Lezen met een gerust geweten Een milieueffectonderzoek
Een levenscyclusanalyse uitgevoerd door het onderzoeksinstituut Innventia, besteld door de handelsorganisatie Sveriges Tidskrifter (de Zweedse vereniging van tijdschriftenuitgevers) in samenwerking met SCA, Posten Meddelande, Pressretur en Sörmlands Grafiska.
Verslag downloaden: www.sca.com/LCAstudy
Alle resultaten en onderzoekgegevens vindt u terug in dit verslag en in de twee bijlagen: Bijlage 1 Processen en gegevensbronnen en Bijlage 2 Resultaten.
Milieueffect van tijdschriften Het klimaatprobleem vereist een beter begrip van het milieueffect van online en gedrukte tijdschriften. Veel mensen veronderstellen dat gedrukte media een grote impact op het milieu hebben, terwijl online lezen gezien wordt als het klimaatvriendelijke alternatief. Om deze denkwijzen te analyseren, heeft de Zweedse vereniging van tijdschriftenuitgevers bij het onderzoeksinstituut Innventia een onderzoek besteld om het milieueffect van gedrukte tijdschriften en online tijdschriften op basis van levenscyclus te vergelijken, waarbij wordt onderzocht welke fasen van de levenscyclus een milieueffect hebben en dus aanduiden waar er ruimte is voor verbetering. De resultaten van deze studie tonen aan dat het milieueffect voor beide mediakanalen bijzonder laag is, wat natuurlijk goed nieuws is. Lees dus met een gerust geweten – zowel online als op papier!
Basisscenario Gedrukte tijdschriften Het milieueffect veroorzaakt door een jaarabonnement op een maandtijdschrift. De cijfers in het basisscenario voor, bijvoor-
Lezen op het internet De internetgebruikers bevinden zich in Zweden en maken gebruik van het Zweedse elektriciteitsaanbod. Computers en bepaalde grondstoffen en overige materialen worden buiten Zweden geproduceerd. De creatie van redactiemateriaal, de productie van computers enz., de opslag van gegevens, het downloaden en lezen van een homepage op een laptop zijn in de studie inbegrepen. De productie en verwijdering van computers zijn ook inbegrepen.
beeld, de creatie van redactiemateriaal, de leestijd, aantal lezers per nummer en het aantal abonnees zijn gemidd elde sectorwaarden. He t bestudeerde tijdschrift is een typisch lid van de Zweedse vereniging va n tijdschriftenuitgevers.
Milieueffect De milieustudie is uitgevoerd als een levenscyclusanalyse. Dit is een geijkte methode om het milieueffect van een product van de wieg tot het graf te bepalen, met name van bij het winnen van grondstoffen tot de productie, het gebruik en het afvalbeheer. Het primaire eindpunt van deze studie is de impact op het klimaat, beter bekend als de ‘koolstofvoetafdruk’. Ook andere milieueffecten kwamen in deze studie aan bod: grondstoffenuitputting, verzuring, overbemesting, aantasting van de ozonlaag en het ontstaan van ozon aan het aardoppervlak. De potentiële impact op het klimaat is een meting van de totale broeikasgasuitstoot bij het maken van een product. Broeikasgasuitstoot (vooral koolstofdioxide) draagt bij tot de stijging van de gemiddelde temperatuur op aarde. Deze studie vertrekt van de omstandigheden in Zweden.
Carbon footprint
Ontstaan van ozon aan het aardoppervlak
Grondstoffenuitputting
Aantasting van de ozonlaag
Verzuring
Overbemesting
Wat is de omvang van de impact op het klimaat?
H
et lezen van een gedrukt tijdschrift en het lezen van een online krant heeft een effect op het milieu, maar dit effect is klein en voor beide kanalen vergelijkbaar.
H
et lezen van een gedrukt tijdschrift en van een online tijdschrift gedurende een jaar veroorzaakt dezelfde hoeveelheid broeikasgassen: 1 kg CO2-equivalent*.
E
én kilogram CO2-equivalent vertegenwoordigt 0,1 promille (een duizendste) van het gemiddelde milieueffect in Zweden gedurende een jaar.
