STRALENDE GROETEN UIT TSJERNOBYL

STRALENDE GROETEN UIT TSJERNOBYL

Infobrochure bij de dvd ‘Stralende groeten uit Tsjernobyl’

INFOBROCHURE BIJ DE DVD ‘STRALENDE GROETEN UIT TSJERNOBYL’

VOORWOORD Op 26 April 1986 ontplofte in een kalme lentenacht reactor 4 van de kerncentrale in Tsjernobyl, met gevolgen voor de hele wereld. Verschrikkelijk nieuws over de catastrofe in Tsjernobyl, een klein Oekraïens dorpje niet ver gelegen van de samenvloeiing van de grauwe Dnipro rivier en de rustig kabbelende Pripjat rivier, vloog over de hele planeet. Het vredevol gebruik van het atoom, dat wetenschappers leken bedwongen te hebben en gehoorzaam gemaakt, werd plots oncontroleerbaar en besmette de atmosfeer met zijn onzichtbaar gif van bestraling. Het onderzoek door lokale en buitenlandse experts resulteerde in verschillende schattingen van de opgelopen schade. Sommigen minimaliseerden, anderen overdreven de schadelijke gevolgen voor de Tsjernobylzone. Hoe het ook zij, zelfs twintig jaar na de feiten houdt Tsjernobyl de wereld in zijn ban. Acht jongeren, een Jeugd & Vrede-begeleider, een tolk, een camerateam en meter Deborah Ostrega trokken naar Oekraïne en Wit-Rusland om meer over de catastrofe te weten te komen. Titel van dit project: No Fear! Hun reis kan je meebeleven op de dvd ‘Stralende groeten uit Tsjernobyl’, verkrijgbaar bij Jeugd & Vrede vzw.

WWW.JEUGDENVREDE.BE

2


INHOUDSTAFEL Voorwoord .......................................................... 2 Inhoudstafel ........................................................ 3 Project No Fear! Inleiding ............................................................. 4 In een notendop .................................................. 4 Tsjernobyl Krantenartikel ....................................................... 5 Tsjernobyl in vogelvlucht ........................................ 6 Tsjernobyl chronologisch ........................................ 8 Methodieken Vliegende bom..................................................... 11 Het bunkerspel .................................................... 11 Onnatuurlijke ramp ............................................... 13 Sdrawkcab superhelden! ....................................... 13 Nieuw nieuws ...................................................... 14 De lekkende band ................................................ 14 Bijlagen Landeninformatie ................................................. 16 Uitleg over Okin ................................................... 18 Dagboek ............................................................. 19 Notities over Tsjernobyl......................................... 24 Colofon ............................................................... 27

WWW.JEUGDENVREDE.BE

3


PROJECT NO FEAR! Inleiding 31 deelnemers waren aanwezig op de info-avond op 21 januari 2005. 31 geïnteresseerde jongeren die klaar stonden om zich in het avontuur te storten. Het land van bestemming sprak duidelijk iets minder tot de verbeelding dan het Oeganda van een jaar voordien, maar toch nog voldoende om een paar potentiële deelnemers verplicht te moeten teleurstellen. Want er was slechts voor 20 van de aanwezigen een plaatsje gereserveerd op het selectieweekend van 10 tot 12 februari. Een lelijke naam voor een weekend dat vooral heel plezant en speels werd. Een weekend ook waarin tussen de deelnemers onderling op korte tijd innige vriendschapsbanden werden gesmeed. Nee, er is absoluut niets mis met de jeugd van tegenwoordig. Integendeel zelfs, de hedendaagse jeugd lijkt meer geëngageerd dan ooit. Petje af voor al die bezige bijen die in hun schaarse vrije tijd met 101 dingen druk zijn. Het was niet makkelijk om uit deze groep superenthousiaste mensen een selectie te maken van 8 gelukkigen die met ons mee op reis zouden mogen gaan. Desondanks slaagden we erin om een achtkoppig team samen te stellen. En, zonder afbreuk te doen aan de andere kandidaten, het bleek een waar superteam te zijn, ook al schitterde het mannelijk gehalte door afwezigheid. Maar de dames bleken stuk voor stuk hun mannetje te kunnen staan. Op de valreep werd onze groep vervoegd door twee mensen die een gevoelige meerwaarde vormden. Eerst was er Deborah Ostrega die het meterschap over No Fear! aanvaardde. Mede dankzij Deborah konden we na de reis op heel wat persbelangstelling rekenen. We waren op de radio, op tv, er waren vermeldingen in Story, in GVA en nog veel meer. En dan was er nog Wim, die zodanig door ons enthousiasme werd aangestoken dat hij besloot om op eigen beweging met ons mee te reizen. Aangezien Wim vloeiend Russisch spreekt en een ware encyclopedie is op vlak van alles wat naar Rusland ruikt, was zijn gezelschap meer dan welkom. Kortom, No Fear! werd een fijn project.

In een notendop Het project No Fear! koppelde een inleefreis aan het goede doel. Acht jongeren tussen 16 en 18 jaar oud trokken in de paasvakantie van 2005 samen met twee Jeugd & Vredebegeleiders op inleefreis naar Oekraïne en Wit-Rusland. In Oekraïne stonden jongerencultuur en multiculturalisme centraal. De deelnemers werkten samen met Oekraïense leeftijdgenoten rond andere culturen, verdraagzaamheid en vooroordelen. Tegelijkertijd ontdekten ze op interactieve, speelse wijze de Russische cultuur, wat hen voorbereidde op het tweede, hardere deel van de inleefreis. In Wit-Rusland werd hoofdzakelijk gefocust op Tsjernobyl: de ramp, de gevolgen, de slachtoffers. Daarbij kon onmogelijk voorbij worden gegaan aan de armoede die heerst in dit gebied. De deelnemers werden ondergedompeld in de Wit-Russische cultuur en ontdekten hem van binnenuit via een verblijf in gastgezinnen en contacten met Wit-Russen. Dit -in combinatie met de geplande bezoeken- werd een behoorlijk confronterende ervaring. Na de reis werd van de jongeren een verder engagement gevraagd. Samen met hen en de bekende meter –Deborah Ostrega- zetten we een sensibilisatiecampagne op poten om deze problematiek onder de aandacht te brengen van het grote publiek. Dit bereikten we door het aanspreken van de media, het organiseren van een presentatienamiddag, het uitgeven van nieuwsbrieven, het geven van voordrachten, … Daarnaast organiseerden we geldinzamelingsacties voor het ‘laboratoire de la médecine nucléaire’ -een regionaal ziekenhuis in Gomel dat heel wat kankerslachtoffers ten gevolge van Tsjernobyl onder zijn patiënten telt en die deze steun zal aanwenden voor de aankoop van medisch materiaal. Last but not least probeerden we zoveel mogelijk families aan te sporen om gastgezin te worden voor een Wit-Russisch kind uit de besmette regio. Voor dit aspect werkten we samen met Okin vzw, een organisatie die al enkele jaren dergelijke gezondheidsvakanties organiseert (www.okin.be).

WWW.JEUGDENVREDE.BE

4


TSJERNOBYL Krantenartikel De Standaard 30/04/1986 MOSKOU/BONN/BRUSSEL (AFP, Belga, DPA, Reuters, UPI) – Het Sovjetrussische officiële persbureau TASS maakte dinsdagavond bekend dat het ongeval in de kerncentrale in Tsjernobyl, bij het Oekraïense Kiev, aan twee mensen het leven had gekost. Maar een inwoner van Kiev vertelde Westerse journalisten dat bij de ramp misschien wel 2000 doden waren gevallen. Moskou maakte het nieuws van de ramp maandag bekend, nadat in Scandinavië een ongewoon hoge radioactiviteit was opgemeten. Het ongeval in Tsjernobyl, 130 km ten noorden van Kiev, is wellicht zaterdag al gebeurd. (Deskundigen van de KU Leuven meenden uit betrouwbare bron te weten dat het ongeval zich waarschijnlijk al vorige week donderdag had voorgedaan). Voor de meeste deskundigen staat het vast dat het één van de meest serieuze is in de dertigjarige geschiedenis van de kernenergie. De Westduitse professor Adolf Birkhofer, een autoriteit op het vlak van veiligheid van kerncentrales, had het over een 'super-ongeval', het zwaarste dat denkbaar is. In de verklaring van TASS die ook op het tv-avondnieuws werd voorgelezen, luidde het dat er bij het ongeval twee doden vielen. Ook werd er melding gemaakt van de evacuatie van 'de inwoners van de nederzetting vlakbij de kerncentrale en van drie nabijgelegen woonplaatsen.' Een inwoner van Kiev, die volgens het Amerikaanse persbureau UPI contacten zou hebben in de ziekenhuiswereld, vertelde een verslaggever dat er tachtig mensen op slag waren omgekomen en dat zowat 2000 anderen stierven tijdens hun overbrenging naar het ziekenhuis. Dezelfde bron stelde dat bussen uit Kiev, twee vliegtuigen en een helikopter waren ingezet om een 10 000 tot 15 000 mensen uit de omgeving van de kerncentrale te evacueren. Het TASS-verslag vermeldde dat alle vier de kernreactoren in Tsjernobyl uit voorzorg waren stilgelegd en dat een team van experten een onderzoek had geopend. De toestand op het vlak van straling zou stabiel blijven. Maar in West-Europa bleef men er dinsdagavond nog zwaar aan twijfelen of de Sovjet-experts de toestand in en rond Tsjernobyl inderdaad onder controle hadden. Dinsdag riep de Sovjetunie in elk geval nog de hulp in van Westerse deskundigen, uit Zweden en de Bondsrepubliek. Uit dit verzoek leidde men af dat de kern van de reactor gesmolten was en dat de Russen gisteren nog niet in staat waren de brand in de centrale te bluxxen. De VS en Frankrijk boden spontaan hulp aan. Het ongeval kwam voor het eerst aan het licht toen een werknemer in de Zweedse Forsmark-kerncentrale maandagmorgen het alarm inschakelde, nadat hij had gemerkt hoe zijn kleren een meer dan normale straling hadden opgenomen. De veiligheidsdiensten evacueerden de centrale maar konden achteraf geen lek constateren. Toen bleek dat een radioactieve wolk tijdens het weekend meer dan 1600 kilometer had afgelegd, van de streek rond Kiev tot Scandinavië. De Belgische minister van Binnenlandse Zaken Charles Nothomb verklaarde dat er voor de bevolking geen reden tot ongerustheid is. Er is bij ons nog geen abnormale verhoging van de radioactiviteit waargenomen, aldus de minister, die er ook op wees dat de Belgische centrales van een veiliger type zijn en dat er hulpplannen zijn uitgewerkt voor de bescherming van de bevolking.

