedoste   Jeroen  Willems  en  de  in  glitterjurk  gestoken  Marleen  Scholten  spelen  toneel  en  zingen.  Dat  levert  een  leuke   avond  op,  maar  wat  een  en  ander  toevoegt  aan  het  door  de  Veenfabriek  gekozen  thema  ‘in  hoeverre  het  nog   nodig  is  te  geloven  in  de  samenleving’  werd  mij  niet  geheel  duidelijk.  De  interactie  tussen  de  muzikanten  en   acteurs  (Jeroen  Willems  die  met  pijl  en  boog  Frans  de  Ruiter  te  lijf  gaat)  en  het  gebruik  van  het  decor  (de  drie   maal  omvallende  schutting)  is  grappig.  Vooral  de  professionele  muzikanten  doen  gewoon  wat  ze  moeten  doen,   maar  Jeroen  Willems  lijkt  gehinderd  door  de  grote  hoofdtooi  zijn  bewegingen  zoveel  mogelijk  te  beperken   terwijl  Marleen  Scholten  wel  erg  flirterig  en  vrouwelijk  lijkt  te  willen  overkomen.  De  instrumenten  zijn  mooi  om   te  zien,  en  zonder  de  muziek  te  kennen  van  John  Dowland  valt  er  toch  veel  te  genieten.  Toch  blijft  het  een  warrig   stuk  en  denk  ik  niet  dat  ik  iemand  zou  aanraden  het  te  gaan  bekijken.    

Hannah Marks

Ik  moet  zeggen  dat  ik  het  jammer  vind  van  de  muziek  om  een  negatieve  recensie  te  schrijven.  De  muziek  was   heel  mooi.  Maar  waar  bij  een  opera  of  musical  nog  sprake  is  van  een  verhaal  en  beweging,  was  het  verhaal   totaal  onbegrijpelijk  en  saai.  Het  geheel  was  slaapverwekkend  en  bewegingloos.  Ik  heb  het  spel  gemist.  In  een   groep  indianen  is  de  figuur  van  Frans,  de  engel,  een  dissonant.  Waarom  moest  hij  zo  uit  de  toon  vallen.  

Datzelfde  geldt  voor  die  seksscène.  Als  er  tegenwoordig  geen  seks  in  een  voorstelling  voorkomt,  is  de   voorstelling  zeker  mislukt.  Welnu,  voor  mij  is  dat  zo  langzamerhand  het  tegenover-­‐  gestelde.  In  het  begin  waren   die  droogkomische  opmerkingen  van  de  hoofdindiaan  wel  grappig,  maar  zij  kwamen  te  traag.  De  opbouw  was   onbegrijpelijk.  Waarom  wilde  die  man  zo  graag  een  indiaan  zijn?  En  waarom  mislukte  het  dat  geloofwaardig  bij   de  anderen  over  te  brengen?  Het  was  ons  verteld  dat  het  decor  zou  omvallen  en  dat  gebeurde  ook.  Niet  één,   maar  verschillende  keren.  Wat  hiermee  gezegd  moest  worden,  is  mij  ontgaan.  Mijn  belangrijkste  kritiek  is  dat   het  saai  was,  statisch  en  onbegrijpelijk.  Ook  de  videobeelden  op  het  scherm  hadden  geen  toegevoegde  waarde.   Het  leidde  slechts  af  van  wat  er  op  toneel  gebeurde.  Ook  de  bewegingen  achter  de  ‘muur’  van  de  drie  andere   indianen  die  op  de  grond  lagen  heb  ik  niet  begrepen.  Het  leken  yogaoefeningen.  Door  die  indianenkreten  kon  ik   tenminste  soms  nog  even  lachen.  Kortom,  ik  krijg  de  indruk  dat  ik  in  de  verkeerde  serie  ben  terechtgekomen  dit   jaar.  Voor  de  muziek  zou  ik  apart  een  8  geven,  maar  ik  weet  niet  waar  ik  dat  in  het  totaal  kwijt  zou  moeten,  want   dat  was  niet  om  anderhalf  uur  naar  te  blijven  kijken.  Wat  een  kwelling.    

Marjolein Post Met  een  grote  verwachting  ging  ik  naar  TAHS.  Na  de  fantastische  voorstelling  Orfeo  met  Jeroen  Willems  van   vorig  jaar  was  ik  er  helemaal  klaar  voor.  Helaas  viel  deze  voorstelling  voor  mij  tegen.  De  zang  en  muziek  nog   steeds  mooi  en  bijzonder,  alleen  het  verhaal  en  het  spel  waren  plat  en  zelfs  flauw  af  en  toe.  Het  decor  wat  tot  2   keer  instortte  werkte  ook  niet  mee  aan  het  verhogen  van  de  kwaliteit  van  de  voorstelling.  Kortom  een   voldoende  voorstelling  maar  geen  aanrader.    

Lineke van der Velden

Jeroen  Willems  is  een  ras  acteur.  Het  doet  er  niet  toe  wat  hij  speelt,  het  is  altijd  imponerend.   De  relatie  die  werd  gemaakt  met  muziek  en  zang  van  Indianen  voelde  heel  natuurlijk.  Helaas  kan  de  muziek  van   John  Dowland  mij  niet  boeien.  Het  verhaal  dat  wordt  verteld  in  de  flyer  heb  ik  als  zodanig  niet  op  het  toneel  zien   ontrollen.  De  diepere  lagen  die  worden  verondersteld  zijn  door  de  treurige  trage  muziek  bij  mij  niet   aangekomen.  De  vormgeving  was  een  bijzonder  aangename  afleiding  van  de  muziek.    

Elly Asscheman

Met  veel  originele  details  en  creatieve  vormgeving  is  dit  stuk  opgetuigd.  Geweldig  zoals  de  muzikanten  hun   vloerdans  uitvoeren.  Verrassend  zoals  de  muur  op  en  neer  gaat.  Voorop  echter  staat  de  prachtige  muziek,   helemaal  in  de  stijl  van  die  tijd  gezongen.  Minder  is  de  inhoud  van  het  stuk.  Op  zoek  naar  zijn  identiteit  in   conclaaf  met  zijn  vrouw,  maar  dan.  De  combinatie  van  de  muziek  met  een  eigen  tintje  door  de  elketrische   pianootjes  in  combinatie  de  theatrale  uiterlijkheden  een  waar  muziektheater  geworden.  Niet  op  de  laatste   plaats  heb  ik  genoten  van  de  inleiding  van  de  dramaturg.  De  gepassioneerde  uitleg  gaf  een  meerwaarde  aan  de   avond,  hoewel  ik  niet  van  roze  koeken  hou.    

Fred Brandt Jeroen  Willems  en  Marleen  Scholten  staan  het  grootste  deel  van  de  tijd  centraal  op  het  podium  achter   de  microfoon  en  spreken  /  zingen  onsamenhangende  teksten.  Jeroen  Willems  ,vermomd  als  Indiaan  last  van  de   drank  is  omgetoverd  tot  een  eigentijdse  Indiaan  die  verliefd  is  en  de  liefde  bedrijf  met  zijn  vrouw.  De  teksten   worden  uitgesproken  en  gezongen  door  beide  acteurs  geflankeerd  door  musici,  die  de  muziek  van  John  Dowland   spelen.  De  fluitist  Walter  van  Hauwe  zit  met  zijn  rug  naar  het  publiek  en  Frans  de  Ruiter  loopt  zo  nu  en  dan  rond   op  het  podium  en  verstoort  het  spel  van  de  acteurs.  Op  den  duur  wordt  het  enigszins  saai.  Er  is  weinig   ontwikkeling  in  het  spel.  Bin  Laden  wordt  er  met  de  haren  bijgesleept  om  het  geheel  een  sausje  van  actualiteit  te   geven.  Acteurs  laten  zingen  is  ook  niet  altijd  een  gelukkige  greep.  De  stem  van  Marleen  Scholten  is  zeer  beperkt.   De  voorstelling  is  te  lang  voor  de  inhoud.  Natuurlijk,  de  muziek  is  prachtig  maat  het  script  is  erg  dun.    

Mieke Duijkers

Zes    mensen  op  het  toneel,  twee  acteurs  en  vier  musici.  De  hoofdfiguur  wil  een  Oijbwe  Indiaan  zijn.  Hij  draagt   een  grote  veren  hoofdtooi.  Ook  de  anderen  spelen  dit  spel  mee  en  dragen  soms  veren  en  indianenkleding.  De   tekst  is  hier  en  daar  heel  sterk:  ’iemand  die  alles  wil  geven,  weet  niet  hoe  hij  zichzelf  moet  redden’.  Maar  bij  de   gezongen  tekst  is  het  erg  moeilijk  te  verstaan.  Wel  komt  de  spanning  tussen  het  echtpaar  er  goed  uit.  Zij  blijft   hem  onverbiddelijk  trouw.  Ook  als  hij  haar  weg  probeert  te  sturen  of  twijfelt  waarom  ze  van  hem  houdt,  blijft  ze   onvoorwaardelijk  achter  hem  staan.’Jij  bent  mijn  krijger’.  De  muziek  van  Dowland  is  schitterend.  Maar  alles   bijeen  kwam  er  bij  mij  toch  geen  vonk  over,  voelde  ik,  hoewel  de  teksten  soms  tragisch  waren,  geen  medelijden   of  mededogen  met  een  van  de  acteurs.  De  zoektocht  van  -­‐  vooral  -­‐  de  man,  het  ‘erbij  willen  horen’  kwam  wat  

mij  betreft  niet  overtuigend  over.    

Liesbeth Hazekamp Een  muziektheater  waarbij  vooral  de  muziek  prachtig  was  met  de  mix  van  moderne  met  de  zestiende  eeuwse   liederen.  Het  spel  was  erg  statisch.  De  muzikanten/acteurs  waren  toch  voornamelijk  muzikanten.  Het  decor  viel   iets  te  vaak  om.  Wel  spannend  was  de  manier  waarop  de  vrouw  haar  relatie  met  de  man  uit  het  slop  wist  te   trekken.  Maar  het  “indianenspel”  sprak  me  niet  zo  aan.    

Els Moonen van Lith Dramaturg  Paul  Slangen  leidde  ons  in  in  de  denkpatronen  van  waaruit  dit  muziektheaterstuk  is  ontstaan.     Thema:  Geloven  wij  nog  in  de  samenleving  .  Het  doel  van  de  makers  is  de  actieve  verhouding  thèse-­‐antithèse.   Elke  discipline  kan  autonoom  uitgewisseld  worden  .  Uiteindelijk  kom  je  tot  een  verzameling  van  wat  je  denkt  en   van  wat  je  bent.  Met  de  daaruit  vloeiende  consencus  kan  vrijelijk  geimproviseerd  worden  en  kan  er  toch  samen   wat  bereikt  worden  ,  iets  bijzonders  ontstaan  Die  indruk  kreeg  ik  ook  tijdens  de  opvoering  van  het   muziektheaterstuk";"  Flow  my  tears"  Door  deze  manier  van  werken  was  het  eigenlijke  spel  moeilijk  te   doorgronden  .Jeroen  Willems  barriton  met  de  contrabas  op  de  achtergrond  kwam  als  uit  de  aarde  tot  je  en  nam   je  mee  in  het  treurige  bestaan  van  de  indiaan.  Indringend  en  somtijds  amusant  en  gek  genoeg  altijd  boeiend.   Marleen  Scholte  probeeert  hier  als  geliefde  hem  te  doorgronden  en  ondersteunt  hem  in  het  verlangen  naar   vroeger.  Haar  Krijger  lijkt  moeilijk  tot  een  andere  opstelling  te  bewegen.Hij  is  ontdaan  door  verlies  van  identiteit.   Ze  zingt  en  probeert  met  volharding  een  positieve  wending  te  geven  aan  zijn  houding  Het  prachtige   gedicht:"tranen"  van  Annelies  Verbeke  geeft  de  weg  aan  naar  de  open  samenleving  waar  fantasie  en  dromen   kansen  in  zich  dragen.  Uiteindelijk  is  voortplanting  het  doel  en  in  dat  onderdeel  gaat  de  natuur  z'n  gang.  In  deze   muziektheateropvoering  wordt  actieve  deelname  gevraargd.Het  is  geen  kant  en  klaar  stuk  om  snel   geconsumeerd  te  worden  Maar  wel  heel  bijzonder.!!    

