LES 4: Potverdorie, eet normaal
1
Les 4: Potverdorie, eet normaal
Vakken Zedenleer/godsdienst, economie, geschiedenis, aardrijkskunde, PAV
Eindtermen Sociale vaardigheden, burgerzin, ICT, vakoverschrijdend, samenwerken, kritisch denken
Materiaal Poster Powerpointpresentatie Computer
Methodiek Powerpointpresentatie (met opdrachten voor de leerlingen)
Lesduur 50 minuten
Doelstelling De leerlingen ontdekken het begrip duurzaamheid
2
Slide 1: Poster
Bekijk de poster: wat zie je op de poster? Via de antwoorden van de leerlingen kom je tot het begrip duurzaamheid. Wat is duurzaamheid? Wat herken je in dit woord?
Slide 2 : Definitie duurzaamheid
Duurzaamheid is een containerbegrip geworden. Alles wat te maken heeft met maatschappelijk verantwoord leven, milieu, ecologie en toekomstgericht denken is tegenwoordig “duurzaamheid”. Meestal wordt duurzaamheid omschreven aan de hand van de drie “P’s”: •
People (mensen)
•
Planet (aarde)
•
Profit (winst)
Wij hebben nu een verantwoordelijkheid voor de toekomstige generaties. Wanneer wij bijvoorbeeld alle fossiele brandstoffen verbruiken, zit de volgende generatie met een enorm probleem. Dit geldt ook voor vraagstukken als de opwarming van de aarde, CO2-uitstoot en voedselproblematiek.
3
Definitie duurzaamheid: Duurzame ontwikkeling is de ontwikkeling die aansluit op de behoeften van het heden zonder het vermogen van de toekomstige generaties om in hun eigen behoeften te voorzien in gevaar te brengen. (definitie volgens World Commission on environment and Development van de Verenigde Naties) Kortom, duurzaamheid kijkt naar de huidige behoefte van de mens en hoe we deze in de toekomst kunnen ontwikkelen zonder dat mens, milieu of economie in gevaar komt.
In 2050 zijn wij met 9 miljard mensen. Hoe kunnen we voldoende voedsel produceren voor al deze mensen? En hoe kunnen we dit op een duurzame manier doen? Slide 3 & 4: People, de sociale pijler (de eerste P) - Gezondheid
Bestudeer de voedingsdriehoek. Wat is gezond voor ons ? Welke voedingswaarden hebben we nodig? Eten we sommige zaken te veel/te weinig? Gezonde voeding is belangrijk voor onze gezondheid. Gezonde voeding zoals vis, groenten en fruit doet het risico op hart- en vaatziekten afnemen en beschermt je tegen kanker. Ongezond eten doet het risico op aandoeningen zoals hart-en vaatziekte, suikerziekte, kanker en botontkalking toenemen. Wat je eet heeft niet enkel een invloed op je gezondheid maar ook op de kosten van de gezondheidszorg. De overheid heeft er dus alle belang bij dat haar burgers weten wat gezonde voeding is. Meer info: www.evavzw.be - www.biomijnnatuur.be - Geen kinderarbeid - goede werkomstandigheden Bekijk het filmpje www.retaildetail.be/nl/belgie/b-fashion/item/18877-verontrustende-etiketten-inkleding-primark. Fair trade = een eerlijke prijs voor de boer/producent. Fair trade garandeert productie onder strenge sociale voorwaarden: verbod op kinderarbeid, vakbondsvrijheid, respectvolle werkomstandigheden, etc. - Kopen bij lokale boeren Werkt sociale participatie en lokale gemeenschapsvorming in de hand. Bijvoorbeeld: Voedselteams, CSA-boerderijen... TIP: Breng eens een bezoek aan een CSA-boerderij in de buurt of een depot van voedselteam. Meer info: www.voedselteams.be - www.csa-netwerk.be
©www.voedselpiramide.
4
Slide 5 t.e.m 6: Planet, de ecologische pijler (de 2de P)
De opwarming van de aarde Probleem?
Rond de aarde hangt een laag van gassen: de atmosfeer.
Door de aanwezigheid van broeikasgassen en weerkaatsingen is de gemiddelde temperatuur op aarde 15°C= broeikaseffect.
Door vervuiling is de laag beschadigd en stijgt de temperatuur op aarde.
- Oorzaken?
Verbranding, uitlaatgassen, ontbossing, industrie,….
- Gevolgen?
Smelten van de ijskappen, verdamping van het zeewater, uitsterven van bepaalde diersoorten, overstromingen, temperatuurstijgingen, ziektes, verandering van het klimaat,…
Meer info: www.knack.be/nieuws/planet/earth/10-dingen-die-iedereen-moet-weten-over-de-opwarming-van-deaarde/article-normal-138303.htm http://www.eutrio.be/nl/tien-tips-om-zelf-de-opwarming-van-de-aarde-tegen-te-gaan.
