Lestip 'Groeten uit 2030: van plastic soep tot allesmakers' Over het boek Hoe zal het leven er in de toekomst uitzien? Maakt dan een robot je huiswerk? Welk snoep is er dan? En bestaan er tegen die tijd vliegende auto's? Sommige dingen lijken nu onmogelijk, maar twintig jaar geleden had haast nog niemand van internet gehoord… Zo snel kan de wereld dus veranderen. In dit boek reizen we naar de toekomst. Spannend! Auteur(s) Jan Paul Schutten Uitgeverij Davidsfonds/Infodok / 2011 Aantal pagina's 96 p. ISBN 9789026129742 Genre Fictie Doelgroep 6de leerjaar Trefwoorden Auteur lestip Inge Umans
Aanzet Toon de cover van het boek. Het lijkt wel een ansichtkaart uit de toekomst. Vraag de kinderen vooraf even stil te staan bij het jaartal 2030. Hoe oud zullen ze dan zijn? Waar denken ze dan zelf te staan in het leven? Hoe zien ze zichzelf over 18 jaar? Laat hen een levenslijn uittekenen, van hun geboortejaar tot 2030. Laat hen alle belangrijke gebeurtenissen uit hun verleden en heden al optekenen (bijv. : leren lopen, leren fietsen, het wisselen van de eerste melktand, voor het eerst naar school …) en laat hen hun eigen toekomst verzinnen (bijv. : studeren of snel gaan werken, trouwen, samenwonen of alleen blijven, kinderen krijgen of net niet, reizen, werken …). Vraag hen de levenslijn 18 jaar later nog eens opnieuw te bekijken. Zullen ze er dan om moeten lachen? Dat is wat de schrijver zegt op pagina 7 : “Wil je lachen? Lees dit boek dan in 2030!” Elk hoofdstuk begint met een brief uit het jaar 2030. Laat de kinderen ook een brief schrijven uit de toekomst : als oma of opa aan hun kleinkind, over het speelgoed waarmee ze speelden. Aan een topchef uit een restaurant over hun lievelingseten. Aan een architect over het huis waarin ze woonden. Je kan je leerlingen ook een brief laten schrijven naar de toekomst. Over hoe zij het nu ervaren naar school te gaan, wat ze eten, waarmee ze spelen …
EINDTERMEN ● ● ●
Lager - Wereldoriëntatie - Tijd (historische tijd) 5.5 Lager - Nederlands - Strategieën 5.1 Lager - Nederlands - Strategieën 5.3
Verwerkingsactiviteiten Zorg voor verschillende exemplaren van dit boek. Elk hoofdstuk behandelt een ander thema. Pik er elke dag een thema uit. Onderstaande suggesties kunnen je op weg helpen om dit boek samen te lezen en te beleven. Laat de keuze voor de thema’s afhangen van de interesses van je klas.
–Hoofdstuk vooraf – Overal techniek ––Op pagina 10 wordt ‘de kracht van de verdubbeling’ uitgelegd. Geef de kinderen de opdracht het gedachteexperiment te laten narekenen. Laat het ook toepassen op een reële situatie (bijv. : de afstand thuis-school). Je kan de resultaten in een grafiek laten zetten op de computer. ––Op pagina 11 en 12 gaat het over wegwerpcomputers. De kinderen verzinnen nu zelf waarin ze een chip zouden verwerken, en enkele mogelijke toepassingen. Die werken ze uit in een reclamefolder, in tekst (met leuke slogan) en beeld.
EINDTERMEN ● ●
Lager - Nederlands - Strategieën 5.1 Lager - Nederlands - Strategieën 5.3
–Hoofdstuk 1 – Een rondje door je nieuwe huis Wonen Op pagina 15 worden ‘levende en slimme huizen’ beschreven. Geef de kinderen als opdracht een tekening of ontwerp van een van deze huizen maken via Floorplanner op de computer (cf. http://nl.floorplanner.com). Laat hen het ontwerp eventueel uitwerken tot een maquette.
