Lesmateriaal Música! 11 september 2015 Gorinchem
Inhoudsopgave Inleiding Informatie voor de docent Les 1 Kennismaking met het orkest en de instrumenten Les 2 Hola! Kennismaking met de muziek, De Man en enkele musici Les 3 Música! : De muziek verkennen aan de hand van vijf emoties Les 4 Nabespreking en tekenwedstrijd Bijlage 1 Op zoek naar Muziek Bijlage 2 Aan de slag bij het orkest
p. 3 p. 4 p. 7 p. 8 p.10 p. 12 p. 14 p. 18
2
Inleiding Op 11 september 2015 vindt een bijzonder concert plaats. De philharmonie zuidnederland voert de muzikale voorstelling Música! uit tijdens het Lingehavenconcert voor 2000 leerlingen van het primair onderwijs uit Gorinchem en omgeving. Dit project bundelt een uniek theatraal concert en een educatief traject waarin leerlingen kennis maken met het orkest en de gevoelswaarde van muziek. Spaanse passie De kern van het project wordt gevormd door een uitvoering van El Amor Brujo van de Spaanse componist Manuel de Falla ( 1876-1946) voor symfonieorkest en zang. Het hele traject van voorbereidende lessen, uitvoering en verwerkingsopdracht is erop gericht uw leerlingen deze bijzondere concertuitvoering optimaal te laten beleven. De ritmisch markante muziek van De Falla, met de Spaanse flamenco-achtergrond, het zien en horen van een voltallig symfonieorkest met professionele musici, de gidsrol van acteur Michiel Bijmans in de rol van De Man, en de cantaora (Spaanse zangeres) Erminia Férnandez Córdoba. Al deze aspecten zullen van Música! een indrukwekkende ervaring maken. Uitvoerenden orkest dirigent acteur zangeres regie
philharmonie zuidnederland Arjan Tien Michiel Bijmans Erminia Férnandez Córdoba Gienke Deuten
Dit lesmateriaal bereidt u met uw leerlingen voor op deze bijzondere ontmoeting met het symfonieorkest in het algemeen en philharmonie zuidnederland in het bijzonder. Voor het Lingehavenconcert maakten wij een selectie uit bestaand lesmateriaal van philharmonie zuidnederland als introductie op het orkest (www.philharmoniezuidnederland.nl) en van lesmateriaal vervaardigd door Kunstbalie als voorbereiding op Música! (www.klunky.nl). Adeline van Campen philharmonie zuidnederland juni 2015
3
Informatie voor de docent philharmonie zuidnederland philharmonie zuidnederland is het professionele symfonieorkest van de provincies Limburg, NoordBrabant en Zeeland en is ontstaan uit Het Brabants Orkest en het Limburgs Symfonieorkest. Het orkest geeft per jaar 150 concerten, verzorgt operabegeleidingen, werkt mee aan tal van regionale manifestaties en heeft een uitgebreid educatief programma. Zie www.philharmoniezuidnederland.nl Lingehavenconcert Rond en om de renovatie en 25 jarig bestaan van de Lingehaven is het idee ontstaan om een groot klassiek concert te organiseren met nationale uitstraling. En dat is gelukt! Met hoogstandjes in techniek en aanpassingen in de Lingehaven, zoals een podium op een ponton, staan we dit jaar voor de vierde editie. Waar een klein stadje als Gorcum groot in kan zijn. Het brengen van klassieke muziek op een zeer fraaie locatie en op basis van een unieke formule. Educatie, amateurorkesten, professionele orkesten en solisten. Gorcum kan weer reken op meer dan 10.000 bezoekers. Música! Uitgangspunten van Música! Regisseur Gienke Deuten over El Amor Brujo: Ik vond het een vrij uitdagende keuze voor een jeugdconcert, want bij De Falla gaat alles om passie en liefde, en ook nog op een Spaanse, hartstochtelijke manier. Toen ik het stuk voor het eerst hoorde, heb ik geprobeerd om er vanuit de positie van de kinderen naar te luisteren. En toen dacht ik: het is wel een kolkend gevoelsleven, maar emoties en gevoelens zijn universeel, die worden door elk mens, jong of oud, begrepen. Música! laat leerlingen de magische kracht van muziek ervaren. Het is een kennismaking met de totaalklank van het symfonieorkest en met de karakteristieke klanken van de afzonderlijke muziekinstrumenten. Het is ook een intensieve kennismaking met de zeggingskracht van muziek. Mede door de theatrale ondersteuning en de educatieve begeleiding wordt ‘het kolkende gevoelsleven’ dat uit de muziek spreekt ook voor