1
jaargang 37 nummer 3 september 2014
Les Pêcheurs de Perles: de onbegrepen Bizet Peter Tiehatten, onze nieuwe voorzitter Even voorstellen: Anna Traub, mezzosopraan
2
Op het gezelligste plein van Nederland, de Oude Markt in Enschede, vind je Sam Sam Café met Eet gelegenheid. Lekker wegkruipen aan de leestafel met een grote kop cappuccino en muffins uit onze eigen bakkerij met keuze uit diverse magazines en dagbladen. ’s Avonds genieten van een (vegetarische) dagschotel of heerlijk à la carte dineren. De lunchkaart biedt een keur aan creatieve broodjes en originele gerechten. TIP voor na een concert of voorstelling: tot middernacht serveren we onze ‘Night Bite’: sweet, fresh, special of traditional... geniet van deze parade van lekkernijen en sensatie van smaak! In de zomer is het ruime terras een echte hotspot. Aan de gezellige buitenbar kun je vast een drankje drinken terwijl je een keuze maakt uit de gevarieerde kaart... Het hechte team straalt enthousiasme en toewijding uit...
Sam Sam Café met Eetgelegenheid Oude Markt 15-17 7511 GA Enschede 053-4303929 www.samsam-enschede.nl
van harte welkom bij Sam Sam!
3
Ouverture
Beste operavrienden, De Nederlandse Reisopera is een nieuwe weg ingeslagen. Niet alleen wordt er vaker samengewerkt met andere instellingen, maar ook worden er meer vernieuwende voorstellingen geproduceerd. Voor vaste operabezoekers vaak een verrassing (en een enkele keer een teleurstelling) en ook attractief voor een ander en wellicht jonger publiek. Het is voor een cultuurbedrijf als de Nederlandse Reisopera noodzakelijk geworden om naar de toekomst te kijken en een nieuw publiek aan zich te binden. Dat gaat soms met horten en stoten, maar het gáát en het gaat steeds beter. En gelukkig valt er voor de vaste operabezoekers ook nog veel te genieten. Zo ziet u in dit nummer niet alleen foto’s uit de nieuwe productie Sweeney Todd, maar ook preluderen we op de voorstelling van De Parelvissers, die in januari in première gaat. Verheugend is ook dat Educatie weer helemaal terug is. Ben Coelman, hoofd Dramaturgie en Educatie, vertelt hier meer over. In de Algemene Leden Vergadering nam Dennis Bouwman afscheid als voorzitter van onze vereniging. Hij wordt opgevolgd door Peter Tiehatten, over wie u in dit nummer kunt lezen. Er is nu ook duidelijkheid over de programmaboeken van de Reisopera: op vertoon van uw ledenpas zijn bij voorstellingen van de Reisopera de programmaboeken in het vervolg gratis. Gezien de benarde financiële positie van de NRO een bijzondere geste.
The News
F.K.
4
Inhoud
Ouverture
2
Nicolas Mansfield: Update Nederlandse Reisopera
5
Les Pêcheurs de Perles: de onbegrepen Bizet
6
Les Pêcheurs de Perles | team, cast & data
10
De Parel | Lidwiene Vermeij
11
Opera Amuse
12
Sweeney Todd | crew en cast
14
Even voorstellen: Anna Traub, mezzosopraan
16
Educatie met volle kracht verder
18
Peter Tiehatten, onze nieuwe voorzitter
20
Iris van Wijnen gaat door
22
Arman werkt aan zijn toekomst
23
Hitler, Franz Lehár en Die lustige Witwe (2)
24
Recensies The News
26
Recensies Being Arthur
28
Podia 2014
30
Operanieuws
31
Goedgemaakt
32
5
Nicolas Mansfield: Update Nederlandse Reisopera
F.K.
Bij zijn aantreden op 1 januari 2013 gaf
is het idee ontstaan om op basis van
Eurydice. In deze laatste productie zal het
Nicolas Mansfield al aan dat de nadruk bij de
de TV-documentaire ‘Gesneuveld’ een
koor van Klaas Stok: ‘Consensus Vocalis’
Reisopera zou liggen op kwaliteit, diversiteit,
opera te laten schrijven over omgekomen
optreden. ‘Daar ben ik heel blij mee’, aldus
zichtbaarheid en samenwerking. En die
Nederlandse militairen in Afghanistan. De
Nicolas Mansfield.
kernwaarden maakt hij waar. Kwaliteit is
Reisopera is hierover in onderhandeling met
Zelf had hij ook het nodige te doen: net terug
ingebakken bij de Reisopera, daar zijn de
nabestaanden, documentairemakers en het
van een conferentie in San Francisco van de
Tristan en de Barbier mooie voorbeelden
ministerie van defensie.
Opera America, ging hij in zijn ‘vakantie’
van. Samenwerking en diversiteit hebben
Voor 2018 wordt er gedacht aan een project
drie weken naar het Dorset Opera Festival,
geleid tot spraakmakende en bijzondere
in het kader van ‘Leeuwarden, culturele
waar hij als koordirigent bij de Aïda en de
producties als The Fairy Queen en The News.
hoofdstad’.
Fidelio optrad.
Voor de zichtbaarheid blijken de ‘Opera
Bij de opening van het academisch jaar aan
De onderhandelingen met wooncoöperatie
Amuses’ een gouden greep te zijn.
de Universiteit Twente gaat de Reisopera de
Domijn en de architecten over de verhuizing
Ook voor het nieuwe seizoen staat veel op
muziek verzorgen.
naar Polaroid lopen nog: ‘Er is ruimte
stapel. De NRO was uiteraard vertegen
Educatie is ook een speerpunt van de NRO.
genoeg, maar het is een uitdaging om het
woordigd op de Uitmarkt in Amsterdam
Daarover leest u meer in dit nummer.
gebouw passend te krijgen’. Verhuizing
en op andere culturele manifestaties zoals
En dan zijn er natuurlijk de drie grote
kan echter pas plaatsvinden als het huidige
Kunst in het Volkspark in Enschede.
producties voor het seizoen 2014/2015:
gebouw aan de Perikweg in Enschede is
In samenwerking met de Saxion Hogeschool
Sweeney Todd, de Parelvissers en Orphée et
verkocht.
6
Les Pêcheurs de Perles: de onbegrepen Bizet
Benjamin Rous
Het dramatische gegeven van Les Pêcheurs de Perles van Georges
bedreigd. Zurga steekt heimelijk het parelvissersdorp in brand op
Bizet is betrekkelijk simpel: twee hartsvrienden op het eiland Ceylon
het moment dat de executie moet worden voltrokken en terwijl de
(Sri Lanka), Nadir en Zurga, zijn beiden verliefd op een jonge
dorpelingen in paniek de vlammenzee proberen te bedwingen laat
priesteres, maar zweren die liefde af zodat hun vriendschap er niet
Zurga de twee geliefden ontsnappen. Zelf blijft hij eenzaam achter,
onder zal lijden. Zurga is inmiddels gekozen tot leider van een dorp
zijn dorp is verwoest, zijn onderdanen zijn verraden en zijn liefde is
parelvissers, en wordt herenigd met Nadir. Die laatste had destijds
voor altijd verloren.
de eed gebroken en aan zijn liefde voor de priesteres toegegeven, en is nu naar Zurga’s dorp gekomen omdat het gerucht gaat dat zijn
Varianten
geliefde daarheen zou gaan. Inderdaad blijkt het zijn Léïla te zijn
Het is overigens heel goed mogelijk dat het publiek in het theater
die de de gunst van Brahma moet afroepen over het dorp zodat de
steeds een ander slot voorgeschoteld krijgt. De reddingsactie van
parelvissers gezegend aan hun gevaarlijke tochten kunnen beginnen.
Zurga blijft hierin behouden, maar zijn einde is steeds verschillend.
Zij legt een gelofte van kuisheid af en belooft haar sluier nooit af
In de oorspronkelijke versie van 1863 blijft hij, zoals hierboven
te doen, op straffe van de dood, maar de twee geliefden zoeken
beschreven, alleen achter en is zijn uiteindelijk lot ongewis. Maar
elkaar toch op in de nacht. Zij worden uiteraard betrapt, en ter dood
in latere versies van het werk wordt hij neergestoken door de
veroordeeld door de woedende Zurga, die nu het bedrog van zijn
hogepriester Nourabad als vergelding voor zijn verraad en het laten
goede vriend van weleer ontdekt. Hij voelt echter al snel wroeging,
ontsnappen van de heiligschenners, of wordt hij door de woedende
en ontdekt ook nog eens dat Léïla hem als jong meisje het leven
dorpelingen zelf op de brandstapel gegooid die voor Nadir en Léïla
redde door hem te verbergen voor zijn vijanden toen hij op de vlucht
bestemd was. Ook elders in de opera, bijvoorbeeld het einde van
was. Zij weigerde toen hem te verraden ook al werd ze met de dood
de tweede akte, zijn in de loop der tijd wijzigingen aangebracht,
7
waarvan we niet weten of die van de componist zelf zijn. In de vocale
Haastklus
partituur die tijdens het leven van Bizet werd uitgegeven komen deze
Die tijdsdruk heeft er ongetwijfeld voor gezorgd dat het eindresultaat
varianten in ieder geval niet voor. Het feit dat al deze verschillende
een wat onevenwichtig werk genoemd kan worden. Bizet bouwt
versies in omloop zijn gekomen zegt iets over de getroebleerde
deels voort op bestaande toneelconventies en leent bovendien uit
ontstaans- en receptiegeschiedenis van Georges Bizets eerste
eerder werk van zichzelf. De dramatische mogelijkheden van de
grootschalige opera.
potentieel explosieve mix van liefde, jaloezie en loyaliteit die in steeds wisselende constellaties terugkomen in de opera worden door
Decreet
Bizet lang niet altijd even goed uitgebuit. Er zijn genoeg conflicten
Dat Bizet überhaupt de kans kreeg om Les Pêcheurs de Perles
tussen liefde en krachten die de liefde proberen te beteugelen: de
te schrijven mag als een klein wonder worden gezien. Jonge
geloften van Léïla, de vriendschapsband tussen Nadir en Zurga, de
componisten kwamen rond het midden van de 19e eeuw maar erg
jaloezie van Zurga en zijn loyaliteit jegens zijn onderdanen. Maar
moeilijk aan commissies voor het schrijven van een nieuw werk; de
zowel de librettisten als de nog onervaren Bizet doen er te weinig
grote operahuizen produceerden liever keer op keer grote bekende
mee. Het dramatische web van menselijke en culturele regels
publiekskrakers die de kassa’s gegarandeerd deden rinkelen. Het
dat door emoties wordt doorkruist en ontregeld, de tegenstelling
publiek had vooral een hang naar de tijdloze meesterwerken, en
tussen natuur en cultuur, het is allemaal zeker onderhoudend,
stond argwanend tegenover werken van levende componisten. En het
maar ook wat conventioneel. De drie protagonisten blijven toch
muziekleven in Frankrijk in die tijd werd nu eenmaal gekenmerkt
wat vlakke karakters die nergens echt psychologisch profiel krijgen
door het idee dat opera bestond om het publiek te behagen: hun
en de clichés van het operagenre nauwelijks ontstijgen. Léïla is
smaak was het enige wat telde. In dit conservatieve milieu was
het lijdzame meisje, Nadir de intens primair reagerende held en
er één theater, het Thêatre-Lyrique, dat de reputatie had een wat
Zurga is afwisselend woest en grootmoedig. Het drama voltrekt zich
meer vernieuwend huis te zijn dat welwillend stond tegenover
grotendeels buiten henzelf. Het feit dat Léïla als meisje Zurga redde
jonge componisten. Directeur Léon Carvalho kreeg bovendien een
en hij daarom op zijn beurt de geliefden redt, ontneemt de laatste de
staatssubsidie van 100.000 francs in 1863, waarbij een decreet
mogelijkheid om uit eigen beweging zijn jaloezie te overwinnen en
hoorde dat Thêatre-Lyrique een werk in drie aktes moest uitvoeren
zo een oprecht nobele daad vanuit complexe drijfveren te verrichten.