Het verbruik van een gemiddelde Zweed veroorzaakt een emissie gelijk aan 10 ton CO2equivalent per jaar*. Een tijdschrift lezen, op
De uitstoot van 1 kg CO2-equivalent is gelijk aan: – 4 km afleggen met een grote auto (alleen van toepassing op het milieueffect van de brand- stof) – 8 km afleggen in een milieuvriendelijke auto (alleen brandstof) – buitenlandse vluchten, ongeveer 4 personen per km – tv kijken gedurende 2 uren * De som van de potentiële klimaateffecten van verschillende broeikasgassen omgerekend naar CO2-equivalenten.
papier of online, gedurende één jaar, staat gelijk met 0,1 promille hiervan. *Bron: Swedish Environmental Protection Agency 2008
Wat heeft een impact? De activiteiten van de journalisten om de inhoud van de tijdschriften te maken hebben een aanzienlijke impact op het milieu, zowel bij tijdschriften op papier als online. In dit opzicht heeft reizen, vooral met benzine- of dieselauto’s en met het vliegtuig, de belangrijkste impact op het milieu. De resultaten tonen het belang aan van de productiesite voor energieintensieve activiteiten, zoals pulp- en papierproductie en drukken. Omdat voor de Zweedse elektriciteitsmix een dusdanig laag gehalte fossiele brandstoffen wordt gebruikt, zijn er grote klimaatvoordelen door in Zweden op Zweeds papier te drukken. Er is geen milieueffect gekoppeld aan het eigenlijke lezen van gedrukte tijdschriften. Dus hoe hoger het aantal lezers per tijdschrift, hoe lager de milieubelasting per gelezen tijdschrift. Dit is ook zo voor de leestijd – hoe meer tijd u doorbrengt met het lezen van een tijdschrift, hoe milieuvriendelijker het is om een gedrukt tijdschrift te lezen.
Het milieueffect bij het lezen van een online tijdschrift stijgt naarmate de leestijd toeneemt. Als de leestijd meer dan 40 minuten per maand bedraagt, is het milieueffect van het online tijdschrift groter dan dat van een gedrukt exemplaar.
Het milieueffect bij het lezen van een tijdschrift op papier waarop men geabonneerd is, is lager dan het lezen van een tijdschrift dat per exemplaar wordt verkocht. Niet alle tijdschriften bij de krantenboer worden verkocht. Dit betekent dat er 1,7 exemplaren worden gedrukt voor elk exemplaar dat wordt verkocht. De exemplaren die niet verkocht raken, worden echter gerecycled. Het recyclingsysteem voor gedrukte tijdschriften reduceert het milieueffect. In Zweden worden 9 tijdschriften op 10 gerecycled. Ze kunnen worden gebruikt als grondstof voor de productie van nieuw papier en ook voor het opwekken van warmte en elektriciteit, door het verbranden van papier dat niet wordt gerecycled.
Ook een goed beheerd bos met nettogroei leidt tot een netto-opname van koolstofdioxide in het bos. Met dit effect wordt in het basisscenario geen rekening houden. Indien dit effect was meegerekend, zou het milieueffect van gedrukte tijdschriften zelfs nog lager zijn dan 1 kg CO2equivalent.
Gedrukte tijdschriften lezen Dit is de grafiek van de verschillende productiemodellen die de basis vormen van de LCA-analyse. Ongeveer 15 werknemers zijn actief in het redactiekantoor en hetzelfde aantal werkuren wordt besteed aan de productie van gedrukte tijdschriften als online tijdschriften. Het milieueffect van de redactie is gelijkmatig verdeeld over alle lezers, ongeacht of zij het gedrukte of het online tijdschrift lezen, om de vergelijking tussen de mediakanalen niet te verstoren.
Uitstoot gecompenseerd door de productie van tijdschriftenpapier
Creatie van de inhoud
Bosbouw
T
Pulp & Papier
T
Recycling Distributie via post: 91%
Offset printing
T= transport
Gebruiker/ Lezer
Opslaan
Distributie via winkels: 9%
Verbranding
Uitstoot gecompenseerd door de productie van warmte en elektriciteit
Het milieueffect per lezer is lager wanneer lezers zich abonneren dan wanneer ze losse nummers kopen.