kinderen herkenbaar. Gienke Deuten: Mijn uitgangspunt is niet het programma achter de muziek. Ik ben meer van een pure, directe relatie, van iets wat je ziet en hoort. Ik wil weten wat erin zit, wat het bij me oproept. Als ik naar muziek luister, dan ontstaat er een verhaal in beelden en daarmee ga ik aan de slag. Regisseur Gienke Deuten brengt met haar poëtische, beeldende vertaalslag van De Falla’s muziekstuk de kinderen naar de muziek toe. De leerlingen begrijpen de dingen die ze zien en horen zonder deze direct te kunnen benoemen of verklaren. De soliste, Erminia Férnandez Córdoba, heeft naast haar zangtaken ook een dramatische rol. Acteur Michiel Bijmans in zijn rol van ‘De Man’ is tijdens het concert voor de leerlingen de gids. Traject van het gehele project in het kort 1. Voor de Música!dag De school bereidt de leerlingen voor met bijgaand lesmateriaal. Een selectie van scholen krijgt een extra workshop in de school 2. Música!dag Leerlingen bezoeken het concert in de Lingehaven. Het concert bestaat uit 4
Kinderconcert met een prominente rol voor de scholen met een workshop Concert het kinderconcert loopt over in het Concert 3. Na de Música!dag De school behandelt de laatste les van het lesmateriaal Het verhaal van Música! Het oorspronkelijke verhaal van El Amor Brujo, zoals beschreven in het libretto, wordt in Música! helemaal losgelaten. De uiteenlopende emoties die uit de muziek spreken zijn gekozen als kapstok om het stuk te beluisteren. Een nieuwe verhaallijn, eerder aangeduid dan uitgespeeld, geeft de kinderen daarbij houvast. Een wetenschapper, ‘De Man’, weet alles van feiten, tabellen en cijfers. Maar in zijn binnenste gebeuren dingen waar hij niets van begrijpt. Zijn gevoelens, vertegenwoordigd door de muziek, zitten hem zo dwars dat hij op onderzoek moet in zijn eigen emotionele wereld. Maar hoe komt hij daar? Hij doet een uitvinding waarmee hij in zijn eigen hoofd kan stappen. Deze uitvinding is bijna af, maar er ontbreekt nog iets... De leerlingen reiken De Man de ontbrekende ingrediënten aan. Dit zijn zijn eigen emoties, verklankt in vijf korte muziekstukken. Tijdens het Kinderconcert, de uitvoering die de opmaat vormt naar het Concert, brengen de leerlingen deze muziekstukken zelf ten gehore onder leiding van een musicus van philharmonie zuidnederland. Met deze toevoeging kan De Man verder. Hij stapt in zijn eigen hoofd: nu kan het Concert beginnen.
5
Praktische informatie Lesmateriaal Voor het gebruik van lesmateriaal verwijzen we naar twee websites: www.philharmonie zuidnederland.nl over het symfonieorkest www.klunky.nl voorbereiding Música! ( vervaardigd door Kunstbalie) Indeling in kleuren De Falla’s muziek gaat over het uitdrukken van gevoelens. In het educatieve traject is daarom een aantal emoties gekozen als kapstok bij het beluisteren van El Amor Brujo: Onrust, Bang, Boos, Verliefd, Blij. De emoties hebben elk een eigen kleur. Alle leerlingen worden aan een emotie gekoppeld en zullen op de dag van de uitvoering in het vak van de kleur zitten waar zij bij horen. Graag vragen wij u de leerlingen op de dag van het concert zoveel mogelijk kleding in hun groepskleur te laten dragen. De kleur vindt u voorop het lesmateriaal en in de begeleidende brief. Workshopscholen Een aantal scholen krijgt een extra workshop om het Kinderconcert gestalte te geven. Voor deze scholen is in het lesmateriaal extra materiaal opgenomen, waarin zij instructie krijgen om de workshop goed voor te bereiden. De scholen die geen workshop krijgen bereiden met een filmpje wél de ingrediënten van het Kinderconcert voor. Zo kunnen zij toch met de workshopscholen onder leiding van musici van philharmonie zuidnederland meedoen en voelen zij zich extra betrokken bij ‘hun’ musicus en de emotie die zij vertegenwoordigen. Differentiatie Voor de groepen 5/6 en 7/8 is het lesmateriaal deels gedifferentieerd Logistiek Lingehavenconcert Van de Stichting Lingehavenconcerten ontvangt u instructies over de aankomsttijden en placering van de leerlingen. Wij vragen u voor een soepel verloop van het concertbezoek deze nauwkeurig op te volgen.
