Quick Scan Bereikbaarheid
Leiden
Mark Degenkamp Januari 2001
M i n i s t e r i e v a n V e r k e e r en W a t e r s t a a t Directie Strategie en Coördinatie
TUDelft
Faculteit Civiele Techniek en Geowetenschappen Sectie Infrastructuurplanning
Wijken / gebieden 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21
Boterhuispolder (Leiderdorp, o n b e b o u w d ) Centrum Cronestein / Lammenschans Leeuwenhoek / Pesthuiswijk Leiderdorp Merenwijk Morskwartier Noord-Hofland (Voorschoten) Oegstgeest Oostvlietpolder (onbebouwd) Poelgeest (Oegstgeest, in aanbouw) Rijnfront (Oegstgeest, o n b e b o u w d ) Roomburg (deels bebouwd) Stationskwartier stevenshof Vooroorlogse schil Voorschoten Waardeiland / De Waard Zoetenwoude-Dorp Zoeterwoude-Rijndijk Zuid-West
(Overige) bijzondere bestemmingen
KI
A. B. C.
Groenoordhallen L U M C , Naturalls Rijnland Zkh, Meubelplein
W i j k e n , gebieden en bijzondere bestemmingen in de agglomeratie Leiden
Wegverkeer
l^/J—
-^^^ >
\
/ \
Spoorwegen A. B. C, D. E. F. C H.
Station Leiden Centraal Station Leiden Lammenschans Station De Vink Station Voorschoten Naar Schiphol / Amsterdam Naar Haarlem / Amsterdam Naar Den Haag / Rotterdam Naar Utrecht
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28. 29. 30. 31. 32. 33. 34.
All A4 A44 N445 N446 Abtspoelweg Breestraat Churchilllaan Dr. Lelylaan Engelendaal Europaweg Gooimeerlaan Haagweg Hoge Rijndijk Hooigracht / Pelikaanstraat / Klokpoort Kanaalweg Lammenschansweg Lange Gracht Leidseweg Levendaal Oegstgeestenweg Persant Snoepweg Plesmanlaan Rijnsburgerweg Schipholweg Singels Stationsplein Stevenshofdreet Sumatrastraat Veluwemeeriaan Voorschotenweg Willem de Zwijgeriaan Willem van der Madeweg IJsselmeeriaan
Belangrijke w e g e n in de agglomeratie
D e z e f i g u r e n d i e n e n v o o r de o r i ë n t a t i e t i j d e n s h e t l e z e n v a n dit r a p p o r t : w a a r ligt w a t ?
Quick Scan BerBlKtiaarhBld Leldan
Vooraf De ruimtelijke o r d e n i n g van Leiden w o r d t sterk bepaald d o o r infrastructuur. Zo ligt de a g g l o m e r a t i e Leiden ' i n g e k l e m d ' tussen t w e e snelwegen en l o o p t er een zeer belangrijke spoorlijn dwars d o o r de stad. O m g e k e e r d w o r d t de infrastructuur in Leiden sterk b e p e r k t d o o r de ruimtelijke o r d e n i n g en het r u i m t e g e b r u i k : een historische binnenstad is niet te verenigen m e t brede (auto)infrastructuur, het plassengebied aan de n o o r d k a n t van de a g g l o m e r a t i e beperkt de o n t s l u i t i n g s m o g e l i j k h e d e n aan de n o o r d kant. In het begrip 'Bereikbaarheid' k o m e n infrastructuur en ruimtelijke o r d e n i n g samen: infrastructuur z o r g t ervoor dat gebieden bereikbaar zijn v o o r mensen uit andere g e b i e d e n . De ' Q u i c k Scan Bereikbaarheid Leiden' geeft inzicht in de bereikbaarheidspositie van (verschillende delen van) de a g g l o m e r a t i e Leiden, o p basis van relatief e e n v o u d i g e
relaties en b e r e k e n i n g e n , die zijn s a m e n g e b r a c h t in een
Quick-
s c a n m e t h o d e . Er is geen gebruik g e m a a k t van v e r v o e r m o d e l b e r e k e n i n g e n en andere kostbare analyses, maar desondanks k u n n e n m e t cijfers o n d e r b o u w d e uitspraken w o r d e n gedaan over de bereikbaarheid v a n de a g g l o m e r a t i e Leiden en over mogelijke ingrepen in ruimtelijke o r d e n i n g of infrastructuur.
