Recht Week 1
Rechtshandeling algemeen
Een rechtshandeling is een handeling van een rechtssubject die het rechtsgevolg heeft dat de bedoeling was van het handelende rechtssubject en dat ook erkend is door het recht. Let op!! Niet iedere handeling die rechtsgevolgen heeft, is ook een rechtshandeling. Indeling rechtshandelingen: Rechtshandeling
Eenzijdig
Gericht
Rechtshandelingen kunnen opgedeeld worden in eenzijdige en meerzijdige rechtshandelingen.
Meerzijdig
Ongericht
Overeenkomst
Familierechtelijk
Goederenrechtelijk
Bewijsrechtelijk
Verbintenisscheppend e
Eenzijdig (nietwederkerig)
Wederkerig
Andere
Eenzijdige rechtshandelingen – ontstaan door de wil van één persoon. Bestaat uit gerichte rechtshandelingen (vb. aanvaarden of verwerpen van erfenis) en ongerichte rechtshandelingen (vb. testament opmaken). Meerzijdige rechtshandelingen – twee partijen hebben de wil om beoogde rechtsgevolgen in het leven te roepen. De meest voorkomende rechtshandeling hierbij is het sluiten van een overeenkomst. Dit kan op drie gebieden: - Familierecht – huwelijk - Goederenrecht – overdracht zaak - Bewijsrecht – compromis - Verbintenissenrecht –kan eenzijdig (schenking) of wederkerig (koopovereenkomst) zijn.
Maar dan: hoe komt een rechtshandeling tot stand? 1. Art. 3:32 BW Is het rechtssubject handelingsbekwaam (evt. aanname) 2. Art. 3:33 BW Is er sprake van een wil en een verklaring Let op art. 3:35 – gerechtvaardigd vertrouwen !!! Wanneer de wil niet overeenkomt kan een overeenkomst nietig worden verklaard. Wanneer de verklaring niet overeenkomt kan een overeenkomst vernietigbaar worden verklaard. Verschil – nietig = ‘nooit bestaan’ (handelingsonbevoegd – geestelijk gestoord); vernietigbaar ‘is wegwerpen’ van overeenkomst (handelingsonbekwaam – minderjarig of onder curatele gesteld). Bij wilsgebreken kun je denken aan bedreiging, bedrog, misbruik en dwaling (art. 3:44 & 6:228 BW).
Week 1
Overeenkomst
Een overeenkomst is een meerzijdige rechtshandeling waarbij een of meerdere partijen jegens een of meer andere een verbintenis aangaan (art. 6:213 BW). Hoe komt een overeenkomst tot stand? Volgens eerdere eisen van de rechtshandeling INCL! Art. 6:217 BW Is er sprake van aanbod en aanvaarding Een aanbod kan vrijblijvend zijn of onherroepelijk: Vrijblijvend – een aanbod wat na de aanvaarding nog kan worden herroepen, mits dit zonder vertraging gebeurd (art. 6:219). Onherroepelijk – een aanbod wat gedurende de periode dat het onherroepelijk is niet kan worden herroepen.
Week 1
Verbintenis
Een verbintenis is een vermogensrechtelijke rechtsbetrekking tussen twee of meer personen, waarbij de ene persoon (schuldeiser of crediteur) het recht heeft op een bepaalde prestatie, die de andere persoon (schuldenaar of debiteur) verplicht is te verrichten. Hierbij zijn de schuldeiser en de schuldenaar verplicht zich tegenover elkaar overeenkomstig de eisen van redelijkheid en billijkheid te gedragen. Er kunnen geen verbintenissen buiten de wet om ontstaan. De bronnen van een verbintenis zijn: Onrechtmatige daad (art. 6:162 BW) – verbintenis tot betalen van schadevergoeding. Rechtmatige daden (art. 6:198, 6:203, 6:212 BW) – zaakwaarneming pakketje aannemen en doorgeven aan gerechtigde eigenaar. Overeenkomst (art. 6:213 BW) – zie hierboven. (Rest van hfst. 9 niet van belang?)