6
Les 1 – Kennismaking met het orkest en de instrumenten Doel Leerlingen kunnen na de les verschillende instrumentgroepen van het symfonieorkest onderscheiden en enkele instrumenten benoemen. Benodigdheden digibord, docentenhandleidingen en website op http://www.philharmoniezuidnederland.nl/educatie/lesmateriaal-introductievanhetsymfonieorkest
Vertel de leerlingen in uw eigen woorden We gaan een concert bezoeken. Daar ontmoeten we De Man en de musici van philharmonie zuidnederland. Philharmonie zuidnederland is een professioneel symfonieorkest uit Zuid-Nederland. De musici van dit orkest hebben een speciale opleiding gevolgd om in het orkest te kunnen musiceren. Philharmonie zuidnederland treedt iedere week op; soms samen met een koor, het speelt opera’s, verzorgt de muziek bij stomme films en geeft familie- en kerstconcerten. Elk jaar heeft het orkest speciale programma’s voor leerlingen van het primair onderwijs. Het project Música! is er daar een van. Groep 5/6 Ga naar http://www.philharmoniezuidnederland.nl/educatie/lesmateriaal/introductievanhetsymfonieorkest en doorloop met de leerlingen de website Op zoek naar muziek groep 5/6. Op de website vindt u ook de docentenhandleiding (zie ook bijlage 1) en de leerlingenbladen. Sla Kamer 5 eventueel over. Groep 7/8 Ga naar http://www.philharmoniezuidnederland.nl/educatie/lesmateriaal/introductievanhetsymfonieorkest en doorloop met de leerlingen de website Aan de slag bij het orkest groep 7/8. Op de website vindt u ook de docentenhandleiding (zie ook bijlage 2) en de leerlingenbladen.
7
Les 2 – Hola! Kennismaking met de muziek, De Man en enkele musici Doel De leerlingen kennen de opzet van het project Música! en hun rol daarin. Benodigdheden computer, digibord, www.klunky.nl (klik op home, kies Muziek en Música!
Vertel aan uw leerlingen in uw eigen woorden We gaan binnenkort naar Música! tijdens het Lingehavenconcert. Dit concert wordt uitgevoerd door philharmonie zuidnederland. Dat is het symfonieorkest waarover we in de vorige les al meer hebben geleerd. Bij het concert dat we gaan beluisteren is niet alleen een orkest maar ook een wetenschapper, de Man, die maar niet begrijpt wat er in zijn binnenste gebeurt. Om De Man alvast een beetje te leren kennen, bekijken we de website, waarop hij een eigen pagina heeft. Met de twee andere filmpjes leren we met de klas van musici van philharmonie zuidnederland kleine muziekstukjes die we tijdens het Kinderconcert aan de man gaan aanbieden. Voor de scholen die geen workshop vooraf hebben Vertel kort het verhaal over Música! zie p. 5 van deze handleiding. Leg uit dat de leerlingen met het kinderconcert toch goed kunnen meedoen, als ze de filmpjes van deze les hebben bekeken en goed geoefend hebben. Voor scholen die wel een workshop vooraf hebben Vertel dat ze het materiaal op film 2a en 2b goed moeten leren, want daarover krijgt de klas een workshop en met de muziek die we dan leren moeten we De Man een beetje helpen. De workshopleider vertelt het verhaal van Música! Instructie met de website Ga op van de website www.klunky.nl naar het onderdeel Música! , bekijk het openingsbeeld en bespreek met de leerlingen wat ze daar zien. Als u de muis over het hoofd beweegt klinken er korte muziekfragmenten.
8
Ga via het menu naar Voor de Música!dag – les 1 Hola!. De violist is uw wegwijzer
Laat film 1 ‘Maak kennis met de Man’ zien en bespreek na het bekijken van de film wat de leerlingen hebben gezien.
Leg de leerlingen uit dat alle leerlingen zijn ingedeeld in vijf groepen met elk een eigen kleur. Kijk op de voorkant van dit lesmateriaal in welke kleur uw groep is ingedeeld.