Frans Oremus Een  verrassend  kijk-­‐  en  luisterspel!  De  kracht  is  de  gelijkwaardigheid  van  drama  en  muziek    of  -­‐  beter  gezegd  -­‐   van  muziek  en  poëzie.  Want  de  handeling  blijft  ondergeschikt.  Instrumenten  en  stemmen  voeren  letterlijk  de   boventoon.  De  vraag  is  of  de  regisseur/dirigent  erin  is  geslaagd  de  beoogde  harmonie  tussen  de  elementen   muziek,  beeld  en  tekst  voldoende  gestalte  te  geven.  'Wij  zijn  er  om  te  blijven',  zegt  de  vrouw  van   Kwekwekibiness  en  -­‐  inderdaad  -­‐  dat  stralen  zij  en  haar  man  bij  voortduring  uit.  Kwekwekibiness  wil  blijven  maar   hij  twijfelt  aan  zichzelf  als  mens  en  als  indiaan.  Dat  zou  wel  eens  de  centrale  boodschap  kunnen  zijn  maar  erg   duidelijk  komt  die  niet  over.  Evenmin  vind  ik  dat  de  in  de  flyer  opgenomen  tekst  (In  hoeverre  is  het  nog  nodig  te   geloven  in  de  samenleving?)  in  voldoende  mate  wordt  uitgedragen.    

Heleen Sissingh Was  de  verwachting  te  hoog  gespannen  en  viel  het  daarom  extra  tegen?  Door  de  inleiding  begreeep  ik  nog  iets   van  de  Indiaan,  maar  verder?  Of  komt  het  doordat  ik  het  slecht  volgen  kon,  hoewel  ik  vrij  vooraan  zat?  Ik  kon   slechts  gedeeltes  verstaan.  Er  zaten  wel  een  paar  leuke  monologen  in,  maar  dat  was  onvoldoende  voor  het   begrijpen  van  de  hele  tekst.  Ik  begreep  door  de  inleiding  dat  het  een  poetische  voorstelling  was,  gebaseerd  op   teksten  van  John  Dowland  -­‐  muziek  die  ik  wel  eens  gehoord  heb  en  mooi  vond.  Maar  waarom  moest  die  door   een  microfoon  uitgesproken  worden?  Ironie:  het  zou  daardoor  goed  verstaanbaar  moeten  zijn  maar  werd  het   niet.  De  personages  stonden  door  hun  vaststaan  voor  die  microfoon  nogal  stijf  hun  tekst  voor  te  dragen  -­‐  de  taal   van  het  lichaam,  een  factor  die  bijdraagt  om  de  tekst  te  verstaan,  ontbrak  nu.    Ze  spraken  ook  te  zacht,  vond  ik.   De  muziek  was  wel  mooi;  maar  waarom  moest  de  blokfluit  met  de  rug  naar  het  publiek  spelen?  deze  muziek   droeg  daardoor  niet  bij  aan  de  algehele  sfeer.  Het  decor  was  vrij  leeg,  wat  best  mooi  kan  zijn,  althans  niet  hoeft   te  storen.  Hier  was  het  echter  ook  rommelig,  en  voor  mij  zonder  betekenis.  De  regie  bleef  hier  in  gebreke.   Jammer,  de  brokjes  die  ik  volgen  kon  waren  wel  mooi.  Maar  de  hele  voorstelling  bleef  saai.  En  bracht  geen   verhaal  noch  schildering.    

Anne-Mieke Akkermans Voor  de  voorstelling  begint  is  er  een  enthousiaste  inleiding  van  Paul  Slangen,  de  dramaturg  van  de  Veenfabriek.   Hij  geeft  aan  hoe  hij  muziektheater  ziet,  namelijk  als  een  geheel  waarvan  de  onderdelen:  muziek,  tekst,   performance,  regie,  decor  en  belichting  elkaar  kunnen  beïnvloeden  als  gelijkwaardige  onderdelen.  Ze  richten   zich  op  de  toeschouwer  die  zich  hiertoe  moet  verhouden.  In  de  voorstelling  zingen  Jeroen  Willems  en  Marleen   Scholten  16e  eeuwse  liederen  o.a.  van  John  Dowland  begeleid  door  4  muziekanten.  Het  zijn  liederen  die  een  

melancholieke  sfeer  uit  ademen.  Het  geheel  is  in  een  wat  mager  liefdesverhaal  gegoten.  Jeroen  Willems  is   uitgedost  als  indiaan  met  indrukwekkende  hoofdtooi.  Hij  begint  met  het  slaken  van  kreten  die  weemoedig   klinken.  De  muziek  vult  deze  sfeer  goed  aan.  Het  maakt  hem  tot  een  zeer  geloofwaardige  indiaan.  Marleen   Scholten  speelt  zijn  vrouw.  Kan  hij  met  haar  een  oude  indiaan  zijn?De  muzikanten  zijn  ook  getooid  met   indianensymbolen.  Een  heeft  daarbij  ook  een  witte  jas  aan  en  beweert  dat  hij  dokter  is.  Het  thema  is  neergezet:   Wat  maakt  dat  je  bent  wie  je  zegt  te  zijn?  Ben  je  dat  ook  echt?  Zowel  in  de  teksten  die  gesproken  worden  als  in   de  liederen  gaat  het  steeds  over  een  zoektocht  naar  je  plek  in  het  leven  en  hoe  je  je  daartoe  verhoudt  en  wat   dan  de  plek  is  voor  de  ander.  Wat  sfeer,  zang,  muziek  en  thema  betreft  vind  ik  de  voorstelling  geslaagd.  De   projecties  versterken  die  sfeer.  Ik  heb  moeite  met  de  tussenkomsten  die  in  het  verhaaltje  zitten  waarin  het  is   ingebed.  Met  name  de  ‘grapjes’  die  ik  als  stijlbreuken  heb  ervaren  maken  dat  de  voorstelling  voor  mij  te  weinig   tot  een  geheel  komt.    

Renée Besteman Indianenleed  Muziektheater  met  het  accent  op  de  muziek  van  John  Dowland  die  uitstekend  werd  vertolkt  door   zangers/acteurs  Marleen  Scholten  en  Jeroen  Willems  en  de  vierkoppige  indianenband.  De  tekst  bleef   raadselachtig.  Ging  het  om  een  bizar  maar  prachtig  uitgedoste  band  op  toernee  of  ging  het  om  een  jongetje  dat   altijd  al  een  indiaan  wilde  zijn  of  speelde  alles  zich  af  in  een  droomwereld?  Je  komt  er  niet  achter.  Kijkend  naar   Marleen  Scholten  maakte  het  niet  uit  wat  ze  deed  of  zei,  ze  bleef  toch  wel  geloofwaardig  door  haar  presentie.   Het  gekke  was  dat  de  indianentooi  van  Jeroen  Willems  stoorde  omdat  je  hem  maar  gedeeltelijk  zag.  Toen  hij  de   tooi  had  afgelegd,  miste  je  deze  wel  weer  omdat  hij  toch  onderdeel  was  geworden  van  zijn  personage.  De   acteurs  en  de  muzikanten  vormden  een  mooie  eenheid  ondanks  dat  er  geen  synthese  is  bereikt  tussen  Dowland   en  de  indianen,  waardoor  het  experiment  en  daarmee  de  voorstelling  niet  geheel  geslaagd  is.  

Susan de Boer en Geertje van der Waaij Jeroen  Willems  kan  prachtig  melancholiek  kijken  en  de  muziek  van  Dowland  was  mooi.  De  indiaan  in  dowland   bevrijden,  het  is  een  wat  wonderlijke  missie.  Ik  geloof  dat  ik  er  niet  zo  van  hou  als  mensen  zich  als  indiaan   verkleden  en  met  pijl  en  boog  gaan  rondlopen.  Ik  begreep  het  ook  niet  goed.  Wat  voegden  die  lichtbundels  nou   toe?  Of  het  steeds  weer  omvallen  van  de  muur?  Sommige  dingen  vond  ik  grappig,  bijvoorbeeld  toen  de  Indiaan   een  verhaal  aan  het  houden  was  en  de  muzikanten  er  steeds  doorheen  gingen  spelen:  ‘Jongens,  wacht  nou  even   met  die  muziek.’    

Bertien Broekhans Flow  my  tears  is  geen  concert  en  ook  geen  sterk  verhaal.  De  muziek  is  in  goede  handen  bij  de  muzikanten,  en   ook  bij  Willems  en  Scholten  is  Dowland  in  goede  handen.  De  goede  instrumentalisten  zetten  echter  geen   overtuigende  acteerprestaties  neer.  Het  stuk  blijft  daardoor  erg  fragmentarisch  en  onsamenhangend,  doordat   de  scenes  niet  los  en  niet  in  verband  tot  een  punt  en  verhaal  lijken  te  komen.  De  anekdotes  worden  mooi   gebracht,  de  teksten  zijn  vak  intrigerend,  maar  hun  bijdrage  sijpelt  weg  in  een  afvoerputje  dat  nergens  naar   leidt.  Het  thema  van  de  voorstelling  blijft  erg  abstract  en  oogt  ondanks  alle  details  –  die  weinig  duiding  kregen  –   algemeen.  Spel  en  tekst  –  hoe  prachtig  ook  –  vertellen  niet  samen  met  de  muziek  –  eveneens  prachtig  –  meer   dan  zichzelf.  Mijn  voortdurende  verwondering  slaat  soms  zelfs  om  in  lichte  irritatie  dat  ze  elkaar  niet  weten  te   versterken.  Ik  had  van  deze  voorstelling  meer  verwacht,  misschien  is  dat  mijn  eigen  valkuil.    

Hubert Coenen Het  is  niet  duidelijk  wat  de  tekst  met  de  liederen  te  maken  had.  zonder  de  voorbespreking  en  de  info  uit  de   maandagenda  zou  ik  helemaal  verwrd  uit  de  voorselling  zijn  gekomen.Jeroen  speelt  op  zijn  eigen  bekende   manier  met  zijn  oogopslag  en  de  duetjes  met  marleen  zijn  geweldig  !  hun  stemmen  passen  heel  goed  bij  elkaar.   ze  maken  dan  ook  de  liederen  fantastisch.hele  goeie  muzikanten.  Dankzij  de  mooie  muziek  is  de  voorstelling   gered.      