EINDTERMEN ●
Lager - ICT - 5
Computerpapier Op pagina 17 en 18 wordt voorspeld dat een computer zo dun en zo buigzaam als papier wordt. Zo zou je je computer kunnen opvouwen en makkelijk meenemen. Laat de kinderen nog meer mogelijke digitale evoluties bedenken. Verdeel de klas in groepjes en laat elk groepje een lijst aanleggen. Vergelijk na afloop de lijstjes. Kijk waar ze elkaar overlappen en/of aanvullen.
EINDTERMEN ●
Lager - Wereldoriëntatie - Techniek (techniek en samenleving) 2.17
–Hoofdstuk 2 – Ruimteschip aarde In dit hoofdstuk wordt stilgestaan bij brandstof en energie, en hoe wij daar mee omspringen. Hou een debat. Schrijf alle argumenten pro en contra voor de verschillende brandstoffen en energiebronnen (olie, steenkool, aardgas, kernenergie, biobrandstof, wind- en waterenergie, zonne-energie) op strookjes (zie : vanaf p. 24). De argumenten neem je over uit het boek. Elke leerling krijgt één strookje dat hij of zij voorleest (of laat hen de argumenten rechtstreeks uit het boek voorlezen). De samenvatting lees je zelf. Wat vinden de kinderen zelf? In welke energiebronnen moet er volgens hen worden geïnvesteerd ? Bijkomende argumenten zoeken ze in We hebben maar één planeet en Een beter milieu: energie besparen (zie: Bibliografie), en op internet.
EINDTERMEN ● ● ● ● ● ● ● ●
Lager - Wereldoriëntatie - Techniek (techniek en samenleving) 2.17 Lager - Wereldoriëntatie - Natuur (levende en niet-levende natuur) 1.6 Lager - Wereldoriëntatie - Natuur (milieu) 1.23 Lager - Wereldoriëntatie - Natuur (milieu) 1.24 Lager - Wereldoriëntatie - Natuur (milieu) 1.25 Lager - Wereldoriëntatie - Natuur (milieu) 1.26 Lager - Sociale vaardigheden - domein relatiewijzen 1.2 Lager - Sociale vaardigheden - domein gespreksconventies 2
Hoofdstuk 3 – Van zo viezig als een mens tot zo schoon als een mier Groepsdomheid Sta vooraf even stil bij hoe mensen omgaan met hun omgeving, hoe ze de planeet plunderen en steeds meer vervuilen. Leg het boek Een ronde tafel in het regenwoud (zie : Bibliografie) op de leestafel. Eén van de mechanismen die vervuiling in de hand werkt, is groepsdomheid. ‘Als dit probleem echt zo erg was, dan zouden ze er toch wel wat aan doen?’ is een gevaarlijke gedachte die in de hoofden van veel mensen zit. Hierover lees je meer op pagina 39 : “Eén mens is dom, twee mensen zijn dommer.” Ga naar aanleiding van dat citaat op zoek naar voorbeelden van groepsdomheid en groepswijsheid, in het boek maar ook in de klas. Zijn er situaties in de klas waarop deze theorie van toepassing is, zoals bijvoorbeeld bij pesten ? Om groepsdomheid om te zetten in groepswijsheid kan je met je klas een aantal groepsbevorderende, niet-competitieve spellen spelen. Inspiratie vind je hier : www.dehogerielen.be/sites/default/files/hogerielen/natuur-avontuur/handleiding%20teambuildingskoffer.pdf.