dat geschreven was door een winnaar of voormalige winnaar van
Nu vereffent hij eigenlijk alleen een oude rekening. Dat het hier een
een beurs van de Franse Academie in Rome die tot dan toe nog geen
haastklus betrof, moet ongetwijfeld hebben bijgedragen aan het feit
werken had uitgevoerd in Parijs. Nu had Bizet in 1857 deze Prix de
dat het werk, na een overigens niet onsuccesvolle première op 30
Rome gewonnen, en bleek dus een bij uitstek geschikte kandidaat.
september 1863, slechts 18 keer in totaal werd uitgevoerd, met steeds
Een complicerende factor was tijdsdruk: het geld moest wel binnen
verder teruglopende bezoekersaantallen. Daarna werd de opera
een bepaalde periode worden uitgegeven. Binnen drie maanden
tijdens het leven van de componist nooit meer opgevoerd en twee
moesten Bizet en zijn librettisten Eugène Cormon en Michael Carré
decennia lang eigenlijk compleet vergeten. Ook de componist zelf
dus een volwaardig drama scheppen voor uitvoering in datzelfde jaar
keek in later jaren met zware zelfkritiek terug op het werk.
in het Thêatre-Lyrique. Nieuwlichterij Maar dat het werk niet onmiddellijk aansloeg kwam niet alleen
8
door het idee dat de muziek kwalitatief tekort zou schieten, maar
een absolute doodzonde: na de uitvoering van zijn opera betrad
ongetwijfeld voor een belangrijk deel door het feit dat Les Pêcheurs
hij zelf het podium om applaus in ontvangst te nemen! Gustave
de Perles door critici en publiek moeilijk te plaatsen was als genre. In
Bertrand, recensent bij de Le Ménestrel, schrijft over deze faux
het Thêatre-Lyrique werd doorgaans alleen het genre van de opéra-
pas: ‘iedereen was verbaasd hem op de bühne te zien verschijnen
comique uitgevoerd: opera’s waarin gesproken dialogen en muziek
om het publiek te begroeten aan het einde van het werk. Dat mag
elkaar afwisselden, en waar zelfs in tragedies vaak toch nog een
misschien de gewoonte zijn in Itali‘, maar we zijn hier in Frankrijk,
komische noot werd ingevoegd. De Parelvissers werd oorspronkelijk
en monsieur Bizet is Frans. Hier laten we zulke vertoningen niet toe,
geconcipieerd en aangekondigd als opéra-comique, maar in het
tenzij er sprake is van een absoluut exceptioneel succes, en zelfs dan
creatieve proces werden de gesproken delen al snel vervangen door
zou de auteur tegen zijn wil naar voren gesleept moeten worden, of
georkestreerde, gezongen recitatieven, zoals gewoon was in de grand
in ieder geval de indruk moeten wekken dat het tegen zijn wil is.’
opéra. Johannès Weber, criticus voor Le Temps, schrijft: ‘Les Pêcheurs de Perles is niets minder dan een grand opéra, niet alleen omdat
Vernieuwing
gesproken dialogen overal zijn vervangen door recitatieven, maar
Dat Bizet zich schuldig maakte aan on-Frans gedrag vinden we ook
ook omdat er absoluut niets te lachen valt, het stuk bevat geen enkel
terug in de beoordeling van de muziek zelf. Een oordeel dat critici
komisch karakter, en de scheppers van zowel de tekst als de muziek
rond deze tijd vaak hanteerden, was dat sommige opera’s tot de
richten zich op grootse dramatische effecten.’ De grand opéra was,
stroming van de ‘Nieuwe Muziek’ zouden behoren, een synoniem
zoals de naam al suggereert, grootschalig, zowel qua lengte als qua
voor ‘wagneriaans’. Net als het publiek hadden critici een rotsvaste
decor en onderwerp, en bevatte in de regel vier of vijf aktes en ten
overtuiging over hoe een opera zou moeten klinken. Alles wat neigde
minste een ballet. Op die vlakken schoot Bizets opera dan weer te
naar vernieuwing kreeg het etiket ‘wagneriaans’ opgeplakt: alles wat
kort. Daarbij kwam dat de grand opéra in principe een genre was
niet melodieus en enigszins licht verteerbaar was, alles wat neigde
waar componisten van naam en faam zich mee bezig hielden, niet
naar een complexere harmonie en een meer symfonische orkestratie.
iemand die nauwelijks meer dan een debutant was. Les Pêcheurs de
Op den duur werd het gebruikt om zeer veel verschillende en
Perles was dus een beetje vlees noch vis, en verwarde op deze manier
uiteenlopende tekortkomingen in muziek aan te geven. En dat terwijl
het publiek dat gewend was geraakt aan het feit dat ze op basis van
de werken van Wagner in Frankrijk nauwelijks waren uitgevoerd en
simpelweg het genre een bepaald plot of onderwerp en een bepaalde
de kennis van de Franse critici van zijn muziek miniem was. Als er
sfeer mochten verwachten. Want hoe kun je nou genieten van iets
Duitse invloeden in Bizets opera aan te wijzen zijn, is het toch vooral
dat zich buiten gebaande paden beweegt en niet in vertrouwde hokjes
Meyerbeer die doorklinkt.
te plaatsen is? We kunnen concluderen dat Bizet behoort tot het klassieke genre Op een bepaalde manier was Les Pêcheurs de Perles een vorm van
tragische kunstenaars die pas nu hun dood ware erkenning
nieuwlichterij, iets dat niet aan de verwachtingen en regels voldeed.
hebben gekregen omdat ze in zekere zin net voor een omslag in
Door een werk te schrijven dat kenmerken had van een grand opéra
de culturele mentaliteit werkzaam waren. In de eerste helft van
had Bizet zich verraden als een al te gretige, misschien zelfs wel
de 19e eeuw had de opera zich vooral ontwikkeld als arena voor
arrogante jonge man. In het door strikte sociale regels gedomineerde
vocaal vertoon en effectbejag, met als belangrijkste drijfveer het
Frankrijk van het midden van de 19e eeuw beging Bizet bovendien
imponeren van luisteraars. Opera was in Frankrijk een behaagzieke
9
kunstvorm geworden. Les Pêcheurs de Perles is een werk dat in veel
naar de oerversies van deze opera’s. De populariteit heeft het nooit
opzichten breekt met dat gegeven, en dat zijn tijd vooruit was, in de
geschaad, en vanaf de late 19e eeuw en begin 20e eeuw ontwikkelde
vermenging van stijlen en genres en in het nastreven van een nieuw
Les Pêcheurs de Perles zich tot een zeer geliefd werk. Alleen al de
soort dramatiek. Bizet vermijdt ten strengste komische elementen
alomtegenwoordigheid van het vriendschapsduet tussen Nadir en
en goedkope vocale virtuositeit om het publiek te behagen, en het
Zurga, het zogenaamde Parelvissersduet, op galaconcerten, zegt al
orkest speelt in zijn opera een belangrijke verhalende rol. De vocale
iets over hoe ingeburgerd het is geraakt. Wat men in 1863 nog als een
lijnen zijn over het algemeen lyrisch, vloeiend en zorgen ervoor dat
vreemdsoortige en onbegrijpelijke opera zag, werd in de 20e eeuw
de sfeer gedurende een gehele akte in stand wordt gehouden en
een toegankelijk werk dat gaandeweg zelfs als representatief voor de
wordt opgebouwd.. Meer grootschalige scènes vinden we niet alleen
19e-eeuwse Franse stijl werd gezien. Een betere postume revanche
in de finales van de aktes, maar ook tussendoor, maar Bizet zet deze
op zijn critici had Bizet zich niet kunnen wensen.