Uit de Q u i c k Scan Bereikbaarheid Leiden k o m t een aantal veelbelovende maatregelen naar v o r e n . Naar deze maatregelen k u n n e n g e r i c h t meer gedetailleerde vervolgstudies (bijvoorbeeld m e t v e r v o e r m o d e l ien) w o r d e n g e w i j d (voor zover d a t niet al g e b e u r t o f gebeurd is). Bovendien k u n n e n de resultaten van de Q u i c k Scan als invoer dienen v o o r gemeentelijke plannen als het s t r u c t u u r p l a n en het verkeer- en vervoerplan.
Deze ' Q u i c k Scan Bereikbaarheid Leiden' m a a k t onderdeel uit van een afstudeerproject in het kader van de studie Civiele Techniek, specialisatie I n f r a s t r u c t u u r p l a n n i n g , aan de Technische Universiteit Delft. Leiden is daarin g e b r u i k t als casestad, aan de hand w a a r v a n een ' Q u i c k - s c a n m e t h o d e
Bereikbaarheid
Steden' is o n t w i k k e l d . De afstudeerstudie is uitgevoerd tijdens een stage bij de directie Strategie en Coördinatie van het Ministerie van Verkeer en Waterstaat.
Mark Degenkamp Januari 2 0 0 1
1
lejooA
ïïapiBi
pj8qjeeq)|!BJBg ueos ^laino
HanillHiilinQ Quick Scan B a r B i k a a a r h a i d Steden Uanrat
Inhoudsopgave
VOORAF
^
0.
^
7.
2.
3.
4.
5.
6.
INLEIDING
0.1
W a a r o m een Q u i c k Scan Bereikbaarheid?
3
0.2
De Q u i c k Scan Bereikbaarheid Leiden o p h o o f d l i j n e n
5
LEIDEN ALGEMEEN
^
1.1
Ligging
^
1.2
O m v a n g , v o r m en structuur
^
1.3
H o o f d p u n t e n van beleid Leiden
^
EXTERNE POSITIE VAN LEIDEN
^
2.1
Inventarisatie Externe positie
^
2.2
S W O T - a n a l y s e externe positie
INTERNE SITUATIE IN LEIDEN
'^^
3.1
Inventarisatie interne situatie
3.2
S W O T - a n a l y s e Interne situatie
BETERE AFSTEMMING
4.1
Woonlocaties
4.2
Werklocaties
INFRASTRUCTURELE
^3
RUIMTEGEBRUIK
LEIDEN
^2
24
MAATREGELEN
IN LEIDEN
-^^
5.1
Ideaalbeeld
26
5.2
V e r a n d e r i n g e n in bereikbaarheid
27
5.3
A f z o n d e r l i j k e ingrepen
^°
CONCLUSIES
-^^
Bijlage 1: Begrippen en a f k o r t i n g e n
34
Bijlage 2; Literatuur
2
I
Quick Scan BarBlKbaarhBid iBlden
0.
Inleiding
in dit h o o f d s t u k w o r d t a a n g e g e v e n w a t de aanleiding is t o t het m a k e n van een Q u i c k Scan Bereikbaarheid v o o r Leiden. De m o g e l i j k h e d e n van de Q u i c k Scan w o r d e n aangestipt, alsmede de beperkingen van de Q u i c k Scan. Tenslotte w o r d t het toegepaste m o d e l v o o r bereikbaarheid uitgelegd en w o r d t de structuur van dit r a p p o r t a a n g e g e v e n .