Bekijk nu het filmpje 2a van uw Musicakleur en bespreek met de leerlingen wat ze hebben gezien. Voor de scholen die geen workshop krijgen Bekijk het filmpje 2b in de kleur van uw school en leer de muzikale ingrediënten aan zodat ze tijdens het Kinderconcert toch mee kunnen doen Voor de scholen die wel een workshop krijgen Bekijk het filmpje 2b in de kleur van uw school en leer de muzikale ingrediënten zodat de leerlingen optimaal aan de workshop kunnen deelnemen en goed het Kinderconcert kunnen uitvoeren. De leerlingen moet alles uit het hoofd kunnen meedoen. De andere kleuren die u in het menu ziet staan zijn de filmpjes waarmee de andere deelnemende groepen oefenen. U kunt met uw leerlingen ook deze filmpjes bekijken maar dat is geen vereiste.
Deze les is vervaardigd door Kunstbalie 9
Les 3 – Música! : De muziek verkennen aan de hand van vijf emoties Doel De leerlingen kunnen verschillende emoties benoemen en muzikaal onderscheiden Benodigdheden computer, digibord, www.klunky.nl In deze les luisteren de leerlingen naar flamencomuziek. Ze leren dat deze muziek een verklanking is van verschillende emoties. Vervolgens luisteren ze naar fragmenten uit El Amor Brujo van Manuel de Falla en koppelen de beluisterde fragmenten aan vijf emoties, die in het Música!project als ‘luisterkapstokken’ fungeren. Vertel de leerlingen in uw eigen woorden over flamencomuziek. Informatie hiervoor vindt u in onderstaande tekst: Flamencomuziek kenmerkt zich door rauwe zang, virtuoos gitaarspel, handgeklap of castagnetten en vele dansvormen. De muziek is temperamentvol, expressief en krachtig. Maar flamenco is niet alleen een muzikale stroming, het is vooral een levensstijl. Het toverwoord bij flamenco is ‘duende’, een term die verwijst naar het moment waarop de zanger, danser of gitarist volledig opgaat in de muziek. Op dat magische moment houdt het publiek zijn adem in; iedereen voelt zijn hart sneller kloppen. Flamenco gaat om het uitdrukken van gevoelens: het hele scala van intense triestheid tot en met grote vreugde komt aan bod. Ga via de menupagina van www.klunky.nl naar Voor de Músicadag > Les 3 MÚSICA! De Violist is uw wegwijzer voor de volgende opdrachten Bekijk het introductiefilmpje over flamenco en bespreek na het bekijken ervan klassikaal de titel: Goede zang doet pijn. Ga verder met de blauwe pijl Introductie vijf emoties De vijf emoties worden geïntroduceerd aan de hand van een simpele opdracht: plaats het juiste woord bij de juiste foto. Er zijn vijf emoties: boos, verliefd, onrustig, blij en bang.
Vervolgens brengt u een koppeling aan tussen de emoties en de muziek. In de flamencomuziek hoor je de Spaanse passie en emoties terug die ook herkenbaar aanwezig zijn in de muziek van Manuel de Falla.
De leerlingen beluisteren via de website enkele muziekfragmenten. Bespreek ieder fragment na en besteed vooral aandacht aan de vraag: hoe heeft Manuel de Falla ervoor gezorgd dat je die emotie goed terughoort?