WWW.JEUGDENVREDE.BE

5


Tsjernobyl in vogelvlucht Kernramp Tsjernobyl is een stad aan de rivier Pripjat, gelegen in het noorden van Oekraïne, niet ver van de grens met Wit-Rusland. De stad is vooral bekend vanwege het ongeluk in een nabijgelegen kernreactor in 1986. Voor de ramp had de stad ongeveer 15.000 inwoners, nu woont er vrijwel niemand. In de nacht van 25 op 26 april 1986 werd in kernreactor nr. 4 van het complex een test uitgevoerd. Het opererende team wilde testen of de turbines voldoende energie konden produceren om de koelpompen in werking te houden bij een verlies van vermogen tot de nood diesel generator geactiveerd werd. Om te voorkomen dat de test onderbroken zou worden, werden de veiligheidssystemen bewust uitgeschakeld. Voor de uitvoering van deze test moest de reactor teruggeschakeld worden tot 25 procent van zijn capaciteit. Deze procedure verliep echter niet volgens plan. Om onbekende redenen viel het vermogen van de reactor terug tot minder dan 1 procent. Daarom moest het vermogen geleidelijk verhoogd worden. Maar 30 seconden na het begin van de test deed zich een plotse en onverwachte vermogenstoename voor. Het nooduitschakelsysteem, dat de kettingreactie een halt had moeten toeroepen, faalde. In een fractie van een seconde, namen het vermogen en de temperatuur vele malen toe. De reactie werd oncontroleerbaar. Een geweldige explosie was het gevolg. Het 1000 ton wegende dak op het reactorgebouw werd weggeblazen. Aan een temperatuur van meer dan 2000° C smolten de brandstofstaven. De grafieten be dekking van de reactor schoot in brand. In de daaropvolgende hel kwamen de radioactieve splijtingsproducten die bij het smelten van de kern waren vrijgekomen, terecht in de atmosfeer. Bij de brand en de explosie kwamen 31 mensen om. Evacuatie van de directe omgeving kwam pas op 27 april op gang; na tien dagen waren ca. 135.000 mensen geëvacueerd uit een gebied met een straal van 30 km rond de reactor. Er kwam een grote wolk met radio-actief materiaal in de atmosfeer, die door de wind naar het noorden (in eerste instantie naar Wit-Rusland) en het noordwesten werd gedreven. De eerste melding van het ongeluk kwam niet van de Sovjetautoriteiten, maar van onderzoekers die radio-actieve neerslag opmerkten in Zweden. De meeste straling kwam vrij gedurende de eerste tien dagen na het ongeluk. Reactor nr. 4 werd ingepakt in een betonnen sarcofaag, die in november 1986 klaar was. Later bleek deze echter te lekken. De overige drie reactoren kwamen na verloop van tijd weer in bedrijf. De bouw van nrs. 5 en 6 werd in 1989 gestaakt. In december 2000 werd het complex definitief buiten gebruik gesteld. Oorzaak Aangezien er geen precedenten waren om mee te vergelijken was het was niet eenvoudig om vast te stellen wat het ongeluk precies had veroorzaakt. Verklaringen van ooggetuigen, metingen die na het ongeluk werden uitgevoerd en experimentele reconstructies waren noodzakelijk. De oorzaken van het ongeluk worden nog steeds beschreven als een ongelukkige combinatie van een menselijke falen en ontoereikende technologie. De test werd uitgevoerd onder tijdsdruk. Kort na de start, op vrijdag 25 april 1986, werd de test gedurende negen uur onderbroken aangezien hoofdstad Kiev van elektriciteit voorzien moest worden. Vervolgens werd de test ’s nachts uitgevoerd. Vandaag wordt er vanuit gegaan dat verschillende zwaktes in het ontwerp van de reactor doorslaggevend waren voor het ongeluk. Het hanteren van de controlestaven wordt hieronder begrepen. In een reactor wordt het vermogenspeil gecontroleerd door het verhogen en verlagen van regelstaven. Hoe minder regelstaven zijn gepositioneerd tussen de brandstofelementen, hoe krachtiger het reactorvermogen. Dit type reactor vertoont echter juist hier een fataal zwak punt. Als de regelstaven verhoogd worden en nadien verlaagd tussen de brandstofelementen is het effect precies het omgekeerde: het reactorvermogen wordt verhoogd.

WWW.JEUGDENVREDE.BE

6


Indien, zoals het geval was bij de test in Tsjernobyl, teveel regelstaven in één keer verhoogd worden en vervolgens tegelijk teruggeplaatst tijdens een noodstop, stijgt het energieniveau zo hoog dat de reactor wordt verwoest. Een gelijkaardige vergissing, maar met minder ernstige gevolgen, was al eens gebeurd in een reactor van hetzelfde type in Letland in 1983. Deze ervaring was echter niet meegedeeld aan het de opererende ploeg in Tsjernobyl. Directe dodelijke slachtoffers De volledige omvang van de effecten van de kernramp op de gezondheid vastleggen is geen senicure. Ook een vaststelling van het aantal dodelijke slachtoffers blijft een controversieel gegeven. Volgens cijfers vanwege gouvernementele agentschappen in de drie voormalige Sovjet Republieken zijn ongeveer 25 000 van de 800 000 liquidateurs (die ingezet werden bij het blussen van de brand, het bouwen van de sarcofaag en het opruimen van vervuild materiaal) gestorven aan de blootstelling van bestraling. Volgens het Comité van Liquidateurs bedraagt het totale aantal 100 000. Maar ook deze cijfers staan ter discussie. Bepaalde internationale organisaties erkennen enkel de 31 kernreactor-werkers en brandweermannen, die onmiddellijk na hun werkzaamheden in de brandende reactor stierven, als slachtoffers. Gezondheid Heel wat onderzoekswerk betreffende de effecten van de kernramp op de inwoners van de regio werd de afgelopen jaren door diverse kanalen verricht. Onderzoeken die elkaar in vele gevallen tegenspreken en elkaars (vaak) schrikbarende cijfers teniet doen. Eén voorbeeld: In de regio Gomel (die lijdt onder de hoogste graad van radioactiviteit) werd een verhoging van 50 percent vastgesteld van het aantal leukemiegevallen onder kinderen en jongeren en dit in vergelijking met de periode voor de kernramp. Onderzoekers die in juni 2001 in Kiev deelnamen aan de 3de Internationale Conferentie 'Gezondheidseffecten ten gevolge van het Tsjernobylongeluk', rapporteerden echter dat er géén significante verhoging was van leukemie bij kinderen en jongeren. Wel concludeerde men dat in het bijzonder onder de Russische 'opruimers' die in de reactor werkzaam waren in 1986 en 1987, een statistische verhoging was vastgesteld van het aantal leukemiegevallen. Verder onderzoek dringt zich met andere woorden op. Over volgende zaken is men het echter op internationaal niveau wel eens: bij ten minste 1800 kinderen en adolescenten (de Wereldgezondheidsorganisatie spreekt in een rapport in 2002 over een aantal van 50 000) uit de meest besmette gebieden van WitRusland ontwikkelde zich schildklierkanker tengevolge van de kernramp. Men vreest dat het aantal schildklierkankers onder inwoners die kind of jongere waren ten tijde van het ongeval in de komende decennia zal stijgen tot 8000. Ook erkent men als een direct gevolg van het ongeluk een toename van het aantal vrouwen die getroffen worden door borstkanker. In de regio Gomel is het aantal gevallen zelfs verdubbeld. Daarnaast wordt een verhoging van long- en maagkanker voorspeld, zowel onder de liquidateurs als onder de algemene mannelijke bevolking die woonachtig is in de meest besmette gebieden. Bij de mensen die door Tsjernobyl getroffen werden, is een algemene verzwakking van het immuniteitssysteem vastgesteld. Het meest recente rapport van UNDP en UNICEF over de gevolgen van de ramp laat er geen twijfel over bestaan dat de gezondheid van de inwoners uit de getroffen gebieden uitermate zwak is. De Oekraïnse gouvernementele organisatie Chernobyl Interinform komt tot de sombere conclusie dat van de ongeveer 3 miljoen mensen die verhoogde doses bestraling kregen, 84 percent sindsdien ziek is. Onder de liquidateurs ligt dit cijfer op 92 percent. Het gaat hoofdzakelijke om hart- en vaatziektes, inwendige aandoeningen, ziektes van de luchtwegen en het darmstelsel.

WWW.JEUGDENVREDE.BE

7


Wit-Rusland enkel demografische cijfers met betrekking tot Wit-Rusland Aangezien de radio-actieve wolk eerst over Wit-Rusland trok, werd dit land het ergst getroffen door de kernramp in Tsjernobyl. 23 percent van het Wit-Russische grondgebied is besmet met cesium-137. Ten tijde van het ongeval woonden 2,2 miljoen mensen in dit gebied. Begin 1996 (10 jaar na de ramp) woonden nog steeds 1,84 miljoen mensen, waaronder 500 000 kinderen, in het besmette gebied. Vandaag zijn er nog steeds een schrikbarende 1,5 miljoen inwoners. De populatie kent, net als de levensverwachting, een daling sinds 1996. De levensverwachting voor mannen in Wit-Rusland ligt 10 jaar lager dan in Sri Lanka, één van de armste landen ter wereld. Zowel nationale als internationale experten zijn het erover eens dat de gezondheidstoestand van de inwoners van de besmette gebieden uitzonderlijk slecht is. Volgens het meest recente rapport door UNDP en UNICEF is dit te wijten aan verschillende oorzaken: armoede, slechte eetgewoonten en leefomstandigheden. enkele demografische cijfers met betrekking tot Gomel In de Gomel regio bedroeg de levensverwachting in 1986 72,6 jaar, in 2000 was deze gedaald tot 67,6. Het geboortecijfer in deze regio is gezakt van 17,2 naar 9,7 percent, terwijl het sterftecijfer gestegen is van 9,2 naar 14,8 percent. De populatie daalde in 2000 met 5,1 percent. economie Wit-Rusland Op economisch vlak beroofde de kernramp in Tsjernobyl het land van 22 percent van zijn landbouwgrond en 21 percent van zijn bossen. Het officiële Chernobyl Committee in Minsk, dat verantwoordelijk is voor het management inzake de gevolgen van de ramp, raamt de totale schade voor de Republiek op USD 235 miljard. Dit is het equivalent van 32 keer het totale nationaal budget in 1985. Op dit moment gaat 10 percent van het budget naar de gevolgen van Tsjernobyl. Volgens de World Bank leeft bijna een vierde van de populatie in Wit-Rusland onder de armoedegrens. De gevolgen van Tsjerobyl zijn met andere woorden disastreus. uitgebreide informatie over de gevolgen van Tsjernobyl is te vinden op: http://www.chernobyl.info/

Tsjernobyl chronologisch 1978 De eerste reactor van de Tsjernobyl-kerncentrale treedt in werking. Tsjernobyl wordt beschouwd als een modelcentrale in de USSR. 1983 Reactor 4 van de Tsjernobyl-kerncentrale treedt in werking. 1986 Het jaar van het ongeluk. 23:00 Een test van het koelsysteem begint in reactor 4 van de kerncentrale van Tsjernobyl 23:40 Het nooduitschakelsysteem faalt. 23:44 De reactor in nummer 4 wordt oncontroleerbaar en explodeert In het centrum van Pripjat, 3 km verder, wonen 45000 mensen, 16000 kinderen inbegrepen. Op 26 april 1986 geniet men van de eerste warme zondag van de lente. 26 april tot 4 mei 1986 Het grootste deel van de straling komt vrij in de eerst tien dagen. In het begin overheerst noord en noordwesten wind. Eind april draait the wind naar het zuiden en het zuidoosten. Er zijn regelmatig plaatselijke regenbuien. Dit resulteert in een heel gevarieerde regionale en lokale verspreiding van de straling. 27 april tot 5 mei 1986 Ongeveer 1800 helicoptervluchten storten rond de 5000 ton materiaal, zoals zand en lood, op de brandende reactor. 27 april 1986 De inwoners van Pripjat worden geëvacueerd.