0.1 In de huidige
W a a r o m een Q u i c k Scan Bereikbaarheid? praktijk
worden
veelal aparte
plannen
gemaakt voor
ruimtelijke
o r d e n i n g en
ver-
k e e r / i n f r a s t r u c t u u r . W e l i s w a a r w o r d t aangegeven w a t de invloed is o p het verkeer, respectievelijk de ruimtelijke o r d e n i n g van het b e t r e f f e n d e plan, maar het in o n d e r l i n g e s a m e n h a n g u i t w e r k e n van r u i m telijke o r d e n i n g en verkeer, z o d a t beide elkaar versterken, g e b e u r t w e i n i g . Dit g e b e u r t mede w e i n i g , o m d a t de d e s k u n d i g e n o p het ene terrein niet w e t e n w e l k e i n f o r m a t i e er o p het andere beleidsterrein beschikbaar is en w a a r deze i n f o r m a t i e te vinden is. H e t begrip bereikbaarheid legt een relatie tussen de eigenschappen van een gebied en de m o e i t e die h e t kost o m er te k o m e n . M e t andere w o o r d e n : het begrip bereikbaarheid v e r b i n d t de ruimtelijke o r d e n i n g van een gebied m e t (de k e n m e r k e n van) de aanwezige o f g e p l a n d e infrastructuur en g e e f t een indruk van de wederzijdse b e ï n v l o e d i n g . In een Q u i c k Scan Bereikbaarheid w o r d t b o v e n d i e n o p een e e n v o u d i g e wijze de i n f o r m a t i e o p het gebied van ruimtelijke o r d e n i n g en d e m o g r a f i e g e k o p p e l d aan de eigenschappen van de infrastructuur. De resultaten van de Q u i c k Scan geven een indicatie van de m o g e l i j k h e d e n o m de i n f r a s t r u c t u u r beter af te s t e m m e n o p de ruimtelijke i n r i c h t i n g ( w a t o v e r e e n k o m t m e t de huidige praktijk), maar o o k van de m o g e l i j k h e d e n o m de ruimtelijke i n r i c h t i n g en f u n c t i o n e l e indeling beter af te s t e m m e n o p de aanwezige infrastructuur.
W a a r o m een Q u i c k Scan van de bereikbaarheid van een stad? Ten eerste blijven het stedelijke w e g e n en O V - n e t o n d e r b e l i c h t in de h u i d i g e praktijk: aan het r i j k s w e g e n n e t en het s p o o r w e g n e t w o r d t veel a a n d a c h t besteed, m e d e o m d a t hier sprake is van meer geconcentreerde s t r o m e n en ingrijpen dus m a k kelijker is dan in het diffuse verplaatsingspatroon in de stad. Desalniettemin is het belang van (het gedeelte van) de rit d o o r de stad (een c o m p l e t e rit o f het v o o r - en n a t r a n s p o r t naar s n e l w e g o f station) g r o o t : het zijn essentiële delen van een verplaatsing, w a n t z o n d e r deze delen bereikt m e n de e i n d b e s t e m m i n g niet. Daarnaast zijn het weliswaar vaak korte verplaatsingen o f korte delen van langere verplaatsingen, maar ze n e m e n relatief veel tijd in beslag (mede d o o r lagere snelheden dan o p de h o o f d n e t t e n ) . Bovendien v e r o o r z a k e n verplaatsingen d o o r de stad meer overlast v o o r o m w o n e n d e n dan verplaatsingen over het h o o f d n e t . H e t is dus n u t t i g de verplaatsingen d o o r de stad (in tijd) te bekorten en zo de bereikbaarheid te v e r b e t e r e n , hetzij d o o r andere locatiekeuze v o o r functies, hetzij d o o r v e r b e t e ringen in de infrastructuur. Een Q u i c k Scan kan inzicht geven in de belangrijkste k n e l p u n t e n , kansen en bedreigingen en een g e f u n d e e r d e keuze (althans: meer g e f u n d e e r d dan in de huidige praktijk) tussen verschillende maatregelen mogelijk m a k e n .
Wat zijn de mogelijkheden? Een Q u i c k Scan van de bereikbaarheid kan inzicht geven in de concurrentiepositie van een stad als geheel ten opzichte v a n haar c o n c u r r e n t e n : hoe is het draagvlak v o o r bepaalde functies, o o k vergeleken m e t andere steden; o p w e l k e functies m o e t een stad zich richten o m te k u n n e n overleven in de c o n currentie m e t andere steden.