scènes niet louter in om indruk te maken, maar probeert sfeer en drama te scheppen. Het is een onevenwichtig werk, dat zeker. De componist is niet altijd even op dreef en schrijft naast geïnspireerde passages ook genoeg conventionele en minder pakkende muziek. Maar vaak genoeg hoor je wel degelijk de uitzonderlijk creatieve geest van Bizet; in Les Pêcheurs de Perles horen we de zaden van expressie en vernieuwing die in het rauwere realisme van Carmen tot volle wasdom zullen komen. Revanche De redding voor De Parelvissers komt eigenlijk grotendeels door het megasucces, acht jaar na de dood van Bizet, van Carmen. Uitgever Choudens, die de verkoop van de rechten voor opvoering van Carmen zo lucratief mogelijk probeert te maken, begint met het promoten van de eerdere opera, die men immers toch maar op de plank heeft liggen. Waarom zou je daar geen slaatje uit slaan? De uitgever brengt Les Pêcheurs de Perles als een makkelijk op te voeren werk: maar drie grote rollen en weinig secundaire rollen, en decors die niet heel specifiek of veeleisend zijn. Choudens maakt er geregeld zelfs een package deal van: als je de populaire opera Carmen wil uitvoeren, moet je ook de minder bekende Pêcheurs nemen! De keerzijde van deze hernieuwde interesse is wel dat er, zoals al eerder gezegd, veel verschillende verbasterde versies in omloop kwamen, iets wat overigens voor veel 19e-eeuwse Franse opera’s geldt. Pas in de laatste decennia is men serieus op zoek gegaan
10
Les Pêcheurs de Perles team, cast & data Team
Data
Benjamin Levy | Muzikale leiding
première | 23 januari | vr 20:00 uur | Enschede | Wilminktheater
Tim Nelson | Regie
25 januari | zo 16:00 uur | Enschede | Wilminktheater
Wikke van Houwelingen | Decorontwerp
27 januari | di 20:00 uur | Utrecht | Stadsschouwburg
Elena Werner | Kostuumontwerp
29 januari | do 20:00 uur | Heerlen | Parkstad Limburg Theaters
Gé Wegman | Lichtontwerp
31 januari | za 20:00 uur | Deventer | Schouwburg
Jitti Chompee | Bewegingsregie
3 februari | di 20:00 uur | Maastricht | Theater aan het Vrijthof 5 februari | do 20:15 uur | Leeuwarden | De Harmonie 8 februari | zo 19:00 uur | Breda | Chassé Theater
Cast
10 februari | di 20:00 uur | Assen | De Nieuwe Kolk
Kishani Jayasinghe | Leïla
12 februari | do 19:30 uur | Zwolle | Odeon De Spiegel
Jesus Garcia / Yaroslav Abaimov | Nadir
14 februari | za 20:15 uur | Groningen | Stadsschouwburg
Robert Davies | Zurga
19 februari | do 20:15 uur | Arnhem | Schouwburg
Yavuz Arman İşleker | Nourabad
21 februari | za 20:00 uur | Den Haag | Lucent Danstheater 23 februari | ma 20:00 uur | Amsterdam | Theater Carré
Krittin Kiatmetha | Danser
24 februari | di 20:00 uur | Amsterdam | Theater Carré
Juan Carlos Toledo | Danser
25 februari | wo 20:00 uur | Amsterdam | Theater Carré
Rocco Vermijs | Danser
28 februari | za 20:15 uur | Rotterdam | Rotterdamse Schouwburg
Noord Nederlands Orkest Nationaal Opera en Concert Koor
11
De Parel
Lidwiene Vermeij
Zandkorrel wordt een parel uit golven gedoken. Laten we het hebben over het onmogelijke. Strijd ligt als een dunne laag in een gezongen duet van eeuwige vriendschap. Hij was een vriend met wie ik naar parels dook in de diepzee, waar wij een meisje zagen. Ja, zij is het, de godin, schoon en helder als water, die onze gezworen broederschap verandert. Vertrouwen is niet meer vanzelfsprekend. Hoed je voor de vallen van de liefde. Voor de geest van het donker met haar geheimzinnig magisch zingen. Luchtgeest, watergeest, berggeest, hoor haar stem, geest van het bos. Ik zie de kleine lichten van Ceylon, waar in de nacht mijn geliefde waakzaam is. Kracht en trouw lees ik in haar ogen. Wraak komt met stokken over grenzen. Schaduwdood, natuurkracht, klankgolf, waar een verraad de angst voedt. De waarheid ligt in het vuur van de nacht. Spijt en wroeging klaren op door een offer. Neem deze parel, dauw van de hemel, als een kleurig spel, een liefdesspel, een eindspel.
12
Opera-Amuse
De Opera-Amuse van Sweeney Todd was weer een groot succes: er waren meer aanmeldingen dan ooit. Gable Roelofsen van Het Geluid (Maastricht) als Tobias Ragg onderdeel van de cast, hield een verhaal over leven en werk van Sondheim, de componist van Sweeney Todd, en interviewde de hoofdrolspelers: Dale Duesing en Sanne Wallis de Vries. Hìj begon zijn carrière als musicalster voordat hij zich op opera richtte: ‘Sweeney Todd is een complex en belangrijk werk, waarin je elementen van o.a. Stravinsky en Mozart terugvindt’. En zìj zong ‘The worst pies in London’ en begeleidde de gasten die hun eigen Bloody Mary moesten mixen. Ook regisseur Marcel Sijm (‘Zo’n mooie cast, het is een zonnetje’) en muzikaal leider Jeroen Sleyfer (‘Voor mij is het fantastisch dat mensen uit de muziek komen’) vertelden over hun ervaringen. Terwijl de leden van de cast meer lieten horen en zien van deze zwarte operette, deden de gasten zich te goed aan een pie – en niet de slechtste uit Enschede – en aan een toetje, beide voorzien van vingers en nagels.
Gable Roelofsen
13
14
Sweeney Todd Crew en cast
Crew en Cast Muzikale leiding | Jeroen Sleyfer Regie | Marcel Sijm Decor | Marc Warning Licht | Marc Heinz Kostuums | Wojciech Dziedzic Sweeney Todd | Dale Duesing Mrs. Nellie Lovett |Sanne Wallis de Vries Judge Turpin | Richard Suart Johanna Barke | Nina Lejderman Pirelli | Harry Nicoll Beadle Bamford | Robert Burt Tobias Ragg | Gable Roelofsen Beggar woman | Doris Baaten Anthony Hope | NN Het Gelders Orkest
15
Marcel Sijm Sanne Wallis de Vries
Richard & Nina Harry Nicoll
16
Even voorstellen: Anna Traub,
Zo goed als Anna Traub (Basel, 1981) heb ik
moet vechten. Kritisch zijn hoort bij het
nog nooit iemand van buitenlandse afkomst
vak; je vraagt je altijd af wat er nog beter
Nederlands horen spreken. De vorig jaar tot
had gekund. Toch ben ik blij dat ik nu heb
het ZangersEnsemble van de Nederlandse
geleerd om soms te kunnen zeggen: dat heb
Reisopera toegetreden mezzosopraan
ik goed gedaan.’
bedient zich niet alleen van een keurig abn, praktisch zonder bijklank die haar Zwitsers/
Druk voorjaar
Duitse afkomst zou kunnen verraden, maar
Om zover te komen zijn producties nodig,
blijkt bovendien bekend met de taal van de
waaraan dat zelfvertrouwen kan worden
straat en het jargon uit de kroeg.
ontleend. Die dienden zich de afgelopen
Het was geen vraag of ze zich zou inspannen
periode weer in groten getale aan: ze zong
om goed Nederlands te leren spreken.
de rol van Kate Julian in de opera Owen
‘Kennelijk hebben mensen die dat niet
Wingrave van Benjamin Britten in een
doen, geen behoefte aan het gevoel van
uitvoering van Opera Trionfo (juichende
thuiskomen. Omdat ik hier woon en werk,
recensies in de dagbladen, o.a. woensdag 8
wil ik iets teruggeven. Anders zou ik me
oktober 2014 nog te zien in het Rabotheater,
niet geïntegreerd voelen.’ Vertelt met plezier
Hengelo); daarna volgden Passies en andere
dat ze dit jaar voor de gemeenteraad mocht
concerten, tegelijkertijd was ze Carmen
stemmen.
in een productie die onder meer in de Stadschouwburg te Rotterdam te zien was
Vorig jaar begon de Nederlandse Reisopera
en viel ze last minute in als Dorabella in
met het eigen ZangersEnsemble. Naast
Mozarts Cosi fan tutte in het operahuis
Bora Balci (zie vorige Opera Informa,
van Wroclaw, Polen. Anna: ‘Ik houd van
juni 2014) maken daar zes andere jonge
Dorabella, ze is naïef en gezellig. Ze heeft
operatalenten uit binnen- en buitenland
totaal niet mijn karakter, maar het is
deel van uit, waaronder Anna. Zij ziet de
plezierig om haar te spelen.’
ervaring die zij hiermee opdoet als een
Vervolgt: ‘Je onderzoekt bij elk personage:
opstap; een kans om haar zwakke en sterke
wat is dat voor mens, waarom doet ze dat?
kanten te leren kennen en te verbeteren in
Wat zijn de gelaagdheden in die persoon?
een professionele en collegiale omgeving.
Dezelfde rol kan in een andere productie
‘Het is heel belangrijk voor een jong mens
weer een totaal ander mens zijn. Niets is
en ook voor jonge zangers om in het begin
definitief, alles beweegt.’
van de loopbaan een plek te vinden. Je krijgt antwoord op de vraag aan jezelf wat
Dorabella was voor Anna dé gelegenheid
je makkelijk afgaat en waar je nog voor
de balans te vinden tussen urgentie en een
17
mezzosopraan
Ingrid Blans
goed personage neerzetten. Op zondag werd
ruzie maakte of er in de auto naar Beethoven
klopte. Ik ben benieuwd wat voor gebieden
ze gepolst of ze kon invallen, op maandag
of Mozart geluisterd zou gaan worden. Haar
ik met mijn stem nog kan ontdekken, deze
volgde de bevestiging, op woensdag vloog
ouders zijn liefhebber van vrijwel alles
’reis’ is nog niet ten einde. Het geeft wel het
ze en was de eerste repetitie en op zondag
wat met klassieke muziek, theater, kunst
gevoel in een vak thuis te zijn.’
moest ze op. In een rol die ze nog niet eerder
en cultuur te maken heeft; van haar beide
speelde… alle tekst moest nog uit het hoofd
broers is er één acteur, de ander arts met een
Toekomst
worden geleerd om van de muziek maar niet
erg goede tenorstem.
Anna: ‘Het gaat goed met mijn carrière maar
te spreken. Partner en ZangersEnsemble-
Op vierjarige leeftijd beweegt ze hemel en
natuurlijk ben ik nieuwsgierig naar wat er
collega Thorbjørn Gulbrandsøy reisde mee
aarde om pianoles te krijgen. Op haar 8e
nog meer langs komt. Dat ik durf te kiezen
en kon de vraag: ‘klinkt het wel okay?’
studeert ze aan de dansacademie van Theater
voor een eigen interpretatie waarin ik mezelf
bevestigend beantwoorden. Dat droeg bij aan
Basel waar ze de vooropleiding afrondt en als
durf te zijn, is een verworvenheid. Voor
het opbouwen van zelfvertrouwen.
15-jarige maakt ze deel uit van het koor van
“netjes” en “aardig” doen we het niet. Toen
dat zelfde theater. Daarna volgt de opleiding
ik mijn balletopleiding afsloot en definitief
Nu even op vakantie en daarna weer aan de
tot zangdocente aan de Musikhochschule
koos voor een zangstudie, verwoordde ik
slag voor het grachtenfestival in Amsterdam
in Luzern. Om haar bachelor te behalen
het dilemma zo: misschien liggen zingen
op 22 augustus aanstaande, samen met
– waartoe de Hochschule toen niet, nu
en dansen wel niet ver uit elkaar. Als je
David Bollen, een bevriende pianist.
wél bevoegd is – vervolgt ze haar studie
ernaar kijkt, lijken beide expressievormen
Tussendoor recitals – waarvan we er een
bij Valérie Guillorit en Pierre Mak aan het
zo makkelijk in uitvoering maar voor beide
mochten meemaken tijdens de OperaBorrel
Conservatorium van Amsterdam.
is het hard werken. Misschien wil ik wel kunnen dansen met mijn stem.’
op 27 juni in Theater Concordia, Enschede – en audities.