WWW.JEUGDENVREDE.BE

8


28 april 1986 Het Sovjet nieuwsagentschap Tass kondigt aan dat er een ongeluk is gebeurd in de kerncentrale van Tsjernobyl en dat er slachtoffers zijn. Een onderzoekscommissie wordt samengesteld. 28 april 1986 23:00 Een Deens nucleair onderzoekslaboratorium verkondigt dat een MCA (maximum credible accident) heeft plaatsgevonden in de kerncentrale van Tsjernobyl. 29 april 1986 Het MCA in Tsjernobyl wordt bekend gemaakt in Duitse nieuwsuitzendingen. tot 5 mei 1986 In de tien dagen die volgen op het ongeluk worden 130 000 mensen geëvacueerd uit een 30 km-zone rond de reactor. 6 mei 1986 Er komt niet langer straling vrij. 15 tot 16 mei 1986 Er breekt opnieuw brand uit en opnieuw is er straling. 23 mei 1986 Een Sovjet overheidscomité beveelt de verspreiding van jodiumpreparaten. Op dat moment is een dergelijke voorzorgsmaatregel van geen enkele medische waarde meer. Radioactieve jodium is enkel gedurende tien dagen werkzaam en is met andere woorden reeds geaccumuleerd door de schildklieren van de inwoners van de besmette gebieden. 15 november 1986 De betonnen sarcofaag rond de vernietigde reactor is klaar. 22 december 1988 Sovjet wetenschappers kondigen aan dat de sarcofaag rond de reactor is ontworpen voor een levensduur van slechts 20 tot 30 jaar. 1989 De start van de tweede herinstalleringsfase. Ongeveer 100 000 mensen moeten hun dorpen in de ernstig besmette gebieden van Wit-Rusland, Oekraïne en Rusland verlaten. 20 april 1989 De Sovjetregering voert constructiewerken uit aan de vijfde en zesde unit van de Tsjernobyl kerncentrale. vanaf 1990 Het begin van de samenwerking tussen Westerse wetenschappers en experts van Wit-Rusland, Oekraïne en Rusland. Een delegatie van wetenschappers uit Duitsland bezoekt de kerncentrale en de besmette gebieden. januari tot maart 1993 De vestiging van een schildkliercentrum in Gomel door het Otto Hug Strahleninstitut, Munchen. Gomel is een grote stad met een populatie van 500 000 mensen in het meest besmette gebied van Wit-Rusland. november 1997 Een internationale conferentie behandelt de toestand van de sarcofaag. 350 miljoen dollar wordt beloofd voor stabilisatiemaatregelen. 5 juli 2000 Een tweede internationale conferentie kent Oekraïne 715 miljoen dollar toe om een tweede sarcofaag te bouwen. 12 december 2000 Het complex van de Tsjernobyl-centrale wordt gesloten. april 2001 Op een internationale conferentie, “Vijftien jaar na de Tsjernobylramp –Geleerde Lessen” in Kiev, bereiken experts, UN organisaties en de IAEA een mimimale consensus in de evaluatie van de gevolgen voor de gezondheid. Een directe link tussen het ongeluk en schildklierkanker wordt internationaal erkend. oktober 2001 Na een bezoek aan de besmette regio’s, roept een delegatie van nationale en internationale experts, gesponsord door het United Nations Development Programme (UNDP) en de United Nations Children’s Fund (UNICEF) op voor een nieuwe aanpak van hulpprogramma’s. Zij bevelen een ontwikkelingsaanpak waarbij de nadruk van ‘hulp voor slachtoffers’ verschuift naar ‘mensen helpen om zichzelf te helpen’. maart 2002 De Duitse TV documentaire “Tschernobyl – Der Millionensarg” wakkert het debat aan over hoeveel brandstof er nog in de reactor overblijft onder de sarcofaag. juni 2002 Het ontstaan van de website www.chernobyl.info juni 2003 Het internationale Chernobyl Research and Information Network (ICRIN) zal gelanceerd worden door het UN Inter-Agency Task Force on Chernobyl in Genève op 27 juni 2003. Het doel van dit internationale netwerk is om onderzoeksresultaten rond Tsjernobyl systematisch toegankelijk te maken voor zowel de betrokken populatie als de autoriteiten en beslissingsnemers en ook om de hiaten in de bestaande onderzoeksbevindingen te identificeren.

WWW.JEUGDENVREDE.BE

9


De Tsjernobyl-info-website fungeert als een informatieplatform voor ICRIN leden en het grote publiek. De activiteiten en adressen van wetenschappelijke instituten en organisaties zijn toegankelijk in een database op deze website. augustus 2003 De European Bank for Reconstruction and Development (EBRD) stemde toe om Oekraïne dit jaar 85 miljoen dollar te schenken om het gapende gat in reactor 4 te dichten. De oprichting van een nieuwe sarcofaag zal in 2004 starten. 27 april 2004 Op 27 april 2004 wonen in New York 600 geïnviteerde gasten afkomstig uit vele landen de eerste publieke vertoning van de film “Chernobyl Heart” bij sinds het twee maanden eerder de Academy Award voor de beste documentaire won. Tijdens diezelfde gelegenheid droeg Jan Egeland, de UN’s Onder-Secretaris-Generaal van Humanitaire Aangelegenheden, de verantwoordelijkheid voor de Tsjernobyl portfolio over aan Mark Malloch Brown, hoofd van de UN Development Programme. 12 mei 2005 Tijdens een bijeenkomst op 12 mei in Londen kende de Europese Commissie 49 miljoen euro extra toe aan het internationaal Chernobyl Shelter Fund (CSF). Het project wordt geschat op een kostprijs van 870 miljoen euro en wordt afgewerkt in 2009. Volgende landen voorzagen ten minste in het minimumbedrag om lid te worden: België, Canada, Deen wordt afgewerkt in 2009. Volgende landen voorzagen ten minste in het minimumbedrag om lid te worden: België, Canada, Denemarken, Duitsland, Europese Commissie, Finland, Frankrijk, Griekenland, Ierland, Italië, Japan, Kuweit, Luxemburg, Nederland, Noorwegen, Oekraïne, Oostenrijk, Polen, Spanje, United Kingdom, Verenigde Staten, Zweden, Zwitserland. Volgende landen hebben gedoneerd: IJsland, Israël, Korea, Portugal, Slovakije en Slovenië.

WWW.JEUGDENVREDE.BE

10


METHODIEKEN Vliegende bom het spel: Ga in een kring staan, neem elkaars handen vast. Eén speler gaat midden in de kring zitten met gesloten ogen. Dan stapt iedereen naar achter, totdat jullie handen bijna lossen. Blijf zo staan en laat elkaars handen los. De speler in het midden begint in stilte te tellen tot 20. Als hij aan 10 komt, heft hij zijn linkerarm op tot boven zijn hoofd. Als hij aan 15 komt, doet hij ook zijn rechterarm omhoog. Bij 20 klapt hij in zijn handen. Ondertussen hebben de spelers in de kring een ‘bom’ doorgegeven. Dit kan een opgerolde sjaal zijn of een balpen, dat maakt niet uit. Diegene die de bom vastheeft op het moment dat de persoon in het midden in de handen klapt, heeft pecht want de bom ‘ontploft’. Dit slachtoffer moet op zijn buik gaan liggen en doet niet meer mee. Zo wordt het spel verder gespeeld. Maar opgelet: je moet telkens over de liggende personen springen voor je de bom kan doorgeven. Als er meer personen naast elkaar liggen moet je één voor één over hun lichamen springen. Wie het laatste overblijft, is de winnaar.

Het bunkerspel begin: Verbouw een kleine ruimte tot bunker (stoelen weghalen, materiaal op de grond, vensters verduisteren). Een bunker kan maximum door 10 personen met een begeleider bemand worden. Laat iedereen vervolgens in een andere ruimte gemakkelijk liggen op de grond (met kussens of dekens). Met de ogen gesloten luistert iedereen naar het verhaal dat door de begeleider wordt verteld. verhaal: We zijn in het jaar 2010. Het terrorisme kent ongekende hoogten. In verschillende Westerse landen werden aanslagen gepleegd. De vliegtuigen die zich in 2001 in de WTC-torens in New York boorden waren slechts het begin van een keten van kleine en grote terroristische aanslagen. In Madrid ontploften bommen in een trein. In 2005 stond Londen op zijn kop na aanslagen in de metro. De aanslag in New York werd dunnetjes overgedaan in het voorjaar van 2006 toen een vliegtuig zich in de Eiffeltoren boorde. Alle 218 inzittenden kwamen om. In het najaar werd in Cyprus een vliegtuig gekaapt met toeristen op weg naar huis. De kaping kende na een week een bloederige ontknoping. De onderhandelaars weigerden op de eisen van de kapers in te gaan waarna die een bom tot ontploffing brachten. Niemand overleefde de aanslag. Een jaar lang bleef het rustig. Maar mensen in het Westen wachtten angstig af op de volgende aanslag. In 2008 brak de hel los. Op paasdag 2008 bliezen overal in Europa en Noord-Amerika moslimzelfmoordenaars zich op. Ook België werd niet gespaard. Naast zelfmoordaanslagen in Antwerpen en Gent, vernielde een bomauto het Europees parlement in Brussel. Duizenden mensen lieten het leven door deze wereldwijde, goed voorbereide acties. De V.S. besloot om keihard terug te slaan. De Europese Unie schaarde zich volledig achter de V.S. Nultolerantie werd in België een begrip. Reizen met het vliegtuig werd overal ter wereld peperduur. Grenscontroles verscherpten, immigratie werd nagenoeg onmogelijk. Telefoons werden afgeluisterd, politie voerde massaal controles uit op treinen en bussen. Het e-mailverkeer werd streng gecontroleerd. Niemand voelde zich nog veilig. Wanneer de V.S. samen met de Europese Unie in juni 2010 de oorlog verklaart aan Iran breekt de hel los. Slechts een maand later is de derde Wereldoorlog een feit. De wereld staat in brand. WOI en WOII zijn slechts kinderspelletjes in vergelijking met deze wereldoorlog. Massavernietigingswapens worden massaal ingezet. Eind 2010 is de wereld nagenoeg verwoest. De bomaanslagen in België waren alles vernietigend. Het land is verworden tot WWW.JEUGDENVREDE.BE