Het gedrukte tijdschrift wordt geproduceerd, verdeeld en gerecycled in Zweden. 91% van de verdeling verloopt via de post en 9 procent via de verkoop van losse exemplaren. Het papier voor het tijdschrift wordt geproduceerd in Ortviken (SCA) en gedrukt in Katrineholm (Sörmlands Grafiska). Bosbouw, houttransport, papierproductie, papiertransport, redactioneel werk, drukken, postproductie, distributie, gebruik en recycling van het tijdschrift, afvalbeheer en opslag zijn inbegrepen.
Online tijdschriften lezen Server en datacenter
Creatie van de inhoud
Van het internet downloaden
Computers, modems, thuisprinters en kantoorpapier produceren
Uitstoot gecompenseerd door metaalrecycling
Recycling
Gebruiker/ Lezer Verwijderen papier Uitstoot gecompenseerd door de productie van krantenpapier, warmte en elektriciteit
De internetgebruikers bevinden zich in Zweden en maken gebruik van het Zweedse elektriciteitsaanbod. Computers en bepaalde grondstoffen en overige materialen worden buiten Zweden geproduceerd. De creatie van redactiemateriaal, de productie van computers enz., de opslag van gegevens, het downloaden en lezen van een homepage op een laptop zijn in de studie inbegrepen. De productie en verwijdering van computers zijn ook inbegrepen.
Redactiewerk Wanneer het redactie- team de inhoud van het magazine maakt, heeft dit een effect op het klimaat, zowel bij het online als bij het gedrukte magazine. De primaire impact van redactiewerk wordt veroorzaakt door te reizen om onderzoek uit te voeren, en door energie te verbruiken voor computers en de verwarming van het kantoor.
Zweedse elektriciteitsmix Deze studie gebruikt de Zweedse elektriciteitsmix voor het verbruik van elektriciteit in Zweden. Dit heeft een lage impact op het klimaat omdat er hernieuwbare energiebronnen zoals waterkracht en kernenergie evenals bepaalde fossiele brandstoffen worden gebruikt. De Zweedse elektriciteitsmix produceert ongeveer 1/8 van de CO2-uitstoot van de gemiddelde elektriciteitsmix in de EU.
De kunst van het vergelijken We moeten de juiste zaken vergelijken om de juiste resultaten te verkrijgen. Dit stond tijdens de studie centraal. Abonnement op een gedrukt magazine/ aankopen van een magazine in de winkel met een typische leestijd gedurende een jaar
Overeenkomstige leestijd voor online magazines gedurende een jaar
Lezers
Lezers
Een lezer besteedt gemiddeld ongeveer 40 minuten aan het lezen van een Zweeds tijdschrift1. Een gemiddeld Zweeds tijdschrift heeft 3,23 lezers per exemplaar2. Hoe hoger het aantal lezers, hoe lager de impact op het klimaat. Het typische tijdschrift dat is bestudeerd, is gedrukt in Zweden en telt 11 uitgaves per jaar (inclusief een dubbel nummer).
De tijd die de lezer online besteedt, draagt bij tot de impact op het klimaat. In de studie bedraagt de leestijd voor het online tijdschrift 40 minuten, gedeeld door drie websitebezoeken per maand. Hoe langer de leestijd, hoe groter de impact op het klimaat. De lezer gebruikt de Zweedse elektriciteitsmix, een laptop met ADSL-modem en drukt per maand twee enkele vellen af.