Paula Deurloo-Siblesz Hoewel  de  opzet  zich  traag  ontrolde,  was  je  als  kijker  wel  zeer  benieuwd  naar  wat  dit  stuk  voor  ons  in  petto   had…  Aan  de  vormgeving  was  beslist  veel  aandacht  besteed,  maar  de  regie  liet  ons  toch  wel  erg  lang  raden,   zonder  dat  je  intussen  echt  in  de  sfeer  werd  opgenomen.  Uiteindelijk  valt  dan  een  en  ander  wel  op  zijn  plaats.   Maar  in  een  tempo  dat  je  (mij  in  ieder  geval)  gaat  tegenstaan.  Dat  heeft  mogelijk,  en  misschien  wel  zeker,  te   maken  met  het  tempo  van  de  gekozen  liederen,  die  trouwens  prachtig  werden  gezongen.  Ons  was  in  de  inleiding   verteld  dat  Jeroen  Willems  al  heel  lang  twee  diepe  wensen  had:  Om  eens  een  indiaan  te  zijn  en  om  met  zijn  

eigen  stem  als  instrument  van  zang  op  het  podium  te  staan.  Naar  mijn  idee  hebben  de  uitvoering  van  deze   wensen  een  veel  te  zwaar  stempel  op  dit  stuk  gedrukt.  Het  was  Jeroen  Willems  voor  al  en  alleen  maar.  En   zodoende  nog  nauwelijks  een  theaterstuk,  waarin  je  je  wilde  verplaatsen  of  je  uitgenodigd  voelde  om  dat  te   doen.  Maar  het  zingen  was  prachtig!  En  leve  de  dappere  vrouw  die  zich  tegen  het  noodlot  keert  …    

René van Dootingh Het  was  voor  mij  niet  altijd  helder  waar  het  over  ging.  Uiteindelijk  kan  ik  zeggen  dat  het  over  een  man  gaat  die   op  zoek  is  naar  zijn  identiteit.  Dit  werd  in  een  vreemde  vorm  gegoten,  hij  voelde  zich  indiaan,  maar  in  de  setting   van  een  barokorkest.  Jeroen  Willems  en  Marleen  Scholten  zijn  goede  acteurs,  die  ook  nog  eens  verdomd  mooi   kunnen  zingen.  De  orkestleden/medeacteurs  waren  goede  musici,  en  een  vrolijke  noot  als  acteurs.Het  spel  bleef   me  te  vlak,  het  had  meer  dramatisch  uitgewerkt  mogen  worden  van  mij.    

Derk Hazekamp Indianen  en  de  zestiende  eeuwse  muziek  van  John  Dowland.  Een  aparte  combinatie  op  z’n  minst.  Toch  probeert   De  Veenfabriek  om  de  twee  bij  elkaar  op  het  toneel  te  brengen.  Het  komt  nogal  gekunsteld  over  in  een   voorstelling  die  het  vooral  van  de  vorm,  muziek  en  zang  moet  hebben.  Dat  laatste  kunnen  we  Jeroen  Willems   wel  toevertrouwen.  Hij  draagt  deze  voorstelling  op  zijn  eigen  sublieme  wijze.  Maar  verder  blijft  het  een  nogal   abstract  geheel,  waarbij  de  diepere  betekenissen  van  gemeenschap,  het  ergens  bij  willen  horen  vooral   misplaatst  lijken.  Jammer  is  daarbij  ook  dat  de  muzikanten  vooral  dat  waren,  en  geen  bijster  goede   acteerprestatie  neerzetten.  Ze  deden  hun  ingestudeerde  dingetjes,  maar  vergaten  dat  je  –  wanneer  je  onderdeel   bent  van  een  voorstelling  –  moet  blijven  doorspelen.  Misschien  kun  je  deze  voorstelling  het  beste  met  je  ogen   dicht  bekijken.      

Gerrit Jol Voorafgaande  aan  de  voorstelling  een  inleiding,  waarin  werd  verteld  wat  muziektheater  is.  De  opera  is  gestolde   traditie,  hoorden  we.  In  een  musical  verteld  het  liedje  nog  een  keer  wat  we  net  gezien  of  gehoord  hebben,  maar   in  muziektheater  daarentegen  spelen  acteurs  en  muziek  hun  eigen  specifieke  rollen,  die  ze  ook  nog  eens  van   elkaar  kunnen  overnemen.  Dat  snapte  ik:  groot  was  mijn  teleurstelling  toen  ik  dat  in  de  voorstelling  absoluut   niet  terug  kon  herkennen.  Een  slap  verhaal  over  een  man,  die  zo  graag  Indiaan  wilde  zijn,  ondersteund  (als  in  de   Musical)  door  een  slap  barok  orkestje,  waarbij  ik  lange  tijd  zat  te  wachten  op  het  moment  dat  het  “echt”  zou   worden.  Dat  moment  kwam  niet  en  de  Indiaan  ging  uit  als  een  nachtkaars.  Wel  aardig  het  decor,  met  de  wand   die  af  en  toe  omviel,  waarachter  ook  het  een  en  ander  gebeurde,  wat  ook  weer  werd  gevolgd  door  camera’s    

Marijke de Jong

Een  indiaan,  muziek  van  een  16e  eeuwse  componist,  een  muzikant  in  een  witte  jas,  die  als  een  demente   bejaarde  over  het  podium  scharrelt,  een  dame  die  ook  zingt:  alles  bij  elkaar  was  FLOW  MY  TEARS  een   onderhoudende  voorstelling  door  de  muziek  –  maar  ik  kon  er  eigenlijk  geen  kaas  van  maken.  Achteraf  las  ik  op   de  flyer  waar  het  over  ging,  waarin  ik  het  stramien  herkende  ‘een  man  en  een  vrouw  trekken  rond  met  een   band’.  Maar  als  ik  dan  lees  “  (…)  De  boog  kan  niet  altijd  gespannen  staan.  Vernietiging  dreigt.  Maar  zij  is  er  ook   nog.  De  vrouw  van  Kwekwekibiness.  De  amazone  die  in  hun  verleden  de  strijd  tegen  zijn  alcoholisme  aanvoerde.   In  haar  dromen  ontmoet  ze  de  ander-­‐dan-­‐menselijken,  en  ze  heeft  hen  iets  beloofd.  Ze  wil  blijven.  Alles  is   gemaakt  van  tranen,  maar  haar  liefde  is  een  rots”,  dan  denk  de  makers  wisten  het  zelf  ook  niet.  Jammer  van   zoveel  talent  …    

Janie Kropman

Het  is  bijzonder  om  te  ervaren  dat  onder  het  mom  van  “muziektheater”  je  denkt  weg  te  komen  met  een  ratjetoe   aan  stijlen.  Hoe  je  jezelf  in  deze  wereld  presenteert,  daar  gaat  het  waarschijnlijk  om  in  dit  (  saaie!)  stuk.  Als   Indiaan  door  het  leven  willen  gaan  is  een  keuze,  maar  daar  dan  een  avondvullende  voorstelling  over  willen   maken  is  wat  anders.  Ik  ervaarde  geen  enkele  emotie  bij  het  zien  van  dit  stuk,  anders  dan  verveeldheid.  De  enige   positieve  en  aangename  momenten  waren  die  waarin  de  liederen  van  John  Dowland  ten  gehore  werden   gebracht.  Het  stuk  was  helaas  niet  aan  mij  besteed,  jammer.    

Christien Modderman Zeer  gelaagde  voorstelling,  waar  muziek,  beeld  en  tekst  zozeer  strijden  om  de  aandacht  dat  het  geheel  overkomt  

als  een  versnipperde  prent,  stukjes  zijn  te  herkennen,  maar  waar  is  de  samenhang?  Waar  gaat  het  heen?   Opnieuw  voel  ik  me  als  toeschouwer  in  het  nauw  gedreven:  de  makers  hebben  maanden  aan  deze  voorstelling   gewerkt,  scenes  uitgeprobeerd,  stukken  gehandhaafd,  stukken  verworpen,  gepraat,  gefilosofeerd,  overwogen  en   gekozen,  en  ik  krijg  anderhalf  uur  de  tijd  om  deze  artistieke  vloedgolf  te  ondergaan,  te  begrijpen,  te  analyseren   en  er  tenslotte  een  mening  over  te  formuleren.  Een  zoektocht  naar  authenticiteit,  een  hype  op  het  moment.  “   De  Indiaan  in  Dowlands  muziek  voelbaar  te  maken”,  is  de  taak  die  Willems  zegt  te  willen  uitvoeren.  Mij  is  het   niet  helemaal  gelukt  hem  daarin  te  volgen.  Ik  vond  Dowlands  muziek  prachtig.  Meer  dan  prachtig.  Melancholiek   en  onderdanig,  naar  de  smaak  van  zijn  tijd.  De  overgangen  naar  wat  ik  dan  maar,  bij  gebrek  aan  kennis  over  het   onderwerp,  het  huilen  van  Indianen  noem,  vond  ik  heel  erg  knap  en  verrassend.  Was  het  daar  maar  bij  gebleven.   De  spanningen  tussen  de  personages,  hoe  filosofisch  geladen  ook,  konden  mij  minder  boeien.  Identificatie  met   de  ander,  met  het  “slachtoffer”,  de  essentie  van  het  leven  zoeken  in  de  droom,  de  vlucht  in  de  verbeelding   versus  trouw  aan  de  werkelijkheid,  eerlijk  of  modieus  verlangen  naar  de  dood,  ik  kon  mij  niet  vinden  in  de  vorm   waarin  de  antwoorden  gezocht  werden.    

Anjo Schaap

Een  uiterst  plezierige  inleiding  over  muziektheater  deze  avond.  Onderhoudend,  leerzaam  en  met  humor.  Daar   werd  ik  erg  blij  van.  Van  de  voorstelling  werd  ik  overigens  ook  blij.  De  combinatie  Veenfabriek/  Wunderbaum   leidde  al  tot  tamelijk  hoge  verwachtingen.  Daarin  werden  we  niet  teleurgesteld.  Goede  (af  en  toe  ingewikkelde   teksten)  mooie  muziek,  een  boodschap  om  over  na  te  denken.  Wat  gaat  er  voor:  het  individu  of  de  groep?  En  is   er  binnen  de  groep/samenleving  wel  voldoende  ruimte  voor  individualisme?   Ach,  waren  er  maar  meer  indianen…..Na  afloop  stond  ik  bij  de  tramhalte  met  een  koppeltje  dat  de  voorstelling   ook  gezien  had…  ‘Ik  vond  het  wel  een  beetje  Parade’,  sprak  zij  weifelend….  Zelf  heb  ik  weinig  Parade-­‐ervaring,   maar  wel  veel  Oerolervaring.  Mijn  leukste  10-­‐daagse  van  het  jaar.  En  als  ik  zeg:  ‘ik  vond  het  best  wel  Oerol’,  dan   is  dat  bedoeld  als  groot  compliment.    