©www.saltooo.be
5
Belangrijke begrippen: De ecologische voetafdruk = de oppervlakte aarde die nodig is om te voorzien in de levensstijl van een persoon, stad of land. Voor alles wat we consumeren/produceren, te wonen, te eten, transport, afvalverwerking, energieverbruik, kledij, hobby’s, …hebben we een stukje aarde nodig. Denk eens na over jouw eigen levensstijl. Waarvoor gebruik jij een stukje oppervlakte van de aarde? Het eerlijke aarde aandeel = de hoeveelheid land waar elk mens recht op heeft, indien het aardoppervlak gelijk verdeeld zou worden over alle mensen = 1,6 hectare EXTRA: Bereken je ecologische voetafdruk op de website http://wwf-footprint.be/nl. of via http://www.voedselvoetafdruk.be/
6
Slide 7-11: Milieu-impact van voeding Voedselkilometer? = de afstand die ons voedsel aflegt van het veld tot op ons bord. Ongeveer 30% van wat we over de weg transporteren is voedsel. Dit levert een belangrijke bijdrage tot de uitstoot van CO2 en de opwarming van de aarde. Wat kan ik doen? Als consument is het niet gemakkelijk om in de winkel de duurzame producten van de minder duurzame producten te onderscheiden. Je moet met verschillende aspecten rekening houden. Je kan dus bv kiezen voor een lokaal geproduceerde niet-bio tomaat in plaats van een biologisch geproduceerde tomaat uit Spanje. Daarnaast spelen ook sociale elementen als arbeidsomstandigheden mee. Interessant filmpje ivm duurzaam winkelen: www.youtube.com/watch?v=sMKxH8Oo0ig De vuistregels van Vredeseilanden voor duurzame voeding: 1. Minder vleesconsumptie 2. Meer lokaal aankopen: groenten, fruit, zuivel 3. Meer seizoensgroenten en -fruit 4. Meer fairtradeproducten 5. Meer biologische producten 6. Minder voedselverspilling en verpakkingen 7. Meer vis uit duurzame visvangst 8. Bewust omspringen met water
Meer info op : http://www.vredeseilanden.be/nieuws/thema/duurzame-catering http://www.vredeseilanden.be/nieuws/vredeseilanden-werkt-mee-aan-duurzaamheidstraject-agrovoedingssector www.goedevis.nl www.msc.org www.bioforumvlaanderen.be http://www.dagenzondervlees.be/nl-BE/index.php www.donderdagveggiedag.be http://www.globelink.be/sites/default/files/wysiwyg/resultatenbundel_osz14.pdf http://krasblogt.files.wordpress.com/2013/10/lesmap_2013.pdf
Slide 12: Filmpje Donderdag Veggiedag www.youtube.com/watch?v=lKySc8xChUA
l.be .werve ©www
7
Slide 13: Profit, de derde pijler (de 3de P) Profit wijst op de economische opbrengst, de winst. Hierbij wordt niet alleen gelet op financiële prestaties, maar ook op werkgelegenheid, innovatie, investeringen in infrastructuur en de maatschappelijke betrokkenheid van een organisatie.
Slide 14: Synthese (a.d.h.v van de poster ) Bedenk nu zelf een definitie van duurzaamheid. Wat is duurzaamheid? Wat is duurzaam voedsel? Wat zie je op de poster dat je voor de les niet zag?
©www.klimaat.be
8
Slide 15: Wat kan ik zelf doen? • •
Bedenk met de klas enkele tips Duurzame voeding: maak bewuste keuzes !
Je kan kiezen om enkel inheemse fruitsoorten te eten en geen exotisch fruit. Exotisch fruit moeten we importeren. Dit belast het milieu. Je kan ervoor kiezen minder vlees te eten. De productie van vlees is meer milieubelastend dan de productie van plantaardige producten. Iemand met een plantaardig dieet, gebruikt maar de helft zoveel land als iemand die vlees eet. Vleesproductie heeft ook een grote invloed op ons waterverbruik. Zo verbruikt een vegetariër slechts de helft zoveel virtueel water dan iemand die dagelijks vlees eet. Ook welk vlees je eet en de manier van productie heeft een impact op hoeveel virtueel water je verbruikt. Er is 624 liter water nodig voor de productie van 200 gram kippenvlees, terwijl er bijna 4000 liter water nodig is voor een even grote hoeveelheid rundsvlees. Je kan kiezen voor lokaal geteelde seizoensgroenten . In Vlaanderen zijn er ook verschillende organisaties en bedrijven die lokaal geteelde groenten en fruit verkopen en verdelen. •
Voedselteams vzw is zo’n voorbeeld. Je kan er zeker van zijn dat je groenten en fruit uit de regio komen, steeds seizoensgebonden en milieuvriendelijk gekweekt zijn.