Stemsoort Vertolkte Anna de rol van Gretel in
Jeugd
Humperdinck’s Hänsel und Gretel en van
Anna komt uit een maatschappelijk en
de jonge Luigia Boschi in een uitvoering van
cultureel ge‘ngageerd milieu. Vanwege het
Donizetti’s Viva La Mamma als klassieke
politieke werk en de betrokkenheid van haar
soubrette (vóór 2008), vier jaar later stu
moeder bij het Stadttheater Basel was zij
deerde zij in Amsterdam af als hoge mezzo
al jong te vinden bij theateropvoeringen en
(aanvulling Anna: ‘die niet wist dat ze over
concerten. Ze herinnert zich als driejarige
zo iets als een laagte beschikte’) en haar
een uitvoering gezien te hebben van Der
huidige coach Gemma Visser is stellig:
fliegende Holländer van Richard Wagner
alt-mezzo. Anna tenslotte: ‘Ik hou het voor
waarin haar peetoom Anton Diakov
nu op mezzosopraan, dat is een wat breder
(overigens geen familie, van hem kan ze
begrip. Kennelijk was ik goed in het imiteren
haar zangtalent niet hebben) de rol van
van klank en het tevreden stellen van mijn
Daland zong. En hoe ze met haar broers
opdrachtgevers, maar ik voelde dat het niet
18
rechts: onder:
Educatie met volle kracht verder
Fen Koffijberg
Vanwege de hectische tijden na de bezuinigingen en de herrijzenis
kostuums, schmink en kapsels. Als ik na afloop van een puber hoor:
van een nieuwe Reisopera moest ook de educatiepoot – toch een
”het was best wel te pruimen”, beschouw ik dat als een compliment.
speerpunt van de Reisopera – weer een nieuwe start maken. Met
Misschien niet nu, maar wellicht jaren later kijken ze terug op deze
ingang van het nieuwe seizoen is educatie weer helemaal terug.
intense kennismaking met opera via onze educatieprojecten als een
Ben Coelman, hoofd dramaturgie en educatie, is een gelukkig mens:
unieke ervaring. Ik noem dat een “sleutelervaring”.
‘Iedereen bij de Nederlandse Reisopera draagt educatie een warm
Educatie omvat overigens niet alleen contacten met de scholen.
hart toe en dat is heel stimulerend. Het is erg leuk om jonge mensen
Educatie houdt nooit op. Zo zijn er ook educatieve kanten aan
in aanraking te brengen met opera. Voor 8 tot 16-jarigen ligt opera
de inleidingen, de operacursussen en aan bijvoorbeeld de Opera
niet voor de hand. Hun wereld is zo groot en divers en ze hebben
Amuses, die een groot succes zijn’.
zoveel andere interesses. Kort door de bocht: wat hun ouders leuk vinden is voor hen niet belangrijk. Maar producties als The News en
Tetem Kunstruimte
nu Sweeney Todd kunnen wel hun interesse wekken.
‘Kleine kinderen spreek je aan op hun gevoel voor het theatrale effect,
Opera is theaterrijkdom in een ideale vorm. In opera zit àlles. Alle
voor oudere kinderen moet je meer uit de kast halen. Standaard
aspecten van elke kunstvorm vind je er in terug. Als je de kans krijgt
waren al de lessen voor middelbare scholieren bij elke productie:
om jonge mensen te laten zien hoe divers en rijk het genre is, vinden
theorie- en spellessen met opdrachten als het uitwerken van bepaalde
ze al snel hun eigen aanknopingspunten. Iedereen haalt er iets
scènes, het spelen en het commentaar geven, vaak gekoppeld aan
anders uit: het verhaal, de zang, de techniek en de aankleding: decor,
een operabezoek. Veel scholen in het voortgezet onderwijs maken
Ben Coelman temidden van de kinderen bij de Zomeropera 2013. De dagoperaprojecten op de basisscholen zijn hierop gebaseerd.
19
Een barokdans in het kader van een schoolproject voor de tweede klas VWO van het Bonhoeffer College rond de Johannes Passion voorjaar 2014. hier gebruik van in het kader van de lessen CKV (culturele en
programma ontwikkeld dat nauw aansluit bij de doelstellingen
kunstzinnige vorming) of muziek.
van “Culturage”, een samenwerkingsverband van 12 Enschede
Op het gebied van nieuwe vormen van cultuureducatie voor het
cultuurinstellingen. Dit cultuurprogramma is een initiatief van de
voortgezet onderwijs werken we steeds vaker samen met Tetem
landelijke overheid, die o.a. aan Enschede subsidie voor een pilot
Kunstruimte uit Enschede. Tetem heeft de beschikking over een
verstrekte. Nu overal op de scholen de kunst- en cultuureducatie
groot team van ervaren workshopleiders en een fantastisch boekings
is wegbezuinigd moeten de scholen dat zelf oppakken en de
apparaat, waardoor scholen snel en flexibel op educatieve projecten
kunstinstellingen kunnen ze daarbij ondersteunen. In de
kunnen inschrijven. Voor de onderbouw van HAVO en VWO zijn
ontwikkelfase van Culturage gaat elke instelling een intensieve
voor het komende seizoen twee actieve workshops bedacht in het
relatie aan met een “eigen” basisschool. Voor de Reisopera is dat “De
gebouw van de Reisopera. Operasounds is een workshop waarin
Windroos”, die meer met muziektheater wil gaan doen’.
leerlingen leren hoe beeld en geluid elkaar kunnen versterken. Ze onderzoeken hoe ze met verschillende beeldfragmenten en opera
Ben Coelman pakt de educatie voor het primair onderwijs
geluiden een nieuwe verhaallijn kunnen maken die dramatische
voortvarend aan en heeft als eerste de excursies voor het primair
spanning heeft. We gebruiken daar audiovisuele software en
onderwijs in het gebouw van de opera gratis aangeboden. ‘Een
Applecomputers voor. Ook kunnen de leerlingen in het gebouw van
tweede initiatief is een actieve workshop op de school getiteld:
de opera kleine decors bouwen van hout en ander materiaal, waarvan
“De Diva en de Divan”. Het is een workshop voor de groepen 4, 5,
ze de voorbeelden om zich heen zien. Deze workshops maken deel
en 6 die begint na een kleine, gespeelde introductie waarin een
uit van het programma “Art2Go” dat wordt aangeboden aan alle
operazangeres zich voorbereidt op een voorstelling en een dialoog
tweede klassen van het middelbaar onderwijs. We hebben hier twee
aangaat met de pratende divan in haar kleedkamer. Daarna volgt
ruimtes aan de Perikweg voor beschikbaar.
een dubbele workshop die bedoeld is als introductie in het maken
Voor het praktijkonderwijs en het VMBO hebben we samen met
van opera. Afwisselend gaan de leerlingen aan de slag met stem
Tetem en andere kunstinstellingen in het kader van Art2Go een
gebruik en met het maken van kleine rekwisieten, zoals bijvoorbeeld
programma ontwikkeld, dat we ‘Musketiers’ hebben genoemd. Het
een houten stiletto. Derde speerpunt is een dagproject voor de hele
bestaat uit drie onderdelen: schermen in de voormalige Polaroid
basisschool. Ervaren jonge professionals met een muziektheater
fabriek, kragen maken in Rijksmuseum Twenthe en het schminken
achtergrond begeleiden de leerlingen en docenten van een hele
van wonden en blessures in het operagebouw. Op een verkennende
school bij het maken van de voorstelling “De zomernachtsdroom”
en speelse manier onderzoeken de leerlingen het proces van grime
met zang, dans, spel, kostuums, licht en videodecor. Elke groep van
en door het gebruik van fotografie kunnen ze een en ander in een
de school krijgt een eigen inbreng. Dit is een hele dure vorm van
kort beeldverhaal verwerken.
educatie, maar wel een heel geliefde. Elke leerling van klein tot groot
Het komend jaar hebben we aan deze projecten voor middelbare
werkt er aan mee. Er zijn voor het komend seizoen al veel aanvragen
scholen onze handen vol. Overigens kunnen deze programma’s ook
binnen’.
buiten Enschede worden afgenomen.’
Tenslotte meldt Ben Coelman nog dat naar analogie van The News, in het voorjaar van 2015 een nieuw video-operaproject voor
Primair Onderwijs
middelbare scholieren op stapel staat: Orpheus, ook in samenwerking
‘Voor het primair onderwijs (de basisscholen) is een speciaal
met Tetem Kunstruimte.
20
Peter Tiehatten, onze nieuwe voorzitter
Fen Koffijberg
Had hij tijdens de Algemene Ledenvergadering van 31 mei in Zwolle nog een baardje voor zijn rol in de Passiespelen van Hertme, tegenwoordig gaat hij cleanshaven door het leven: onze nieuwe voorzitter Peter Tiehatten. Tijdens deze ALV werd hij benoemd als bestuurslid en binnen het bestuur neemt hij nu de functie van Dennis Bouwman over. Peter heeft op zijn verjaardag nog nooit gewerkt en meestal is er op die dag vuurwerk: hij is namelijk geboren op 1 januari 1955 in Enschede. Na de HBS-B ging hij medicijnen studeren in Nijmegen. Na zijn afstuderen kwam hij weer naar zijn geboortestad. Hij werd arts-assistent urologie in een ziekenhuis in Gronau, net over de grens. Daar was hij ook Notartz, gaf les aan de verpleegstersopleiding en zat in de ondernemingsraad. In die tijd kwam hij erachter dat zijn hart niet uitging naar de snijdende vakken, maar dat de sociale kant van het werk hem meer trok. Forum Na drie jaar in Gronau begon hij in 1986 als bedrijfsarts bij de GGD. Zijn werkterrein omvatte onder meer onderwijsinstellingen en daar kwam in 1987 Opera Forum bij, toen onder leiding van Peter Westerhoud en met Harmke Middelbos als personeelsfunctionaris. Peter Tiehatten kreeg te maken met een bedrijf waar ruim 200 mensen werkten. Hij had niet alleen de zangers en musici, maar ook het kantoor en alle andere afdelingen onder zijn hoede. En zoals zo vaak bij fusies ging ook hier niet alles harmonisch. Zo waren er twee orkesten met een zeer verschillende geschiedenis samengevoegd; één was gewend om in de bak te spelen en de ander juist op het podium. Problemen genoeg, dus Peter kreeg alle gelegenheid om zijn sociale kant verder te ontwikkelen. Hij vond het ‘een heerlijke tijd’. ‘Ik hield van klassieke muziek, maar daar maakte ik kennis met opera. Suor Angelica van Puccini was de eerste die ik zag. Mooie herinneringen heb ik aan de reis van Forum naar Spanje in 1992.