Martien Vogelezang Flow  My  Tears  is  een  muziektheater  voorstelling  waar  het  echt  alleen  maar  om  muziek  draait.  Muziek  die  op  het   toneel  gebracht  wordt  door  muzikanten-­‐zangers-­‐acteurs.  Het  toneel  element  is  het  enkelvoudige  gegeven  dat   het  indianen  zijn  die  gespeeld  worden  en  de  muziek  is  hoofdzakelijk  van  Dowland  een  componist  zanger  van   rond  het  jaar  1600.  Twee  gegevens  die  niet  s  met  elkaar  te  maken  lijken  te  hebben  en  dat  blijft  ook  zo  als  alleen   dat  ze  de  ingrediënten  zijn  van  deze  voorstelling  van  De  Veenfabriek.  Het  kan  niet  meer  zijn  dan  een  droom  die   maar  eventjes  waar  wordt  hier  op  het  toneel,  waarin  we  mogen  genieten  van  het  vrije  en  ongedwongen  spel  op   klavecimbel,  keyboards,  blokfluiten  grote  en  kleine,  contrabas  en  gitaar.  De  verhaallijn  is  er  eigenlijk  niet,  liefde   is  er  wel.  Tussen  de  zanger-­‐indiaan  en  de  zangeres-­‐indiaan  is  een  diepgaande  maar  verder  onbegrijpelijke  relatie   tussen  de  zanger-­‐indiaan  en  de  klavecinist  is  er  een  wat  gelijkhebberig  verschil  van  mening  wat  verder  niet  ter   zake  doet  maar  alleen  enkele  handelingen  en  het  schieten  met  en  pijl  en  boog  nog  wat  teksten  losmaakt.  Enige   echte  vormen  die  gekozen  zijn  betreffen  het  thema  "Indianen"  en  "Muziek  van  Dowland".  Daaromheen  is  een   waas  of  meer  een  droom  die  voor  de  kijker  interessant  blijft  door  de  sterke  persoonlijke  aanwezigheid  van  de   acteurs-­‐muzikanten.  De  uitvoering  van  de  zang  door  de  twee  acteurs  is  op  het  niveau  van  de  goed  geoefende   amateur  en  datzelfde  geldt  voor  het  spel  als  indiaan  van  de  muzikanten.  Hiermee  wordt  de  imperfectie  het   aandacht-­‐pakkende  element  en  dat  is  voor  de  kijker  wel  weer  heel  gemakkelijk  en  comfortabel  om  zich  in  in  te   leven  en  mee  te  laten  voeren  door  het  muziekspel.  Een  heerlijk  ongecompliceerde  voorstelling  vol  prachtige   gevoelige  melancholische  muziek  over  een  diep  gedroomd  verdriet.  We  zijn  niet  Indiaans  en  zijn  niet  in  het   zeventiende  eeuwse  Engeland  van  Dowland.      

Theo Akse In  Flow  my  tears  onderzoekt  De  Veenfabriek  de  verhouding  van  het  individu  tot  de  gemeenschap.  Uitgangspunt   voor  het  muziektoneelstuk  is  de  muziek  van  de  16e  eeuwse  Engelse  componist  John  Dowland.  Dowland  kreeg  in   Engeland  niet  de  waardering  die  hij  verwachtte,  maar  daarbuiten  wel.  Hij  bracht  dan  ook  een  groot  deel  van  zijn   leven  buiten  Engeland  door,  maar  bleef  verlangen  naar  zijn  geboorteland.  Een  verlangen  dat  in  zijn  muziek   doorklinkt.  En  deze  muziek  is  het  leidmotief  voor  het  hoofdpersonage  in  het  stuk,  een  toneelindiaan,  die  iets  te   veel  is  gaan  geloven  in  zijn  personage.  Als  wannabe  indiaan  creëert  hij  zijn  eigen  wereld,  daarbij  flink  geholpen   door  zijn  geliefde.  Onder  de  ruimhartige  regie  van  Paul  Koek  gaan  acteurs  en  musici  aan  de  slag.  Spel  en  muziek   brengen  de  gevoelens  van  verlangen  en  verlatenheid  poëtisch  en  subtiel  tot  uiting.  In  een  organisch  spel  raken   zij  in  elkaar  vervlochten,  vullen  elkaar  aan  en  geven  commentaar  op  elkaar.  En  zo  zijn  we  getuige  van  de   Werdegang  van  onze  indiaan.  Waar  aanvankelijk  nog  sprake  is  van  werkelijke  weemoed,  verschuift  dit  langzaam   naar  een  cliché,  ja  zelfs  karikatuur.  Sterk  naar  voren  gebracht  in  een  tekstgedeelte  dat  eerst  gemeend  geacteerd  

wordt,  maar  direct  daarop  als  opgelepelde  tekst  herhaald.  Het  maakt  de  kunstmatigheid  van  de  indiaan  des  te   schrijnender.  Vanaf  dat  moment  beginnen  de  gevoelens  ook  te  knarsen,  en  vallen  de  personages  één  voor  één   uit  hun  rol  terug  naar  wie  ze  werkelijk  zijn.  Ook  de  vormgeving  doet  hierin  mee.  Van  de  videoprojectie  van  de   paardrijdende  indiaan,  tot  het  omvallende  decor,  waardoor  letterlijk  een  blik  wordt  gegund  op  wat  er  zich  achter   de  schermen  van  de  menselijke  ziel  afspeelt.  Aanvankelijk  wordt  nog  gepoogd  de  schijn  op  te  houden,  maar  met   die  schijn  creëert  de  mens  ook  zijn  eigen  spleen.  Dan  maar  liever  de  naakte  werkelijkheid,  dan  een  karikatuur   zijn.  En  met  het  verlies  van  de  illusie,  gaat  ook  de  verwondering  verloren,  een  vermogen  om  het  paradijs  in  de   ander  te  zien.  Wat  blijft  is  de  werkelijkheid:  in  het  laatste  (video)beeld  rijden  de  indiaan  en  zijn  geliefde  te  paard   het  beeld  uit  een  oer-­‐Hollands  polderlandschap  in.    

Eveline van Beek-Hazenberg Een  muziektheatervoorstelling  rond  muziek  van  de  16de  eeuwse  componist  John  Dowland,  het  verhaal  van  een   indiaan  die  geen  indiaan  is  en  de  vrouw  die  hem  inkapselt  in  haar  liefde.  De  muziek  raakt  me.  De  intensiteit  van   het  spel  en  de  tragiek  van  de  indiaan  vormen  een  mooi  contrast  met  de  viriele  vrouw,  die  erg  begaan  lijkt  te  zijn   van  de  crisis  in  haar  man,  maar  je  kan  je  goed  voorstellen  dat  door  haar  hoge  eisen  en  claimende  liefde  elke  man   in  haar  omgeving  impotent  wordt.  Zij  is  het  middelpunt  van  de  voorstelling.  Zij  kan  bloeien  doordat  hij  weifelt.   Ze  weet  precies  wie  hij  is:  ´hij  is  een  jager´  en  ´hij  hoort  bij  mij.´  Prachtig  hoe  deze  voorstelling  boven  zichzelf   uitstijgt  en  universele  thema’s  in  de  muziek  verwerkt.    

Tilly Bertling Grappige  opkomst.  Doet  denken  aan  Old  Shatterhand  en  uiteraard  hilarisch  met  de  haartooien  van  zijn  collega   indianen  die  vervolgens  de  oude  instrumenten  bespelen.  Jeroen  (John  Dowland)  voelt  zich  helemaal  indiaan  en   zijn  omgeving  doet  erin  mee.  Hij  maakt  een  sombere  ,  matte  indruk  .  Later  begrijp  je  uit  het  verhaal  dat  alcohol   hier  debet  aan  is.  Prachtige  dictie  en  de  momenten  van  zang  zijn  mooi,  niet  altijd  zuiver,  maar  intiem  gezongen   door  de  beide  hoofdrolspelers.  Zo  nu  en  dan  traag,  wat  wel  bij  de  muziek  past  ,  maar  het  leek  of  men  nog  zocht   naar  een  andere  vorm  Ik  had  nog  wel  extra  tekst  en  een  climax  gewild,  maar  de  wilde  lelijke  muziek  aan  het  eind   betekende  ws  alleen,  dat  Dowland  een  hekel  heeft  aan  nieuwe  muziek  en  zich  wil  koesteren  in  indianen  gezang   en  lamenteren.    

Theo Hesselink Hier  heb  ik  geen  affiniteit  mee;  een  stortvloed  van  geluid,  sentimentele  indianenliederen,  betekenisloos   gebrabbel.  Het  heeft  mij  niet  geboeid,  niet  ontroerd,  niet  geinteresseerd,  niet  geamuseerd,  niets.    

Brigitte van Mulken

Zowel  tijdens  de  voorstelling  als  tijdens  het  nagesprek  met  toneelkijkers  vroeg  ik  me  af  wat  de  boodschap  van   dit  stuk  wel  mocht  zijn.  Hier  kwam  jammer  genoeg  geen  antwoord  op.  Tekst  en  handelingen  leken  als  los  zand   aan  elkaar  te  hangen  en  ook  de  zang  viel  tegen.  Het  decor  gaf  ook  al  geen  antwoorden  en  de  musici  leken  er   soms  wat  verdwaald  bij  te  zitten.  Iedereen  heeft  ongetwijfeld  heel  erg  zijn  best  gedaan,  maar  de  regie  is   dusdanig  in  gebreke  gebleven  dat  er  geen  touw  aan  vast  te  knopen  was.  De  titel  is  eigenlijk  nog  het  beste  deel   van  de  voorstelling.  Flow  my  tears,  om  te  huilen…..!    

Marjan Oosterwijk Wat  mij  betreft  een  mislukking  deze  voorstelling.  Kamermuziek  is  op  zich  prachtig,  maar  de  combinatie  met  de   indianenact  deed  het  voor  mij  niet.  Te  lang,  te  saai,  valt  ook  het  decor  nog  om  en  ik  vraag  me  nog  steeds  af  of  dit   zo  hoorde  of  niet.  Niet  aan  mij  besteed  deze  combinatie  van  muziek  en  spel.    

Rudy Ramondt

De  bandleden  komen  op  verkleed  als  indianen  met  zwarte  pruiken  en  leren  lintjes  aan  hun  kleding.  De  bassist   draagt  zijn  strijkstokken  in  zijn  pijlenkoker  en  de  hoofdman  draagt  een  enorme  verentooi.  Maar  ze  kijken   allemaal  somber  en  lijken  niet  gelukkig  met  hun  situatie.  Behalve  de  vrouw  van  de  hoofdman,  die  trots  uitlegt   dat  haar  man  een  krijger  is  en  dat  ze  deze  andere  indianen  hebben  ontmoet  op  een  indianenbeurs  in  Den  Bosch.   Sindsdien  treden  ze  samen  op.  De  indianenoutfit  en  de  band  blijken  voor  de  twee  slechts  een  manier  te  zijn  om   de  alledaagse  werkelijkheid  te  ontvluchten,  om  ergens  bij  te  horen.   Voor  en  achtertoneel  zijn  gescheiden  door  een  wankele  wand  en  worden  met  elkaar  verbonden  door   videoprojecties.  Leuke  vondst  zijn  de  indianenkostuums  en  pruiken  en  vooral  als  de  muzikanten  in  het  tweede   deel  in  dierentooien  opkomen.  Er  wordt  met  enorme  contrasten  gespeeld.  Die  bewegen  zich  tussen  het  stille  

commentaar,  de  sereniteit  van  de  muziek,  de  beladenheid  van  de  teksten  en  de  theatraliteit  van  de  personages.   Dat  is  vaak  amusant  maar  vergt  ook  een  voortdurende  aanpassing  en  omslag  voor  de  toeschouwer.  Het  was  mij   allemaal  een  beetje  te  ver  gezocht  en  ongeloofwaardig.  Wel  grappig  die  geleidelijke  gedaante  wisselingen,  maar   de  diepere  betekenis  daarvan  is  mij  helaas  ontgaan.    

