LHOKSEUMAWE COMMUTER & CENTRAL STATION (METAFORA)
LAPORAN PERANCANGAN TKA 490 - TUGAS AKHIR SEMESTER B TAHUN AJARAN 2010 / 2011
Sebagai Persyaratan Untuk Memperoleh Gelar Sarjana Teknik Arsitektur
Oleh
ERWIN MUNTAZAR 070406071
DEPARTEMEN ARSITEKTUR FAKULTAS TEKNIK UNIVERSITAS SUMATERA UTARA 2011
i
LHOKSEUMAWE COMMUTER & CENTRAL STATION (METAFORA)
Oleh : ERWIN MUNTAZAR 07 0406 071
Medan, Juni 2011
Disetujui Oleh :
Pembimbing I
Pembimbing II
Ir. Rudolf Sitorus, MLA.
Amy Marisa Lubis, S.T., M.Sc.
NIP : 195802241986011002
NIP : 198001042003122004
Ketua Departemen Arsitektur
Ir. N. Vinky Rahman, MT. NIP. 19660622 199702 1 001
ii
SURAT HASIL PENILAIAN PROYEK TUGAS AKHIR (SHP2A)
Nama
: Erwin Muntazar
NIM
: 07 0406 071
Judul Proyek Tugas Akhir
: Lhokseumawe Commuter & Central Station
Tema
: Metafora
Rekapitulasi Nilai : A
B+
B
C+
C
D
E
Dengan ini mahasiswa yang bersangkutan dinyatakan :
No.
Status
1.
Lulus Langsung
2.
Lulus
Waktu
Paraf
Paraf
Pengumpulan
Pembimbing
Pembimbing
Laporan
I
II
Koordinator TKA-490
Melengkapi
3.
Perbaikan Tanpa Sidang
4.
Perbaikan Dengan Sidang
5.
Tidak Lulus
Medan, 22 Juni 2010 Ketua Departemen Arsitektur,
Koordinator TKA-490,
Ir. N.Vinky Rahman, MT.
Ir. N. Vinky Rahman, MT.
NIP : 19660622 199702 1 001
NIP : 19660622 199702 1 001
iii
KATA PENGANTAR Segala puji dan syukur bagi Allah SWT yang telah memberikan penulis kekuatan Rahmat dan HidayahNya, sehingga dapat menyelesaikan seluruh proses penyusunan Laporan Tugas Akhir ini sebagai persyaratan untuk memperoleh gelar Sarjana Teknik Arsitektur, Departemen Arsitektur, Universitas Sumatera Utara.
Proses panjang dan penuh suka duka ini tidak bisa dilalui tanpa dukungan, doa, semangat, dan perhatian tiada henti dari Orang tua saya Ayahanda Zulkarnain AR dan Ibunda Rosmawaty, dan Seluruh keluarga besar yang selalu ada dengan doa dan dukungannya.
Pada kesempatan ini, dengan tulus dan kerendahan hati, penulis juga menyampaikan rasa hormat dan terima kasih serta penghargaan sebesar-besarnya kepada pembimbing tugas akhir Bapak Ir. Rudolf Sitorus, MLA dan kepada ibu Amy Marisa Lubis, ST, M.Sc sebagai pembimbing tugas akhir, atas kesediaannya membimbing, memberikan motivasi, pengarahan dan waktu beliau kepada penulis sehingga penulis dapat menyelesaikan tugas akhir ini. Rasa hormat dan terima kasih yang sama juga penulis tujukan kepada: •
Bapak Ir. Vinky Rahman, MT. Ketua Departemen Arsitektur, Fakultas Teknik, Universitas Sumatera Utara.
•
Bapak Ir. Dwi lindarto, MT dan Bapak Imam Faisal Pane, ST, MT sebagai dosen penguji yang telah memberikan penulis banyak masukan ilmu dan dukungannya.
•
Bapak dan Ibu dosen staff pengajar Departemen Arsitektur, Fakultas Teknik, Universitas Sumatera Utara.
•
Seluruh Staff Tata Usaha Departemen Arsitektur, Fakultas Teknik, Universitas Sumatera Utara.
•
Terima kasih penulis untuk, Aurora Salsabila atas perhatian dan doanya, sahabat ku Doni yang selalu siap sedia kapan saja dibutuhkan untuk membantu dan seluruh teman – teman Angkatan 2007.
•
Semua teman – teman Studio Tugas Akhir Semester B TA 2010/2011, Departemen Arsitektur, Fakultas Teknik, Universitas Sumatera Utara, atas
iv
dukungan, pendapat, waktu, dan dorongan kepada penulis selama proses pengerjaan tugas akhir ini. •
Dan seluruh pihak yang telah banyak membantu penulis untuk menyelesaikan penyusunan laporan tugas akhir ini.