11


een grijze en grauwe vlakte. Alle huizen werden van de kaart geveegd. Planten en dieren stierven stuk voor stuk. Mensen stikten, verbrandden levend, kwamen om in bombardementen. Biologische oorlogvoering maakte een einde aan het leven van zij die overbleven. verloop: Iedereen vertrekt naar de bunker. Leg vervolgens uit dat slechts 10 personen de hel overleefden. 10 personen konden naar een geheime bunker vluchten. Helaas is er zuurstoftekort. Slechts 3 personen kunnen in deze bunker overleven. Deze 3 personen moeten zorgen voor de wederopbouw van een nieuwe beschaving en een nieuwe wereld. In de bunker voert de groep een gesprek over wie een plaats krijgt in de bunker. Deel de rollen uit. Bedoeling is dat de deelnemers zich inleven in hun rol en twee extra karaktereigenschappen aan hun personage toevoegen. Laat hen nadenken over de plus- en minpunten eigen aan hun personage. Deze zijn van belang in het gesprek. De groep heeft 20 minuten de tijd om tot een consensus te komen. De begeleider observeert maar neemt geen deel aan het gesprek. De groep heeft 20 minuten de tijd om tot een consensus te komen.

rollen: Anna Peter Steven Karolien

Nancy Phila Bert Carlo Suzanne Kevin

36-jarige dokter die geen kinderen kan krijgen Is een homoseksuele architect Een student van 26 jaar in de rechten, is getrouwd maar weigert te scheiden van zijn vrouw. Is getrouwd met Steven, heeft 9 maanden in een psychiatrische instelling gezeten en is nog zwaar onder medicatie. Zij weigert te scheiden. Een 35-jarige ex-prostituee, is 4 jaar uit het vak. Een 20-jarige Afrikaan. Politieagent die zijn dienstpistool niet kan missen, is ontslagen wegens wreedheden tijdens de dienst. Een 46-jarige violist, is 6 maanden op vrije voeten na 7 jaar gevangenis wegens drugshandel. Een 16-jarig meisje, zwanger, is van huis weggelopen en heeft een laag IQ. Is 20 jaar en vader van 2 kinderen waar hij geen contact meer mee heeft. Is al jaren druggebruiker.

nabespreking: Na 20 minuten wordt de methodiek besproken. Trek met volgende voorbeeldvragen de discussie op gang: Kon je je inleven in je rol? In het spel? Kwam je makkelijk aan bod in het gesprek? Had je voldoende kans om je te verdedigen? Had je de behoefte om je te verdedigen en te overleven? Was het makkelijk om tot een consensus te komen? Waarom koos je voor deze 3 personen? Lag het aan de argumenten die de spelers gebruikten? Kwamen ook de ‘zwakke’ punten van de personages aan bod? Is er gekozen voor het algemeen belang of voor het belang van individuen? Sta je achter die beslissing? Vind je het een goede beslissing? Wat is de bedoeling van dit spel? Is een conflict altijd op te lossen?

WWW.JEUGDENVREDE.BE

12


Onnatuurlijke ramp benodigdheden per groep: 30 halve rietjes en een pakje kauwgum een schoendoos 3 plastic bekers een helling die tegen de zijkant van de schoendoos kan rusten een bal, een ventilator, 50 pilletjes/tictacs/muntjes extra materiaal (naar keuze of zie lijstje onderaan) verloop: Vertel dat de teams (3 à 4 deelnemers per team) werden opgeroepen om ‘s werelds grootste winkelgalerij te bouwen in het land dat het meest geteisterd wordt door rampen in de wereld. Aangezien dit land alom bekend staat omwille van zijn aantrekkingskracht voor rampspoed kunnen enkel vindingrijk gebouwde constructies een natuurramp weerstaan. Elk team krijgt de opdracht om een constructie op te bouwen uit halve rietjes, plastic bekertjes en een pakje kauwgum, alle drie moeten vertegenwoordigd zijn in de structuur. Deze constructie moet gebouwd worden op een schoenendoos, maar moet ook op zichzelf kunnen staan en mag dus niet aan de doos bevestigd worden. Eenmaal gebouwd wordt de duurzaamheid van de constructie getest tegen vier rampen: - een aardbeving: je laat de bal drie maal van een helling rollen die tegen de zijkant van de schoendoos rust. - een tornado: een ventilator draait gedurende 15 seconden op één meter afstand van de structuur - een hagelstorm: een potje met 50 pilletjes, tictacs of muntjes wordt 60 centimeter boven de constructie leeggeschud De laatste rampspoed die het land treft, mag door de teams zelf bedacht worden. Elk team onderwerpt een ander team aan een laatste test. Voor deze laatste ramp mag volgend materiaal gebruikt worden: een plastic bekertje gevuld met water, een papieren bord, 3 ballonnen, 15 cm elastiek, 2 pingpongballen, een diskette, een twijgje (het materiaal mag door ander materiaal vervangen worden) Uiteraard moet elk team wel vertellen welke rampspoed het bouwwerk van een ander team treft.

Sdrawkcab superhelden! verhaal: De stad is weer veilig! Een nieuwe lading superhelden is aangekomen om de stad te beschermen, maar er is iets vreemds met hen aan de hand. De superhelden praten misschien wel normaal maar de dagelijkse gebeurtenissen in hun leven spelen zich in omgekeerde volgorde af, van de avond tot de morgen. Zij leiden hun leven met andere woorden achterstevoren. verloop: De groep wordt verdeeld in subgroepen. Elke subgroep krijgt dezelfde uitdaging. Zij moeten een opvoering brengen voor de hele groep die een dag in het leven van de superhelden weergeeft, achterstevoren welteverstaan. De voorstelling begint met de avond en eindigt met de ochtend van diezelfde dag. In deze voorstelling moeten drie goede daden inbegrepen zijn van deze speciale ‘achterstevoren’ superhelden, met name: - een misdaad of een crimineel een halt toeroepen - iemand of iets helpen met een gebrek - de stad redden van een buitenaardse kracht

WWW.JEUGDENVREDE.BE

13


De deelnemers moeten proberen om deze drie gebeurtenissen in te passen in de achterstevoren presentatie. Praten zelf mag normaal gebeuren, het is dus niet nodig om ook achterstevoren te praten. Elk groepje heeft 15 minuten om een presentatie voor te bereiden van maximum 5 minuten.

Nieuw nieuws benodigdheden per team: vijf foto’s van : een auto, geld, een golfspeler, een schreeuwende persoon, een koe. vijftig kaarten met volgende woorden: $1000, een, amusant, en, Australisch, bank, Betty, brand, geld, kampioenschap, koe, ongeluk, verdwijning, beneden, chauffeur, boerderij, eindelijk, gevonden, toekomst, gaat, golfspeler, gras, gelukkig, held, slagen, vlinder, verliezen, mirakel, ontbreekt, Dhr. Janssens, Mevr. Peeters, mysterie, nieuw, oud, sandwich, school, choquerend, opgelost, uitgeven, steelt, de, dan, naar, kalkoen, draait, op, voertuig, wint, wijs, jongeren. verloop: Deel de groep op in verschillende subgroepen van 3 à 4 deelnemers. Vertel hen vervolgens dat we ons in het jaar 2025 bevinden en dat nieuws een gevoelig deel van het leven is beginnen uitmaken. 50% van de bevolking is journalist, dus het is een moeilijke opdracht om het allerbeste verhaal te brengen. De verschillende team van journalisten kampen allen met een gebrek aan ideeën voor nieuwe artikels. Dus zoeken zij oude kranten op van 50 jaar geleden. Zij beslissen elk afzonderlijk om oude krantenkoppen en foto’s van elkaar te scheiden en vervolgens woorden en beelden te combineren tot 3 nieuwe, spannende verhalen. Hiervoor krijgt elk team vijf foto’s en vijftig kaarten met woorden. Om de 3 krantenkoppen te vormen mag men alle of enkele woorden gebruiken. Deze headlines worden vervolgens gelinkt aan drie van de vijf foto’s. Er wordt ook een verhaal bij verzonnen. Eenmaal dat gebeurd is, moeten de teams de nieuwsitems in drie verschillende media brengen. Twee van de items worden gebracht via televisie, radio, krant, internet of roddels tussen vrienden. Tenslotte stelt elk team een derde medium voor dat uniek en origineel is en dat het derde verhaal brengt. De teams hebben twintig minuten de tijd om deze opdrachten uit te voeren. Vervolgens stellen zij hun verhalen voor aan de groep in de respectievelijke mediavormen.

De lekkende band toneelstuk gespeeld door twee begeleiders: Twee vrienden zijn op weg. Eén van de twee, Alex, zit in de auto, de tweede, Daniël, is een band aan het oppompen. Alex stapt uit en vraagt hoelang het nog zal duren. Daniël kijkt hem niet aan, antwoordt niet maar blijft verder pompen. Alex vraagt waarom Daniël de reserveband niet opsteekt. Daniël wordt hierdoor erg nerveus en zegt dat dat niet gaat. Alex begrijpt het niet, want als Daniël de band zou vervangen zouden ze misschien nog op tijd komen. Daniël lacht schamper met die opmerking. ‘Moet jij nodig over spreken, over op tijd komen,’ zegt hij bits. De verwijten vliegen vervolgens over en weer. Daniël blijft terug komen op het feit dat Alex altijd te laat is, waardoor ze vorig jaar het vliegtuig gemist hebben op hun vorige reis. Dit jaar wil hij de boot niet missen en de gedachte dat ze hem wel zullen missen, maakt hem kwaad. Alex blijft herhalen dat Daniël te gierig is om een reserveband te kopen. En dat hij degene was die tegen de rand van de stoep is opgereden wat deze lekke band heeft veroorzaakt. Ook Alex wil de boot niet missen.