Heleen Wagenaar Van  dit  theaterstuk  begreep  ik  niets,  ik  had  beter  wel  naar  de  introductie  kunnen  gaan.  De  muziek  vond  ik  mooi,   maar  of  dat  de  bedoeling  is,  weet  ik  niet.  Het  decor  was  grappig.  Er  zat  ook  voldoende  beweging  in  het  stuk,  wat   mij  gelukkig  wakker  hield.  In  het  geheel  van  goede  toneeluitvoeringen  vond  ik  dit  een  misser,  ondanks  de  goede   recensies.    

Lebensraum ~ Jakop Ahlbom Gerda Heethuis Ik  wist  wat  mij  te  wachten  stond.  Zijn  vorige  voorstelling,  Vielfalt,  heb  ik  ook  gezien  Toen  verliet  ik  de  zaal  in  een   soort  trance:  “Hoe  is  dit  mogelijk?  Waar  komt  deze  elasticiteit  vandaan,  Wat  een  geweldige  trucages,  enz.,  enz.   Want  woorden  schieten  te  kort.  Vanaf  het  begin  van  de  voorstelling  word  je  meegezogen  in  een  wereld  van   illusies,  onmogelijkheden,  fantasieën.  Alle  handelingen  tot  in  de  puntjes  voorbereid  en  uitgevoerd,  in  een  zeer   hoog  tempo  voorgeschoteld,  het  gaat  maar  door  en  het  verveelt  geen  seconde.  Een  voorstelling  die  jou  als   bezoeker,  overrompelt  door  alles  wat  je  ziet  gebeuren,  de  meest  onwaarschijnlijke,  hilarische  gebeurtenissen  op   het  toneel  vlak  voor  je.  Een  groot  compliment,  a:  voor  de  spelers,  b:  voor  de  regisseur.  De  voorbespreking,  met   vertoning  van  korte  filmfragmenten  van  Buster  Keaton,  was  verhelderend  en  deels  herkenbaar  in  deze  unieke   voorstelling.  Wanneer  komt  de  volgende  voorstelling?  theater  Ik  kan  niet  wachten.    

Walther Scheffer I  create  my  own  World  zingen  de  muzikanten  –  gekleed  als  behang  -­‐  in  deze  fysieke  komedie,  geïnspireerd  op  de   stomme  film  The  Scare  Crow  van  Buster  Keaton  -­‐  Nooit  zo'n  buigzame  vrouw/pop  gezien  als  Silke  Hundertmark  –   geweldig!  De  voorstelling  Lebensraum  van  Jakop  Ahlbom  en  (de  muzikanten  van)  Alamo  Race  Track  is  een   productie  die  wereldwijd  gespeeld  kan  worden.  De  zweefduik  door  het  portret  van  Buster  Keaton  leek  me  een   kantelpunt  in  de  voorstelling  ,  hahaha  ,  maar  vooral  is  dit  een  voorstelling  om  met  open  mond  en  de  ene  lach  na   de  andere  te  bekijken.  Wereldklasse  !  Ik  weet  niet  of  Jakop  Ahlbom  de  komende  jaren  als  “publiekslieveling”  nog   naar  Thas  terugkomt  ,  mij  lijkt  het  dat  hij  met  zijn  voorstellingen  wereldwijd  welkom  is.  Alle  acteurs  zijn  in  deze   productie  onwaarschijnlijk  goed  bezig  ,  maar  naar  Silke  Hundertmark  ,  gaat  mijn  enige  10+  van  dit  seizoen  .    

Lineke van der Velden Waanzinnig  eigenzinnig  en  creatief  theater.  Ik  vond  het  spel  fenomenaal.  Wat  een  vaart  en  wat  een  ingenieuze   vondsten  in  vormgeving.  Het  enige  minpuntje  vond  ik  de  zang.  Terwijl  de  muziek  versmolt  met  het  spel  was  de   zang  bij  tijd  en  wijlen  zo  dominant  aanwezig  dat  het  me  stoorde.  Het  leidde  me  af  van  het  waanzinnig  goede   mimespel  dat  van  begin  tot  eind  wist  te  boeien  en  een  uitgekiende  spanningsboog  neerzette.    

Elly Asscheman Wat  een  verrassende  voorstelling.  Geen  saaiheid  of  teveel  voorspelbaarheid.  Alle  elementen  van  een   multimedia  voorstelling  zijn  vertegenwoordigd  en  hoe.  Onopvallend  was  het  niet  spreken:  Er  was  genoeg  te  zien   en  te  beleven.  Prachtige  start  met  muzikanten  gehuld  in  het  patroon  van  het  behang,  bewegend  'ontbijt'  met   fles  in  de  goeie  richting  gemikt.  Acrobatische  toeren  van  de  spelers  met  een  uitmuntend  vertolkte  'poppen  act'   van  de  interieurverzorgster.  Muziek  was  passend.  Smaakgevoelig  is  de  zangtechniek  (schelle  stemklank).   Natuurlijk  was  er  wel  een  cliche:  de  pop  die  niet  voldeed,  dus  geopereerd  moest  worden.  Het  bekende  element   van  Jakob  Ahlbom,  n.l.  alle  bewegende  delen  en  verdwijnende  mensen  daarin  blijven  leuk.  Hoogtepunt  was  de   verdwijntruc  door  het  lichaam  van  de  'nep  werkster'.  Kortom  een  heerlijk  bewegend  stomme   theatervoorstelling,  een  echte  aanrader.      

Fred Brandt

Het  begin  van  de  voorstelling  is  direct  spannend.  Je  gaat  op  het  puntje  van  de  stoel  zitten.  Twee  mannen,  witte   gezichten  ,  gaan  nadat  zij  zijn  ontwaakt,  zitten  aan  een  lange  tafel.  Ze  zitten  tegenover  elkaar.  Het  ontbijt  kan   beginnen.  De  ene  man  gooit  achteloos  de  borden  ,  het  bestek,  de  glazen  over  zijn  rug  naar  de  andere  man.  Via   een  ingenieus  systeem  van  touwen  en  katrollen  worden  het  zout  en  peperstel,  flesjes  drinken  vanuit  een  buffet   naar  de  twee  heren  geslingerd.  Ook  het  treintje  met  een  mandje  brood  dat  over  een  railsje  op  de  tafel  loopt  is   prachtig  om  te  zien.  De  dame  die  binnen  komt  is  eerst  een  pop  en  later  een  mens.  Silke  Hundertmark  speelt  de   rol  als  robot  op  een  schitterende  manier.  Het  verhaal  gaat  eigenlijk  nergens  over  maar  Ahlbom  weet,   geïnspireerd  door  Buster  Keaton  en  de  stomme  films  uit  de  jaren  20  ,een  fantastische  sfeer  te  scheppen  op  het   podium.  Van  de  eerste  tot  de  laatste  minuut  blijft  het  vertoonde  spel  boeien.    

Liesbeth Hazekamp Een  wervelende  show  met  absurde  en  hilarische  elementen.  Geweldig  knap  zoals  de  spelers  hun  lichaam  kunnen   beheersen.  De  muziek  onderstreepte  de  diverse  handelingen  en  door  de  inpassing  in  het  decor  vormden  de  

muzikanten  letterlijk  uitstekend  in  het  geheel.  Meesterlijk.    

Els Moonen van Lith prachtige  gestyleerde  acts,  en  dat  zo  verfijnd  op  de  milimeter  uitgevoerd.  Twee  en  toch  een  veelvoud  van   personnages  voorstellend  naar  zijn  grote  voorbeeld  Buster  Keaton,  dat  bekoord  blijkbaar.En  als  Jacob  Ahlbom  in   zijn  rol  is  lijkt  hij  een  techneut  een  designer.  Bij  hem  is  alles  is  multifunctioneel.  De  snelheid  de  ontwapende   nooit  uit  de  strakke  rol  vallende  mimiek  van  beide  spelers  maakt  dat  je  totaal  geboeid  de  surrealistische   schoonheid  ervaart  en  de  verbluffende  acrobatische  manoevres  blijft  volgen.De  Alamo  Race  track  hoort  er   helemaal  bij.  Ongekende  bewegingen  en  de  invloedrijke"  dame"Ook  hier  staan  wij  voor  raadselen.  Een  tijdloos   stuk  maar  onnavolgbaar  denk  ik  en  dan  hoop  je  maar  dat  ook  hiervan  een  film  gemaakt  is.  Grote  Kunst  .[  Een   klein  puntje,  halfweg  meende  ik  even  wat  veel  herhaling  te  bespeuren]    

Heleen Sissingh Een  fantastische  voorstelling.  Heel  mooi,  en  technisch  heel  knap.  Ik  zat  zo  geboeid  te  kijken  en  te  genieten  dat  ik   pas  later  over  het  verhaal  ging  nadenken  -­‐  en  de  titel  begreep  -­‐  en  merkte  dat  al  die  acrobatiek  ook  iets  vertelde:   als  de  kamer  te  benauwd  wordt  ga  je  het  raam  uitspringen.  Al  die  acrobatiek  en  grappen  beschouw  en  waardeer   ik  als  een  mooie  tekst.  Het  begin  is  rustig  maar  leuk:  het  eetgerei  hangt  aan  de  zolder,  heel  handig,  en  het  levert   ook  een  leuk  spel  met  touwen  op,  geestig  en  knap.  Daarna  komt  de  heftige  acrobatiek:  de  twee  bewoners   buitelen  over  elkaar  heen.  en  botsen  tegen  elkaar  op;  en  gaan   door  het  behang.  Deuren  draaien  om  en  in  en  uit  in  wervelende  scenes;  als  er  maar  een  deur  is,  kan  dat  niet   anders;  en  de  twee  bewoners  moeten  wel  tegen  elkaar  oplopen.  Wat  een  regie  om  al  die  "gevechten"  goed  te   laten  verlopen.  Hoewel  ze  de  kamer  ontvluchten  kunnen  ze  er  ook  niet  buiten;  dat  zeggen  de  draaiende  deuren   mij.  De  acrobatiek,  hier  dus  het  spel,  was  geweldig;  maar  ze  speelden  ook  heel  mooi  heren  uit  een  stomme  film   van  Buster  Keaton.  De  werkster-­‐pop  was  grandioos.  Hoewel  ik  gewaarschuwd  was  door  de  etalagepop  in   "Gevallen  van  alledaagse  waanzin",  twijfelde  ik  toch:  wel  of  geen  pop?  Haar  mimiek  was  geweldig,  en  passend.   Hoe  kun  je  je  zo  stijf  houden  en  toch  meegaan  in  die  buitelingen?  Het  decor  was  heel  terecht  dat  uit  een   stomme  film.  Een  leuke  vondst  dat  het  pak  van  de  twee  muzikanten  gelijk  was  aan  het  behang.  In  dat  leuke   geheel  waren  er  nog  uitspringende  gebaren,  bv.:  als  de  werkster  de  twee  borden  tegelijk  neerzet.  Nog  een   accent;  dat  de  piano  ook  een  bed  is  ,  is  niet  alleen  leuk  maar  ook  noodzakelijk  in  een  kamer  Lebensraum.  Aan   het  eind  wordt  het  toch  te  benauwend  en  gaat  het  behang  aan  flarden.  Als  climax  ,  mooi  voor  het  laatst   bewaard,  vliegt  er  dan  eentje  door  een  scherm  !  Kortom:  prachtig  en  zeker  niet  zonder  betekenis.    