21
Tweehonderd mensen overgeplant naar Santander, waar een theater
Ik vind het heel goed dat we een vereniging zijn en dat moeten we
met 1000 plaatsen voor het operafestival stond. Forum voerde daar
vooral blijven.
drie Mozart-opera’s en het Requiem op. Een geweldige ervaring. Als
Nauwe banden met de Reisopera zijn heel belangrijk, maar juist
vertrouwenspersoon, niet direct aan het bedrijf gebonden, kreeg ik te
vanuit een onafhankelijke positie kunnen we veel voor de opera
maken met meningsverschillen, ruzies en heimwee, maar ook met
betekenen.
ingegroeide nagels en het verwijderen van hechtingen. In dergelijke
Daar ga ik me voor inzetten en ik verheug me op de samenwerking.’
omstandigheden leer je de mensen en het bedrijf heel goed kennen. Daarna heb ik, begin jaren negentig, de ontvlechting nog mee gemaakt, met alle problemen van dien.’ In 1997 vertrok Peter bij de GGD en dus bij Forum. Hij werd arts bij het GAK, nu UWV. ‘Daar heb ik ook weer veel fusies meegemaakt. Het werk bestond uit beoordelen van arbeidsongeschiktheid, zowel voor de ziektewet als de WAO. Dat heb ik gedaan tot 2007. Nu ben ik in dienst van een adviesbureau dat medische keuringen verricht voor gemeenten, zoals voor trapliften, hulp bij het huishouden en vervoersvoorzieningen.. Tot voor kort was ik ook nog eerstelijns forensisch arts (o.a. lijkschouwer). Mede vanwege de nachtdiensten ben ik daar mee gestopt. Daarom heb ik nu meer tijd, zoals voor bestuurswerk.’ Opera ‘Opera heb ik in mijn hart gesloten. Ook mijn vrouw houdt van muziek. We hebben elkaar zingend leren kennen. Nog steeds zingen we samen, in Toonkunst en allerlei projectkoren. Zoals de Passiespelen in Hertme en de Messiah, gedirigeerd door Nicolas Mansfield. Tijdens die activiteiten komt mijn beroep ook nog van pas. Nicolas herinnert zich nog goed de eerste repetitie van de Meezingmessiah, toen er eerste hulp noodzakelijk was.’ Als ik nu zie waar de Reisopera mee bezig is, vind ik dat een goede ontwikkeling: je moet met je tijd meegaan. Zelf ben ik meer geori‘nteerd op het klassieke repertoire en zing ik liever Bach dan Britten. Dat betekent niet dat ik mijn ogen sluit voor modern repertoire en gelukkig is het publiek ook niet zo eenkennig.
22
Iris van Wijnen gaat door Sopraan Iris van Wijnen van het
Alexander, mezzosopraan Jard van Nes,
de Nationale Opera en een masterclass/
ZangersEnsemble van de Reisopera is
tenor en artistiek directeur Dutch National
symposium Gustav Mahler/Richard Strauss,
geselecteerd voor de Eerste Ronden van het
Opera Academy Alexander Oliver, bariton/
met medewerking van o.a. mezzosopraan
50ste Internationaal Vocalisten Concours,
liedspecialist Meinard Kraak, pianist Hans
Christa Ludwig.
die van 4 t/m 14 september in Den Bosch
Eijsackers en directeur Orfeo Foundation
Na de Eerste Ronden zullen de Halve Finales
worden gehouden. Iris oogstte pas nog veel
Hans Nieuwenhuis. Juryvoorzitter was
worden gehouden op 8 en 9 september
lof voor haar optreden in The Fairy Queen.
Annett Andriesen, mezzosopraan en
en de Finales op 12 en 14 september. De
Eind juni waren de Voorronden in Theater
directeur van het IVC.
internationale jury bestaat uit Dame Kiri Te
aan de Parade in Den Bosch. Die vormden
De 50ste editie van het IVC wordt groots
Kanawa, Siegfried Jerusalem, Anne Gjevang
de afsluiting van een aantal voorselecties
gevierd met extra evenementen, o.a.
en Ioan Holender en de liedduo-jury uit Elly
in binnen- en buitenland en aanmeldingen
masterclasses van Kiri Te Kanawa, de Elly
Ameling, Jard van Nes, Meinard Kraak, Irwin
via YouTube. Er werden 28 liedduo’s en 63
Ameling Liedcursus, een workshop zingen
Gage, Rudof Jansen en Graham Johnson.
kandidaten geselecteerd in de leeftijd van
voor kinderen en een familieconcert met
Een goede reden voor een bezoek aan Den
19 t/m 33 jaar. Onder hen 15 Nederlandse
Edwin Rutten, een dag voor amateurzangers
Bosch.
zangtalenten en 2 Nederlandse pianisten.
in het kader van 500 jaar Jeroen Bosch, een
Meer informatie vindt u op www.ivc.nu.
De jury van de Voorronden: sopraan Roberta
cursus Franse opera in samenwerking met
Iris van Wijnen (rechts) samen met Bernadeta Astari in The Fairy Queen
23
Arman werkt aan zijn toekomst Fen Koffijberg
Op een caféterras op de Oude Markt in Enschede
Johannes Passion: ‘Daar leer ik ook veel van. De
laat hij (zachtjes) horen wat het verschil is tussen
rol van Jezus heb ik helemaal in mijn hoofd en ik
het Belcanto zoals hij dat vroeger zong en de ronde,
hoop die nog eens te mogen zingen. Als ik in zo’n
vloeiende lijn, die zijn leraar hem heeft bijgebracht.
koor sta, leer ik alle baritonrollen uit het hoofd. Ik
Yavuz Arman İşleker, de Turkse bas-bariton in
luister en kijk naar de dirigent: welke aanwijzingen
het ZangersEnsemble van de Reisopera kreeg,
geeft hij en waar legt hij de accenten. Ik leer overal
op voorspraak van Nicolas Mansfield, van onze
van. Op het toneel voel ik me goed, beter en meer
Vriendenvereniging de aanmoedigingsprijs om
ontspannen dan op een concertpodium’.
zich verder te ontwikkelen. En daar is hij volop mee
Arman stond indertijd in het koor van de Orfeo,
bezig.
die in de vijvers van Soestdijk werd opgevoerd.
Vorig jaar werd hij gecoacht door dirigent Cameron
Binnenkort is hij bij de Reisopera te zien als
Burns, die hem o.a. heeft geholpen bij zijn
Nourabad in De Parelvissers. En zijn gezicht wordt
repertoirekeus. En sinds februari heeft Arman
gebruikt als campagnebeeld voor de Johannes en
les bij de Britse bariton David Wilson-Johnson
straks voor de Orphée.
in diens huis in Amsterdam. Belangrijk leerpunt
David Wilson-Johnson is enthousiast over het
voor Arman is het sparen van zijn stem vooral in
werken met Arman: ‘Hij heeft een mooie stem en
Belcanto-aria’s: ‘Ik moet ook nog kunnen zingen als
is een serieuze student, die ontvankelijk is voor
ik 60 ben en zo word ik ook minder moe. Ik heb
nieuwe idee‘n. De basis kwaliteit van zijn stem is
in Davids lessen geoefend met opera-aria’s: Count
heel mooi, volwassen van klank, maar niet overrijp.
Rodolfo in La Sonnambula en aria’s uit I Puritani,
We hebben eraan gewerkt om het legato consistent,
Manon en Le Nozze en met oratoria van Bach. Het
geconcentreerd en flexibel te maken. Arman moet
viel niet mee om afspraken met David te maken,
de verleiding weerstaan om te “oversing” en moet
want we zijn allebei druk.
leren dat bij muzikale expressie “less is more”.
Ik voel me in zijn lessen heel ontspannen. Hij geeft
Zijn gevoel voor stijl wordt beter en zijn muzikale
voorbeelden en zorgt goed voor mijn stem’.
antwoorden zijn vaak verrassend en stimulerend.
Arman neemt de lessen op in zijn smartphone
Het is heerlijk om Arman les te geven en de
en luistert ze af in de trein naar huis. En thuis
Reisopera mag trots zijn op zijn prestaties en op
is Enschede, want twee maanden geleden is hij
wat hij inde toekomst kan bereiken. Wellicht kan
getrouwd met zijn jeugdliefde. Beide gaan ze in
hij over twee jaar meedoen met het Internationaal
september Nederlandse les nemen. Arman wil
Vocalisten Concours in Den Bosch’.
graag blijven werken met David, want van hem kan
Zowel Arman als David willen graag doorgaan met
hij veel leren.
de lessen in Amsterdam. En als het geld op is? ‘David heeft gezegd: geld mag geen probleem zijn.
Leren in een koor Bij de Reisopera stond hij o.a. in het koor van de
Betaal me maar terug als je beroemd bent’.
24
Hitler, Franz Lehár en Die lustige Witwe (2)
Arnoud Brok
Die lustige Witwe
die Lerche singt (1918), Frasquita (1922) en vooral Paganini (1925) zijn
Nadat twee andere operettes, Die Juxheirat en Die Göttergatte, echter
enkele van de bekendste van die operettes. Paganini werd in Wenen
als een baksteen waren gevallen had dat tot resultaat dat zowel de
nogal koel ontvangen doch in Berlijn stormachtig toegejuicht. Dit
invloedrijke theaterdirecteur Karczag van het Theater an der Wien als
was voor een niet gering deel te danken aan de man die de titelrol
Victor Léon, de belangrijkste tekstschrijver van dat moment, Lehár
zong, tenor Richard Tauber. Vanaf dat moment componeerde Lehár
links lieten liggen. Het tekstboek voor Die lustige Witwe ging nu
met de stem van Tauber in zijn achterhoofd, zoals hij zelf zei. Der
eerst naar Richard Heuberger, de componist van Ein Opernball, een
Zarewitsch (1927), Friederike (1928) Das Land des Lächlens (1929),
befaamd musicoloog, docent en muziekcriticus in Wenen. Die wist
Schön ist die Welt (1930) en Giuditta (1934) werden mede dank zij
met het tekstboek echter geen raad zodat Léon en zijn medeauteur
Tauber enorme hits.
Stein het maar weer mee naar huis namen. Het was Steininger, de
In 1933 veranderde de situatie voor Tauber dramatisch toen hij als
directiesecretaris van het Theater an der Wien, die hen op Lehár
Jood niet meer in Duitsland mocht optreden. Hij verhuisde naar
attent maakte. Aanvankelijk wilde Léon daar niet aan, want hij had
Wenen waar hij de samenwerking met Lehár voortzette. Tauber kon
de debacle met Die Göttergatt nog niet vergeten, maar Steiniger hield
er echter niet aan wennen dat hij in Duitsland opeens pesona non
aan. Enigszins mokkend gaf Léon toe en gaf Lehár het tekstboek ter
grata was geworden en reed op een goede dag toch nog eens met
inzage mee.
zijn auto naar het hotel in München waar hij zo vaak als eregast was
’s Avonds belde een enthousiaste Lehár al op. Voor de telefoon
ontvangen. Vrijwel direct kwam een geschrokken gerant op hem af
speelde hij Léon het duet uit de tweede acte ‘Dumme, dumme
die hem zacht maar dringend verzocht om, met het oog op mogelijke
Reitersmann’ voor. De tekstschrijver raakte onder de indruk van
naziverklikkers, zo spoedig mogelijk te vertrekken, wilde hij niet
hetgeen Lehár reeds had gecomponeerd en gaf hem toestemming om
gevangen worden gezet. Later verdween Tauber naar Londen, waar
het tekstboek, dat nog geen naam had, verder te bewerken. Nieuwe
hij zijn carrière voortzette. Hij probeerde Lehár over te halen om ook
moeilijkheden dienden zich aan in de persoon van Karczag, die alles
naar Londen te komen maar deze hield de boot af met het excuus dat
deed om een uitvoering van de operette tegen te werken. Letterlijk
hij zich te oud voelde om nog in een ander land te kunnen aarden.
zei hij in zijn Weens-Hongaars dialect: ‘Dos ist doch ka Musik!’ en hij weigerde iedere medewerking. Men moest werken met oude decors
De Anschluss
en kostuums en ook repetities konden soms niet doorgaan. Het
Op 11 maart 1938 gebeurde waar velen in en buiten Oostenrijk
enthousiasme van Lehár en de hoofdrolspelers Mizzi Günther en
al bang voor waren geweest: Hitler annexeerde het land, zoals
Louis Treumann hield echter ieder op de been. De muziek kreeg op
hij al jaren daarvoor had aangekondigd. Er barstte een storm van
de première weinig bijval maar dit veranderde al snel toen de nodige
volkswoede tegen de Joden los, die zelfs de Duitsers te veel was. Al
vrijkaarten waren uitgedeeld en de Weners doorkregen welk een
snel kwamen er instructies vanuit Berlijn om het geweld te matigen.
briljant werk Lehár had geschapen.