WWW.JEUGDENVREDE.BE

14


verloop: Voor het toneeltje wordt opgevoerd wordt het publiek in twee helften opgesplitst. De ene groep krijgt een blad met daarop de voorgeschiedenis van Alex, de andere groep die van Daniël. voorgeschiedenis van Alex (flierefluiter) - Alex woont niet zo ver van Daniël, maar om daar te geraken moet hij wel 3 treinen nemen. Op een van die spoorlijnen is heel vaak vertraging waardoor hij de aansluiting mist. Dat was ook de reden waarom hij vorig jaar te laat was toen ze het vliegtuig moesten halen. - Alex wil heel graag met de boot mee, omdat zijn thesis over intercultureel leren gaat. Op de boot zitten 4 verschillende culturen samen. - Alhoewel Alex een trein vroeger heeft proberen nemen om zeker op tijd te zijn, kwam hij tien minuten te laat aan bij Daniël. Er was een onaangekondigde 1 uur treinstaking. Hij baalt natuurlijk als een stekker, want hij is extra vroeg opgestaan vanmorgen. Dat was heel lastig want vannacht was zijn uitje met zijn vriendin uitgelopen tot in de vroege uurtjes. - Daniël lijkt niet te willen luisteren naar Alex. Waarom komt Daniël hem niet gewoon thuis halen, dan zou hij niet te laat zijn? Hij heeft dat al gezegd aan Daniël maar die wil hem niet oppikken voorgeschiedenis van Daniël (serieus geëngageerde) - Daniël probeert door te breken als schrijver. Daardoor verdient hij nauwelijks geld en moet hij het heel zuinig aan doen. De auto heeft hij gekregen van zijn ouders en is dus gratis, maar het ding slorpt liters benzine, waardoor hij hem enkel in zeer belangrijke situaties gebruikt. Een reserveband kost echt teveel geld… hij wil dan ook niet meer investeren in deze auto, gaat liever met de fiets of de trein. - Daniël is reeds een jaar alleen en voelt zich erg eenzaam. Via sms en chat is heeft hij een meisje gevonden dat hij nu voor het eerst zal ontmoeten. Ze gaat mee op de boot omdat ze dat zo geregeld hebben. - Daniël krijgt het op zijn zenuwen van Alex die altijd te laat komt en nu weer te laat is. Vorig jaar misten ze daardoor hun vliegtuig en viel hun reis in het water. Alex blijkt maar niet te begrijpen hoe belangrijk het is om op tijd te zijn. Dat Alex vandaag weer tien minuten te laat was, maakt Daniël bijzonder zenuwachtig. Alex pakt altijd alles zo licht op. En iedereen moet maar naar zijn pijpen dansen (bijvoorbeeld hem thuis ophalen…) - Daniël heeft gezocht naar een manier om Alex op tijd te laten zijn. Hij heeft hem voorgesteld om de avond daarvoor bij hem te komen logeren. Maar Alex wilde niet omdat hij nog graag wilde uitgaan met zijn vriendin. Laat de groepen met elkaar de discussie aangaan die de communicatiestoornissen weergeeft. Trek de discussie op gang door gerichte vragen te stellen: Wat vind je van het gedrag van Alex? Wat vind je van het gedrag van Daniël? Vind je Alex/Daniël onredelijk? Wat zou er aan de grondslag liggen van die redelijkheid? Klopt dat met wat de andere groep weet over dit personage? Hoe zou het conflict opgelost kunnen worden?

WWW.JEUGDENVREDE.BE

15


BIJLAGEN Landeninformatie

Hoofdstad: Kiev Staatsvorm: republiek President: Viktor Yushchenko Onafhankelijk: 24 augustus 1991 Oppervlakte: 603 700km2 Bevolking: 47,73 miljoen Bevolkingsdichtheid: 80/km2 Talen: Oekraïens, Russisch Munt: hryvnia Klimaat: gematigd continentaal klimaat, aan de zuidelijke kust van de Krim een mediterraan klimaat, veel meer neerslag in het noorden en het westen, in de winter fris aan de Zwarte Zeekust en koud in het binnenland, warme zomers Geboortecijfer: 10,21 per 1000 inwoners Sterftecijfer: 16,41 per 1000 inwoners Gemiddelde leeftijdsverwachting: mannen: 61 jaar, vrouwen: 72 jaar Bevolkingssamenstelling: 80% Oekraïners, 17% Russen, Wit-Russen, Moldaviërs, Bulgaren, ... Religie: voornamelijk orthodox, daarnaast katholiek, protestants en jodendom Landschapsstructuur: grotendeels vruchtbare vlaktes en plateaus, in het westen de Karpaten en ook het schiereiland Krim in het uiterste zuiden is bergachtig Grenzen: Hongarije, Moldavië, Polen, Slowakije, Wit-Rusland, Rusland en Roemenië

WWW.JEUGDENVREDE.BE

16


Hoofdstad: Minsk Staatsvorm: republiek

Hoofdstad: Minsk Staatsvorm: republiek President: Aleksandr Lukashenko Onafhankelijk: 25 augustus 1991 Oppervlakte: 207 600 km2 Bevolking: 10,32 miljoen Bevolkingsdichtheid: 50/km2 Talen: Wit-Russisch, Russisch Munt: rouble Klimaat: (semi-)continentaal klimaat: koude winters (-7°C), vochtige, koele zomers (19°C), 4 maanden sneeuw per jaar (december-april) Geboortecijfer: 10,18 per 1000 inwoners Sterftecijfer: 13,87 per 1000 inwoners Gemiddelde leeftijdsverwachting: mannen: 62 jaar, vrouwen: 74 jaar Bevolkingssamenstelling: 81,2% Wit-Russen, 11,4% Russen, Polen, Oekraïners, ... Religie: overwegend orthodox Landschapsstructuur: Wit-Rusland is over het algemeen een vlak land (laagste punt: 90 meter, hoogste punt: 346 meter), geen kustlijn, veel moerasland, 1/3 van het beschikbare land wordt besteed aan landbouw Grenzen: Polen, Letland, Litouwen, Oekraïne, Rusland

WWW.JEUGDENVREDE.BE

17


Uitleg over Okin In 1993 is Okin vzw opgericht om kinderen uit Wit-Rusland een gezondheidsvakantie in België aan te bieden. Een groot deel van Wit-Rusland is radioactief besmet door de kernramp in Chernobyl. Daarom nodigen we alleen die kinderen uit die in het besmet gebied wonen. Okin vzw zoekt in de eerste plaats gastgezinnen want deze vormen de basis van onze vereniging. Ze vangen de kinderen op voor een of twee maanden, ze zorgen voor kost en inwoon en een zorgeloze gezondheidsvakantie. Om problemen (zoals heimwee en geldingsdrang) te vermijden worden enkel kinderen tussen 8 en 21 jaar uitgenodigd. Er komen telkens verantwoordelijke volwassenen mee, waaronder een geneesheer en leerkrachten. Onze gastgezinnen hebben een kleine keuzemogelijkheid. Zo kan er gevraagd worden naar een jongen of een meisje, een bepaalde leeftijd, sportief, muzikaal… Ook kunnen ze het tweede en volgende jaren hetzelfde kind uitnodigen, en, als de mogelijkheid zich voordoet, later nog een broertje of zusje. Hulpgoederentransport: jaarlijks organiseren we een transport met hulpgoederen naar het getroffen gebied waar de kinderen vandaan komen. Okin vzw heeft een jaarlijks budget van € 25.000. Dit wordt bij mekaar gebracht door onbezoldigd vrijwilligerswerk tijdens allerlei activiteiten en door subsidie van de Vlaamse Gemeenschap. Gastgezin worden bij Okin vzw is gratis: geen lidgeld, geen steunkaarten, niets. Alle onkosten: vervoer, visa, verzekering, enz. worden door de vzw betaald. Wat wij vragen aan de gastgezinnen is: zorg dat de kinderen het hier fijn hebben. Wij hopen met het project No Fear! heel wat families aan te sporen om gastgezin te worden voor een Wit-Russisch kind. Want hoe meer gastgezinnen, hoe meer Wit-Russische kinderen kunnen genieten van een vakantie en hoe gezonder ze worden! Voor inlichtingen over Okin kan je terecht bij: tel. 016/69 80 83, [email protected] of www.okin.be

WWW.JEUGDENVREDE.BE

18


Dagboek deelneemster Marieke Roels Zaterdag 26 maart 2005

Zondag 27 maart 2005

De wekker die, bij het openen van kleine oogjes, 2u45 aanduidt, een laatste keer kijken of de reispas wel op de juiste plaats zit, nog enkele fotorolletjes meeritsen, de trekrugzak zien staan die klaarstaat om nog nooit zo ver weg geweest te zijn: ik vertrek. Met 8 meisjes, 2 begeleiders, een tolk en een BV. Wat zal dat geven? Welke mensen zal ik ontmoeten? Wat voor land is Oekraïne? Hoe ziet Wit-Rusland eruit? Zal er sneeuw liggen? Ik ben redelijk nerveus. Het is de reis waar ik al een tijd naar uitkijk, waar ik verwachtingen voor had, maar ook niet te veel. We nemen het vliegtuig en na een korte tussenstop in Frankfurt, komen we aan in Kiev. Een man aan de douane schenkt me meteen de koosnaam die ik de komende dagen, vooral uit de mond van Wendelien, nog vaak zal horen: Marioeshka. Buiten staat een oud, bruin busje ons op te wachten, samen met twee mannen: Nikolaj en Valérie. De bus gidst ons door Kiev, maar doordat mijn ogen blijven toevallen, doe ik niet echt mee aan sightseeing. Als we de stad uitzijn, valt mijn oog direct op de huisjes en dorpjes. Een dorp lijkt daar een opeenhoping van huizen, zonder duidelijke straten, winkels,… En er ligt wel degelijk overal sneeuw. In de paasvakantie. Een vreemdsoortige spanning maakt zich van mij meester wanneer we onze “kampplaats” binnengaan en ik de 8 meisjes en Irina zie staan. Dit zijn dus de mensen waar we de komende dagen bij zullen moeten leven. Als ‘welkoms-geschenk’ krijgen we brood dat we in zout moeten doppen. Echt smakelijk vind ik het niet. Dankzij Jo zijn grapjes verloopt de kennismaking niet al te gênant. We komen kleine weetjes over elkaar te weten en leren namen. Ik heb de meeste moeite met de naam ‘Svjèta’. De namen op zich zijn wel grappig: “Sacha, Anja, Irina, Marina, Sacha, Svjèta, Natasja, Alina en Tobi (“My name is Nastia, but you can call me Tobi”)”. De eerste gesprekjes maken meteen duidelijk dat dit land in ontwikkeling is. Iedereen is erg blij dat Jusjenko verkozen werd. Tobi vertelt dat het haar droom is om journaliste te worden en om ooit autostop te doen naar één of ander gothicfestival in Duitsland. Hun land is slechts 15 jaar onafhankelijk, daar schrik ik van.