Anne-Mieke Akkermans Als  de  voorstelling  begint  zien  we  een  bed  met  twee  gestalten.  De  achterwand  is  bekleed  met  bloemetjes   behang,  overal  hangen  lampen.  Als  je  goed  kijkt  ontwaar  je  tegen  de  muur  twee  figuren  in  pakken  van  dezelfde   stof.  Als  de  mannen  zich  los  gemaakt  hebben  van  de  muur  gebruiken  ze  allerlei  instrumenten.  Jacop  Ahlbom   heeft  zich  voor  deze  voorstelling  laten  inspireren  door  het  werk  van  Buster  Keaton,  een  fenomeen  van  de   stomme  film.  Bij  de  inleiding  vooraf  zijn  korte  fragmenten  van  zijn  werk  vertoond  waardoor  je  ook  makkelijk  die   link  kunt  leggen.  In  dit  stuk  wordt,  net  als  in  de  stomme  film,  geen  woord  gesproken.  Wel  is  er  de  muziek  die   mee  het  verhaal  vertelt.  Uit  het  bed  komen  twee  mannen.  Het  bed  wordt  weg  geklapt  en  het  bed  wordt  dan  een   piano  met  kast.  De  mannen  worden  jaren  30  mannetjes.  Op  een  surrealistische  manier  wordt  een  lange  tafel   gedekt.  De  mannen  zetten  zich  aan  tafel  tegenover  elkaar.  Er  wordt  aan  allerlei  katrolletjes  gedraaid  waardoor   voorwerpen  op  een  onverwachte  manier  in  beweging  komen.  Op  die  manier  wordt  de  tafel  gedekt  en  daarna   weer  afgeruimd.  De  timing  daarbij  is  geweldig.  Ze  gaan  daarna  aan  het  werk  met  het  maken  van  een  pop  die  een   eigen  leven  gaat  leiden.  Je  vraagt  je  als  kijker  af  is  dit  nu  een  pop  of  toch  een  mens.  Er  volgen  allerlei   onnavolgbare  acrobatische  toeren  en  verdwijn-­‐  en  verschijntrucs  met  surrealistische  effecten  zoals  vaker  in  werk   van  Jacob  Ahlbom  is  te  zien.  Dit  vind  ik  wel  zijn  tot  nu  toe  beste  voorstelling  door  de  goed  getimede  effecten,  de   acrobatische  toeren  en  het  consequent  volgehouden  goed  gemimede  fysieke  spel.  De  live  muziek  versterkt  het   geheel.    

Renée Besteman Magische  slapstick  De  voorstelling  Lebensraum  van  Jakop  Ahlbom  in  samenwerking  met  Alamo  Race  Track  is   visuele  en  muzikale  kunst  op  hoog  niveau.  Er  valt  ontzettend  veel  te  zien  in  het  ingenieuze  decor  waartegen  de   muzikanten  met  hetzelfde  pak  aan  als  het  behang,  in  eerste  instantie  wegvallen.  De  spelers  lijken  van  elastiek  en   de  vondsten  zijn  talrijk.  Zo  hangen  de  benodigdheden  voor  het  ontbijt  aan  de  waslijn  en  belandt  de  fles  water   door  een  zandzak  als  contragewicht  vanzelf  weer  in  de  ijskast  die  ook  boekenkast  is  maar  ook  als  uitgang   gebruikt  wordt.  De  pop  die  binnen  wordt  gebracht,  ziet  er  helemaal  als  een  echte  pop  uit,  en  alleen  omdat  je  de  

dansbenen  van  Silke  Hundertmark  herkende,  weet  je  dat  het  geen  pop  kan  zijn.  De  snelheid  en  de  finesses  van   de  ontmoetingen  tussen  de  twee  mannen  en  hun  mechanische  metgezel  zijn  duizelingwekkend  van  timing  en   onweerstaanbaar  komisch.  De  truc  met  het  verdwijngat  aan  het  eind  van  de  voorstelling  lijkt  pure  magie.  De   films  van  Buster  Keaton,  die  als  inspiratiebron  dienden,  kunnen  hier  niet  tegenop.    

Susan de Boer en Geertje van de Waaij Geweldig,  wat  een  timing  weer  bij  deze  voorstelling  van  Ahlbom.  Er  moet  ook  niks  misgaan,  want  dan  krijgen  de   acteurs  een  fles  tegen  hun  hoofd  of  ze  komen  verkeerd  terecht.  Het  verhaal  van  de  voorstelling  komt  neer  op   Pygmalion  meets  de  tovernaarsleerling.  Twee  samenwonende  heren  nemen  een  werkster  in  dienst.  Een  pop  die   tot  leven  wordt  gewekt  en  steeds  sneller  en  met  grotere  gebaren  aan  de  slag  gaat,  tot  het  appartement  een   puinhoop  is.  Geinspireerd  op  Buster  Keaton,  In  de  voorbespreking  hadden  we  filmfragmenten  van  deze   legendarische  filmacteur  gezien  en  in  de  voorstelling  waren  er  volop  verwijzingen  en  citaten.  Aan  de  muur  hing   bijvoorbeeld  een  Buster  Keaton-­‐portret.  Verder  veel  vallen  en  duikelingen,  door  muren  heen  springen  en   filmische  grapjes  zoals  het  schoonpoetsen  van  het  raam  en  aan  het  eind  natuurlijk  dat  het  decor  in  een  bos   veranderde.  Knap  gedaan,  ik  snap  nog  steeds  niet  hoe  iemand  dwars  door  een  acteur  heen  kan  springen.  Buster   Keaton  sluit  ook  goed  aan  bij  de  manier  waarop  Ahlbom  werkt.  Wel  wordt  het  op  onderdelen  een  beetje   voorspelbaar.  Maar  het  blijft  een  genoegen  om  naar  te  kijken.    

Bertien Broekhans Een  kamer,  een  bed,  een  bank,  een  tafel  en  twee  stoelen.  De  muziekanten  komen  uit  het  donkerbruine  behang   tevoorschijn.  Twee  mannen  leven  in  deze  kleine  kamer.  Geen  beweging  te  veel,  geen  woord  uitgesproken.  Hun   leven  en  bewegingen  zijn  perfect  op  elkaar  afgestemd.  Samen  werken  ze  aan  een  mechanische  werkster.  Zij   moet  de  plant  water  geven,  de  vloer  dweilen  en  de  mannen  verzorgen.  De  inspiratie  van  de  stomme  films  van   Buster  Keaton  uit  de  jaren  ’20  is  te  lezen  van  de  gezichten  van  de  mannen  en  de  prachtige  slapstick  die  zij   uitvoeren.  Keaton  liet  niets  aan  het  toeval  over  en  ook  Jakop  Ahlbom,  Reiner  Schimmel  en  Silke  Hundertmark   hebben  elke  grap  en  truc  in  hun  vingers.  Zij  brengen,  net  als  Keaton  hun  virtuoze  acts  met  een  vrijwel  emotieloze   uitdrukking.  Indrukwekkend  is  hoe  Hundertmark,  die  de  mechanische  werkster  speelt,  met  zich  laat  sollen.   Schijnbaar  met  het  grootse  gemak  laat  zij  zich  in  bochten  buigen,  tillen,  vallen  en  weer  opstaan.  Altijd  met  een   lief  poppenlachje  op  haar  gezicht.  Het  decor  is  een  ouderwetse  kijkkast,  maar  dan  met  briljante  mogelijkheden.   Mensen  verdwijnen  en  verschijnen  uit  een  kastje,  door  een  raam  of  soms  zelfs  gewoon  door  een  deur.  Maar   zelfs  die  deur  heeft  iets  bijzonders.  Lebensraum  is  net  als  de  eerdere  voorstellingen  van  Ahlbom  een   wonderbaarlijke  combinatie  van  illusionisme,  acrobatiek  en  slapstick.  Ditmaal  is  het  verhaal  ondergeschikt  aan   het  visuele  sprookje.  Helemaal  niet  erg!  De  muziek  van  de  Alamo  Racetrack  is  geen  kabbelend  jaren  ’20  deuntje,   maar  net  als  de  muziek  bij  de  stomme  film  maakt  het  de  voorstelling  compleet;  dankzij  crowdfunding!  

Hubert Coenen

Waar  de  tite  lebensraum  op  sloeg  is  mij  niet  duidelijk.  Het  doet  me  denken  aan  een  bekende  oostenrijkse   amateurschilder  met  een  snorretje.........    

Paula Deurloo-Siblesz Dat  Ahlbom  een  publiekslieveling,  kan  ik  mij  voorstellen:  Een  mime-­‐speler  die  acrobatiek  en  illusionisme  op  een   niet-­‐voorspelbare  en  prachtige  wijze  combineert.  En  vlak  vooral  in  deze  opzet  zijn  vrouw/partner  niet  uit:  zij   tegen-­‐draagt  m.i.  dit  stuk  totaal.  De  openingsscene  met  de  naar  ieders  maar  vooral  hun  eigen  grillen  dansende   onderdelen  van  een  ontbijt  is  natuurlijk  fantastisch.  Dit  zet  meteen  de  sfeer  en  schroeft  de  verwachtingen  hoog   op.  En  dan  volgt  nog  de  introductie  van  “de  pop”!  De  “pop”  is  verbluffend  in  haar  uitvoering  en  m.n.  in  haar   constant  niet  eenduidig  zijn:  is  zij  robot  of  persoon?  Het  spel  dat  zij  neerzetten,  tesamen  met  der  dritte  im   Bunde,  en  waar  zij  zelf  weer  zo  prachtig  mee  spelen,  is  meer  dan  vernuftig.   De  twee  zich  verplaatsende  muzikanten  geven  wat  lucht  aan  dit  stuk.  Ook  al  worden  ze  geacht  weg  te  vallen   tegen  het  behang.  De  Publieksprijs  mag  wat  mij  betreft  dit  jaar  meer  dan  van  harte  naar  de  vrouw:  Silke   Hundertmark.  Fantastisch.    