Lehár trok zich in zijn villa terug en vertrok, toen het rumoer hem ook daar te veel werd, naar Bad Ischl, waar hij een tweede huis had.
Richard Taub
Hij was voor enkele collega’s in de bres gesprongen, zoals voor de
Vanuit Wenen begon Die lustige Witwe aan haar zegetocht door de
oude Victor Léon, een van de tekstschrijvers van Die lustige Witwe,
rest van Europa. Lehár werd een bekend componist die de successen
en voor Louis Treumann, de eerste Danilo. Léon mocht in Wenen
aaneen reeg. Der Graf von Luxemburg (1909), Zigeunerliebe (1910), Wo
blijven doch Treumann werd naar Theresi‘nstadt vervoerd waar hij
25
Tauber en Lehár Die lustige Witwe
al snel op 71 jarige leeftijd overleed. Meer deed hij niet of kon Lehár
Voor een diep teleurgestelde Lehár was dit reden om zich in Bad
niet doen, dat is niet zo gemakkelijk te duiden. Fritz Löhner, de
Ischl terug te trekken.
tekstschrijver van Das Land des Lächlens, werd al snel opgepakt en kwam uiteindelijk in Buchenwald terecht waar hij in 1942 omkwam.
De nasleep
Maar Löhner stond er bij de nazi’s slecht op nadat hij een keer, de
In 1945 veroverden de Amerikanen Bad Ischl. Een vriendelijke
Völkische Beobachter doorbladerend, had uitgeroepen: ‘Ich möchte
Lehár nodigde hen bij zich binnen en speelde hen wat voor op de
sehen was der Tapezierer macht’, daarmee op Hitler doelend die in
piano. De Yanks waren helemaal verrast toen zij hoorden dat zij bij
Wenen vaak spottend der Tapezierer oftewel de behanger werd
de beroemde componist van The merry Widow op bezoek waren.
genoemd. Dat Lehár niet voor Löhner in de bres was gesprongen
Spontaan kwamen er instrumenten te voorschijn en werd er een tijd
is hem lang nagedragen. Nog erger maakte hij het door Hitler op
lang muziek gemaakt.
diens verjaardag een in roodleer gestoken programmaboek van Die
Daarna kwamen er voor Lehár moeilijke tijden. Men nam het hem
lustige Witwe te sturen met als opschrift Dem Führer gewidmet en
kwalijk dat hij zich zo voor de Duitsers had ingespannen, dat hij
ondertekend met Heil Hitler. Lehár beriep zich later op de zorgen
Hitler met een cadeau had vereerd terwijl zijn naaste collega’s naar
om zijn Joodse vrouw, die, al was ze dan op hoog bevel van Hitler
een vernietigingskamp werden gestuurd en dat hij zich na de oorlog
‘Ehrenarierin’ geworden, toch nog regelmatig door lagere nazileiders
vanwege de slechte levensomstandigheden in een Zwitsers hotel
lastig werd gevallen. En dan was er een poging tot chantage.
had teruggetrokken. Lehár begreep dit alles niet zo goed. Voor een
Hoewel Lehár veel van Sophie hield was hij nogal eens wat ‘los voor
kunstenaar golden toch andere normen, was zijn reactie. Bovendien
de kar’, wat door de voortdurende adoratie niet zo verwonderlijk
was hij geen partijlid geweest. Toen Klaus Mann hem direct na de
was. Toen hij na de zoveelste affaire met twee Joodse afpersers te
oorlog opzocht was het eerste wat hij tegen hem zei: ‘Kein politik,
maken kreeg was een telefoontje naar Hinkel, het hoofd van de
bitte.’
Rijksmuziekkamer, voldoende om beiden op te pakken en naar een
Franz Lehár hield van een leven van luxe, glamour en adoratie, hij
vernietigingskamp af te voeren waaruit zij niet terugkeerden.
was verslaafd aan applaus en hij had een intens verlangen om als
Lehár bleef onveranderlijk populair bij de Duitsers. Hij gaf
componist serieus te worden genomen. Bovendien was er de angst
concerten voor de Wehrmacht en was ook voor radio en in de
dat hij zijn bezit kwijt zou kunnen raken. Dat hem werd verweten
grammofoonstudio actief. Films van zijn operettes werden graag
dat hij hiervoor handelingen had moeten verrichten die hem later
vertoond omdat zij afleiding boden in een zorgelijke tijd. Toch
zouden werden nagedragen, heeft hem diep gekwetst. Kunstenaars
lukte het Lehár niet om een diep gekoesterde wens in vervulling
bemoeien zich niet met politiek was zijn credo. Het heeft zijn laatste
te laten gaan, namelijk een vaste plaats veroveren in de Weense
levensjaren danig vergald.
Staatsopera. Zijn Giuditta was daar in 1934 in première gegaan maar
Franz Lehár overleed op 24 oktober 1948 in Bad Ischl, Oostenrijk.
de Rijksstadhouder, Baldur von Schirach, voelde er niets voor om
Sophie was hem al voorgegaan.
Lehár daar een vaste plaats te geven. ‘Als op dezelfde plek, waar een dag tevoren de liefdesvereniging van Tristan en Isolde heeft plaats gevonden,
Bronnen
een paar uur later een chique geklede heer zijn liefje met een smeltende
Zie pagina 33
falsetstem toezingt dat zijn liefde alleen haar toebehoort, is dit een vorm van heiligschennis’ liet hij de componist via een ambtenaar weten.
26
Recensies The News
Er staan in de recensies bloemrijke quotes die de inhoud van The
Place de l’Opera (Laura Roling)
News kort en krachtig samenvatten. Alleen al uit de hoeveelheid van
We leven in een tijd waarin we overvoerd worden met een veelheid
die omschrijvingen blijkt hoe veelzijdig deze nieuwe productie van
aan informatie. Dit gegeven heeft JacobTV geïnspireerd tot het
de Nederlandse Reisopera is: aan één definitie heb je niet genoeg.
componeren van The News, een theaterproductie die al een aantal
Er zijn zoveel invalshoeken en dus ook zoveel meningen om dit
jaren in verscheidene gedaantes over de wereld reist. Maandag 2
type reality-opera te benaderen, dat slechts het lezen van meerdere
juni stond de opera in een – aan de proporties van het podium –
recensies een goed beeld geeft van ‘de opera over de waan van de dag
aangepaste voorstelling in poptempel Paradiso, geregisseerd door
en de rol van de media in onze eeuw’, gecomponeerd door Jacob ter
Xander Straat.
Veldhuis.
Op het podium bevond zich een ‘newsroom’. Aan de ene kant stond een reusachtige nieuwsdesk, waarachter twee nieuwslezeressen,
Twentsche Courant Tubantia (Ton Ouwehand)
Hannah en Charlie, plaatsnamen. Aan de andere kant stond
De nieuwe productie van de Nederlandse Reisopera staat bol van
een bank die wel iets weg had van de ‘lippensofa’ van Salvador
goede muziek die op een poppodium niet misstaat. JacobTV is een
Dalí. Hierachter stonden de muzikanten van het Nederlands
componist die verder denkt dan noten. In zijn composities spelen
Blazers Ensemble opgesteld. Het centrale punt, waar de aandacht
videobeelden en menselijke spreekstemmen een rol. Muziek kan ook
hoofdzakelijk naartoe getrokken werd gedurende de voorstelling, was
de verknipte stem van Obama zijn, van Beatrix, van de Dalai Lama,
het grote scherm boven het toneel.
van Assad of zomaar van een verslaafde dakloze. Jacob ter Veldhuis
Zoals doorgaans in zijn composities vormen bestaande video
knipt, plakt en smeedt van die beelden en bijbehorend geluid een
fragmenten het ruwe materiaal voor JacobTV’s voorstelling. Hij
soundtrack. En dat is het uitgangspunt voor The News die op 23 mei
bewerkt deze fragmenten door ze te vertragen of te versnellen of
spectaculair in premi‘re ging. Een opera voor twee zangeressen,
door opvallende elementen te herhalen, en hij voorziet ze van een
het Nederlands Blazers Ensemble en de allesbepalende soundtrack
omlijsting in de vorm van instrumentatie en zang. Het resultaat is
in beeld en geluid. Het was een moedige en uitermate geslaagde
per fragment wisselend. De nieuwslezeressen werden uitstekend
stap om met iemand als JacobTV in zee te gaan. The News is een
vertolkt door Nora Fischer en zangeres LOIRE. Fischer bracht mooie
overdonderende productie vol spectaculaire muziek die je op het
effecten teweeg met haar lange lijnen en LOIRE
puntje van de stoel houdt. Op het podium een fraaie, kil gestileerde
viel met name op door haar beheersing van de ‘konnakol’ (een Zuid-
typisch Amerikaanse nieuwsstudio met achter de nieuwsdesk twee
Indiase techniek voor het zodanig zingen van lettergrepen dat een
presentatrices, de mezzo Nora Fischer en de Amerikaanse alt Loire.
bijzondere ritmiek geproduceerd wordt. De vraag is of er in The News
Nieuws is infotainment. Een vondst om nieuwsflitsen over de beurs
een nieuwe horizon voor opera gloort, zoals in het programmaboekje
te koppelen aan de vocalen. Loire, die uitermate bedreven is in het
door intendant Nicolas Mansfield gesuggereerd wordt. Ik durf hier
met de mond nadoen van Indiase percussie. Het toneelbeeld nam
toch mijn vraagtekens bij te plaatsen. Intrigerend en actueel is The
langzaam de urgentie van de videobeelden over. Op het toneel liep
Newszeker, maar ik miste een hoofdrol voor de stem: op enkele
het overal ineens gruwelijk uit de hand. Het eerst zo steriele decor
momenten na was voor het vocale aspect van de voorstelling slechts
werd overwoekerd met planten, de natuur nam alles over. Een
een secundaire, ondersteunende rol weggelegd, ondergeschikt aan
overweldigend slot van een opera boordevol goede muziek.