EINDTERMEN ● ● ● ● ● ● ●
Lager - Wereldoriëntatie - Natuur (levende en niet-levende natuur) 1.6 Lager - Wereldoriëntatie - Natuur (milieu) 1.23 Lager - Wereldoriëntatie - Natuur (milieu) 1.24 Lager - Wereldoriëntatie - Natuur (milieu) 1.25 Lager - Wereldoriëntatie - Natuur (milieu) 1.26 Lager - Sociale vaardigheden - domein relatiewijzen 1.2 Lager - Sociale vaardigheden - domein gespreksconventies 2
Duurzaam speelgoed
Op pagina 40 lees je onder ‘Een nieuwe manier van denken’ over duurzaam speelgoed. Vraag de kinderen naar aanleiding hiervan thuis een inventaris maken van hun speelgoedkast. Waar spelen ze nu mee? Waar speelden ze vroeger mee? Maak van al deze lijstjes één grote klaslijst. Verdeel je klas in groepjes. Geef elk groepje een andere opdracht. Eén groep verdeelt het speelgoed volgens educatieve waarde en speeldoel, een andere groep volgens materiaal waaruit het vervaardigd is. Nog een andere groep kan het speelgoed indelen volgens levensduurte. Leg de lijstjes naast elkaar. Bekijk nu welk speelgoed het meest duurzame en ecologisch verantwoorde speelgoed is. Is er een speelgoedwinkel met duurzaam ecologisch verantwoord speelgoed in de buurt van jullie school? Maak een afspraak en vraag een rondleiding. De kinderen kunnen ook een interview afnemen. Surf naar http://duurzaamspeelgoed.be en ga er bijvoorbeeld op zoek naar de oorsprong van houten speelgoed : http://duurzaamspeelgoed.be/geschiedenis-houten-speelgoed.
EINDTERMEN ● ● ● ● ● ● ●
Lager - Wereldoriëntatie - Natuur (levende en niet-levende natuur) 1.3 Lager - Wereldoriëntatie - Techniek (kerncomponenten van techniek) 2.1 Lager - Wereldoriëntatie - Maatschappij (sociaal-economische verschijnselen) 4.5 Lager - Wereldoriëntatie - Maatschappij (sociaal-economische verschijnselen) 4.6 Lager - Sociale vaardigheden - domein relatiewijzen 1.2 Lager - Sociale vaardigheden - domein gespreksconventies 2 Lager - ICT - 6
Een eindeloze cirkel De kinderen zoeken het verschil tussen ‘cradle-to-cradle’ en ‘recycling’ op (cf. p. 42-44). Leg ter aanvulling ook de boeken Een beter milieu : afval en recycling en Gooi maar weg! op de leestafel (zie : Bibliografie). Ga zelf ook aan de slag. Blaas iets ‘ouds’ nieuw leven in, bijv.: een oude stoel opknappen, een tafel herschilderen, een lampenkap pimpen …
EINDTERMEN ●
Lager - Wereldoriëntatie - Techniek (techniek en samenleving) 2.17
Plastic soep Vraag de kinderen te inventariseren wat er in jullie klas allemaal uit plastic is gemaakt. Laat hen alternatieve materialen bedenken. Dezelfde denkoefening doen ze thuis over: in de badkamer (verpakkingen van douchegel en shampoo …), in de keukenkast, in de woonkamer (meubels …). Sta stil bij het afval dat dat met zich meebrengt. Zijn de kinderen zich bewust van de enorme ‘plastic soep’ die ronddrijft in de oceanen? Lees pagina 43. Probeer een voorstelling te maken van de grootte van die plastic soep. In dit boek staat dat die “minstens twee keer en misschien zelfs wel twintig keer zo groot [is] als Spanje”. Leg er het boek We hebben maar één planeet naast. Op pagina 50 van dat boek staat: “Hoe groot de plastic soep is, weet niemand helemaal zeker. Minstens 34 keer zo groot als Nederland, zeggen onderzoekers.” Neem er een landkaart bij en laat hen Spanje en Nederland opzoeken. Leg er tot slot ook het boek Plastic Soep naast. Daarin staat “dat in een kwart van de Stille Oceaan – een gebied van 8,6 miljoen vierkante kilometer – maar liefst 44 miljoen kilo plastic afval drijft: 5.114 kilo per vierkante kilometer” (p. 15). Laat hen berekenen hoeveel (milli)gram afval dat is per liter. Wijs hen er bovendien op dat het gevaar niet enkel schuilt in de plastic die zichtbaar ronddrijft op zee, maar ook in de
onzichtbare, microscopisch kleine plasticdeeltjes. Lees samen het artikel in De Standaard over hoe plastic onze mosselen vervuilt (cf. www.standaard.be/artikel/detail.aspx?artikelid=DMF20120824_00270682). Zet met de kinderen een bewustmakingscampagne op. Laat hen affiches ontwerpen, en slogans bedenken waarin ze anderen aansporen bewust met plastic en plastic afval om te gaan. Hou een optocht door de school, door het dorp.