Week 1
Jurisprudentie (mbt precontractuele fase)
Baris/Riezenkamp Is een belangrijk arrest van de Nederlandse Hoge Raad dat als uitgangspunt heeft gediend voor de verdere ontwikkeling van twee belangrijke leerstukken in het overeenkomstenrecht: 1. De precontractuele fase 2. Dwaling als rechtsgrond voor de vernietigbaarheid van een overeenkomst. Belangrijkste elementen: redelijkheid en billijkheid.
Plas/Valburg Is een arrest van de Nederlandse Hoge Raad. Het arrest gaat om precontractuele aansprakelijkheid, dat wil zeggen schadevergoeding en vergoeding van gederfde winst na het afbreken van de onderhandelingen in de precontractuele fase. Belangrijkste elementen: drie fasen 1. Vrij om onderhandelingen af te breken, zonder gevolgen 2. Vrij om onderhandelingen af te breken, met schadevergoeding mbt gemaakte kosten rondom onderhandelingen 3. In principe vrij om onderhandelingen af te breken (niet praktisch), met schadevergoeding mbt gemaakte kosten rondom onderhandelingen EN kosten mbt de gederfde winst. Scheidingslijn precontractuele fase: Afhankelijk van bedoeling van partijen Afhankelijk van verwachtingen over een weer Gewicht van de punten waar pp het over eens zijn Het voornemen om verder te onderhandelen
Week 2
Inhoud van de overeenkomst
Het recht kent het beginsel van contractvrijheid. Dit betekent dat partijen zelf in eerste instantie de vorm en inhoud van hun contract bepalen. Let op! Vrijheid is niet onbeperkt, maar wordt begrensd: Dwingende wetsbepaling – wetgeving Strijd met goede zeden – burgerlijk moraal art. 3:40 BW Strijd met openbare orde – maatschappelijke belangen De inhoud van een overeenkomst wordt bepaald door (art. 6:248 BW): Partijafspraak – hetgeen partijen hebben afgesproken; schriftelijk of mondeling; algemene voorwaarden. Volgens Haviltex: het komt aan op de zin die partijen in de gegeven omstandigheden over en weer redelijkerwijs aan de bepalingen mochten toekennen en op het geen zij de dien aanzien redelijkerwijs van elkaar mochten verwachten. Daarbij van belang: o Maatschappelijke kringen waartoe partijen behoren; o Aanwezig te achten rechtenkennis. Hierbij speelt het vertrouwensbeginsel een grote rol! De wet – de regels van aanvullend of regelend recht. Geldt als partijen zelf over een onderwerp geen afspraken maken en de wet wel. Het betreft regelingen waarbij partijen niet mogen afwijken. Voorbeelden: art. 7:4 BW, art. 7:6 BW en art. 7:667 BW. Het gewoonterecht – algemeen of plaatselijk gebruik dan wel handelsgebruik. Bijvoorbeeld bij een arbeidscontract heeft een werknemer ook verplichtingen die in de branche gebruikelijk zijn. Redelijkheid en billijkheid – aanvullende werking (art. 6:248 lid 1 BW); beperkende of derogerende werking (art. 6:248 lid 2 BW) = ‘de wet opzijzetten’ dus onder bepaalde omstandigheden kan een overeenkomst in strijd zijn met de redelijkheid en billijkheid om gebruik te maken van een (van tevoren) bedongen contractuele bevoegdheid. Bijvoorbeeld bij een exoneratieclausule = verkoper is nooit schuldig voor verkopen.. Let op! Redelijkheid en billijkheid … BOEK! Het kan voorkomen dat door bepaalde gebeurtenissen zaken voor contractpartijen anders lopen dan van tevoren verwacht = onvoorziene omstandigheden. Op basis van redelijkheid en billijkheid kan de rechter dan de afspraken van de overeenkomst veranderen. Let wel: waren de omstandigheden te voorzien ten tijde van het sluiten van een overeenkomst, dan behoort dit gewoon tot het risico van de contractpartijen (art. 6:258 BW). Een overeenkomst kan behalve aan de wettelijke bepalingen ook onderworpen zijn aan standaardregelingen; ze kunnen van toepassing zijn als de overeenkomst door één van de contractpartijen, in uitoefening van zijn beroep of bedrijf, wordt gesloten en als zij voor de bedrijfstak waartoe het bedrijf of het beroep hoort.