de vertoonde nieuwsfragmenten. Ook was er amper sprake van een toneelhandeling. Opera gaat toch doorgaans om menselijke
27
verwikkelingen, maar hiervan was – in de interactie tussen de
door bijvoorbeeld het hondje uit het begin meerdere malen over het
zangeressen en acteurs op het podium althans – weinig sprake. De
podium te laten rennen, maar voegt ook verwijzingen uit allerhande
presentatrices stonden primair in dienst van het illustreren van de
genres toe. Dali’s Mae West’s lippen sofa is prominent op het toneel
videofragmenten, maar tussen hen onderling gebeurde vrij weinig.
geplaatst, we zien een travestieact, Dorothy (Wizard of Oz) on drugs, Jezus aan het kruis, een Greenpeacebootje, nors kijkende soldaten,
Wat The News wel is, is een multimediaal, muziektheatraal spektakel
waterboarding en de ex-presidenten uit Point Break overvallen
dat ons een spiegel voorhoudt. Het laat ons een samenleving zien die
de set. Van de overzichtelijke televisiestudio is aan het eind van
verslaafd is aan een constante stroom nieuws, zolang het maar niet
de voorstelling niets meer over, die is letterlijk overwoekerd door
te dichtbij komt. Het is vooral die visuele en auditieve overvoering
planten en McDonalds, de nieuwslezeressen zijn verworden tot
die de ‘reality opera’ van JacobTV tot uitermate geslaagd en actueel
poppen en het Nederlands Blazers Orkest is gereduceerd tot een
muziektheater maakt.
stel mechanische muziekaapjes. Zeker in het deel voor de pauze ligt eentonigheid op de loer, maar dat is ook de kracht van de voorstelling
De Theaterkrant (Henri Drost)
die het publiek bewust overvoert. Denk aan een kruising van R.E.M.’s
Twee nieuwslezeressen bereiden zich voor op de uitzending. Een als
‘It’s the end of the world as we know it (And I feel fine)’, Zappa’s
showmaster uitgedoste stage manager jut het publiek op en
‘Broadway the hard way’ en het blokje soundbites bij De Wereld
drie, twee, een: we gaan live. De begeleiding is in handen van het
Draait Door, maar dan drukker. Na de pauze is er meer variatie, en
Nederlands Blazers Ensemble, de muziek wordt gedomineerd door
tijdens een Arabisch getint lamento gaat zelfs het beeld op zwart.
gemanipuleerde stemsamples uit nieuwsuitzendingen van over de
Eventjes. Want The News blijft infotainment. Bedenker van deze
hele wereld, gelijktijdig te zien op een immens videoscherm. Here
‘reality opera’ is JacobTV, eigenlijk Jacob ter Veldhuis ‘maar dat
is The News by JacobTV. We schakelen naar een achtervolging op
kunnen Amerikanen niet uitspreken’, die alles van jazz tot rock,
een snelweg – van een hondje. De agenten slagen er maar niet in
van dance tot Steve Reich gebruikt en manipuleert tot een aanslag
het beestje te pakken te krijgen. Hilarisch en in onze door nieuws
op alle zintuigen die nooit af is en constant verandert. Hoewel
gedomineerde wereld tevens niet meer los te zien van de beroemdste
JacobTV in vrijwel elk interview aangeeft niet te willen moraliseren
achtervolging live op televisie ooit: die van O.J. Simpson. Daar hoeft
of een verhaal te vertellen, doet hij dat natuurlijk wel, zeker in deze
The News niet eens meer naar te verwijzen, die associatie maken we
geÏnsceneerde versie, waarin niet alleen de gesampelde wereldleiders
vanzelf. De volgende twee uren volgen de items elkaar in moordend
maar ook de nieuwslezeressen hun decorum verliezen en elkaar
tempo op. Irak, Syriï, Somaliï, Congo, Israël, Wallstreet, Berlusconi,
letterlijk in de haren vliegen. Meer nog dan de videoprojecties en de
Obama, de Paus, wapenfanatici en hun tegenstanders, Michael
blazers zijn zij de sterren van deze voorstelling. Het is verbluffend
Moore, Lady Gaga, Paris Hilton, Geert Wilders, het weer en zelfs
hoe Nora Fischer en LOIRE het nieuws zingend je verleiden niet
Beatrix komt voorbij, met een vertraagd fragment uit haar laatste
alleen naar de schermen maar vooral ook naar hen te kijken. Het
troonrede. Als JacobTV iets laat zien, dan is het wel dat het nieuws
nieuws blijkt uiteindelijk toch mensenwerk.
op de Nederlandse televisie, ook bij de commerciÏlen, ronduit traag is. Bij hem niet. Alles gaat snel, sneller, snelst. The News blaast het
De Stentor (Maarten Mestrom)
publiek met beeld en geluid omver. Regisseur Xander Straat voegt
De theaterbezoeker bevindt zich in de opnamestudio van live
daar nog meer lagen aan toe. Hij dubbelt niet alleen de videobeelden
TV-show The News. Regieassistenten geven aan wanneer het
28
Recensies Being Arthur publiek moet klappen en hoe hard. Twee modieuze presentatrices
Koning Arthur is een figuur uit de Keltische legenden en de
(zangeressen Nora Fischer en Lori Cotler) nemen plaats achter
middeleeuwse hoofse literatuur. Dankzij de samenwerking tussen
hun newsdesk. De uitzending begint. Componist JacobTV (1951)
de Nederlandse Reisopera, Het Kameroperahuis en de Operadagen
laat met The News overtuigend zien hoe we dagelijks worden
Rotterdam reisde tussen mei en september de legende van deze
platgeslagen met een eindeloze stroom media ‘infotainment de-
Arthur als muziektheatervoorstelling langs de Operadagen
formatie’, de lichtgiftige mix van oorlog & ellende, Dow Jones, &
Rotterdam, Oerol op Terschelling, het Stadsfestival in Zwolle en het
goudprijs, natuurrampen & politiek. Hij doet dat met ritmisch en
Openluchttheater van de Universiteit Twente.
flitsend gemonteerde beelden van nieuwsitems en ‘talking heads’ uit – vooral – Amerikaanse tv-uitzendingen op een podiumbreed
De Theaterkrant (Oswin Schneeweisz)
scherm. Het effect is vervreemdend en absurdistisch. De muziek die
De negende editie van Operadagen Rotterdam ging 17 mei van
ondertussen wordt gezongen door beide uitstekende zangeressen en
start. Om klokslag 18.50 uur meerde de Spido-boot op de eerste
gespeeld door topmuzikanten van het Nederlands Blazers Ensemble
festivaldag met een handvol bezoekers aan bij de aanlegsteiger
is absoluut een feestje. Vleugje Philip Glass (Einstein on the Beach),
van De Hijplaat. Daar, in de onderzeebootloods van de voormalige
uitstapjes naar scat, barok en Arabische toonladders. Na de pauze
droogdokmaatschappij, herleefde de legende van Koning Arthur.
komt Frank Zappa om de hoek kijken. (Componist Jacob Ter Veldhuis begon zijn loopbaan als popmuzikant.) De grootste prestatie
Operadagen Rotterdam is een festival dat de grenzen opzoekt
in deze multimedia opera is de vlekkeloze integratie van live-muziek
tussen muziektheater, theater en opera. Onder leiding van artistiek
met beeldprojectie en geluid. Niet alleen loopt alles ritmisch en
directeur Guy Coolen grossiert het festival in kleinschalige moderne
synchroon, ook zijn de akoestische instrumenten, de vocalisten en
producties. Broederschap is natuurlijk de rode draad in het verhaal
vooraf opgenomen (slagwerk-)partijen zo goed met elkaar in balans
van Koning Arthur en zijn graalridders. In de voorstelling Being
dat bijna niet meer is te horen is wat ‘echt’ is en wat niet. In die zin
Arthur, een coproductie van Kameroperahuis, Operadagen Rotterdam
als opera grensverleggend en vernieuwend. Tegelijkertijd wordt een
en de Nederlandse Reisopera, wordt de legende verplaatst naar 2014
oude (theater)wet wat veronachtzaamd. In The News, hoe dynamisch
en blijkt Arthur geen man, maar een vrouw. Het is een voorstelling
en vindingrijk vormgegeven ook, is onvoldoende een catharsis of
in de traditie van het simpele straattheater. Het hele gezelschap
psychologische omslag uitgewerkt die zowel door tekst, regie als
past in een bus, die als opmaat voor de uitvoering over de kade
muziek wordt gedragen. Er worden wel plantjes op het podium
komt aangescheurd. Een trompettist leidt het publiek vervolgens als
gezet tegen het einde maar dat voelt meer aan als later toegevoegde
een soort rattenvanger van Hamelen naar de voorstellingslocatie.
regievondst dan integraal onderdeel. Maar de komende tijd ‘normaal’
Wat volgt is minder leuk. Aan de voorstelling valt geen touw vast
naar een Nieuwsuur uitzending kijken is er ook niet meer bij.
te knopen en de enscenering ziet er met die paar minimalistische rekwisieten ook niet uit. Volgens het programmaboekje kijken we
Het is, ter afsluiting, zonneklaar dat JacobTV groot gelijk heeft als
naar een productie waarin Arthur druk doende is te onderzoeken
hij zegt: ‘Ik kan me iedere dag weer verbazen wanneer ik naar het
in hoeverre hij zijn idealen als held in 2014 nog kan uitoefenen.
nieuws kijk en nog steeds doet mijn muziek stof opwaaien!’
Wat we zien is een Arthur (Jorien Zeevaart) die na een minuut of veertig ontdekt dat hij geen man maar een vrouw is en de reactie van een stelletje malloten dat zich voordoet als graalridders. De gehele
29
voorstelling is vlak, hangt als los zand aan elkaar en is eigenlijk niet
Heilige Graal naast de tuinstoelen, de instrumenten en de
meer dan een opeenstapeling van meer en minder leuke ideetjes. De
opklapbare ronde tafel wel in het busje past. En of Being Arthur een
veel te lange en clichématige theatertekst over gelijkwaardigheid lijkt
moraal heeft, een boodschap. De teksten zijn vlot, maar
zo uit de jaren zeventig te komen. De muziek van Lucas Wiegerink
leunen zwaar naar cabaret. De monologen van Arthur zouden in een
(een mengeling van Purcell, rap en musical) biedt ook al weinig
programma van pakweg Claudia de Breij niet misstaan en
soelaas. Als publiek zich continu afvraagt: ‘waarom zit ik hier naar te
de muziek kan zo in het Beatrixtheater, want het ruikt sterk naar
kijken?’ heb je als regisseur (Karin Netten) toch een flinke steek laten
musical. Het entertainment wint het voortdurend van de artistieke
vallen. Het is fantastisch wanneer jonge operamakers de kans krijgen
kwaliteit. Jorien Zeevaart draagt de voorstelling, fungeert als verteller
een kleinschalige voorstelling te maken, maar zo’n project moet meer
en doet dat fenomenaal. Haar performance en timing zijn
zijn dan een veredelde ‘schoolvoorstelling’. Het is alsof niemand
ijzersterk en ze krijgt alle kans die kwaliteiten te tonen. De mannen
zich tijdens het maakproces heeft afgevraagd: ‘Voor wie doen we dit
van het Zangers Ensemble van de Reisopera, bariton Bora
eigenlijk?’ Van een openingsvoorstelling van een belangrijk festival
Balci en bas-bariton Arman Isleker, moeten vooral bewegen, dansen,
verwacht je meer.
een beetje praten en maar weinig zingen. Met wat typecasting is Balci de dromerige jongen en Isleker de stoere Turk.