Penulis berdoa kiranya Allah SWT memberikan Rahmat dan hidayahNya bagi mereka atas bantuan dan dukungan untuk penulis.
Akhir Kata, Penulis mengharapkan saran dan kritik yang membangun demi kesempurnaan penulisan laporan ini. Semoga laporan ini dapat bermanfaat bagi kita semua khususnya di lingkungan Departemen Arsitektur USU.
Medan, Juni 2011 Hormat Saya,
Erwin Muntazar NIM. 070406071
v
DAFTAR ISI DAFTAR ISI .................................................................................................................. i Bab I.
Pendahuluan I.1. Latar Belakang......................................................................................... 1 I.2. Tujuan Perancangan ................................................................................ 3 I.3. Masalah Perancangan .............................................................................. 3 I.4. Pendekatan Perancangan ......................................................................... 4 I.5. Lingkup dan Batasan Perancangan .......................................................... 4 I.6. Kerangka Berpikir ................................................................................... 5 I.7. Sistematika Penyusunan Laporan ............................................................ 7
Bab II. Deskripsi Proyek II.1. Pengantar ................................................................................................. 8 II.2. Kebijakan Pemerintah Tentang Rencana Tata Ruang Wilayah Kota Lhokseumawe................................................................... 8 II.21. Azas, Tujuan dan Fungsi Rencana Tata Ruang Wilayah Kota Lhokseumawe ...................................................... 9 II.2.2. Kedudukan Rencana Tata Ruang Wilayah Kota Lhokseumawe ..................................................... 9 II.2.3. Ruang Lingkup Wilayah ............................................................... 10 II.3. Kondisi Eksisting Sistem Transportasi Kota Lhokseumawe .................... 11 II.4. Kebijakan Pemerintah Terkait sistem transportasi Kota Lhokseumawe ................................................................................. 12 II.4.1. Konsep Pengembangan Transportasi Multimoda ........................ 14 II.4.2. Konsep Pembangunan Transportasi massal ................................. 14 II.4.3. Konsep Angkutan Umum ............................................................ 15 II.5. Deskripsi Umum Proyek .......................................................................... 16 II.5.1. Lokasi Proyek ............................................................................. 17 II.5.2. Tinjauan Umum Stasiun Kereta Api Dan Infrastruktur
vi
Transportasi Pendukung ........................................................... 18 II.5.2.1 Sejarah Stasiun Kereta Api Indonesia....................................... 18 II.5.2.2 Kereta Api ................................................................................ 19 II.5.2.3 Stasiun Kereta Api ................................................................... 22 II.5.2.4 Bus ........................................................................................... 26 II.5.2.5 Taksi ......................................................................................... 27 II.5.2.6 Pedestrian ................................................................................. 27 II.5.3. Keberadaan Stasiun bagi Kota ................................................... 27 II.5.4. Studi Banding Proyek Sejenis .................................................... 28 II.5.5. Data Pendukung Desain ( debit air dan sumur resapan ) ........... 48
Bab III. Elaborasi Tema III.1. Pengertian Tema ..................................................................................... 49 III.2. Karakteristik Metafora Architecture ...................................................... 50 III.3. Interpretasi Tema .................................................................................... 51 III.4 Studi Banding Tema Sejenis..................................................................... 52
Bab IV. Analisa IV.1. Pengantar ................................................................................................. 61 IV.2. Analisa Fisisk Tapak ............................................................................... 61 IV.2.2. Kondisi Eksisting Lahan ............................................................. 64 IV.2.3. Tata Guna lahan kawasan dan sekitarnya ................................... 66 IV.2.4. Batas-batas Site ........................................................................... 68 IV.3. Analisa Potensi dan Kondisi Site ........................................................... 70 IV.3.1. Analisa Sirkulasi .......................................................................... 70 IV.3.2. Analisa Pencapaian ..................................................................... 74 IV.4. Analisa View .......................................................................................... 75 IV.4.1. Analisa View Keluar ................................................................... 75 IV.4.2. Analisa View Kedalam ................................................................ 76
IV.5. Analisa Vegetasi dan Matahari................................................................ 77 IV.6. Analisa Non Fisik .................................................................................... 78 vii
IV.6.1 Analisa Kebutuhan Ruang ............................................................ 81 IV.6.2. Program Ruang ............................................................................ 88 IV.7. Analisa Bangunan ................................................................................... 86 IV.7.1 Analisa Bentuk ............................................................................. 86 IV.7.2 Sirkulasi dan penzoningan............................................................ 87 IV.7.3 Analisa Utilitas Bangunan ............................................................ 89
Bab V. Konsep Perancangan V.1. Zoning Dan Tata Ruang Luar .................................................................. 92 V.2. Gubahan Massa ........................................................................................ 94 V.3. Denah Skematik ....................................................................................... 98 V.4. Pencapaian Dan Sirkulasi ........................................................................ 101 V.5. Konsep sirkulasi....................................................................................... 106