Week 2
Loonstra hoofdstuk 3 en 4
KEERTJE DOORLEZEN! Verder niet van belang?!
Week 3
Algemene voorwaarden
Omdat in het handelsverkeer veel contracten gesloten worden en niet voor iedereen apart een ander contract wordt ontwikkelt, maken veel organisaties gebruik van algemene voorwaarden (art. 6:231 e.v. BW). Nadeel algemene voorwaarden is dat de inhoud maar door één partij wordt vastgesteld. Bescherming van wet voor andere partij: dwingend recht – op straffe van nietigheid is het niet toegestaan van in de wet gegeven regelingen af te wijken. Definities algemene voorwaarden: Artikel 6:231 sub a Algemene voorwaarden
Artikel 6:231 sub b Artikel 6:231 sub c
Gebruiker Wederpartij
Een of meer schriftelijke bedingen Opgenomen in een aantal overeenkomsten Geen kernbeding (voldoende bepaalbaarheid) Degene die AV in overeenkomst gebruikt Degene die de gelding van de AV aanvaard
Bescherming van wederpartij:
Vernietiging van (een beding van) de algemene voorwaarden – (art.6:233 BW) Compensatie voor uitholling positie wederpartij. Vernietigbaar als: o Sub a: Beding onredelijk bezwarend o Sub b: Geen redelijke mogelijkheid geboden kennis te nemen Daarvoor zijn er twee lijsten ontwikkeld. De zwarte en de grijze lijst, met bedingen die jegens een consument onredelijk bezwarend worden geacht. Onredelijk-bezwarendverklaring – (art. 6:240 en 6:241 BW) gelet op: o Aard en overige inhoud overeenkomst o Wijze totstandkoming voorwaarden o Wederzijds kenbare belangen o Overige omstandigheden geval Dan: vernietigbaar (artikel 6:233 sub a BW) – (zie bovenstaande uitleg).
Week 4
Nakoming en niet-nakoming van verbintenissen
Nakoming De schuldenaar wordt van zijn schuld bevrijd en de eraan ten grondslag liggende verbintenis zal tenietgaan. Uitzondering: duurovereenkomsten – daar zit continuïteit in de prestaties. Bij nakoming is de vordering opeisbaar. Het moment van opeisbaar zijn van een vordering hangt af van het feit of partijen een termijn voor nakoming bepaald hebben: Partijen hebben niets afgesproken Terstond opeisbaar tot nakoming
Partijen hebben wel iets afgesproken Vervaldag
Wanneer de schuldenaar van zijn schuld wordt bevrijd, doordat er op een zodanige manier voldoen is aan een verbintenis, spreekt men van bevrijdend nakomen. Daarbij kan een onverschuldigde betaling tot stand komen – als iemand anders de schuld voor een ander betaalt, maakt hij een onverschuldigde betaling voor de schuldenaar. De schuldeiser mag in principe nakoming door een ander dan zijn schuldenaar niet weigeren. Als hij dit wel weigert, raakt de schuldenaar in crediteurs- of schuldeisersverzuim. Aan wie moet er betaald worden? Aan de crediteur (schuldeiser) Aan degene die krachtens volmacht bevoegd is namens iemand anders een rechtshandeling te verrichten Mogelijkheden voor schuldeiser met betrekking tot de verplichting tot nakoming van de schuldenaar: Vereisten nakoming: Bepaalde of specieszaak – zorgvuldigheid! Genus- of soortzaak – niet de beste, maar ook niet de slechtste kwaliteit. De schuldenaar is zonder toestemming van de schuldeiser niet bevoegd het verschuldigde in gedeelten te voldoen. Verbintenissen