EINDTERMEN ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ●
Lager - Wereldoriëntatie - Natuur (milieu) 1.23 Lager - Wereldoriëntatie - Natuur (milieu) 1.24 Lager - Wereldoriëntatie - Natuur (milieu) 1.25 Lager - Wereldoriëntatie - Natuur (milieu) 1.26 Lager - Wereldoriëntatie - Techniek (techniek en samenleving) 2.17 Lager - Sociale vaardigheden - domein relatiewijzen 1.2 Lager - Sociale vaardigheden - domein relatiewijzen 1.6 Lager - Sociale vaardigheden - domein relatiewijzen 1.7 Lager - Sociale vaardigheden - domein gespreksconventies 2 Lager - Wiskunde - Meten 2.3 Lager - Wereldoriëntatie - Natuur (algemene vaardigheden) 1.1
–Hoofdstuk 4 – Hoe voorspel je de toekomst? ––Lees de tekst op pagina 46. Wat is het verschil tussen een futuroloog en helderziende of een waarzegger ? Breng verschillende horoscopen mee uit diverse tijdschriften. Lees er enkele samen. Geef de opdracht er zelf een te schrijven. ––Verwijs naar het boek Vuurbom (zie : Bibliografie) waarin Bram en Jimmy een eeuwigheidscapsule willen bouwen, geïnspireerd op wat er in en om de graven van Egyptische mummies gevonden werd. Bram en Jimmy verzamelen in die eeuwigheidscapsule allerlei voorwerpen zodat de generaties van 1000 jaar later weten hoe het schoolleven er 1000 jaar eerder uitzag. Vraag de kinderen zelf zo’n lijst aan te leggen, en laat hen dan effectief voorwerpen, foto’s en afbeeldingen verzamelen. Ze stellen bovendien een begeleidende brief op die de tijdsgeest van nu illustreert. Waar zouden ze de eeuwigheidscapsule kunnen begraven? Door wie moet de tijdscapsule gevonden worden, hopen ze? De kinderen kunnen per twee of in kleine groepjes werken. Lees ter afsluiting ook dit artikel, over een pakket in Noorwegen dat pas na 100 jaar geopend mocht worden (cf. www.demorgen.be/dm/nl/994/stand-der-dingen/article/detail/1490926/2012/08/24/Mysterieus-Noors-pakketje-naeeuw-geopend.dhtml)
EINDTERMEN ● ● ●
Lager - Nederlands - Strategieën 5.1 Lager - Nederlands - Strategieën 5.3 Lager - ICT - 6
–Hoofdstuk 5 – Water en brood ––Water : om voedsel te bereiden heb je water nodig. Neem het boek op pagina 58, waar een aantal voorbeelden staan. Vul het lijstje aan met een aantal dingen die vaak op het menu staan. Hoeveel liter water is er nodig om bijvoorbeeld rijst te bereiden (van het kweken van de plant tot de gekookte rijst op het bord)? Vraag de kinderen hun persoonlijk waterverbruik van één week in kaart brengen. Stel een schema op dat ze kunnen invullen: eten, drinken, toilet doorspoelen (± 6 liter per keer !), tanden poetsen, bad of douche … Leg het boek Een beter milieu: water besparen (zie : Bibliografie) ter aanvulling op de leestafel. Bekijk de lijstjes en
vergelijk.Hoe en waar zouden ze op persoonlijk waterverbruik kunnen besparen? ––Neem het boek op pagina 60 (‘Waar komt jouw eten vandaan’). Geef de kinderen de opdracht thuis in de keukenkasten te kijken. Ze brengen de oorsprong van de verschillende voedingswaren in kaart. Trek de opdracht open naar het verleden. Wat stond er bij hun grootouders op het menu? Is er een groot verschil met nu? Hoe zal het voedingspatroon er in de toekomst uitzien, denken ze? ––Neem het boek op pagina 61 en 62. Daarin wordt verwezen naar de ‘akker van de toekomst’. Vraag wie er zelf een moestuin, een stadstuintje of een balkonmoestuin heeft. Ga langs bij een pluk- of zelfoogstboerderij (zie bijvoorbeeld : http://wijveld.skynetblogs.be). Wat vinden de kinderen van dat principe? Zien ze het later zelf ook zitten om hun groenten en fruit zelf te gaan oogsten? ––Wie heeft er nog zin in een stukje vis op zijn bord na het lezen van het stuk over overbevissing op pagina 64? Verwijs opnieuw naar de groepsdomheid en -wijsheid.
