Lesbrief Roermond in de frontlinie
C.A.H.M. (Cor) van Helvoort Gemeentearchief Roermond
Roermond 2015
Roermond in de frontlinie
De bezetting In de nacht voorafgaande aan 10 mei 1940 werden op de Kapellerlaan Duitse soldaten gezien in Nederlandse uniformen. Het eerste schot van de Tweede Wereldoorlog werd in Roermond gelost door de soldaat Jac. van den Berk, die wacht liep op de Kapellerlaan. Daardoor gealarmeerd konden genietroepen nog net op tijd de Maasbrug en de spoorbrug bij Buggenum opblazen. Ook een deel van de bomen van de majestueuze Kapellerlaan ging de lucht in. Het mocht niet baten. Op 10 mei om tien uur in de morgen had het Duitse geschut de enige kazemat, die de overtocht over de Maasbrug moest tegenhouden, tot zwijgen gebracht.De vijand stak in rubberbootjes de Maas over. Roermond was bezet en kreeg een Duits garnizoen.
Propaganda Aanvankelijk keerde het gewone leven terug. De bezetters lieten niets na om de Nederlanders voor hun zaak te winnen. Ongekende propaganda-acties werden over de bevolking uitgestrooid. Iedereen werd geadviseerd dienst te nemen in de Duitse oorlogsindustrie. Op de Roermondse markt werden grote demonstraties gehouden, zoals in 1942 door de Hitlerjugend district Limburg, samen met de nationale Jeugdstorm. Roermond reageerde waardig. Alle ramen werden gesloten en er waren geen mensen op straat. Ook wanneer Hitlers verjaardag werd gevierd met parade en muziek, zweeg de stad. Het restant van de spits van de kathedraaltoren, de zogenaamde peperbus, werd afgebroken en vervangen door een stuk FLAK (Flugzeug Abwehr Kanone). Menige geallieerde bommenwerper is hiermee naar beneden gehaald.
Aftocht en terugkeer van de Duitse troepen. September 1944 bereikten de oprukkende bevrijders Zuid-Limburg. Na Maastricht stieten de Amerikanen tamelijk snel door tot Susteren. Daarna viel er helaas een pauze van bijna twee maanden. Even was er onder de Duitse troepen paniek uitgebroken tijdens het oprukken van de geallieerden. 5 September trokken de Duitse troepen zich terug. Een week na de aftocht keerden de Duitse troepen echter weer terug. Ze traden nog hardvochtiger op, waarschijnlijk om hun gezicht te redden. Er werden door de Duitsers snel verdedigingsstellingen, zoals tankvallen en geschutsgaten, opgericht langs de oevers van de Maas en Roer.
Lesbrief Roermond in de frontlinie
“Schanzarbeit” Toen in de nazomer van 1944 aan de verwarde terugtocht van de Duitse troepen een voorlopig einde kwam, werden op 13 september 1944 alle Roermondse mannen tussen 15 en 65 jaar opgeroepen tot “Schanzarbeit. De Roermondse mannen moesten verschijnen op de appèlplaats op de markt. De meeste mannen doken echter onder. De Duitsers probeerden middels “razzia’s” de Roermondse mannen te grijpen. Omdat er haast was te maken met het versterken van de verdedigingslinies pakten de Duitsers het anders aan. Duizenden Russische mannen en vrouwen werden, als dwangarbeiders, uit Duitsland aangevoerd om loop- en tankgraven aan te leggen in en om de stad.
Bombardementen In november bereikte het geallieerde leger de westzijde van de Maas en de stad werd onder vuur genomen. Kort tevoren hadden de Amerikaanse bommenwerpers de Maasbrug vernield. 11 november 1944 is een zwarte bladzijde in het geschiedenisboek van Roermond. Toen vond de hevigste luchtaanval op onze stad plaats. Een poging van de Amerikanen om het station te bombarderen liep uit op de verwoesting van de Veldstraat, de hoek Stationsplein/Hamstraat en enkele huizen aan de Godsweerdersingel. Drieëndertig mensen vonder daarbij de dood. In de Veldstraat waren zelfs 9 leden van een gezin omgekomen. De vader en twee zonen overleefden het bombardement omdat ze de brandweer waren gaan helpen. Er was niet één Duitser getroffen en er was geen enkele Duitse militaire installatie geschonden.