tot betaling van geldsom, aparte regelingen: Nominaliteitsbeginsel Verplichting in gangbaar geld te betalen Girale betaling Plaats van betaling Verweermiddelen van de schuldenaar Wat kan de schuldenaar aanvoeren tegen de aanspraken van de schuldeiser? Arugmenten aanvoeren - verweermiddelen: Verbintenis bestaat niet (meer) – niet bestaan (vanuit het niets een onterechte rekening) of tenietgegaan (wegens fout nog een keer een rekening ontvangen). Vordering is nog niet opeisbaar – bij afgesproken datum, niet voor vervaldag aanspreken Vorderingsrecht van schuldeiser bestaat niet meer – bij natuurlijke verbintenis Nakoming is tijdelijk of blijvend onmogelijk – tijdelijk onmogelijk = nog niet geleverd kunnen worden, blijvend onmogelijk = iets unieks is kapot. Beroep op nietigheid of vernietigbaarheid – nietigheid = handelen in strijd met dwingende wetsbepalingen, openbare orde of goede zeden, vernietigbaarheid = handelingsonbekwaam of wilsgebreken. Beide hebben terugwerkende kracht, maar nietigheid werkt van rechtswege en op vernietigbaarheid moet een beroep worden gedaan (geldig tot vernietigd). Opschorting nakoming – bevoegdheid die een debiteur heeft om de nakoming van zijn verbintenis uit te stellen totdat zijn crediteur voldoet aan een opeisbare vordering die de debiteur op hem heeft.
Bovengenoemde zaken gaan eigenlijk over tekortkoming in de nakoming:
Tekortkoming in de nakoming
Voor rekening van de schuldenaar: wanprestatie
Voor rekening van de schuldeiser: overmacht
Voor zijn risico krachtens:
Aan zijn schuld te wijten (schuldaansprakelijkheid)
• De wet (voor personen en zaken) • Een rechtshandeling • Verkeersopvatting (risicoaansprakelijkheid)
Daarbij zijn de rechten van een crediteur bij toerekenbare niet-nakoming: Rechten van de crediteur bij Toerekenbare niet-nakoming
Als de overeenkomst nog kan worden nagekomen, kan de schuldeiser in de eerste plaats van de schuldenaar nakoming van de verbintenis vorderen. Een door de schuldeiser opgestelde schriftelijke aanmaning waarbij de schuldenaar een redelijke termijn voor de nakoming wordt gesteld.
Nakoming nog mogelijk
Nakoming blijvend onmogelijk (art. 6:74 lid 2 BW)
Ingebrekestelling (art. 6:82 en 83 BW)
Recht op schadevergoeding
Als de debiteur – al dan niet na ingebrekestelling – niet tijdig is nagekomen, is hij in verzuim. Daarmee staat vast dat hij is tekortgeschoten in de prestatie waartoe hij verplicht was en hij die nog niet kan verrichten.
Verzuim (art. 6:81 BW)
Zodra de schuldenaar in verzuim is, kan de schuldeiser een vordering tot schadevergoeding instellen. Hiervoor heb je twee mogelijkheden: Recht op nakoming en aanvullende schadevergoeding. Recht op vervangende schadevergoeding door omzetting.
Recht op nakoming en aanvullende schadevergoeding (art. 6:74 en 85 BW)
Bij onmogelijke nakoming, kan de schuldeiser een schadevergoeding onmiddellijk instellen.
Recht op vervangende schadevergoeding door omzetting (art. 6:87 BW)
Rechten uit wederkerige overeenkomsten: in geval van wanprestatie bij een wederkerige overeenkomst staan de crediteur 2 rechten ter beschikking: opschortingsrecht en ontbindingsrecht.