Het is Pasen vandaag, maar behalve de enkele eitjes bij het eten, merk ik er niet zo veel van. Wel merk ik steeds meer verschillen. Zo lag deze morgen bijvoorbeeld een liedje op waarbij de groep zingt: “Tak Jusjenko!”: “Leve Jusjenko!” Als ik Irina zeg dat ik het wel raar vind dat er muziek wordt gemaakt ter ere van een president, antwoordt ze: ”For you it might be strange, but you don’t know how we feel at this moment”. Politiek leeft hier. Ze zeggen allemaal dat er geen sporen meer te vinden zijn van het communisme en dat enkel de ouderen en meest oostelijke Oekraïners menen dat het vroeger beter was. Hier kan men niet kiezen welke richting men doet op school. Er bestaat niet zoiets als ASO of TSO. Dommer of slimmer, iedereen zit bijeen. Veel meisjes willen later naar de universiteit gaan. Alina heeft zelfs al haar hobby’s opgegeven om na school nog extra cursussen te volgen. Ze wil een beurs krijgen. Ik kan mij niet voorstellen dat iemand in België enkel bezig zou zijn met leren. De toekomst hier is heel belangrijk. Ze willen het later goed hebben en veel verdienen. Op school worden ze geleerd patriottistisch te zijn. Vroeger werd Oekraïne onderdrukt door de Russen, maar nu komt steeds meer de fierheid over hun land naar boven. Steeds meer mensen spreken Oekraïens of lezen boeken van Oekraïense schrijvers (Sjevtsjenko),… Ik praat lang met Tobi. Ik vind haar intelligent. Ze denkt veel na over dingen en heeft een duidelijke visie. Ze vertelt dat tijdens de “Oranje Revolutie” mensen van overal uit Oekraïne naar de Main Square kwamen om te betogen. Die mensen sliepen dan in tenten en werden gevoed en gekleed door inwoners uit Kiev. In plaats van geweld te gebruiken, gaven ze bloemen aan de controlerende politie. Ze is echt trots op hun revolutie. Ik krijg het gevoel dat die echt belangrijk is geweest. Er is hoop op verandering, op verbetering. En al die hoop bundelt zich in één persoon: de president. We spelen vandaag wat spelen die mij doen denken aan de spelen van het selectieweekend (vooral het inleefspel in de bunker). ’s Avonds zit ik in de reflectiegroep met enkel Vlaamse meisjes. Er wordt gezegd dat dit niet precies is wat we van Oekraïne hadden verwacht, dat dit “kamp” meer een aanloop is naar meer. Deborah en Wim zijn gearriveerd. Ze hadden hun vlucht vanuit Warschau gemist. Als Deborah zich voorstelt aan de hand van een filmpje van een optreden, zijn de Oekraïense meisjes redelijk geschokt. Toen we eerder op de dag voor een spel een ballon moesten

WWW.JEUGDENVREDE.BE

19


thee met citroen en koekjes. Ook geven ze ons elk een uit brooddeeg gemaakt figuurtje, gemaakt door de gehandicapten. In Kiev staan geen huizen, wel veel appartementsblokken. Het heeft wel veel prachtige gebouwen, zoals de opera of de Sofiakathedraal of hun ‘main square’. In de namiddag gaan we shoppen. De cd’s zijn er goedkoop. In de cd-winkel raak ik aan de praat met een jongen, Alex. Eerst praten we wat over muziek (hij heeft een supergoede muzieksmaak, hij kent ook Werchter en zit zelf in een groepje), later over het feit dat hij jurist wil worden. Hij is niet van plan weg te trekken, maar wil, door advocaat te worden, de corruptie weghelpen. Ook hij begint over de revolutie. Hij is echt tevreden over de situatie en ziet de toekomst heel rooskleurig. Hij denkt dat het vanaf nu enkel beter zal gaan. Terwijl het grootste deel van de groep aan het shoppen was, waren Renate, Irina, Marina, Deborah, Wim en Joke naar Chernobyl en het dichtbijgelegen dorpje Prypjat gaan kijken. Als we hen ’s avonds terugzien in een Oekraïens restaurant, blijken ze hard onder de indruk. Na het eten ga ik mee met Sacha naar haar huis. Onderweg praten we over superveel dingen. Over hoe haar vader is, hoe de situatie van de vrouwen is in Oekraïne, over abortus, over haar school,… Ze heeft een klein maar leuk appartementje en ik mag in haar bed slapen, terwijl zij in de zetel zal liggen. Ik word –nog maar eens- volgepropt met eten, maar dit keer lekker. We kijken wat foto’s en ik voel me echt op mijn gemak.

zoeken, die een condoom bleek te zijn, vonden ze dat “dirty”. Ze krijgen hier geen seksuele voorlichting op school. De interculturele avond vind ik geslaagd. Elk land had zijn eigen hoekje gemaakt met wat versiering en lekkernijen uit zijn land. De Oekraïners hadden een quiz gemaakt. Als je een goed antwoord gaf, kreeg je een augurk. Ons eten viel wel in de smaak. Zelfs de –al dan niet gestoofde- witloof. Ik drink voor het eerst wodka en krijg er tranen van in de ogen. Maandag 28 maart 2005 We deden een stellingenspel, o.a. over racisme. Vooral de Belgen waren aan het woord. Om eens iets anders te doen dan de hele tijd binnen te zitten, maken we in de namiddag een wandeling naar een meer. Het doet echt goed om buiten te zijn en vrij met iedereen te kunnen praten. Ik voel me steeds beter bij de mensen. Omdat we in de ochtend Oekraïense spelletjes speelden (die precies allemaal iets te maken hebben met trouwfeesten), spelen we nu Vlaamse spelletjes. We zagen ook een verlaten vakantiedorp waar mensen naar toegaan tijdens de zomer. Marina vertelt dat ze ook zo een huisje heeft. Haar grootvader had dat nog gekregen van de staat ten tijde van de Sovjetunie, net als veel andere oud-strijders. ’s Avonds moet beslist worden wie bij wie zal slapen, dus maakt elk van ons een advertentie. De Oekraïense meisjes moeten uitleggen hoe ze leven, of ze broers, zussen, honden, katten hebben en wij moeten onze verwachtingen van een familie opschrijven. Ik was niet echt van plan om iemand echt te “vragen” of ik bij haar mocht blijven slapen, maar toen Renate zei dat het hen om het even was en zij liever hadden dat wij het hen vroegen, heb ik Sacha gevraagd of ze het goed vond dat ik bij haar ging logeren. Ik zie het helemaal zitten, volgens mij zal het echt leuk worden! O.l.v. Deborah deden we ’s avonds nog wat ontspanningsoefeningen en zongen we liedjes.

Woensdag 30 maart 2005 Ik voel me gelukkig. Vooral met mijn gastgezin. Soms kan ik het echt niet geloven dat ik werkelijk hier ben, in Oekraïne. Het klonk me zo ver en koud en afstandelijk. Maar het is een land dat leeft. Deze ochtend trokken we naar het Chernobylmuseum. In de hal zag je overal bordjes hangen met langs de ene kant de naam van het dorp en langs de andere kant dezelfde naam, maar doorstreept met een rode lijn. Dat bleken de dorpen te zijn die na de kernramp ontruimd en geëvacueerd moesten worden. Een gids leidde ons van schilderij tot foto tot videofragment. Ze vertelde dat de kernramp nog 500 keer erger was dan die in Hiroshima. Er zijn zeer veel mensen die ongezond zijn geworden door de ramp; dat geeft ze grif toe. In de namiddag speelden we een stadsspel om Kiev te ontdekken. Tobi, Aline, Liselotte en ik

Dinsdag 29 maart 2005 Deze ochtend ruilden we de kampplaats, verborgen in de bossen, voor de hoofdstad Kiev. We bezochten er een centrum voor personen met een lichtmentale handicap, waar de mama van Tobi werkt. Ik heb de indruk dat een dergelijk centrum een uitzondering is. We krijgen een rondleiding doorheen heel het gebouw. Ik vind het er echt verzorgd en goed uitgerust –er is zelfs een ballenbad! Bij het vertrek krijgen we –zoals gewoonlijk-

WWW.JEUGDENVREDE.BE

20


Het weeshuis ligt er netter bij dan verwacht. Het stinkt er wel. We maken een praatje met jongens van onze leeftijd om dan naar de –vaak scheel kijkendekleuters te gaan. We proberen een workshop te houden door hen dieren te laten nadoen. Als we ballonnen geven, worden ze enthousiast. Ik vind het schrijnend om hen zo te zien. Wie weet wat zij al meegemaakt hebben en wat voor toekomst ze zullen hebben. Ik vraag me af of zij goed worden voorbereid op het moment dat ze op eigen benen zullen staan.

zaten in een groep. Alina en Tobi lieten zich van een andere kant zien. De dagen ervoor waren zij eerder gesloten, maar deze keer hadden ze duidelijk hun eigen wil. Toen we de –prachtige- Sofiakathedraal bezochten en tickets moesten kopen, sprak Tobi Engels. Als we vroegen waarom ze dat deed, antwoordde ze dat ze wil aanzien worden als toerist. “Want,” zei ze “die worden beter behandeld”. Ze sprak ook Engels als we iets aan de inwoners van Kiev moesten vragen. Ze zei dat de Oekraïners het bizar/belachelijk zouden vinden als een Oekraïense zoiets zou vragen, maar van een toerist wordt het getolereerd. Na het stadsspel horen we ook van een ander groepje dat de Oekraïense meisjes (Sache en Anja) zo gemotiveerd waren om te winnen, dat ze veel dominanter werden. Bij het samenkomen in de metro, begon Tobi te huilen. Ze zat met haar gedachten al bij het afscheid. Ze was echt dankbaar voor de ontmoeting met ons. Het is de laatste avond bij ons gastgezin. Dit vind ik jammer. Ik heb het gevoel dat ik hier, en vooral bij Sacha thuis, heel lang zou kunnen blijven. België en zijn mensen zijn ver weg uit mijn gedachten. Ik ben echt honderd procent híer nu. Ik ben echt blij dat ik hier gekomen ben en kan zien wat hier allemaal gebeurt. De mensen, de geschiedenis, de ontmoetingen zijn allemaal zo interessant. En het gastgezin waar ik bij verblijf is super. Sacha’s mama is ook echt lief: de hele tijd vraagt ze of ik iets nodig heb, als ik wil douchen, zwarte of groene (zeljony) thee wil… Ik vind het te vroeg om al naar Wit-Rusland te vertrekken.

Als we aan de grens van Wit-Rusland staan, krijg ik vrijwel onmiddellijk een bevreemdend gevoel. Als ik aan de douanepost mijn reispas moet afgeven zie ik een poster hangen van Lukachenko, de dictator van Wit-Rusland. Als ik een opmerking geef over hem, komt Valérie zeggen dat ik dat niet mag doen. We dopen hem dan maar “Meneer L.” of “Melleke”. Ook als we te luid lachen, zie ik Valérie met schrikogen rondkijken. We blijven 2 uur stilstaan vooraleer we de grens mogen verlaten. Ik vind dit behoorlijk lang, maar later hoor ik van Dima dat hij al eens 11 uur (!!) heeft moeten staan wachten. Elf uur om een land te verlaten. Ik kan er echt niet bij. De straten van Gomel, de stad waar we zullen verblijven, zijn niet met reclameborden versierd. Ik kan niet direct beschrijven wat precies verschillend is van Oekraïne, maar ik vind het er angstiger. De gezellige drukte van in Kiev vind je hier niet. Ons hotel lijkt, aan de balie en het restaurant te zien, op het eerste zicht chique. Tot we in de kamer komen en merken dat het bad geel is, de tegels en het toilet vuil, de lakens besmeurd met oranje (bloed?)vlekken,… Ik ben erg moe en val bij het eten al bijna in slaap. We zijn in Wit-Rusland. Oekraïne lijkt nu al zo ver.

Donderdag 31 maart 2005 Deze ochtend nemen we de taxi naar Alternative V. Als ik zeg dat we evengoed het openbaar vervoer kunnen nemen om de kosten te drukken, zegt Sacha dat een taxi ongeveer even veel geld is. Maar als ik haar zie betalen, merk ik dat het bijna twintig keer zo duur is. En ze is ook te trots om mij te laten betalen. Aan Alternative V nemen we een voorlopig afscheid. Ik vind het raar om al die mensen bij elkaar te zien en te beseffen dat ik in korte tijd echt iemand redelijk goed heb leren kennen. Maar het busje en de Lada van Valérie rijden ons onherroepelijk langs verlaten banen richting Wit-Rusland. Onderweg bezoeken we een weeshuis. Voor het eerst is er de camera. Ik vind het een beetje irritant. Ik vergelijk hem met een constante gluurder. Liselotte is wel een schattige stoere geluidsvrouw.

