lesbrieven werkbladen Lesbrief 2:
vervuild water
avonturenpakket de uitvinders en het VERBORGEN OOG Copyright De Uitvinders
Uitgave 2014 | Versie 3.0
vervuild water
WAter zuiveren Materialen (per 2 leerlingen) • Water • Zand • Zout Gereedschap en hulpmiddelen (per 2 leerlingen) • Doorzichtig plastic bekertje • Roerstaafje
Opdracht 1. Vul het bekertje met water. 2. Doe er een schepje zout en een schepje zand in. 3. Roer nu alles goed door elkaar. Kijk naar het mengsel. 4. Zet het bekertje neer en wacht 3 minuten (vul de vragen maar vast in).
Vragen Teken na hoe het water met het zout en zand eruit ziet als je net gestopt bent met roeren. En teken daarna hoe het water met zout en zand eruit ziet naar 3 minuten wachten. (zie volgende pagina)
2 De Uitvinders en het Verborgen Oog: WATER ZUIVEREN
BENODIGDHEDEN
Proef 1 Bezinken
Net na het roeren
3 minuten na het roeren
Wat is er met het zand gebeurd als het water een poosje stil heeft gestaan?
Wat is er met het zout gebeurd als het water een poosje stil heeft gestaan? (doop je vinger in het water en proef voorzichtig)
Een eerste stap om water te zuiveren is door bezinking. De zanddeeltjes zinken naar de bodem en er blijft water zonder zand boven staan. Maar het zout gaat er zo niet uit. We bevinden ons op zee. Genoeg water aanwezig dus, maar helaas smaakt het water naar zout! Zouden we het zeewater drinkbaar kunnen maken?
3 De Uitvinders en het Verborgen Oog: WATER ZUIVEREN
Materialen (per 2 leerlingen) • Het bekertje met zout en zand water van proef 1 • Vershoudfolie • Satéprikker • Elastiekje of plakband Gereedschap en hulpmiddelen (per 2 leerlingen) • Plastic bakje (bijvoorbeeld een lege ijsbak) • Knikker • Schaar • Plaatsje in de zon of bij de verwarming
Opdracht 1. Neem het bekertje van proef 1 en giet voorzichtig het zoute water in de bak. 2. Doe het zand weg en spoel het bekertje om met water. 3. Zet het bekertje in de bak en kijk hoe ver die boven de bak uitsteekt (het bekertje drijft). 4. Knip een rand van de bovenkant van het bekertje af zodat het bekertje ongeveer 2 centimeter onder de rand zit. 5. Steek een satéprikker door de bovenkant van het bekertje om deze in het midden van de bak te houden.
4 De Uitvinders en het Verborgen Oog: WATER ZUIVEREN
BENODIGDHEDEN
Proef 2 water verdampen
6. Doe het vershoudfolie op de
bak. Maak het niet te strak vast. Gebruik een elastiekje of plakband om de folie op zijn plaats te houden. 7. Leg de knikker ongeveer in het midden van de folie. Zorg dat het bekertje onder de knikker zit. Zie ook de tekening. 8. Zet de bak nu voorzichtig in de zon of op de verwarming. 9. Wacht nu minstens 1 uur (langer mag ook). Je kan nu wel een paar vragen beantwoorden en verder gaan met proef 3. Vragen Wat denk je dat er gaat gebeuren met het zoute water in de bak?
Als je 1 uur hebt gewacht kijk dan naar je bak en de folie. Wat zie je op de folie? Teken dit na.
5 De Uitvinders en het Verborgen Oog: WATER ZUIVEREN
Wat zit er aan de onderkant op de folie?
Maak de folie voorzichtig aan 1 kant los. Strijk met je vinger langs de folie en proef wat er op zit. Is het zout of zoet?
Als je de bak nog langer laat staan wat komt er dan in het bekertje te zitten? En wat blijft er uiteindelijk in de bak zitten?
Zou de bemanning zo zeewater weer drinkbaar kunnen maken? Weet je een manier om dit sneller te laten gebeuren?