10
Nogmaals oefenen Oefen tot slot nogmaals mee met ‘Film 2b’ uit Les 1. De laatste voorbereiding voor het concert
oefen nog een keer voor het Kinderconcert laat de leerlingen op 11 september iets aantrekken in de hun kleur van de emotie lees voor de logistiek van het concert de laatste instructies in de brief van Stichting Lingehavenconcerten herinner de kinderen eraan dat ze toch de gedragsregels van een concert acht moeten nemen ( laatste deel les 1) ook al zitten ze buiten Heb er veel zin in Bestel goed weer
Deze les is vervaardigd door Kunstbalie
11
Les 4 - Nabespreking en tekenwedstrijd Doel De leerlingen kunnen in een tekening laten zien wat de muziek voor hen heeft betekend Benodigdheden - 1 A3-tekenvel voor elke leerling; - kladblaadjes; - kleurpotloden, stiften, wasco, verf; - veel oude tijdschriften; - computer; - digibord; - www.klunky.nl In deze afsluitende les wordt een trailer van de voorstelling bekeken, de Música!dag nabesproken en de leerlingen maken een tekening/collage ter reflectie op het Concert. Hieraan is een wedstrijd verbonden. De nabespreking Bekijk een kort filmpje via www.klunky.nl via de extra vlonder: Trailer. Bespreek de Música!dag na. Verwerk daarbij onder meer de volgende vragen: - Heb je van de muziek kunnen genieten? - Hebben jullie de muziek in jezelf gevoeld? - Welke emoties kon je goed voelen? - Met welke emotie denk jij zelf aan de voorstelling terug? Waarom? - Welke kleur vind jij het beste passen bij de voorstelling? Waarom? Bij deze vragen zijn geen foute antwoorden mogelijk. Iedere leerling heeft zijn eigen associatie of mening. Het doel is een goed gesprek dat recht doet aan de individuele verschillen in uw klas. De Tekenwedstrijd Ga op de menupagina van www.klunky.nl naar Na de Músicadag > Tekenwedstrijd. De Violist is uw wegwijzer. Deel de tekenvellen uit met de volgende opdracht: 1. Teken met een stift de omtrek van je eigen gezicht. Doe dat zo groot mogelijk. Teken alleen je oren en je haar, dus géén neus, mond of ogen. 2. Doe je ogen eens dicht, luister naar de muziek via de website en denk terug aan de voorstelling. Schrijf op je kladblaadje: - Met welke emotie denk jij zelf aan de voorstelling terug? Waarom? - Welke kleur vind jij het beste passen bij de voorstelling? Waarom? 3. Maak binnen de omtrek van jouw getekende hoofd een tekening/collage waarbij je deze emotie en kleur gebruikt. Laat zien hoe jij Música! in je eigen hoofd wilt onthouden. Het origineelste “hoofd” is kanshebber voor de prijs!
12
Terwijl de leerlingen aan het werk zijn, laat u de muziek horen van El Amor Brujo door deze aan te klikken op het gedeelte van de website waar u nu al bent. Als de werkstukken klaar zijn, kiest u er drie voor deelname aan de wedstrijd die philharmonie zuidnederland heeft uitgeschreven. Noteer op de achterzijde van de deelnemende tekeningen: - naam school - postadres school - naam leerling - klas - datum en tijd van het bijgewoonde concert en stuur ze binnen drie weken na uw Música!dag op naar: philharmonie zuidnederland t.a.v. Adeline van Campen Postbus 230 5600 AE Eindhoven Philharmonie zuidnederland en Kunstbalie kiezen een topdrie uit van de allermooiste tekeningen. De winnaars ontvangen een tegoedbon van philharmonie zuidnederland om met vier personen een concert bij te wonen. Extra mogelijkheden ter verdieping Links naar websites en filmpjes zijn te vinden op www.klunky.nl onder Na de Músicadag > Extra. De Violist is uw wegwijzer. U kunt met deze websites en filmpjes op verschillende manieren aan de slag. Ze kunnen klassikaal worden aangeboden via het digibord, maar u kunt de links ook verdelen over groepjes leerlingen, die elk een link bekijken en deze vervolgens presenteren aan de overige groepjes. Deze les is vervaardigd door Kunstbalie
13
Bijlage 1
Op zoek naar muziek Een introductie van de instrumenten van het symfonieorkest
Groep 5-6 Docentenhandleiding
14