•
CSA-netwerk. CSA staat voor Community Supported Agriculture. Landbouw gedragen door een gemeenschap. Als deelnemer neem je echt verantwoordelijkheden op. Je kiest voor ecologische landbouw. Landbouw die zorg draagt voor bodem en milieu. Je betaalt niet zozeer voor landbouwproducten maar draagt bij om de werkingskosten van het bedrijf en de loonkosten van de boer. Je deelt dus ook mee in het landbouwrisico. In ruil ontvang je doorheen het teeltseizoen een aandeel van de vruchten en heb je inspraak in het reilen en zeilen van het bedrijf. Bovendien is er ook de voldoening verbonden te zijn met je voeding, met de landbouw en met de boer zelf.
Slide 16: Filmpje Oproep tot 40 dagen zonder vlees : http://www.youtube.com/watch?v=NzBriIWCfY4 Meer info op : http://www.dagenzondervlees.be/nl-BE/index.php
©www.zazzle.nl
9
Slide 17-23: Vredeseilanden en duurzaamheid? België Duurzame grootkeukens en catering Vredeseilanden begeleidt grootkeukens bij het invoeren van duurzame producten en processen in hun werking en dit binnen hun gebruikelijke foodcost. Vredeseilanden is ervan overtuigd dat grootkeukens een voortrekkersrol kunnen spelen in het verduurzamen van de voedingsgewoonten in België. De belangrijkste werkelementen zijn: • het verminderen van de vleesconsumptie door het verminderen van de vleesporties of door het aanbieden van vegetarische alternatieven • het gebruiken van seizoensgroenten en fruit • het werken met lokale producten • het invoeren van biologische producten • het invoeren van fairtradeproducten Meer info: www.vredeseilanden.be/nieuws/your-choice-%E2%80%93-leveranciersbeurs-voor- fairtrade-bio-en-lokale-voeding FairTradeGemeenten FTG wil op een heel concrete manier bijdragen aan een waardig bestaan voor de kleine boer in het Zuiden en de duurzame producent in het Noorden. Door middel van 6 criteria speelt FTG in op de vraag naar en het aanbod van eerlijke en lokale, duurzame producten. Op die manier wilt FTG mensen in heel Vlaanderen warmmaken voor het verhaal achter fairtrade en lokale, duurzame producten. Meer info: www.fairtradegemeente.be Verduurzamen van het aankoopbeleid van supermarkten Vredeseilanden verbindt bedrijven hier met boerenorganisaties in Afrika, Azië en Latijns-Amerika. We ondersteunen bedrijven om hun aankoopbeleid beter af te stemmen op kleinschalige landbouwers. Op die manier kunnen boerengemeenschappen in het Zuiden zich duurzaam ontwikkelen. Meer info : http://www.vredeseilanden.be/nieuws/eenduurzame-biologische-rijstketen- indonesië Zuiden? Vredeseilanden helpt boeren zich te organiseren. Op deze manier kunnen lokale gemeenschappen zich duurzaam ontwikkelen. Boeren staan sterker op de markt en krijgen een betere prijs voor hun producten. Extra geld kan gebruikt worden voor schoolgeld van de kinderen, een beter huis, gevarieerde voeding of om opnieuw te investeren. Vrouwen staan sterker in hun schoenen. Ze worden actief betrokken in de boerenorganisaties, hun inkomen stijgt en ze kunnen kiezen waar hun geld naar toe gaat. Vredeseilanden helpt boerenorganisaties om hun land op een meer duurzame manier te gebruiken: minder water door betere irrigatietechnieken, minder pesticiden dankzij slimme combinaties van teelten die insecten en ziekten afhouden. Ze houden hun grond gezond met compost en biomest. Meer info: www.vredeseilanden.be/jaarverslag
10
EXTRA: spel + nabespreking (20min) : Doel van het spel: leerstof toepassen in een korte spelvorm Voorbereiding: koop 12 producten aan zoals bv. passievrucht, bioappel van bij ons, chocolade van côte d’or, chocolade van de wereldwinkel, honing van bij de buurman, fairtrade honing, biowijn uit Chili, Franse Chardonnay,... Verloop van het spel: Vier leerlingen komen vooraan. Elke leerling krijgt 3 producten. De leerling rangschikt de producten van minst naar meest duurzaam rekening houdend met alles wat ze geleerd hebben. Zijn de producten seizoensgebonden (als het over groenten en fruit gaat)? Hoeveel voedselkilometers? Hoe zit het met het waterverbruik, zijn de producten erg milieubelastend of niet? Kregen de boeren hiervoor een eerlijke prijs of niet? Staaf dit met gegronde argumenten! Mogelijke bijvragen: Is een biowijn uit Chili duurzamer dan een Franse Chardonnay? En is de honing van mijn buurman duurzamer dan een fairtradehoning uit Ecuador?
11