Wist je dat? Veel vaker met verdamping juist het zeezout wordt gewonnen. In een groot ondiep bad wordt zeewater opgevangen. In de zon verdampt het water en blijft het zout op de bodem van het bad achter. Het zout wordt van de bodem geschept, schoongemaakt en in zakjes gestopt. Zeewater bevat veel zout. Als je al het zout uit al het zeewater zou halen dan krijg je een enorme berg zout. Zoveel dat je al het land kunt bedekken met een laag zout van meer dan 150 meter (dat is ongeveer een flatgebouw van 40 verdiepingen).
6 De Uitvinders en het Verborgen Oog: WATER ZUIVEREN
Materialen (per 2 leerlingen) • Kleine petfles (van 1L of 0,5L) met een gat of snee op 1/3 vanaf de
onderkant (een volwassene moet dit even voorbereiden)
• Watten • Zandbakzand • Kiezels van verschillende maten • Modderig water Gereedschap en hulpmiddelen (per 2 leerlingen) • Schaar
Opdracht 1. Neem de petfles en steek de schaar in het gat of de snee. Knip de onderkant
er vanaf.
2. Zet nu de bovenkant (zonder dop) op zijn kop op de onderkant van de
petfles
7 De Uitvinders en het Verborgen Oog: WATER ZUIVEREN
BENODIGDHEDEN
Proef 3 een filter maken
Water kan weer helder gemaakt worden door het door een filter te laten lopen. Dat heet filteren of filtratie. Je gaat nu zelf een filter maken van watten, kiezels en zandkorrels. 3. Denk even na hoe je het filter het best kan opbouwen. Welke lagen plaats je
waar?
Kiezels houden grote / kleine / heel kleine* deeltjes tegen
Zandkorrels houden grote / kleine / heel kleine* deeltjes tegen
Watten houden grote / kleine /heel kleine* deeltjes tegen
Je wilt als eerste grote / kleine* deeltjes tegenhouden
En als laatste de grootste / kleinste* deeltjes tegenhouden
4. Teken hoe je het filter gaat maken.
Onderaan bij de dop doe je de watten / zandkorrels / kiezels*
Middenin komen de watten / zandkorrels / kiezels*
En bovenaan komen de de watten / zandkorrels / kiezels*
TIP Zorg dat de watten groot genoeg zijn zodat ze niet direct door de flessenhals naar beneden vallen met de zandkorrels en kiezels en het water.
*Omcirkel het goede antwoord.
8 De Uitvinders en het Verborgen Oog: WATER ZUIVEREN
5. Bouw je filter. Druk de lagen een beetje op elkaar. 6. Giet voorzichtig een scheut modderig water op de bovenkant van het
filter.
7. Wacht even en kijk wat er gebeurt.
Vragen Wat gebeurt er met het modderige water?
Kijk eens rond in de klas. Hebben jullie allemaal hetzelfde filter gemaakt? Zijn er filters die het beter doen?
9 De Uitvinders en het Verborgen Oog: WATER ZUIVEREN
Loopt het water snel of langzaam door je filter? Hoe komt dat denk je?
Denk je dat het water schoon genoeg is geworden om te drinken?
Help de bemanning van het schip! Bedenk een installatie voor op het schip waarbij je van zeewater drinkwater maakt. Gebruik wat je hebt geleerd van de drie proefjes. Maak ook een tekening van de installatie.
Wist je dat? Grondwater dat erg diep in de grond zit is ook zo gefilterd. Het water is van het oppervlak heel langzaam de bodem in gesijpeld. Diep onder de grond zit zo nog een heleboel water, dit wordt ook wel bronwater genoemd. Niet al het bronwater is schoon genoeg om zo te drinken, zelfs in Spa wordt het ook nog gezuiverd. Op www.hetklokhuis.nl is een leuke uitzending te zien over hoe in Nederland drinkwater gemaakt wordt. Behalve bezinking en filtratie wordt ook nog koolstof gebruikt en zelfs vissen om het water te testen. Zoek op waterwinning. Vergeet niet om je spullen weer netjes op te ruimen!
10 De Uitvinders en het Verborgen Oog: WATER ZUIVEREN