EINDTERMEN ● ● ● ● ● ● ● ● ●
Lager - Wereldoriëntatie - Natuur (algemene vaardigheden) 1.1 Lager - Wereldoriëntatie - Natuur (milieu) 1.23 Lager - Wereldoriëntatie - Natuur (milieu) 1.24 Lager - Wereldoriëntatie - Natuur (milieu) 1.25 Lager - Wereldoriëntatie - Natuur (milieu) 1.26 Lager - Sociale vaardigheden - domein relatiewijzen 1.2 Lager - Sociale vaardigheden - domein relatiewijzen 1.6 Lager - Sociale vaardigheden - domein relatiewijzen 1.7 Lager - Sociale vaardigheden - domein gespreksconventies 2
––In ‘Maisgarnalen, cricko’s en bugburgers’ (p. 65) lees je meer over het eten van insecten. Wie heeft er al eens insecten gegeten ? Bewust of onbewust? Lees samen dit stuk www.schooltv.nl/eigenwijzer/project/2084521/schooltv-actueel/2157373/ verzorging/item/2976497/eetbareinsecten/ en bekijk ook hoe je zelf eetbare insecten kan vangen www.ketnet.be/programma/xtreem/eetbareinsecten. Ga daarna zelf op culinaire ontdekkingsreis! ––Leg daarna een link naar het volgende hoofdstuk. Met behulp van stamcellen en 3d-printers zouden we bijvoorbeeld een nier kunnen printen (p. 73). Maar als dat kan, rolt er binnenkort dan ook voedsel uit de printer? Lees http://www.wetenschap24.nl/nieuws/artikelen/2011/november/Voedsel-uit-deprinter.html en hou een gesprek over de mogelijkheden, de voor- en nadelen … ––De auteur van Groeten uit 2030 verzint op pagina 66 een naam voor de toekomstige oven : robokoks, keukenbots, eetomaten. Welke naam dekt de lading het beste? Geef de opdracht zelf ook een leuke naam verzinnen. ––De meeste kinderen snoepen graag. Op pagina 67 verzint de schrijver zuurtjes die je kan inademen. Geef als opdracht zelf ook een gezonde snoeperij uit te vinden. Laat de kinderen hun uitvinding in tekst en beeld weergeven in een reclamefolder.
EINDTERMEN ● ●
Lager - Nederlands - Strategieën 5.1 Lager - Nederlands - Strategieën 5.3
–Hoofdstuk 6 – Ziek Imed Neem het boek op pagina 70. Daar wordt de “imed” voorgesteld : een piepklein chipje in je lichaam dat informatie stuurt over je lichamelijke toestand naar je computer of telefoon. Wat zijn, volgens het boek, de voordelen? Vraag de kinderen of zij er ook niks dan voordelen in zien? Prikkel hen door te stellen dat de gegevens in handen kunnen komen van iemand met minder goede intenties. Of dat je toekomstige werkgever zo je gezondheid in de gaten kan houden … Nog steeds niks dan voordelen?
Eeuwig leven Op pagina 77 wordt stilgestaan bij een eeuwig leven. Onsterfelijkheid spreekt tot de verbeelding. Vraag of de kinderen ook dromen van een eeuwig leven? Hou een gesprek over de voor- en nadelen hiervan. Eén van de genoemde technieken om eeuwig te leven is alleen het hoofd ‘up to date’ te houden en de rest van het lichaam te vervangen door kunstmatige ledematen. Hoe zou hun leven eruit zien met een kunstmatige romp en ledematen? Laat hen dat in beeld of woord weergeven.