WWW.JEUGDENVREDE.BE

Vrijdag 1 april 2005 Als we in de inkomsthal verzamelen en ik eventjes alleen naar buiten ga om mijn zak te legen, komt een jongen –Sacha- naar mij toegesneld. Eerst vraagt hij mijn naam, later geld. Ik vind het echt bizar dat het zo hard opvalt dat ik uit het buitenland kom, en dat dat zo snel gelinkt wordt aan geld. Het geeft mij een vervelend gevoel. Wanneer onze rugzakken in een kluis van het station zijn opgeborgen rijden we met onze nieuwe aanwinsten Alexej (die vloeiend Engels

21


was gebleven, begon voor de camera een kip na te doen! Dat was echt lachwekkend.

spreekt) en Gjenka (de nieuwe geluidsman) in een geel busje naar een schooltje. Psychologe, masseur, turnpakjes, 3 maaltijden per dag,… de kinderen hebben echt een goede school denk ik. Ze zien er ook superordelijk en lief uit. Bij onze workshop werkten ze heel goed mee. Ondanks het feit dat we voor het schooltje geen geld inzamelen, hadden ze toch een maaltijd voorbereid. Een overvolle tafel stond klaar voor ons, als verrassing. Het is het lekkerste eten dat ik tot nu toe al at. Met een volle maag rijden we vervolgens naar een dokter van een ‘Emergency Station”. Hij vertelt dat na de ramp van Chernobyl, er niet specifiek méér opnames waren. Hij zag er, vooral in het begin, redelijk gestresst uit. Toen we begonnen over een dokter die was gevangen gezet omdat hij negatieve rapporten over de gevolgen van Chernobyl had gepubliceerd, schrok hij. Ik weet niet of hij verboden was om te veel informatie te geven of niet. Ik vermoed wel dat er veel meer achter zit dan dat hij liet merken. ’s Avonds bezochten we nog een opvangtehuis voor geplaatste kinderen. Daarna gingen we naar ons gastgezin. Femke en ik gingen mee met Dima (“ik gan die maskes ier meepakke”), een Wit-Rus die via OKIN vzw 10 jaar lang elke zomer een maand in België had vertoefd. Hij ging daar om de radioactiviteit ten gevolge van Chernobyl te doen verminderen. Maar nu is hij 20; hij zal dus niet meer teruggaan. Hij vertelde dat hij heel graag in België aan de hogeschool had willen studeren. Hij had alle papieren in orde, maar de staat liet hem niet gaan. Ze –Lukachenko duswillen de jeugd in eigen land laten. In zijn kamer hing nog een medaille die zijn vader had gekregen ten tijde van de Sovjetunie. De medaille werd uitgereikt aan de hardste mijnwerker. Het communisme is daar lang nog niet weg. Alles is staatsgecontroleerd, dokters verdienen niet meer dan arbeiders,… Dima vertelde wel veel tegen Femke en mij over de situatie in zijn land, maar vanaf de camera er was, klapte hij toe en wilde hij niets zeggen. Hij geloofde dat de staat iedereen afluisterde en dat, wanneer je slecht praat over de presidentsdictator, je opgepakt zou worden. Ik kan mij onmogelijk voorstellen dat ik niet zou mogen zeggen wat ik wil, dat ik niet zou kunnen gaan wonen waar ik wil of dat ik via de media enkel indoctrinatiepraat van de president zou horen. Gjenka had een beetje gedronken en was echt grappig. Hij schreeuwde in de micro “nooooo alcohol! Noooo cigarettes!”. En de mama, die de hele avond op de achtergrond

WWW.JEUGDENVREDE.BE

Zaterdag 2 april 2005 Wit-Rusland, Belarus. Een compleet ander land. Toen ik er aankwam vond ik het op het eerste zicht killer en rotter. Het is niet Westers, je vindt hier geen reclameborden of winkelketens maar toch integreert dit land mij meer dan Oekraïne. In Oekraïne is alles precies opener, hier is alles nog stiekem, verborgen. Alcoholisme is hier heel reëel. Wodka is hier erg goedkoop: als mensen onder invloed zijn, zijn ze ook makkelijker onder de knoet te houden… De staat investeert ook enkel in Minsk, de hoofdstad. Want, redeneren ze, als daar geen opstand komt, zal het platteland nooit volgen. De mensen worden dom gehouden. Op de televisie wordt enkel gezegd dat Wit-Rusland goed bezig is en dat, áls er dan iets fout gaat, het de schuld van Europa, Amerika of de oppositie is. Vandaag bezochten we de universiteit. We maakten er eerst een –volgens mij redelijk geforceerd- praatje met de zwijgzame studenten. Ze praten precies niet graag over Chernobyl of over politiek. Daarna gaan we wandelen. Gomel heeft een mooi park. De namiddag vind ik heel interessant. We hadden er afgesproken met jongens en een meisje van “Liberal Generation”, een organisatie die staat voor vrijheid van persoon, meningsuiting, economie,… Ze vertellen dat, terwijl ze op ons stonden te wachten, ze gefotografeerd waren geweest. Daar schrik ik echt van. Als je er wat alternatief uitziet kan de staat direct je foto bijhouden ter controle? Maar ze zijn niet bang. Ik vind het respectvol dat zij hoop hebben en zich engageren. Ik vind het dapper dat ze voor de camera openlijk al onze vragen beantwoorden. Ik hoorde ook van Alexej dat Lukachenko maar een gewone plattelandsjongen die zijn diploma’s had gekocht. Het is iemand die niets afweet van economie of cultuur. Hij is echt kwaad dat zo’n ‘asshole’ het land moet leiden. Toch, wanneer ik naar het station stap en met twee jongens praat, hoor ik dat ze graag in Gomel wonen. Dima met de legerbroek en baard, zou nergens anders willen wonen. Aan het station staat Christina An en mij op te wachten om mee te gaan naar haar huis. Haar vader was ons met zijn mooie auto komen halen. Ze hadden taart gekocht voor ons. Als we toekomen, blijkt dat ze heel mooi wonen. Ze wonen in een redelijk groot appartement. Ze hadden superlekker gekookt voor ons. We krijgen Oekraïense wijn bij het eten en achteraf

22


een whisky-cola. Dan maken we ons klaar om naar de disco ‘The Black Fox’ te gaan. An en Anja (de zus van Christina) maken mij op. De disco is uiterst grappig. Er is een danszaal waar op een bepaald moment 2 mannen in marsipulamipakjes elkaar op de muziek van JLo de kleren van het lijf rukken.

keer. Ik ben doodop aan het einde van de dag, en als Deborah en Wim hun relaas doen over Chernobyl vallen mijn ogen toe. De paus is dood.

Zondag 3 april 2005

We mogen uitslapen, wat een heerlijkheid. Ik ontbijt niet en blijf nog wat langer soezen in de glinsterbehangpapierkamer. Het einde nadert en dat merk ik goed aan mezelf. Ik begin langzamerhand mijn gewoonlijke afscheidsgedachten te hebben. Dit is de laatste keer dat ik de lift neem, laatste keer dat ik hier kan uitslapen, laatste keer koffers pakken,… Ik verbaas me erover hoe snel een land je kan inpalmen. Slechts 4 dagen en ik ben al half vergeten hoe het in Oekraïne was. Ik kijk er wel naar uit om Sacha terug te zien. Als we nog “vlug” even om cd’s gaan, is de situatie wel even stresserend. We blijven te lang ronddraaien bij de –spotgoedkope- cd’s waardoor we zelfs moeten lopen om op tijd in het hotel te zijn en onze trein te kunnen halen. De slaaptrein met aparte vertrekken is mooi en authentiek. Maar ook heel warm. Er is slechts één raampje dat opengaat. Iedereen is een beetje moe en loopt wat simpel. Ik vind het grappig om te zien. Vooral Jo is niet meer helemaal normaal en begint verhaaltjes te vertellen over pornofotosessies bij mensen van 13. We horen dat er voor deze avond geen feestje is gepland en dat is wel erg jammer. Op het station staan alle meisjes ons op te wachten. Dat maakt mij echt superblij. Sacha heeft haar twee vriendinnen, Ayla en Christina meegebracht en we nemen samen een taxi. Vanaf het eerste moment zijn ze zeer open tegen mij. In de taxi moeten we heel de tijd giechelen. De Belgische chocolade valt in de smaak. Christina fluistert me stiekem toe, terwijl Sacha met de taxichauffeur aan het onderhandelen is over de prijs, dat Sacha haar had gezegd dat ze zal moeten huilen wanneer ik wegga. Ik word er stil van. Al die lieve mensen die mij met open armen ontvangen hebben. Ook ’s avonds is het komende afscheid merkbaar. Morgen keer ik terug naar een land dat ik de hele reis uit mijn hoofd heb verbannen. Al die indrukken die elkaar razendsnel opvolgden zijn nog ongeplaatst.

Maandag 4 april 2005

Ook de volgende dag bewijst het gastgezin nogmaals zijn gastvrijheid. Eén avond zijn we daar geweest en we krijgen een fles drank en pralines mee. Het gezin waar we zijn bij terechtgekomen lijkt mij echt een modelgezin: allemaal mooie, geleerde mensen die lief zijn voor elkaar. In de taxi naar het station zegt Christina dat ze ons echt “exceptionnelle” vindt. Ze had nog nooit zulke mensen ontmoet. Ze vond ons zo energiek. De liefheid van die mensen maakt me helemaal blij. We gaan naar het ziekenhuis van Gomel. De dokter maakt een eerlijke indruk. De overheid geeft wel geld voor eten en medicijnen, maar niet voor apparatuur. De mensen worden ook te weinig geïnformeerd over hun gezondheid of over welke maatregelen ze kunnen nemen om gezonder te leven. Bij onze rondgang in het ziekenhuis geven we de kinderen armbandjes, snoepjes en kleine cadeautjes. We zien ook een prematuur in een couveuse. Ik schrik. Ik heb nog nooit zo een broze en kleine baby gezien. Een nieuwe couveuse kost € 8000, zegt de dokter. ’s Middags mogen we 1 minuut naar huis bellen. Dat doet raar, want de hele tijd heb ik thuis uit mijn gedachten verbannen. Het is 22 graden ik België, hier ligt nog sneeuw. We rijden met het busje tot aan een grens waar we niet verder mogen wegens radioactiviteit. Een beetje verder ligt nog een oude kolchoze. Ik ben onder de indruk van de verlatenheid. Door de verroeste spijlen van een opslagplaats zie ik een tractor. Ooit waren hier mensen aan het werk. Hun jassen hangen nog op een raam. De vogels kwetteren te hard. Uitgestrekte landerijen, reusachtige maalmachines. Hoe moet het geweest zijn om alles te delen, te werken voor een groep? Het is onze laatste avond in Wit-Rusland, nu al. De tijd is hier gevlogen, dit land heeft zoveel verborgen kantjes. Ik houd ervan om mensen te horen vertellen. Deze nacht logeren we weer in het hotel naast het station. Het valt me op dat ik de vuilere kamers niet meer opmerk en dat ik het bad al veel minder vies vind dan de eerste

WWW.JEUGDENVREDE.BE

Dinsdag 5 april 2005 De volgende ochtend is er wel een feestje. Tobi heeft voor iedereen een armbandje gemaakt. Ze is echt attent. Mijn bandje had ze

23


speciaal groen gemaakt omdat ik de eerste dag had gezegd dat dat mijn lievelingskleur is. Ik beloof haar dat ik haar zal schrijven en zij zegt dat ze er op zal wachten. Het afscheid met Sacha is vervelend. Maar ik heb het gevoel dat het niet de laatste keer zal zijn dat ik haar zal zien. Ze zou heel graag naar België komen. En

ik zou haar heel graag mijn land tonen zodat ze kan vergelijken. Het is gedaan. Ik neem de bus, het vliegtuig en aan de luchthaven staan mijn mama en broer er. Is dit thuiskomen? De tien dagen zijn gevlogen.