René van Dootingh Dit  was  een  heel  bijzondere  voorstelling,  waarin  twee  huisgenoten  waarbij  een  vrouwelijke  pop  die  later   veranderde  in  een  robot  om  hun  huishouding  te  doen,  wat  vreselijk  uit  dehand  liep.  dit  ondersteund  door  twee   muzikanten  die  vaak  opgingen  in  het  decor  door  op  te  gaan  in  het  behang.  Het  was  een  virtuoze  voorstelling  Met   heel  veel  grappige  vondsten,  en  je  reinste  acrobatiek  die  heel  ingenieus  in  elkaar  zat  en  in  een  soms   onwaarschijnlijk  hoog  tempo  gespeeld  werd.    Sommige  trucs  vielen  niet  te  verklaren.  De  pop  die  gespeeld  werd  

door  Silke  Hundertmark  (?)  werd  zo  onwaarschijnlijk  goed  gespeeld,  dat  er  na  de  voorstelling  een  discussie   ontstond  of  ze  al  die  tijd  deze  rol  had  gespeeld,  of  dat  er  in  het  eerste  deel  van  de  voorstelling  een  pop  was   gebruikt.  Soms  hield  ik  m’n  hart  vast  als  er  weer  eens  stevig  met  haar  gesmeten  werd,  zo  te  zien  soms  baf!  vol   met  haar  gezicht  op  de  tafel,  maar  de  “pop”gaf  geen  krimp,  de  lach  bleef  onverstoorbaar  op  haar  gezicht.    

Derk Hazekamp Ahlbom  blijft  een  buitenbeentje  in  de  serie,  met  zijn  tekstloos  beeldingstheater.  Maar  wel  een  buitenbeentje  dat   volle  zalen  trekt  en  enthousiast  publiek  oplevert.  Het  is  goed  dat  zijn  nieuwe  voorstelling  Lebensraum,  ondanks   een  mislukte  crowdfunding  actie,  toch  op  tournee  kan  met  twee  muzikanten  van  Alamo  Race  Track.  Nu  krijgen   we  de  voorstelling  zoals  hij  bedoeld  is:  voor  alle  zintuigen  feest.  We  zien  uiteraard  weer  een  genieus   vormgegeven  decor,  nu  met  twee  mannen  die  een  klein  huisje  delen  en  daar  vernuftige  oplossing  hebben   bedacht  voor  hun  ruimtegebrek.  Alles  lijkt  prima  in  orde,  behalve  dat  wat  ons  mannen  compleet  schijnt  te   maken:  vrouwelijke  zorg.  Maar  ook  dat  kan  geregeld  worden  door  de  heren  in  hun  witte  jassen:  een  kleurrijke   werkster  wordt  gefabriceerd,  die  aanvankelijk  wat  houterig  maar  allengs  steeds  enthousiaster  haar  taken   uitvoert.  Tot  het  een  beetje  uit  de  hand  loopt…  Het  spel  van  Ahlbom,  Reinier  Schimmel  en  de  verbluffende  Silke   Hundertmark  is  fantastisch.  Met  een  vette  knipoog  naar  de  Buster  Keaton  slapstick  wordt  er  met  elkaar  gegooid   en  gesmeten  en  zowel  zeer  groots  als  op  de  vierkante  centimeter  gespeeld  (een  enkele  wenkbrauw  doet  al   wonderen).  De  heren  van  ART  dragen  met  hun  muziek  (en  spel)  wezenlijk  bij  aan  de  voorstelling  die  vol  zit  met   verbazende  trucs.  Dat  het  feitelijke  verhaal  niet  zo  heel  diep  gaat  is  in  dit  geval  niet  heel  erg.  Lebensraum  is   Ahlbom  ten  top  en  bewijst  wederom  wat  een  genie  hij  is.  De  drie  open  doekjes  na  afloop  waren  meer  dan   terecht.    

Gerrit Jol Een  voorstelling  op  hetzelfde  hoge  niveau  als  wat  we  van  Ahlbom  gewend  zijn.  Buster  Keaton’achtige  slapstick   met  dezelfde  bijna-­‐ongeluk  effecten  in  de  beste  traditie  van  de  stomme  film.  Vooral  de  openingsscène  aan  de   ontbijttafel,  met  de  talloze  mechaniekjes,  die  ontbijt  benodigdheden  binnen  bereik  brachten.  Ik  zou  die  scene   nog  wel  eens  met  een  stel  jonge  kinderen  willen  zien  en  hem  dan  de  volgende  ochtend  moeten  naspelen.  Timing   met  meesterlijke  magische  illusionistische  trucs:Ahlbom  is  daar  ware  een  meester  in.  Schitterende  voorstelling.    

Marijke de Jong Ik  heb  genoten  van  de  prachtige  voorstelling  van  Jacob  Ahlbom,  en  daarom  krijgt  hij  voor  alle  componenten  een   9.  Fascinerend  was  de  overgang  tussen  pop  en  danseres,  de  slapstickmomenten  waren  hilarisch  en  het  decor   was  ingenieus.  Toch  als  algemeen  cijfer  geen  9,  maar  een  7,  omdat  nu  ik  er  veel  later  nog  wat  over  wil/moet   schrijven,  merk,  dat  het  niet  beklijft  heeft.    

Janie Kropman Wij  hebben  als  toneelkijkers  mooie  dingen  van  Ahlbom  gezien,  Dracula  lastte  hij  af,  dus  ik  was  erg  benieuwd   naar  zijn  nieuwe  productie.  Ahlbom  heeft  mij  niet  teleurgesteld.  Wat  een  timing,  wat  een  virtuositeit!  Nartuurlijk   kan  je  veel  van  de  “trucs”  tot  in  het  oneindige  oefenen  tot  ze  zo  goed  als  perfect  zijn,  maar  dan  moet  je  daarbij   ook  een  verhaal  te  vertellen  hebben.  Dat  lukt  heel  goed  in  Lebensraum.  Veel  te  zien,  verrassende  wendingen,   prachtig  en  inventief  gemaakt  decor,  ook  het  predicaat  “jeugdtheater”  in  een  NRC  recensie  kon  ik  begrijpen.  De   live  muziek  was  zeker  een  positieve  toevoeging  (  leve  de  bingoavond!!)  en  Silke  Hundertmark  was  weergaloos   ongelofelijk  knap  als  robot!  (Deed  me  ook  een  beetje  denken  aan  “De  Vriendin  van  Harry”  van  Golden  Palace).  Ik   hoop  dat  Ahlbom  nog  veel  meer  stukken  gaat  maken,  ik  zal  ze  zeker  gaan  bezoeken.    

Sylvia Leenheer Jakop  Ahlbom  liet  zich  voor  deze  voorstelling  inspireren  door  de  openingsscene  van  de  film  ‘Scarecrow’  van   Buster  Keaton.  Ik  denk  dat  als  Buster  Keaton  deze  voorstelling  had  kunnen  zien,  het  zeker  zijn  goedkeuring  han   kunnen  verdragen  en  hij  zlefs  trots  zou  zijn  geweest.  ‘Lebensraum’  is  fysiek  theater,  slapstick,  klucht,  acrobatiek   en  illusionisme  op  hoog  artistiek  en  theatraal  niveau.  Alle  theatermakers  die  heel  veel  tekst  in  hun  voorstellingen   gebruiken,  zouden  deze  voorstelling  moeten  zien.  Om  te  ervaren  hoe  je  zonder  tekst  een  geweldige  voorstelling   neerzet,  door  goed  fysiek  te  acteren,  muziek  te  integreren  in  het  spel  en  gebruik  te  maken  van  een  vernuftig   decor.  De  totale  tijdsduur  van  de  voorstelling  was  goed.  Het  gevaar  bij  dit  soort  stukken  is  namelijk  dat  je  denkt   ‘dit  trucje  heb  ik  al  eens  gezien’  en  dat  het  gaat  vervelen.  Dat  was  hier  geenszins  het  geval.  Iedere  keer  als  je  zou   kunnen  gaan  denken,  nu  kan  het  niet  beter,  kwam  er  weer  een  nieuwe  truc  uit  de  goochelhoed  die  nog  beter   was.  Tot  de  laatste  minuut  verrassend.  Technisch  heel  knap  in  elkaar,  zowel  qua  decor  als  in  spel,  maar  

tegelijkertijd  ook  onderhoudend  en  komisch.  Surrealistisch  decor  met  technische  vernuftigheden.  Zeer  strak   geregisseerd,  wat  ook  nodig  is  met  zo’n  technische  voorstelling,  waar  timing  heel  bleangrijk  is.  De  uitstekende   muziek  van  Alamo  Race  Track  gaf  emotie  aan  het  spel  en  was  toepasselijk  bij  de  scenes.  Groot  compliment  voor   Silke  Hundertmark.  Erg  knap  hoe  ze  de  fysiek  van  de  pop  (bijna)  heel  de  tijd  vast  wist  te  houden.    

Brigitte van Mulken Jakop  Ahlbom  laat  zich  weer  eens  van  zijn  beste  kant  zien.  Met  onverstoorbare  gezichten  (  ze  vallen  geen   moment  uit  hun  rol)  laten  twee  vrienden/uitvinders  zich  inpakken  door  een  pop  die  ze  zelf  gemaakt  hebben.  Het   is  uit  met  het  rustige  leventje,  ze  gaan  voortaan  vechtend  door  het  leven.  Als  de  pop  eenmaal  in  beeld  komt   blijkt  dat  vooral  zij  uitblinkt  in  fysiek  vakmanschap.  In  het  multifunctionele  decor  met  zijn  vele  luikjes  en  andere   ontsnappingsmogelijkheden  gaat  de  hele  trukendoos  van  het  gezelschap  open,  rustig  gade  geslagen  door  de   grootmeester  himself,  Buster  Keaton.  Ik  zag  zelfs  iemand  dwars  door  iemand  anders  heen  door  de  achterwand   wegduiken.  Ook  goochelen  zit  al  jaren  in  het  pakket.  Alamo  Race  Track,  de  twee  muzikale  begeleiders,  klonk   aanvankelijk  nogal  metaalachtig  (expres?),  maar  verder  paste  de  muziek  naadloos  bij  de  voorstelling  en  vormde   daar  een  hele  mooie  aanvulling  op.  Wat  de  betekenis  van  het  bos  aan  het  einde  van  de  voorstelling  was  is  me   een  raadsel,  en  ook  daarin  herken  je  Jakop  Alhbom.  Ik  herkende  trouwens  wel  meer  grappen  en  trucs,  het  lijkt   erop  dat  hij  in  herhaling  begint  te  vallen.  De  uitvoering  is  echter  zó  fantastisch  –  ze  moeten  heel  veel  geoefend   hebben!  –  dat  je  ze  dat  onmiddellijk  vergeeft.        

Martien Vogelezang

De  voorstelling  Lebensraum  zien,  is  echt  een  avond  vol  verrassingen,  vol  acrobatiek,  slimme  decors,  uitgestreken   gezichten,  wat  suffe  muziek,  echt  een  kant  en  klaaar  goed  doorgewerkt  product.  De  inhoud,  het  verhaal  blijft   toch  wat  gratuite,  waarom  al  die  trucs?  De  tovenaarsleerling,  de  zelfgecreëerde  ramp  zou  het  motief  kunnen   zijn,  maar  komt  er  niet  echt  uit.  Het  geheim  van  de  dubbelganger,  de  dubbele  niet  uitgesproken  waarheid  geeft   het  verhaal  meer  ruggengraat.  De  twee  mannen  zijn  zo  op  elkaar  ingesteld  dat  ze  bijna  samenvallen  inwisselbaar   zijn.  Als  makers  van  de  schoonmaakhulp  die  alles  wat  ze  eerder  bedacht  hebben  kan  bedienen  en  opruimen,   komt  tot  leven.  In  de  relatie  met  de  twee  mannen  en  de  muziek  van  de  twee  muzikanten  komt  ook  zij  tot   verdubbeling,  net  zo  als  alle  leven,  om  maar  te  beginnen  met  onze  basis  de  bacterieën,  zich  eenvoudigweg   steeds  verdubbelt.  Een  boeiende  voorstelling,  die  je  mooi  boven  de  werkelijkheid  uit  laat  fladderen.    