Bron: 1) Orvesto QRS 2006, Sifo Research International 2) Orvesto Konsument 2009 as a whole, Sifo Research International
To t
al
-0,1
kt Totaal t ar b D et a Redactiewerk In tac e te rn ent er et M Datacenter en od er e gi Elektriciteit voorminternet e ne D a Pr tor rgi Elektriciteit modem ovoor D en d at er or ukt gi av iovoor Elektriciteit pc n fa d at lls or ha HProductie Pa pc n e t m pp er m as ing rh Pa eVerwijderen pc pp em kriv er ar m as e av Thuisprinter kr fa i v lls ha are Papier thuisprinter nt er in g Verwijderen papier
tis
lis
ur na
Jo
GWP (kg CO2-e)
GWP (kg CO2-e) 1,1
1,1 Gecompenseerde uitstoot
To ta ktTotaal lt ar Sk be Tr ogs te Redactiewerk an b sp ruk M o as Bosbouw r sa t br u Tr & an pa k Transport fabriek sp pp or er tt Pulp & Papier ry ck O er f f se i Transport naar dePodrukkerijen t st di tryc st k r Tr printing Offset an ibut io An sp n or post vä per Distributie nd t a ar ffä r / Transport naar ewinkel Åt läs er ar vi e Gebruiker/Lezer n Ar ning ki ve Recycling U F rin ts ö g rb lä pp Opslaan rä n so ni ng m un Verbranding dv ik s tis
lis
na
ur
Jo
GWP=Global warming potential (opwarmend effect)
Klimaatimpact per lezer en jaar Gedrukt tijdschrift inclusief journalistiek werk
0,9
0,7
0,5
0,3
0,1
-0,1
-0,3
Online tijdschrift inclusief redactie werk
0,914
0,7
0,5
0,3
0,1
Basisscenario Het opwarmend effect (GWP) van één lezer gedurende een jaar; in totaal en gedeeld door de verschillende fasen van de levenscyclus van gedrukte en online magazines.
Klimaatimpact van gedrukte tijdschriften D
e papierproductie is verantwoordelijk voor het hoogste aandeel in de impact op het klimaat van het gedrukt tijdschrift. Drukken op Zweeds papier is dan ook van groot voordeel voor het klimaat omdat de Zweedse elektriciteitsmix zo’n laag percentage fossiele brandstoffen gebruikt.
H I
oe hoger het aantal lezers, hoe lager het milieueffect.
ndien meer mensen hetzelfde nummer lezen, is het milieueffect per lezer kleiner. Het gemiddelde tijdschrift heeft 3,23 lezers per exemplaar. Elk jaar recyclen we ongeveer 50 kg papier per persoon in Zweden, dit is 91 procent van alle kranten, tijdschriften, catalogussen en reclamemateriaal. Elke kilo gerecycled papier compenseert de uitstoot van 1,4 kg koolstofdioxide in de atmosfeer. Gerecyclede vezel van verzamelde tijdschriften kan worden gebruikt als grondstof voor de productie van nieuw tijdschriftenpapier en andere papierproducten.
Het succes van tijdschriften is passie. De meest succesvolle tijdschriften van Zweden zijn tijdschriften voor liefhebbers.
De impact op het klimaat van gedrukte tijdschriften, verschillende scenario’s GWP (kg CO2-e) 0,0 0,5
1,0
1,5
2,0
2,5
3,0
3,5
Basisscenario Bascenario 100%post post 100% Metbilagor bijlagen&en dvd Med DVD
Fler sidor* Meer pagina’s* Elektriciteit uit het noorden Nordisk el Europese elektriciteit Europeisk el
1 läsare/ex 1 lezer/nummer 5 lezers/nummer 5 läsare/ex
Utan journalistiskt arbete Zonder redactiewerk *Berekend op basis van 200 pagina’s, eerder dan op 120 pagina’s zoals in het basisscenario.
Het opwarmend effect (GWP) van één lezer van een gedrukt tijdschrift gedurende een jaar met inachtneming van verschillende scenario’s en keuzes.
De impact op het klimaat van online tijdschriften B
ij het lezen van een online magazine, is de tijd die door de gebruikt online wordt doorgebracht van groot belang voor de impact op het klimaat. Hoe minder tijd online, hoe lager het milieueffect.
H
et overgrote deel van de impact op het klimaat bij online publiceren is de productie van de pc zelf. Slechts een kleine proportie van het milieueffect van de computerproductie beïnvloedt het online tijdschrift in deze studie.