Notities van het bezoek aan Tsjernobyl door deelneemster Joke Kempeneers Dinsdag: IK zat voor de 3e dag in Oekraïne. Het was een speciale dag voor me. Net 18 geworden en de unieke kans gekregen om de Tsjernobyl – regio in de verboden zone te gaan bezoeken. Deze dag zouden ik en de 5 anderen getransformeerd worden tot KERNRAMPtoeristen. Op de weg naar het eerste checkpoint was ik volop bezig met het lezen van artikels over Tsjernobyl die begeleidster Renate bij had. Het ging over iemand die reeds een bezoek had gebracht aan de sarcofaag en het mysterieuze land er rond. 1e checkpoint: paspoortcontrole, naar toilet gemoeten, vieze franse wc’s die vol modder (hoop ik) lagen, rijden vervolgens naar een centrum waar we onze gids oppikken in een centrum. Gids: Rima - Werkt 2 weken als gids en dan lost Joeri haar af voor de komende 2 weken en dan komt zij weer terug - Ze doet geen ander werk, ze verdient wel niet veel zegt ze, maar aan haar kledij te zien denk ik dat ze toch genoeg verdient (ze draagt nl. merkkledij) - We worden naar een vergaderzaal gebracht en krijgen van Rima uitleg over wat de dag juist inhoudt. En we worden erop gewezen dat we voor een arrangement hebben gekozen zonder eten, eigelijk om te benadrukken van, als jullie willen kan dat nog veranderen = meer inkomsten voor ons. - Direct viel me op dat Rima van deze dag een leuke herinnering wou maken, van deze gruwelplek. Ze probeerde ons haast onmiddellijk dat boek te verkopen met foto’s in. Maar dat zouden we na het bezoek regelen. Na 2e checkpoint: Ik voelde het, ik was er klaar voor, het ging nu echt worden. Het begin van een tegenstrijdige dag waarin de zon scheen op een gebied dat eigenlijk maar een donkere zwarte vlek is in de geschiedenis die zou moeten kunnen worden gewist. De ramp zelf, en alle gevolgen ervan. Was het maar zo simpel. - Als je foto’s van het ‘landschap’ ziet, zo lag het er daar ook bij, met het verschil dat naarmate je dichter bij Tsjernobyl kwam dat je meer en meer naaldbomen zag. - En dan plots kapotte bomen, door het vrij spel van de dieren. Bevers hebben de bomen kapot gebeten. - We stoppen hier bij die bomen en bekijken ook een struik waarbij 7 à 8 mutaties konden worden vastgesteld. Hier hebben we het eerste uitzicht op de centrale (beetje beangstigend naarmate we dichter komen. Ben wel gedeeltelijk trots ook, want ik heb de centrale als eerste opgemerkt. Maar wat is trots als je op zo’n site vertoeft). - We rijden verder en stoppen aan het teken van de Tsjernobyl Nuclear Powerplant. Het logo is een brandende toorts. Rima vertelt dat sommigen zelfs beweren dat de ramp aangekondigd was. Er is een of ander verhaal in de bijbel dat voorspelt dat er een grote ramp zou gebeuren en er komt een toorts in voor, maar ik kan het exacte verhaal me niet meer herinneren.

WWW.JEUGDENVREDE.BE

24


The Tsjernobyl Nuclear Powerplant We staan nu aan de centrale zelf. Het grote monster ligt net voor me. Ik zie mensen werken aan de centrale en vraag Rima waarom: ‘Versteviging, want het dak en de muren hebben te kampen met speling, en kunnen het eigenlijk elke moment wel eens begeven.’ Ook vertelt ze dat er nog steeds mensen IN die sarcofaag gaan, op onderzoek enz. Die moeten hun levensvonnis toch tekenen op het moment dat ze 1 voet binnenzetten in die reactor?? Die mensen worden nu helden voor me. Echte helden want wie haalt het nu in godsnaam in z’n hoofd om aan zo’n reactor te gaan werken met een uitermate grote kans op kanker/ziekte/… We gaan in een gebouw binnen en krijgen een video te zien van wat er juist gebeurd is en wat er de weken/maanden/jaren erna gebeurde. 1e dagen na de ramp: geen officiële toegeving van een kernramp. Tot in Scandinavië de werknemers met een te hoge straling naar hun werk kwamen. Door de radioactiviteit kon niet alle puin worden weggehaald van die smeulende ruïne dus heeft men de sarcofaag daar gewoon rond gebouwd. Met als gevolg nu dat, dat puin verzakt/instort voor een deel/…en dat dus de muren en het plafond extra versteviging nodig hebben of een nieuwe koepel. De sarcofaag is raprap gebouwd waardoor die onstabiel is. Er is een kerkhof gemaakt voor trucks/auto’s/politiewagens/…..Omdat ze als radioactief materiaal niet meer mogen worden gebruikt. Machines rond de reactor staan er nog steeds, vaak hoogtewerkers met nog cabines aan. Je kan nog in 25% van de kamers binnen in Reactor 4 zelf. Vandaag: t° 29°C maar bij de ramp t° + 2000°C Het dak: Lagen op elkaar niet meer veilig vandaag moet gestabiliseerd worden WANT -staven beginnen door te buigen. -muren beginnen te verschuiven en barsten en gaten komen erin. -stabilisering is nodig om de veiligheid te garanderen en een 2e Tsjernobyl te voorkomen. - De nieuwe sarcofaag zal op sporen over de oude worden geschoven Waarom? Om de minimale radioactiviteit bij het personeel te garanderen. - De bestaande shelter heeft dus openingen (in het dak) maw er komen producten binnen zoals water en dat heeft invloed op de structuur van de shelter enz. - De nieuwe shelter zou helemaal afgesloten zijn. - Er is een fonds opgericht waar verschillende landen geld aan geven om het toekomstige milieu te verzekeren en om de nieuwe structuren op til te zetten. - De plannen zijn klaar voor deze nieuwe shelter, alleen is er niet genoeg geld. - Wanneer die nieuwe shelter er dan wordt gezet, is nog een groot raadsel voor iedereen. Waarom weet ik weer niet, maar na de film mogen we foto’s nemen, en hiervoor moeten we naar buiten en mogen we maar vanaf 1 plaats foto’s nemen, security meassures……(snap dit niet, wat kan je nu voor bezwarende dingen fotograferen van op 150m afstand) We maken natuurlijk wel uitvoerig gebruik van dit moment om alles te fotograferen. Volgende stop: Pripiat - leeg(en ook leeggeroofd) - vol appartementsblokken - alles voorzien: zwembad, cultuurhuis, winkels, restaurant,…. - ‘niemandsland’ LETTERLIJK dood, akelig, ik voel me vreemd en heb al de hele dag het gevoel dat ik op een filmset rondloop. Want, hoe is het mogelijk dat hier 20 jaar geleden mensen een leven opbouwden en zicht niet verwachtten aan zo’n tragedie. - Bezochte zaken: centrum, cultuurhuis, kleuterschool, appartement, pretparkje Alles was zo raar, en liet zo’n grote indruk na omdat het zo’n dramatisch verhaal is. De stad was helemaal versierd en de 50000 inwoners waren zich klaar aan het maken voor 1 mei, de -

WWW.JEUGDENVREDE.BE

25


dag van het communisme, en van de arbeid en toen ook het orthodoxe paasfeest. Dit zijn beelden die ik mij lang zal blijven herinneren. Volledig overzicht op de Powerplant Niet verwacht dat het hele gebied zo groot is. Reactoren 1-6 Het is ongelooflijk raar dat wij hier de toerist komen uithangen. Alles is hetzelfde gebleven als 20 jaar geleden. Je reist terug in de tijd, of anders gezegd, de tijd is blijven stilstaan hier. Ik voel me al volledig ingewijd als kernramptoerist en probeer om niet te emotioneel te zijn maar het is moeilijk. Checkpoint De man aan de checkpoint controleerde de banden om te kijken of er een teveel aan radioactiviteit was, maar dat was niet zo. Of je het toestel dat gebruikt werd daarop mag vertrouwen weet ik niet. Het zag er in ieder geval OEROUD uit. Monument + school In de speeltuin van de vroegere school staat een bord dat zegt: radioactief And THAT’S IT!!! Een bordje dat een wereld van verschil maakt. Een doodgewoon bordje, als een verkeersbord, maar het verschil is wel dat daar alles voor dood werd verklaard. Ongelooflijk want radioactiviteit zie je niet, voel je niet, hoor je niet…… Vele huizen die vroeger hier rond stonden waren van hout en zijn met de grond gelijk gemaakt door ze plat te branden. Want ze zouden radioactief zijn, en alle radioactiviteit moest uit de lucht en de omgeving (en daarom was met zo slim om die huizen plat te branden, want die rook van de brand, vloog dan vooral niet in de lucht hoor LOGICA??) Nog een monument Er staat hier een tekst bij geschreven: ‘Voor zij die de wereld gered hebben.’ Inderdaad, het waren helden. Maar wie weet kenden ze de gevolgen niet van de radioactiviteit, anders was er misschien niet zo’n grootschalige reddingsoperatie geweest. Deze helden worden ook wel de liquidators genoemd. Nu we al ietsje verder terug op weg zijn naar Kiev lijkt alles weer wat zonniger. Ook al blijft de gedachte aan vandaag onvergetelijk. Het is raar, je ziet de centrale niet meer, je bent buiten zone 1 en het lijkt wel of je hebt gewoon een nachtmerrie gehad die over is.

WWW.JEUGDENVREDE.BE

26


STRALENDE GROETEN UIT TSJERNOBYL is een product van: Jeugd & Vrede vzw Kon. Astridlaan 160 2800 Mechelen tel. 015/43 56 96 – fax 015/43 56 97 www.jeugdenvrede.be - [email protected]

werd mogelijk gemaakt dankzij de steun van:

Het Fonds Celina Ramos beheerd door de Koning Boudewijnstichting

WWW.JEUGDENVREDE.BE

27

STRALENDE GROETEN UIT TSJERNOBYL

Recommend Documents