EINDTERMEN ● ● ●
Lager - Nederlands - Strategieën 5.1 Lager - Nederlands - Taalbeschouwing (overkoepelende attitudes) 6.1 Lager - Wereldoriëntatie - Mens (ik en mezelf) 3.1
–Hoofdstuk 7 – De eeuw van de robots? In ‘Wanneer gaan we naar Mars’ (p. 80) lees je meer over ruimtevaart en hoe er vroeger naar gekeken werd. Geef de kinderen als opdracht met hun grootouders te praten over de eerste maanlanding (of met wie dan ook die zich de maanlanding nog herinnert). Hoe werd er in de jaren ’50 en ’60 gedacht over maan- en marsmannetjes ? Vergelijk dit met wat we nu allemaal weten (en nog steeds niet weten).
EINDTERMEN ● ● ● ● ●
Lager - Nederlands - Spreken 2.2 Lager - Sociale vaardigheden - domein relatiewijzen 1.2 Lager - Sociale vaardigheden - domein gespreksconventies 2 Lager - Wereldoriëntatie - Maatschappij (sociaal-culturele verschijnselen) 4.8 Lager - Wereldoriëntatie - Maatschappij (sociaal-culturele verschijnselen) 4.9
Bekijk de automodellen op pagina 82. Vraag de kinderen hoe een auto er in 2030 volgens hen zal uitzien? Vraag hen vervolgens er zelf één te ontwerpen. Op pagina 92 worden een heel aantal voorbeelden van een robot in huis gegeven. Vraag aan de kinderen waarvoor zij een robot zouden gebruiken ? Laat hen dat in woord of beeld weergeven.
EINDTERMEN ●
Lager - Nederlands - Strategieën 5.1
● ●
Lager - Nederlands - Strategieën 5.3 Lager - Muzische vorming - Beeld 1.6
En verder –DIY Heel wat thema’s uit dit boek zijn brandend actueel. Hou samen met je klas de ogen en oren wagenwijd open en volg de actualiteit. Zo wordt er bijvoorbeeld gedacht aan het gebruik van parasols om het Great Barrier Reef te redden : www.demorgen.be/dm/nl/5378/Global-Warming/article/detail/1488209/2012/08/20/Parasols-kunnenGreat-Barrier-Reef-redden.dhtml. Maak hen duidelijk dat verandering bij jezelf begint. Met ‘consuminderen’ bijvoorbeeld. Is diy (Do It Yourself ) de toekomst ? Dus : zelf je kleren naaien en breien, een moestuin beginnen … Laat hen zeker een aantal dingen uit We hebben maar één planeet : groene tips en inspiratie voor Low Impact Kids (zie : Bibliografie) uitproberen !
EINDTERMEN ● ● ●
Lager - Wereldoriëntatie - Mens (ik en mezelf) 3.1 Lager - ICT - 1 Lager - ICT - 6
Bibliografie Aarde & milieu: voedsel voor iedereen – John Baines (Corona, 2007) Een beter milieu: afval en recycling – Carol Inskipp (Corona, 2006) Een beter milieu: energie besparen – Jen Green (Corona, 2006) Een beter milieu: water besparen – Jen Green (Corona, 2006) Een ronde tafel in het regenwoud – Rindert Kromhout en Eric Smaling (Leopold, 2007) Gooi maar weg! – Rindert Kromhout en Eric Smaling (Leopold, 2005) Plastic Soep – Jesse Goossens (Lemniscaat, 2009) Volle buiken – Rindert Kromhout en Eric Smaling (Leopold, 2004) Vuurbom: de geschiedenis van een vriendschap – Harm de Jonge (Van Goor, 2011) We hebben maar één planeet: groene tips en inspiratie voor Low Impact Kids – Steven Vromman & Ilona Plichart, Tinne Van Den Bossche (ill.) (Van Halewyck, 2010)