Vooraf Voor u ligt de docentenhandleiding bij de educatieve website Introductie van het symfonieorkest ‘Op zoek naar muziek’. Deze website is gemaakt om uw klas voor te bereiden op een bezoek aan een concert van philharmonie zuidnederland. Aan de hand van deze website leren de kinderen spelenderwijs meer over de instrumenten in een orkest, de klank van deze instrumenten afzonderlijk en gezamenlijk en sferen in muziek. Daarnaast is het belangrijk om enkele afspraken te maken die gelden bij het bezoek aan het orkest. U als docent hoeft inhoudelijk geen deskundige te zijn om met dit materiaal aan de slag te kunnen. De voorkeur bij de website is een klassikale bespreking aan de hand van een smart-board. Indien dit niet mogelijk is, kunnen leerlingen er ook zelfstandig of in tweetallen mee aan de slag. Dan nog verdient het aanbeveling om er klassikaal op terug te komen. Openingspagina: Doel: Kennismaken met Chadwick en introductieverhaal Op de pagina zien we Chadwick, een oud mannetje die de kluts kwijt is. Het introductieverhaaltje leert ons dat hij zijn geheugen kwijt is. Monsters in zijn huis hebben zijn herinneringen aan muziek gestolen. Aan de hand van opdrachten helpen we Chadwick om zijn geheugen terug te krijgen. Kamer 1: Instrumenten sorteren Doel: Instrumenten ordenen in instrumentgroepen Opdracht: In de eerste kamer zien we het eerste spook. De opdracht is om alle instrumenten uit de doos te ordenen in de drie kasten: ‘Blaas’, ‘Snaar’ en ‘Slag’. De website is zo opgebouwd dat alleen de juiste oplossing geaccepteerd wordt. Elk instrument is ook te horen. U kunt de leerlingen op het antwoordblad de naam van het instrument laten schrijven en in laten vullen in welke groep/kast het instrument moet komen. Per instrument kort bespreken. Het gebruik van het antwoordblad is niet noodzakelijk. Antwoord: Instrumentnaam Blaas Snaar Slag 1 Dwarsfluit 2 Pauken 3 Viool 4 Klokkenspel 5 Klarinet 6 Triangel 7 Cello Nadat alle instrumenten geordend zijn, lost de rook op, is de kamer opgeruimd en verlost van het spook. Tevens wordt Chadwick na elke goed opgeloste kamer iets jonger. Kamer 2: Beelden in de muziek Doel: Leerlingen ervaren dat muziek en beeld elkaar kan versterken. Opdracht:
15
In de kamer hangen drie schilderijen, twee met een duidelijk beeld erop en het derde schilderij is leeg. Door op het eerste schilderij te klikken wordt het schilderij groter. Er kan nu geluisterd worden naar twee muziekfragmenten. Leerlingen moeten nu kiezen welk fragment ze het beste vinden passen bij het schilderij. Belangrijk: elk antwoord is hierbij goed! Iedere luisteraar kan een ander beeld krijgen bij de muziek, op andere muzikale aspecten de nadruk leggen. Het is belangrijk om te bespreken welke muzikale onderdelen nu geleid hebben tot die keuze. Laat de leerlingen op het antwoordblad in woorden omschrijven waar zij op gelet hebben. Bij het tweede schilderij is de opdracht gelijk. Bij het derde schilderij moeten de leerlingen zelf een tekening maken bij de muziek die ze horen. Deze tekening hoeft niet iets voor te stellen, maar dat mag natuurlijk wel. Laat leerlingen nadenken over de kleuren die ze gebruiken, de vormen. Laat het fragment desgewenst nogmaals horen. Antwoord: Zoals gezegd is er geen ‘goede’ oplossing. Bespreek met de leerlingen de verschillende resultaten. Zijn er tekeningen die op elkaar lijken? Waarom lijken ze op elkaar? Wat hoorde je, waardoor je deze keuzes gemaakt hebt? Na de derde opdracht is de kamer weer opgeruimd, het monster weg en de volgende ruimte bereikbaar. Kamer 3: Instrumenten herkennen en benoemen Doel: De kinderen herkennen de klank van verschillende instrumenten en weten deze te koppelen aan de juiste naam en afbeelding. Opdracht: Door te klikken op de flessen met de muzieknoten komt de opdracht in beeld. Eerst klikken op de fles om het geluid te beluisteren en daarna vullen de leerlingen in op het antwoordblad welk instrument zij denken te horen. Ze kunnen steeds kiezen uit twee instrumenten. Als alle flessen goed zijn beantwoord, is de kamer opgeruimd en kunnen we door naar de volgende kamer.