D
e elektriciteit die wordt gebruikt voor de internetinfrastructuur, ADSL-modem en computers is goed voor de tweede grootste bijdrage. De Zweedse elektriciteitsmix heeft een laag milieueffect.
O
ok het aantal print-outs met een thuisprinter beïnvloedt de totale impact op het klimaat.
Kinderen leren internet al heel vroeg te gebruiken – momenteel gebruikt 50% van de Zweedse vierjarigen het internet.
De impact op het klimaat van online tijdschriften, verschillende scenario’s GWP (kg CO2-e)
0,0
0,5
1,0
1,5
2,0
2,5
3,0
3,5
Basisscenario Elektriciteit uit het noorden Europese elektriciteit Licht gebruik* 1/3 stikstoftrifluoride** Niet stikstoftrifluoride Zonder redactiewerk *Berekend op basis van 10 minuten, vergeleken met 40 minuten in het basisscenario.
Het opwarmend effect (GWP) van één lezer van een online tijdschrift gedurende een jaar met inachtneming van verschillende scenario’s en keuzes. **Een zeer krachtig broeikasgas (1700 keer sterker dan CO2) wordt gebruikt voor het reinigen van elektronische componenten tijdens de productie.
GWP (kg CO2-e) 0 1
2
3
4
5
6
Enkele woorden over bosbouw In de voorbije jaren is papier het onderwerp geweest van negatieve en vaak misleidende milieukritiek. Veel mensen geloven dat minder papier gebruiken bossen redt en ons een beter milieu oplevert. De productie van papier helpt bossen echter te groeien. Papier is ook een van de weinig hernieuwbare en recyclebare grondstoffen. Een voordeel van houtvezel is dat hij natuurlijk regenereert en talloze keren kan worden hergebruikt.
Ook een goed beheerd bos met nettogroei leidt tot een netto-opname van biogene koolstofdioxide in het bos. Bossen die groeien binden meer koolstofdioxide dan oude bossen die niet langer actief worden benut. Met dit effect is in het basisscenario geen rekening gehouden. Indien dit was meegerekend, zou het milieueffect van gedrukte tijdschriften zelfs nog lager zijn dan 1 kg CO2-equivalent. Het houtvolume in de Zweedse bossen is in de voorbije 90 jaar met 75% toegenomen. Een boom wordt voor veel producten gebruikt. Een vaak gehoorde misvatting bestaat erin dat grote bomen worden geveld om pulp te produceren. Eigenlijk beschikt SCA over effectieve bosbedrijven, die alle onderdelen van het bos gebruiken voor verschillende activiteiten en eindproducten. Bij het uitvoeren van snoei- en rooiwerk, noodzakelijk om de bomen groot te laten worden, wordt het afval gebruikt voor pulp. Boomtoppen, takken en twijgen afkomstig van het rooien van volgroeide bossen worden gebruikt als biobrandstof. De stam wordt gebruikt voor gezaagde houtproducten, zoals planken. Het zaagsel en de spaanders van de zagerij worden gebruikt om pellets (kleine geperste blokjes die gebruikt worden als verwarming) en pulp te maken. Voor elke gevelde boom komen er drie nieuwe in de plaats. De eigen kwekerijen van SCA produceren ongeveer 100 miljoen planten per jaar. Het bos groeit meer wanneer het wordt gebruikt dan wanneer het onaangeroerd blijft. Ons bosareaal is met 50 miljoen m² gegroeid sinds de jaren vijftig. Een jong, groeiend bos verbruikt ook meer koolstofdioxide dan een ouder bos, essentieel bij het afremmen van de klimaatopwarming. FSC (Forest Stewardship Council) is een milieulabel dat garant staat voor verantwoord bosbeheer. De FSC heeft als missie milieuvriendelijk, sociaal voordelig en economisch leefbaar bosbeheer te promoten. Externe auditors voeren jaarlijkse controles uit.