Bab VI. Hasil Perancangan VI.1. Site Plan.................................................................................................. 107 VI.2. Ground Plan ............................................................................................ 108 VI.3. Denah Lantai 2 ....................................................................................... 109 VI.4. Denah Lantai 3 ....................................................................................... 110 VI.5. Tampak Depan ....................................................................................... 111 VI.6. Tampak Samping.................................................................................... 112 VI.7. Potongan A-A ......................................................................................... 113 VI.8. Potongan B-B ......................................................................................... 114 VI.9. Rencana Pondasi..................................................................................... 115 VI.10. Rencana Pembalokan Lantai 2 ............................................................. 116 VI.11. Rencana Pembalokan lantai 3............................................................... 117 VI.12. Rencana Atap ....................................................................................... 118 VI.13. Aksonometri Rencana Plumbing & Elektrikal ..................................... 119 VI.14. Aksonometri Rencana AC & Fire Protection ....................................... 120 VI.15. Detail-detail Pondasi & Sambungan Balok .......................................... 121 VI.16. Detail Potongan Trafe .......................................................................... 122 VI.17. Detail Atap ........................................................................................... 123 VI.18. Detail Jendela ....................................................................................... 124 VI.19. Perspektif Eksterior .............................................................................. 125 viii
VI.20. Detail Arsitektur ................................................................................... 128 VI.21. Interior .................................................................................................. 129
DAFTAR GAMBAR Gambar 2.1 Rencana Sistem Jaringan Jalan Kota Lhokseumawe ................................... 12 Gambar 2.2 Rencana Jaringan Jalur Kereta Api .............................................................. 13 Gambar 2.3 Rencana Pengembangan Terminal Lhokseumawe ...................................... 13 Gambar 2.4 Peta Lokasi Site ............................................................................................ 17 Gambar 2.5 Rencana Detail Tata Ruang (RDTR) Kecamatan Muara Dua Kota lhokseumawe ................................................ 18 Gambar 2.6 Single level cars dan Bi-level cars ............................................................... 26 Gambar 2.7 Stasiun siku-siku .......................................................................................... 27 Gambar 2.8 Stasiun paralel .............................................................................................. 23 Gambar 2.9 Stasiun pulau ................................................................................................ 23 Gambar 2.10 Stasiun semenanjung .................................................................................. 23 Gambar 2.11 Stasiun kecil ............................................................................................... 23 Gambar 2.12 Stasiun sedang ............................................................................................ 23 Gambar 2.13 Stasiun besar .............................................................................................. 24 Gambar 2.14 Ground Level Station ................................................................................. 24 Gambar 2.15 Over Track Station ..................................................................................... 24 Gambar 2.16 Under Track Station ................................................................................... 24 Gambar 2.17 Ragam Ukuran Berbagai Jenis Bus ............................................................ 26 Gambar 2.18 Wuhan Train Station Entrance ................................................................... 29 Gambar 2.19 Site plan dan floor plan .............................................................................. 30 Gambar 2.20 Central Lobby ............................................................................................ 31 Gambar 2.21 TGV Station ............................................................................................... 32 Gambar 2.22 Fasade seperti sayap burung ...................................................................... 33 Gambar 2.23 Interior dengan pencahayaan alami ............................................................ 33 Gambar 2.24 Akses dan interior ...................................................................................... 34 Gambar 2.25 Logika Tektonika Konstruksi..................................................................... 35 Gambar 2.26 KL Sentral Station...................................................................................... 36 Gambar 2.27 Floor Plan KL Sentral Station .................................................................... 36 Gambar 2.28 Kashiwanoha-Campus Station ................................................................... 38 Gambar 2.29 Dinding Kashiwanoha-Campus Station ..................................................... 39 Gambar 2.30 Interior Kashiwanoha-Campus Station ...................................................... 40 ix
Gambar 2.31 Fujian Transportation Hub ......................................................................... 42 Gambar 2.32 Site Plan dan Floor Plan Level 1 ................................................................ 42 Gambar 2.33 Interior Fujian Transportation Hub ............................................................ 43 Gambar 2.34 Landmark Station Entrance ........................................................................ 44 Gambar 3.1 TGV Station ................................................................................................. 52 Gambar 3.2 Fasade seperti sayap burung ........................................................................ 53 Gambar 3.3 Interior dengan pencahayaan alami .............................................................. 53 Gambar 3.4 Akses dan interior ........................................................................................ 54 Gambar 3.5 Logika Tektonika Konstruksi....................................................................... 