Fallschirmjägerregiment Hübner De Duitsers dachten er niet aan de stad prijs te geven, ze maakten er een vesting van. De Voorstad, de omgeving van Roerzicht en het Katoenen Dorp werden ontruimd. De Stenen Brug werd opgeblazen. De straten in de binnenstad werden gebarricadeerd met stukken spoorrail, die in de grond werden ingemetseld en met prikkeldraad omwonden. Overal werden mijnen verstopt. Dit was het werk van het bataljon Mattheus van het Fallschirmjägerregiment Hübner, dat de frontsector Roermond op 26 november 1944 overnam. Ze voerden in de stad een waar schrikbewind uit, o.a. met “razzia’s” op Roermondse mannen.
Lesbrief Roermond in de frontlinie
Fusillering van 13 Roermondse mannen Het resultaat van de “razzia’s” op de Roermondse mannen was zeer matig. De Duitsers gingen tot drastischer maatregelen over. Op aanwijzing van een verrader troffen de Duitsers onder de vloer van een school bij de Kapel in ’t Zand tien onderduikers aan. Deze, en nog vier anderen, waaronder een onbekende Poolse gevangenen, werden door een standgerecht onder leiding van majoor Mattheus op Tweede Kerstdag ter dood veroordeeld. Het vonnis werd nog dezelfde dag in de bossen van Elmpt, net over de grens in Duitsland, voltrokken. De slachtoffers hadden eerst hun eigen graf in de bevroren bodem moeten hakken. Op 28 december verschenen in de hele stad aanplakbiljetten met het bericht van de fusillade en het bevel aan alle onderduikers om zich zonder pardon te melden. Wie nu nog gevonden zou worden, zou zonder pardon geliquideerd worden. Ruim 2700 mannen kropen uit hun schuilgaten en gaven gehoor aan de aangeplakte oproep. Op 31 december 1944 meldden zij zich bij de Ortskommandantur. Die lag tegenover de H.Hartskerk in het Roermondse veld. Vervolgens werden deze mannen met “de tocht der 3000” naar Duitsland afgevoerd. 18 van deze mannen keerden nimmer terug.
De evacuatie Eind januari 1945 volgde de evacuatie van de hele stad Roermond. 12.000 Roermondse vrouwen en kinderen werden, via de grensstreek Duitsland, vervoerd naar de drie noordelijke provincies Friesland, Groningen en Drenthe. Het vervoer per trein (veewagens) was schrijnend. Waarom zo’n evacuatie? Begin september van dat hoopvolle jaar zetten geallieerden voet op Limburgse bodem. Het Zuiden en Westen werden snel bevrijd. De Duitsers begonnen nu in allerijl achter de rivieren barricades op te richten. De steden Venlo en Roermond werden in staat van verdediging gebracht. Daarbij werd de aanwezigheid van de burgerbevolking als hinderlijk ervaren. Hierdoor stemden de Duitsers in met de evacuatie. Evenals andere (nog) bezette Limburgse gebieden was ook Roermond met omgeving sinds begin september 1944 opgenomen in het “Reich”. Heel Roermond begon te veranderen in een fort: tankaanvallen, loopgraven, wegversperringen, landmijnen, prikkeldraad.
Lesbrief Roermond in de frontlinie
De bevrijding In februari 1945 werd de geallieerde druk op de stad groter. De Duitse uitkijkposten werden uit de torens van de kathedraal en de munsterkerk geschoten. De Duitsers bliezen de kathedraaltoren en de elektrische centrale op de Roer op en verlieten de stad.
Op 1 maart 1945 stak de 15e cavaleriegroep van het 9e Amerikaanse leger, onder bevel van generaal Anderson, aan de Maastrichterweg de Roer over. Roermond was bevrijd. In de verwoeste stad vonden de Amerikanen slechts een handvol inwoners die uit hun ondergrondse holen kwamen gekropen.
De oorlog was voorbij.
Lesbrief Roermond in de frontlinie