Antwoord: Fragment 1 Fragment 2 Fragment 3 Fragment 4 Fragment 5 Fragment 6 Fragment 7
Pauken Hobo Triangel Trompet Klokkenspel Cello Trombone
Bekkens Viool Hoorn Klarinet Piccolo Harp Dwarsfluit
Kamer 4: Afspraken in de concertzaal Doel: Leerlingen leren enkele afspraken die gelden bij een bezoek aan de concertzaal. In deze kamer bespreken we enkele regels die gelden bij een bezoek aan de concertzaal. Dit zijn enkele algemene
16
afspraken die ook bij een ander theater- of concertbezoek gelden. Deze met de leerlingen klassikaal bespreken. Na de laatste regel is ook deze kamer verlost van het monster. Kamer 5: Slotopdracht Doel: Leerlingen ervaren ritme en tempo door het bedenken en instuderen van een rap. Opdracht: De leerlingen bedenken een rap van twee of vier zinnen. Deze dienen te rijmen en in ritme op elkaar aan te sluiten. Het is dus belangrijk om te oefenen of de zinnen vloeiend lopen. De rap dient over het geleerde te gaan. Dat kan dus over de instrumenten gaan, het orkest, muziek,… U kunt ervoor kiezen om leerlingen in tweetallen of in viertallen te laten werken. Hierbij moeten ze eerst brainstormen over de inhoud, het verloop van de zinnen. Als ze hun rap hebben voorbereid, mogen ze hem presenteren aan de rest van de klas. Daarna kiest de klas de beste rap uit. Na de presentaties van de raps kunt u klikken op de laatste deur. Chadwick is bevrijd van alle monsters en kan zich weer herinneren hoe mooi muziek kan zijn. Hij voelt zich weer jong. Extra opdracht ter voorbereiding van het repetitiebezoek Gebruikt u dit lesmateriaal als voorbereiding op een repetitiebezoek, studeer de beste rap dan gezamenlijk in. Op de dag dat de groep naar de concertzaal komt, krijgen zij op een gegeven ogenblik de opdracht deze rap te laten horen! Vragen aan een musicus of medewerker van het symfonieorkest Op het antwoordblad hebben de leerlingen nog ruimte om enkele vragen te noteren die ze kunnen stellen tijdens het repetitiebezoek. Dit kunnen vragen zijn die direct aan een musicus gesteld kan worden, of aan de medewerker educatie die het repetitiebezoek zal begeleiden.
17
Bijlage 2
Aan de slag bij het orkest Een introductie van het symfonieorkest Groep 7-8 en VO onderbouw Docentenhandleiding
18
Vooraf Voor u ligt de docentenhandleiding bij de educatieve website Introductie van het symfonieorkest ‘Aan de slag bij het orkest’. Deze website is gemaakt om uw klas voor te bereiden op een bezoek aan van philharmonie zuidnederland. Aan de hand van deze website leren de kinderen spelenderwijs meer over de instrumenten in een orkest, de klank van deze instrumenten en sferen in muziek. Daarnaast is het belangrijk om enkele afspraken te maken die gelden bij het bezoek aan het orkest. U als docent hoeft inhoudelijk geen deskundige te zijn om met dit materiaal aan de slag te kunnen. De voorkeur bij de website is een klassikale bespreking aan de hand van een smart-board. Indien dit niet mogelijk is, kunnen leerlingen er ook zelfstandig of in tweetallen mee aan de slag. Dan nog verdient het aanbeveling om er klassikaal op terug te komen. Etage 0 (Receptie): Doel: introductieverhaal Op de pagina zien we de ontvangsthal in de concertzaal. De receptioniste heet de leerlingen welkom en vraagt of we willen helpen bij aantal opdrachten. De musici in het gebouw hebben onze hulp nodig. Etage P (Parkeerplaats): Instrumenten sorteren Doel: Instrumenten ordenen in instrumentgroepen Opdracht: In de eerste kamer zien we één van de musici. De opdracht is om alle instrumenten te ordenen in de drie vrachtwagens: ‘Snaar-’, ‘Slag-’ en ‘Blaasinstrumenten’. De website is zo opgebouwd dat alleen de juiste oplossing geaccepteerd wordt. Elk instrument is ook te horen. U kunt de leerlingen op het antwoordblad de naam van het instrument laten schrijven en in laten vullen in welke groep/kast het instrument moet komen. Per instrument kort bespreken. Het gebruik van het antwoordblad is niet noodzakelijk. Antwoord: Instrumentnaam Blaas Snaar Slag 1 (Contra)fagot 2 Harp 3 Cello 4 Grote Trom 5 Tuba 6 (Alt-)viool 7 Hoorn 8 Pauken 9 Klokkenspel 10 Bekkens Nadat alle instrumenten geordend zijn, krijgen de leerlingen de opdracht om naar de kleedkamers te gaan op de eerste verdieping. Etage 1 (Kleedkamer): Beelden in de muziek Doel: Leerlingen ervaren dat muziek en beeld elkaar kan versterken. 19