55 Gambar 3.6 ....................................................................................................................... 56 Gambar 3.7 ....................................................................................................................... 56 Gambar 3.8 ....................................................................................................................... 57 Gambar 3.9 ....................................................................................................................... 58 Gambar 3.10 ..................................................................................................................... 58 Gambar 3.11 ..................................................................................................................... 59 Gambar 3.12. Pandangan ke Sydney Opera House dari sisi laut ..................................... 59 Gambar 3.13. Detail atap bangunan ................................................................................ 60 Gambar 3.14. Potongan melintang bangunan Sydney Opera House ............................... 60 Gambar 3.15. Opera Sidney dipandang dari berbagai sudut ........................................... 60 Gambar 4.1 Peta Kota Lhokseumawe & Lokasi Site ...................................................... 61 Gambar 4.2 Peta Kondisi Eksisting ................................................................................. 64 Gambar 4.3 Tata Guna Lahan Kawasan Muara Dua Cunda Lhokseumawe ................... 66 Gambar 4.4 Peta Batas Site .............................................................................................. 68 Gambar 4.5 Peta Analisa Sirkulasi Kendaraan ................................................................ 70 Gambar 4.6 Peta Analisa Pencapaian Site ....................................................................... 74 Gambar 4.7 Peta Analisa View Keluar ............................................................................ 75 Gambar 4.8 Peta Analisa View Kedalam ........................................................................ 76 Gambar 4.9 Peta Analisa Vegetasi Dan Matahari ........................................................... 77 Gambar 5.1 sketsa konsep plaza ...................................................................................... 93 Gambar 5.2 sketsa site plan ............................................................................................. 93 Gambar 5.3 Bentuk Dari Pinto Aceh ............................................................................... 94 Gambar 5.4 Proses Terjadi Bentukan .............................................................................. 96 Gambar 5.5 Bentuk Keseluruhan Setelah Terjadi Penggabungan ................................... 96 Gambar 5.6 Bentuk Keseluruhan Setelah Terjadi 2 penambahan objek ......................... 98 x
Gambar 5.7 sketsa suasana area utama pejalan kaki........................................................ 101 Gambar 5.8 sketsa suasana halte ...................................................................................... 102 Gambar 5.9 sketsa suasana parkir taksi dan drop off....................................................... 104 Gambar 5.10 Skematik Asumsi Parkir............................................................................. 105
xi
DAFTAR TABEL Tabel 2.1 Rencana Pembangunan Kereta Api Aceh ........................................................ 14 Tabel 2.2 Karakteristik Fisik kereta api ........................................................................... 19 Tabel 2.3 Spefisifikasi Ukuran dan Kapasitas Bus .......................................................... 26 Tabel 2.4 Kesimpulan studi banding Proyek Sejenis....................................................... 46 Tabel 2.5 pipa pembuangan air hujan dan sumur resapan .............................................. 48 Tabel 4.1 Analisa Site ...................................................................................................... 65 Tabel 4.2 Analisa Tata Guna Lahan ................................................................................ 67 Tabel 4.3 Batas- batas Site ............................................................................................... 69 Tabel 4.4 Analisa Sirkulasi .............................................................................................. 71 Tabel 4.5 Analisa View Keluar ........................................................................................ 75 Tabel 4.6 Analisa View kedalam ..................................................................................... 76 Tabel 4.7 Jumlah Penduduk Tahun 2007-2010 ............................................................... 78 Tabel 4.8 Jumlah penumpang Angkutan AKAP Di Kota Lhokseumawe Tahun 2009/2010 ....................................................... 78 Tabel 4.9 Jumlah pengkomuter dari kota Lhokseumawe dalam sehari ........................... 79 Table 4.10 Analisa Kebutuhan Ruang Stasiun Kereta Api Komuter............................... 81 Table 4.11 Analisa Kebutuhan Ruang Halte Taksi .......................................................... 82 Table 4.12 Analisa Kebutuhan Ruang Terminal Bus ...................................................... 82 Table 4.13 Program Ruang .............................................................................................. 83 Tabel 4.14 Analisa Massa Bangunan ............................................................................... 87 Tabel 4.15 Analisa Sirkulasi ............................................................................................ 88
xii
DAFTAR DIAGRAM Diagram 1.1 Kerangka Berpikir ....................................................................................... 6 Diagram 4.1 Sirkulasi Keberangkatan Penumpang ......................................................... 79 Diagram 4.2 Sirkulasi Kedatangan Penumpang .............................................................. 80 Diagram 4.3 Sirkulasi Kedatangan Penjemput ................................................................ 80 Diagram 4.4 Sirkulasi Kedatangan Pengelola.................................................................. 81 Diagram 4.5 Analisa Utilitas bangunan ........................................................................... 90 Diagram 4.6 Analisa sanitasi ........................................................................................... 90 Diagram 4.7 Analisa Air Bersih....................................................................................... 91 Diagram 4.8 Analisa Air Kotor ........................................................................................ 91 Diagram 5.1 Sirkulasi dan proses aktivitas Pengunjung secara keseluruhan .................. 106
xiii