Place de l‘Opera (Francois van den Anker)
Ze fungeren goed in de grappen en dansjes, maar vocaal
Op de openingsdag van Operadagen Rotterdam 2014 voer het publiek
worden ze ernstig onderbelast. Cabaret en musical: wat mij betreft is
per schip naar de Onderzeebootloods voor de locatieproductie Being
eigentijds muziektheater meer dan de optelsom van die
Arthur. Dat bleek een vlotte voorstelling, die echter niet het bakboord
twee elementen. Being Arthur biedt makkelijke muziek, maar
van de vernieuwing koos, maar zwaar overhelde naar het stuurboord
eigenlijk is er alleen in het slotnummer enige muzikale spanning te
van entertainment. Ondanks ruim aanwezig talent. De vaartocht naar
horen.
Being Arthur leidde via de Wilhelminapier langs het SS Rotterdam – dat bij RDM werd gebouwd – naar de voormalige scheepswerf, op de kop van de Waalhaven. Al op de kade ontdekten de mensen die net ontscheept waren dat ze het publiek zouden worden van een groep musici, zangers en acteurs, die kwamen aanrijden in een aftandse bus en die blij waren hun publiek gevonden te hebben. Uit de bus klommen de musici, de graalridders, Guinevere en Arthur. Al 1500 jaar reisden ze rond om overal waar de Arthur-legende over heldendom en broederschap een rol kon spelen van dienst te zijn. De ouverture die de vier musici en drie zangers brachten, was gebaseerd op de muziek van Henry Purcell, die de Arthur-legende voor een semiopera gebruikte. In de loop van de voorstelling, gemaakt door het
Deze coproductie is op zaterdag 13 september om 19.30 uur te zien in het
Kameroperahuis in samenwerking met Operadagen Rotterdam
vernieuwde openluchttheater op het terrein van de Universiteit Twente.
en de Nederlandse Reisopera, vraag je je als toeschouwer af of de
Een week later is het Uitfestival in de binnenstad van Enschede.
30
Podia 2014
Nederlandse Reisopera
Opera Zuid
Sweeney Todd (Sondheim)
De Sopranos
Enschede | Wilminktheater | 5 september | 20.00 uur
Maastricht | Theater aan het Vrijthof | 5 oktober
Enschede | Wilminktheater | 7 september | 16.00 uur
Sittard | Stadsschouwburg | 7 oktober
Maastricht | Theater aan het Vrijthof | 11 september | 20.00 uur
Eindhoven | Parktheater | 9 oktober
Arnhem | Schouwburg | 134 september | 20.15 uur
Tilburg | Schouwburg | 11 oktober
Eindhoven | Parktheater | 23 september | 20.00 uur
Den Bosch | Theater aan de Parade | 14 oktober
Den Bosch | Theater aan de Parade | 26 september | 20.00 uur Heerlen | Parkstad Limburg Theaters | 30 september | 20.00 uur
Die Fledermaus (Strauss)
Amsterdam | Theater Carré | 3 oktober | 20.00 uur
Maastricht| Theater aan het Vrijthof | 14 november
Amsterdam | Theater Carré | 4 oktober | 20.00 uur
Maastricht | Theater aan het Vrijthof | 16 november
Zwolle | Odeon De Spiegel | 7 oktober | 19.30 uur
Leeuwarden | De Harmonie | 20 november
Utrecht | Stadsschouwburg | 17 oktober | 20.00 uur
Hasselt | Cultuurcentrum | 25 november Den Haag | Lucent Danstheater | 27 november
inleiding
Den Bosch | Theater aan de Parade | 2december
Maastricht en Heerlen: Len van Schaik,
Sittard | Stadsschouwburg | 4 december
Enschede: Ben Coelman.
Tilburg | Schouwburg | 6 december Eindhoven | Parktheater | 9 december Utrecht | Stadsschouwburg | 11 december
31
Operanieuws
De Nationale Opera
Laatste Operaborrel De laatste operaborrel was gewijd aan Anna Traub. Ze zong Rossini,
Gurre-lieder (Schönberg) 2 - 23 september
Saint Saens, Kurt Weill, Strauss en Händel met gemak, maar ze
Orfeo (Monteverdi) 3 - 6 september
bleek ook heel aardig te kunnen acteren.
L’Étoile (Chabrier) 4 - 26 oktober
Concordia schaft de operaborrel af en neemt het Broodje Cultuur
Lohengrin (Wagner) 10 - 29 november
over van de Universiteit Twente. De Reisopera zal hierin zeker een
La Bohème (Puccini) 7 - 30 december
rol gaan spelen. We proberen uur op de hoogte te houden. Singing is a sport
Opera2day
Het boek ‘Zingen is topsport’ van Arnoud Brok wordt nu ook in Amerika uitgebracht door America Star Books onder de titel
Médée (Cherubini)
‘Singing is a sport’. In Nederland is het boek met verhalen en
Vlaardingen | Stadsgehoorzaal | 28 oktober
anekdotes uitgegeven door Free Musketeers in Zoetermeer.
Zwolle | Odeon De Spiegel | 30 oktober Amstelveen | Schouwburg | 31 oktoiber Deventer | Schouwburg | 1 november Hoorn | Schouwburg Het Park | 5 november Nijmegen | Stadsschouwburg | 13 november
Dank van Puck
Eindhoven | Parktheater | 20 november
Puck Kooij laat weten dat ze de zendingen van oude
Heerlen | Parkstad Limburg Theaters | 26 november
programmaboekjes door onze leden zeer op prijs heeft gesteld.
Den Haag | Koninklijke Schouwburg | 28 en 29 november
Mede daardoor is het archief van de Nederlandse Reisopera nagenoeg volledig.
Bronnen Hitler, Franz Lehár en Die lustige Witwe door Arnoud Brok Bosveld, Johan: Componist van Hitler; Het Spectrum, Houten, 2013 Bredschneyder, Fred: Operette & Musical; Tirion, Baarn, 1989 Brok, A.G.M.F.: Anekdoten over Die lustige Witwe; Opera Informa 10, 5/6, 1987 Brok, A.G.M.F: Wilhelm Karczag, een journalist als theaterdirecteur; Opera Informa, 30, 6, 2007
32 Bij het afscheid van Dennis Bouwman als voorzitter van onze
Goedgemaakt
vereniging tijdens de ledenvergadering, bekende een berouwvolle penningmeester, dat hij de bloemen en het cadeautje was vergeten. Dat maakte hij goed tijdens een afscheidsbijeenkomst van het bestuur, waarin nog eens benadrukt werd hoe belangrijk de inbreng van Dennis is geweest. Dennis Bouwman neemt afscheid van het bestuur omdat zijn werkzaamheden in Groningen niet langer te verenigen zijn met het voorzitterschap. Bij deze gelegenheid droeg hij de voorzittershamer over aan Peter Tiehatten, die vanaf nu onze vereniging zal besturen. In dit nummer vindt u een interview met de nieuwe voorzitter.
#
#
33
Steun de Reisopera… maak nieuwe vrienden n Vriend € 30,- per jaar
n Huisgenoot | € 10,- per jaar
dhr. | mevr.
dhr. | mevr.
straat
huisgenoot van
postcode woonplaats telefoon
telefoon
e-mail
e-mail
Ik machtig de Vereniging Vrienden Nederlandse Reisopera
Ik machtig de Vereniging Vrienden Nederlandsee Reisopera
om de contributie jaarlijks van mijn rekening af te schrijven.
om de contributie jaarlijks van mijn rekening af te schrijven.
(Uitsluitend per automatische incasso)
(Uitsluitend per automatische incasso)
IBAN
IBAN
handtekening
handtekening
Stuur dit aanmeldingsformulier in een voldoende gefrankeerde envelop naar: Vereniging Vrienden Nederlandse Reisopera Breemarsweg 479 7555 KA Hengelo Of vul het opgaveformulier in via de website www.vriendenreisopera.nl
34
Colofon
Vereniging Vrienden Nederlandse Reisopera
Opera Informa
Bestuur Dennis Bouwman | Voorzitter Henk Hoving | Penningmeester Maria Kranendonk | Secretariaat /Ledenadministratie Fen Koffijberg | Opera Informa Koos Huffermann Patricia Kuiper
Uitgever | Vereniging Vrienden Nederlandse Reisopera Redactie | Fen Koffijberg Vaste medewerkers | Wim Stam, Annette Reyes, Ingrid Blans Aan dit nummer werkten verder mee Ben Coelman, Arnoud Brok, Lidwiene Vermeij , Benjamin Rous
Lidmaatschap Vriend € 30,- | huisgenoot € 10,- per jaar
Opmaak | Gerrit Ebbink |
[email protected] Druk | ctrl-P Grafisch Bedrijf | Hengelo Foto’s The News | Marco Borggreve ©Nederlandse Reisoapera 2014
Het bedrag wordt voldaan per automatische incasso aan het begin van het verenigingsjaar dat loopt van 1 januari t/m 31 december. Het lidmaatschap wordt automatisch verlengd, tenzij uiterlijk vier weken voor het verstrijken van het verenigingsjaar schrif telijk is opgezegd bij het secretariaat. iban: nl34anba0445141387 t.n.v. Vrienden Nederlandse Reisopera | Enschede Ereleden | Piet Goedemoed, Louwrens Langevoort, Ans Wijtmans, Tony de Haan, Nel van Duuren Secretariaat en Ledenadministratie Breemarsweg 479 | 7555 KA Hengelo 074 29 14 099
[email protected]
Het bestuur verzoekt leden die een nieuw of een ander emailadres hebben gekregen, dit door te geven aan ons secretariaat:
[email protected].
Sweeney Todd | Marco Borggreve Opera Amuse | Marco Borggreve, Jolanda van Tellegen, Ingrid Blans Being Arthur | Hans Hijmering Educatie | Toma Tudor en Ben Coelman Redactie Opera Informa
[email protected] www.vriendenreisopera.nl www.facebook.com/vriendenreis Webmaster | Wij maken Het, Eefde |
[email protected] De standpunten in de artikelen zijn niet altijd die van redactie en/of bestuur. De verantwoordelijkheid ligt bij de auteur. De redactie behoudt zich het recht voor toegezonden artikelen in te korten of niet te plaatsen. Overname van (gedeelten van) artikelen is alleen toegestaan na schriftelijke toestemming van de uitgever. Opera Informa verschijnt vier keer per jaar. ©2014 Vereniging Vrienden Nederlandse Reisopera Zie voor advertentietarieven: www.vriendenreisopera.nl
Nederlandse Reisopera Postbus 1321 | 7500 BH Enschede | 053 4878500
[email protected] | www.reisopera.nl www.facebook.com/Reisopera
35
36