Opdracht: In de kamer hangen drie schilderijen, twee met een duidelijk beeld erop en het derde schilderij is leeg. Door op het eerste schilderij te klikken wordt het schilderij groter. Er kan nu geluisterd worden naar twee muziekfragmenten. Leerlingen moeten nu kiezen welk fragment ze het beste vinden passen bij het schilderij. Belangrijk: elk antwoord is hierbij goed! Iedere luisteraar kan een ander beeld krijgen bij de muziek, op andere muzikale aspecten de nadruk leggen. Het is belangrijk om te bespreken welke muzikale onderdelen nu geleid hebben tot die keuze. Laat de leerlingen op het antwoordblad in woorden omschrijven waar zij op gelet hebben. Bij het tweede schilderij is de opdracht gelijk. Bij het derde schilderij moeten de leerlingen zelf een tekening maken bij de muziek die ze horen. Deze tekening hoeft niet iets voor te stellen, maar dat mag natuurlijk wel. Laat leerlingen nadenken over de kleuren die ze gebruiken, de vormen. Laat het fragment desgewenst nogmaals horen. Antwoord: Zoals gezegd is er geen ‘goede’ oplossing. Bespreek met de leerlingen de verschillende resultaten. Zijn er tekeningen die op elkaar lijken? Waarom lijken ze op elkaar? Wat hoorde je, waardoor je deze keuzes gemaakt hebt? Etage 2 (Backstage): Instrumenten herkennen en benoemen Doel: De kinderen herkennen de klank van verschillende instrumenten en weten deze te koppelen aan de juiste naam en afbeelding. Opdracht: Door te klikken op de koffers met instrumenten komt de opdracht in beeld. Eerst klikken op het instrument om het geluid te beluisteren en daarna vullen de leerlingen in op het antwoordblad welk instrument zij denken te horen. Ze kunnen steeds kiezen uit de afgebeelde instrumenten. Als alle instrumenten goed benoemd zijn, kunnen we door naar de volgende etage. Antwoord: Fragment 1 Fragment 2 Fragment 3 Fragment 4 Fragment 5 Fragment 6 Fragment 7
Piccolo Bekkens Cello Trompet Hobo Harp Viool
Etage 3 (Toiletten): Afspraken in de concertzaal Doel: Leerlingen leren enkele afspraken die gelden bij een bezoek aan de concertzaal. In deze kamer bespreken we enkele regels die gelden bij een bezoek aan de concertzaal. Dit zijn enkele algemene afspraken die ook bij een ander theater- of concertbezoek gelden. Deze met de leerlingen klassikaal bespreken. Na
20
de laatste regel mogen ze door naar de concertzaal op de vierde etage. Etage 4 (Concertzaal): Slotopdracht Doel: Leerlingen kunnen na het beluisteren van een muziekfragment benoemen wat er mis gaat. Opdracht: De leerlingen horen drie keer een muziekfragment waarbij iets mis gaat. Door eerst te luisteren en daarna het te bespreken leren de leerlingen de begrippen dynamiek, inzetten en tempo. Het kan raadzaam zijn het geluidsfragment een aantal keren te beluisteren. Wanneer de leerlingen de juiste conclusie hebben getrokken mag de musicus op de juiste plek in het orkest worden geplaatst en volgt de volgende opdracht. De conclusie is dat een dirigent nodig is om alle musici goed te laten spelen. Hij geeft de inzetten, de dynamiek en het tempo aan. Antwoord: Fragment 1: De instrumenten klinken niet in balans. Soms is een instrument te luid of te zacht. In de muziek heet dat, dat de dynamiek niet klopt. Fragment 2: De instrumenten zetten allemaal op een ander moment in. Fragment 3: De instrumenten spelen allemaal in een ander tempo. Enkele instrumenten spelen te snel en andere instrumenten te langzaam. Extra: De geluidsfragmenten bij de opdrachten zijn computergeluiden. Kunnen de leerlingen dit horen? Het laatste fragment, waarbij het orkest het muziekfragment speelt, is een echt symfonieorkest. Kunnen de leerlingen aangeven wat het verschil in klank is? Extra opdracht bij repetitiebzoek: Vragen aan een musicus of medewerker van het symfonieorkest Op het antwoordblad hebben de leerlingen nog ruimte om enkele vragen te noteren die ze kunnen stellen tijdens het repetitiebezoek. Dit kunnen vragen zijn die direct aan een musicus gesteld kan worden, of aan de medewerker educatie die het repetitiebezoek zal begeleiden.
21