Maak het verschil door voor FSC te kiezen Meer dan 11 miljoen hectaren bosland in Zweden is FSC-gecertificeerd (2009). Dit is ongeveer de helft van het totale productieve bosoppervlak. Meer dan 100 miljoen hectaren bos wereldwijd is gecertificeerd overeenkomstig het FSC-systeem, verdeeld over meer dan 82 landen. Dit is ongeveer 5 procent van het totale wereldwijde, productieve bosoppervlak.
Het FSC-label geeft aan welke producten er gemaakt zijn van hout uit FSC-gecertificeerde bossen. U kunt dan veilig veronderstellen dat deze producten op verantwoorde wijze zijn gemaakt. De aankoop van FSC-gecertificeerde producten versterkt ook de interesse in een verantwoord gebruikt van bossen wereldwijd. De FSC-regels zorgen onder meer voor: • minder bedreigde dier- en plansoorten • de toekomstige houdbaarheid van bossen • veilige en gezonde arbeidsomstandigheden voor bosbouwers • de rechten van de lokale bevolking
Ton
SCA-leveringen van FSC-gecertificeerd drukpapier (papierfabrieken van Ortviken en Laakirchen)
200000 180000 160000 140000 120000 100000 80000 60000 40000 20000 Jaar
0
2000
01
02
03
04
05
06
07
08
09
Elke consumptie van mediaproducten leidt tot de uitstoot van broeikasgassen, zowel het lezen van gedrukte als online media. Het lezen van een abonnemententijdschrift en het lezen van eenzelfde hoeveelheid tijd op het internet veroorzaakt dezelfde lage uitstoot van broeikasgassen. Het gedrag van de gebruiker is een essentieel kenmerk van het milieueffect van internetgebruik. Een magazine online lezen is niet noodzakelijk beter voor het milieu. Als de leestijd minder dan 40 minuten per maand bedraagt, is het milieueffect van het online tijdschrift kleiner dan 1 kg CO2equivalent per jaar. De activiteiten van de journalisten om de inhoud van de tijdschriften te maken hebben een aanzienlijke impact op het milieu, zowel bij tijdschriften op papier als online. De elektriciteitsmix is belangrijk. Elektriciteit van verschillende bronnen heeft een verschillend milieueffect. De Zweedse elektriciteitsmix heeft een lage impact op het klimaat door het hoge aandeel waterkracht en kernenergie, terwijl Europese en Scandinavische elektriciteitscombinaties een hogere impact op het klimaat hebben omdat een groter aandeel wordt opgewekt met fossiele brandstoffen. Het recyclingsysteem voor gedrukte tijdschriften reduceert het milieueffect. In Zweden worden 9 tijdschriften op 10 gerecycled. Ook een goed beheerd bos met nettogroei leidt tot een netto-opname van koolstofdioxide in het bos. Bossen die groeien binden meer koolstofdioxide dan oude bossen die niet langer actief worden benut. Met dit effect wordt in het basisscenario geen rekening houden. Indien dit was meegerekend, zou het milieueffect van gedrukte tijdschriften zelfs nog lager zijn dan 1 kg CO2equivalent. Deze studieresultaten leveren betere gegevens op voor het communicatieproces met milieubewuste stakeholders, die ook gebruikt zullen kunnen worden voor interne verbeteringen omdat de studie een duidelijk beeld oplevert van waar het grootste milieueffect in de keten plaatsvindt. Het verbruik van een gemiddelde Zweed veroorzaakt een emissie gelijk aan 10 ton CO2-equivalent per jaar. Een tijdschrift lezen, op papier of online, gedurende één jaar, staat gelijk met 0,1 promille hiervan.
LEZEN MET EEN GERUST GEWETEN!
publicationpapers.sca.com Omdat onze producten uwleven en dat van miljoenen mensen overal ter wereld vereenvoudigen. Omdat onze middelen en de manier waarop we werken natuurlijke onderdelen van de wereldwijde levenscyclus zijn. En omdat ‘geven om’ onze tweede natuur is.
Drukker: Tryckeribolaget, november 2010. FSC nr SGS-COC-00332 Het papier en de drukker zijn beide FSC-gecertificeerd. (Binnen GraphoCote 90, Cover Tom&otto silk).
Conclusies