Opschortingsrecht = als de ene partij haar verplichting niet nakomt, is de andere partij bevoegd om nakoming van de eigen verplichtingen op te schorten. Onzekerheidsexceptie = houdt in dat als een partij goede grond heeft te vrezen dat de wederpartij zijn afspraken niet zal nakomen, deze partij dan bevoegd is de nakoming van de verbintenis op te schorten totdat zeker is dat de wederpartij deze wel zal kunnen nakomen. Retentierecht = het recht van de schuldeiser om een zaak onder zich te houden totdat de wederpartij aan haar verplichtingen heeft voldaan. Ontbindingsrecht = beide partijen worden van hun verplichtingen uit de overeenkomst bevrijd. Nakoming van een overeenkomst is nog mogelijk. De stappen hiervoor gaan hetzelfde zoals in het schema hierboven. Koopovereenkomst Definitie = de wederkerige overeenkomst waarbij de een zich verbindt een zaak te geven en de ander om daarvoor een prijs in geld te betalen. Twee typen koopovereenkomsten: - Gewone koop = voornamelijk handelskoop en het kopen van huizen, aandelen en grond - Consumentenkoop (art. 7:5 BW) = verkoper in dienst van bedrijf of beroep, koper als consument. Koop betreft een roerende zaak, incl. elektriciteit. Gewone koopovereenkomst: Aflevering – de verkoper is verplicht de zaak in eigendom over te dragen en de zaak af te leveren. Conformiteit – de afgeleverde zaak moet aan de overeenkomst beantwoorden. Conformiteit ligt dicht bij garantie. Alleen heb je bij garantie minder bewijsproblemen. Wanprestatie – net als op alle andere overeenkomsten zijn ook op de koopovereenkomst de algemene regels in geval van wanprestatie van toepassing. Nog extra regelingen hierbij zijn: - Aflevering van het ontbrekende - Herstel van afgeleverde zaak - Vervanging van afgeleverde zaak
Week 3
Schadevergoeding
Wat is schade? Schade is het (nadelige) verschil tussen de toestand zoals die is als gevolg van de gebeurtenis waarop de aansprakelijkheid berust en de situatie die er zou zijn geweest als die gebeurtenis wel (levering) of niet (onrechtmatige daad) zou hebben plaatsgevonden. Dus een verbintenis tot betalen van schadevergoeding ontstaat enerzijds als er sprake is van een toerekenbaar tekortschieten in de nakoming van een verbintenis en anderzijds bij een toerekenbare onrechtmatige daad. Soorten schade Twee soorten schade (incl. sub schades) 1. Vermogensschade – materiële schade; omvat: a. Geleden verlies en gederfde winst b. Redelijke kosten ter voorkoming of beperking van schade die mocht worden verwacht als gevolg van de gebeurtenis waarop de aansprakelijkheid berust c. Redelijke kosten tot vaststelling van schade en aansprakelijkheid d. Redelijke kosten ter verkrijging van voldoening buiten rechte voor de kosten onder b en c, behoudens voorzover in het gegeven geval krachtens art. 241 van het Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering de regels betreffende de proceskosten van toepassing zijn. 2. Ander nadeel, voorzover de wet op vergoeding hiervan recht geeft – immateriële schade, ookwel smartengeld. Vormen van schade Meest voorkomende schadevergoeding is natuurlijk de betaling van een geldsom. Maar daarnaast zijn er ook nog andere vorderingen:
Verbod van bepaalde gedraging Gebod Rectificatie (= iets rechtzetten)
kracht bijzetten d.m.v. dwangsom
Vaststellen hoogte schadevergoeding De hoogte van de schadevergoeding kan volgens twee methoden bepaald worden: 1. Concrete schadeberekening – bij het vaststellen van de schadevergoeding wordt rekening gehouden met de concrete omstandigheden waarin de benadeelde zich bevindt. 2. Abstracte schadeberekening – schade wordt vastgesteld aan de hand van vermogensvermindering die normaal gesproken bij dergelijke gevallen optreedt. Wordt gebruikt bij: a. Niet-levering b. Zaakbeschadiging Bij het tekortschieten in de nakoming van een verbintenis kan er van twee uitgangspunten worden uitgegaan: 1. Positief belang – men gaat uit van de situatie als was er goed nagekomen 2. Negatief belang – men gaat uit van de toestand alsof de overeenkomst niet zou zijn gesloten Factoren die van invloed kunnen zijn op de hoogte van de schadevergoeding zijn: Zogenoemde voordeelstoerekening Verschijnsel eigen schuld en medeschuld LET OP! Bij letsel en overlijden geeft de wet een aparte schadevergoedingsregeling.