Franca de Vries Het  stuk  speelt  zich  af  in  een  kamer,  waar  van  alles  gebeurt  op  een  vreemde  en  onverwachte  wijze.  Deuren  gaan   open  op  plekken  waar  je  het  niet  verwacht,  er  zijn  dubbele  bodems,  tuimelluiken  etc.  Meubels  worden  op   verschillende  wijze  gebruikt,  bv  een  bed  wordt  piano,  er  wordt  gegoocheld  etc.  De  muziekanten  lijken  behang  en   vallen  daardoor  in  eerste  instantie  niet  op.  Het  stuk  is  geïnspireerd  door  Buster  Keaton,  over  wie  wij  vooraf  een   inleiding  hebben  gekregen  via  filmmateriaal.  Het  spel  bestaat  uit  acrobatiek,  illusionisme  en  doet  allemaal  erg   slapstick  aan.  Er  wordt  fantastisch  geacteerd  door  de  2  mannen  met  uitgestreken  gezichten,  door  een   vrouwelijke  pop,  die  tot  leven  komt  en  het  geordende  leven  van  de  twee  heren  in  de  war  schopt.  De   muziekanten  zorgen  voor  een  mooie  sfeer.  Ik  heb  genoten  van  het  gegoochel,  de  onverwachte  verrassingen,  het   gespring,  het  verdwijnen  en  op  andere  plekken  tevoorschijn  komen.  De  knappe  bewegingen  van  de  pop.  Kortom   het  was  een  feest!    

Theo Akse Lebensraum  was  een  hommage  aan  Buster  Keaton.  Lebensraum  was  dan  ook  geen  gesproken,  maar  een  zeer   fysieke  voorstelling.  Een  alsof  het  een  voorstelling  uit  het  stomme  filmtijdperk  betrof,  live  van  muziek  voorzien.   Technisch  was  er  niks  mis  met  de  voorstelling.  De  slapstick  en  de  acrobatiek  waren  tot  in  de  puntjes  uitgedacht   en  uitgevoerd.  Ook  de  muziek  was  er  op  de  juiste  momenten.  Maar  het  wilde  toch  geen  theatervoorstelling   worden.  Daarvoor  bleef  het  te  zielloos.  Want  waar  het  in  de  film  werkt  door  de  mogelijkheid  van  close  ups  (van   Keaton’s  pokerface),  en  er  contact  met  het  publiek  ontstaat  en  inleving  mogelijk  wordt,  ontbrak  dat  hier.  Het   was  een  afstandelijke  verzameling  van  valpartijen,  sprongen,  vernuftigheden  met  het  decor  en  wat  al  niet  meer,   die  in  een  circus  absoluut  niet  zouden  misstaan.  Maar  nu  werd  het  al  snel  een  trucje:  weer  een  ingenieuze  val  of   duik  door  de  muur.  Het  (spel  met  het)  decor  was  dan  nog  wel  aardig.  Eigenlijk  was  de  tekst  nog  het  meest   vermeldenswaard,  juist  door  het  ontbreken  ervan.  En  nieuw  was  het  allemaal  ook  niet.  Het  was  allemaal  al  een   keer  gedaan,  al  was  het  door  Buster  Keaton.  Deze  deceptie  kwam  mede  door  de  titel  ‘Lebensraum’.  Een   dergelijke  titel  roept  toch  ernstige,  zware  associaties  op,  en  leek  die  ook  te  gaan  waarmaken  gezien  het  thema,  

twee  mannen  die  een  beperkte  ruimte  delen.  Maar  het  bleef  bij  tweedimensionaal  gehakketak  tussen  de   personages.  Gezien  de  aard  van  de  voorstelling  was  ‘Spielraum’  een  passender  titel  geweest.  Want  dat  was  het   vooral,  Spielerei,  weliswaar  van  een  hoog  niveau,  maar  toch  Spielerei.  Nee,  voor  toneel  of  een  dieper  inzicht   hoef  je  deze  voorstelling  niet  te  gaan  zien.      

Eveline van Beek-Hazenberg Een  muziektheatervoorstelling  rond  muziek  van  de  16de  eeuwse  componist  John  Dowland,  het  verhaal  van  een   indiaan  die  geen  indiaan  is  en  de  vrouw  die  hem  inkapselt  in  haar  liefde.  De  muziek  raakt  me.  De  intensiteit  van   het  spel  en  de  tragiek  van  de  indiaan  vormen  een  mooi  contrast  met  de  viriele  vrouw,  die  erg  begaan  lijkt  te  zijn   van  de  crisis  in  haar  man,  maar  je  kan  je  goed  voorstellen  dat  door  haar  hoge  eisen  en  claimende  liefde  elke  man   in  haar  omgeving  impotent  wordt.  Zij  is  het  middelpunt  van  de  voorstelling.  Zij  kan  bloeien  doordat  hij  weifelt.   Ze  weet  precies  wie  hij  is:  ´hij  is  een  jager´  en  ´hij  hoort  bij  mij.´  Prachtig  hoe  deze  voorstelling  boven  zichzelf   uitstijgt  en  universele  thema’s  in  de  muziek  verwerkt.    

Tilly Bertling

Indrukwekkende  voorstelling  waarin  het  gezelschap  een  perfect  getimede  slapstick  film  neerzet.  De  acteurs  zijn   erg  goed  op  elkaar  afgestemd,  waardoor  het  soms  zelfs  op  een  film  lijkt.  Tussendoor  voor  mij  toch  ook  een   gemis  aan  tekst  voor  iets  meer  diepgang  ?  Ik  bemerkte  namelijk  iets  van  verveling,  waarvoor  ik  me  geneer,  daar   het  overduidelijk  is  dat  er  veel  oefening  en  inspanning  aan  dit  stuk  vooraflaat.    

Fea Boegborn

Briljant  spel  in  een  mooi  vormgegeven  fantasievol  decor  met  zeer  vele  verrassende  details!   Een  hele  vrolijke  voorstelling  die  doet  uitzien  naar  een  volgend  spektakel  van  deze  groep.    

Theo Hesselink Lebensraum  is  een  stuk  zonder  tekst  maar  wel  met  een  verhaal  vol  verrassingen  en  met  een  mooi  einde  in  het   zonnige  bos.  Het  wordt  goed  gespeeld  met  mooie  effecten  wanneer  de  één  de  ander  volgt  door  muren  en   ramen  of  begluurd  door  een  venster.  Het  is  een  perfect  uitgevoerde  slapstick,  niet  de  dikke  en  de  dunne  maar  de   lange  en  de  korte,  soms  bijna  een  ballet,  misschien  wat  minder  miraculeus  en  origineel  dan  Ahlbom's  eerder   werk.    

Tiny Hielema Deze  voorstelling  van  Ahlbom  bracht  voor  mij  niet  de  verrassing  die  ik  bij  een  andere  voorstelling  van  hem  had.   Knap  gedaan  allemaal,  de  acrobatiek,  de  vondsten,  de  effecten,  maar  helaas,  te  voorspelbaar  allemaal.  Ahlbom   zal  zich  moeten  vernieuwen  om  weer  verrassend  te  zijn.    

Marjan Oosterwijk Omdat  de  regisseur  zich  heeft  laten  inspiren  door  de  films  van  Buster  Keaton,  was  er  eerst  een  inleiding  door   filmwetenschapper  Rudi  de  Boer  over  het  werk  van  Buster  Keaton  met  bijbehorend  filmmateriaal.  Goed  opgezet   en  met  veel  enthousiasme  gebracht.  Daarna  echt  genoten  van  de  bijzondere  voorstelling  Lebensraum.   Publieksprijswaardig!  Hulde  voor  de  acteurs  of  moet  ik  zeggen  acrobaten  /  illusionisten.  De  actrice  die  de  “pop”   speelde  deed  dit  met  verve.  Geweldig.  Het  decor  was  buitengewoon  en  de  techniek  maakten  alle  trucs  waar.  De   muzikanten  maakten  het  compleet.  Helemaal  goed  dus.    

Sjoerd Postma Een  verrassing,  van  begin  tot  eind.  Geen  enkele  keer  voorspelbaar,  maar  steeds  met  een  aparte  wending  werden   de  vele  attributen,  decor-­‐fratsen  en  persoonlijke  mogelijkheden  ten  volle  benut.  Een  aaneenschakeling  van   grappen  en  grollen,  zonder  ook  maar  een  kik  te  geven.  Ik  kan  die  talloze  grappen  en  vele  manieren  waarop  het   decor  gebruikt  werd  niet  herhalen,  maar  blijf  wel  zitten  met  de  illusie  van  de  duikende  man  door  man.  Hier  is   een  echte  illusionist  aan  het  werk.  Halverwege  kwam  de  levende  pop  op  het  toneel,  wat  wel  weer  erg  deed   denken  aan  “de  vriendin  van  Harry,  van  Golden  Palace”  een  beetje  uitgekauwd  gegeven,  dat  ik  bij  Golden  Palace   laag  beoordeelde.  Jakop  Ahlbom  maakte  er  echter  een  veel  beter  gespeeld  en  vindingrijk  stuk  van,  juist  zonder   tekst  (die  bij  Golden  Palace  ook  nog  slecht  was).   De  inleiding  van  Rudi  de  Boer  over  Buster  Keaton  was  een  goed  voorproefje,  al  was  de  werkelijkheid  van  de   voorstelling  veel  verrassender.  Bravo!    

Hera Tseng

Heel  geestig  allemaal;  luchtig  avondje  uit.  De  muziek  was  er  erg  mooi  bij,  de  attributen  waren  geweldig  en   ingenieus.  Je  werd  natuurlijk  ook  wel  gefopt,  of  op  een  verkeerd  been  gezet,  maar  dat  hoort  erbij.  Wat  je  ziet  is   niet  altijd  wat  het  is.  Geweldig  zoals  de  muzikanten  wegvielen  tegen  het  behang  en  dat  de  eenkamerwoning   helemaal  compleet  was  ingericht.  Een  beetje  té  was  het  groeiende  schuim,  waar  niets  mee  gedaan  werd.  De   inleiding  met  filmfragmenten  van  Buster  Keaton  was  prima  als  opwarmer,  en  zeker  met  zo’n  superenthousiaste   fan  van  Buster  Keaton.  Hulde  voor  deze  actie!      

Heleen Wagenaar Geweldig  wat  een  kunstenaars.  Heel  goede  acteurs  met  een  wervelende  voorstelling,  surrealisme  ten  top.  Het   was  de  hele  avond  genieten  en  lachen  geblazen,  een  goede  combinatie.  Ik  vond  de  voorstelling  in  grote  lijnen   goed,  maar  ook  in  de  details.  De  actrice  speelde  bijvoorbeeld  heel  goed  haar  rol  als  pop  die  tot  leven  komt,  maar   het  amusantste  vond  ik  nog  de  bloem  die  elke  keer  ging  bloeien  als  ze  hem  water  gaf.  Aan  het  applaus  te  horen   wordt  Jakop  Ahlbom  opnieuw  de  publiekslieveling.