3
quick Scan B B r B i k h a a r h a i d Leiilan Inlaidinfl
Quick Scan B s r e l K l i a a r h a l d Leiden Inleiding
Daarnaast k u n n e n de verhoudingen binnen een stad o f a g g l o m e r a t i e zelf w o r d e n v e r h e l d e r d : w e l k e b u u r t e n o f w i j k e n zijn goed intern bereikbaar, w e l k e g o e d extern bereikbaar en m e t w e l k e m o d a l i t e i t e n . Dit kan o n d e r s t e u n i n g bieden (ook getalsmatig) aan beleid en eventueel leiden t o t n i e u w e inzichten. Bovendien kan de Q u i c k Scan als een 'voorselectie' dienen v o o r i n g r e p e n en aanpassingen ter bevord e r i n g van de bereikbaarheid van een stad: d o o r de diffuse verplaatsingspatronen in een stad is het lastig te voorspellen w e l k e ingrepen (het meest) effectief zijn. Een Q u i c k Scan kan echter m e t e e n v o u dige m i d d e l e n een eerste m e t feiten en cijfers o n d e r b o u w d inzicht verschaffen in het e f f e c t van m a a t r e gelen. O p basis van de u i t k o m s t e n van de Q u i c k Scan kan dan w o r d e n besloten aan bepaalde projecten een vervolgstudie (en dus meer geld) te w i j d e n , o f juist niet. O o k is de Q u i c k Scan geen p r o d u c t o p zich: de i n f o r m a t i e , die uit de Q u i c k Scan naar voren k o m t , kan w o r d e n g e b r u i k t als input voor (gemeentelijke) plannen als het s t r u c t u u r p l a n . Bovendien kan de Q u i c k Scan de a a n l e i d i n g v o r m e n v o o r vervolgstudies naar aanpassing van de stadsstructuur o f infrastructuur. Behalve de inhoudelijke m o g e l i j k h e d e n b i e d t de v o r m van de analyse, de Q u i c k Scan, o o k v o o r d e l e n : v o o r een Q u i c k Scan blijft het w e r k b e p e r k t t o t een relatief snelle analyse op hoofdlijnen, o p basis van e e n v o u d i g e relaties tussen g r o o t h e d e n . Zonder d i e p g a a n d o n d e r z o e k w o r d e n uitspraken gedaan over de h u i d i g e situatie en de mogelijke o n t w i k k e l i n g van de situatie. H e t is niet n o d i g o m meteen in (verv o e r ) m o d e l l e n kostbare berekeningen uit te laten v o e r e n o m enigszins g e f u n d e e r d e uitspraken te k u n nen d o e n .
Samengevat g e e f t een Q u i c k Scan Bereikbaarheid m e t relatief e e n v o u d i g e m i d d e l e n snel inzicht in de h o o f d s t r u c t u u r van het stedelijke vervoersysteem, de w e r k i n g ervan en de relatie m e t de stedelijke structuur, z o n d e r uitgebreid o p details in te gaan. Tevens kan het e f f e c t mogelijke maatregelen o p de bereikbaarheidspositie van (delen van) de stad w o r d e n bepaald.
Wat zijn de beperkingen? De Q u i c k Scan Bereikbaarheid g e e f t aan hoe de s a m e n w e r k i n g tussen f u n c t i o n e l e i n r i c h t i n g en infrastructuur van een stad geoptimaliseerd kan w o r d e n . Dit h o u d t vanzelfsprekend n i e t in dat de Q u i c k Scan een ideale ruimtelijke o r d e n i n g a a n g e e f t , w a n t er spelen n o g andere zaken: t e n eerste m o e t een gebied w e l p o t e n t i e h e b b e n (potentie die a f h a n g t van infrastructuur, maar o o k van natuurlijke o m s t a n d i g h e d e n , o m g e v i n g s k e n m e r k e n en d e m o g r a f i s c h e k e n m e r k e n van de regio). Daarnaast zijn er behalve bereikbaarheid o o k andere redenen o m een gebied al d a n niet te ( h e r ) o n t w l k k e l e n : n a t u u r en m i l i e u , ruimtelijk beleid ( c o m p a c t e stad bijvoorbeeld), gebrek aan andere locaties.
Verder d i e n t te w o r d e n o p g e m e r k t dat de i n f r a s t r u c t u u r in N e d e r l a n d , o o k in Leiden, al van een d u s d a nige k w a l i t e i t is, d a t een t o e v o e g i n g in het a l g e m e e n niet ( a u t o m a t i s c h ) zal leiden t o t rigoureuze v e r a n d e r i n g e n in de ruimtelijke p a t r o n e n . Desondanks is er suboptimalisatie mogelijk en kan een Q u i c k Scan Bereikbaarheid aangeven hoe q u a bereikbaarheid een o p t i m a l e situatie kan w o r d e n bereikt, o f w e l k e m o g e l i j k h e d e n m e n laat liggen d o o r andere redenen dan bereikbaarheid de d o o r s l a g te laten geven.
Daarnaast k e n t de Q u i c k Scan ter wille v a n de snelheid en overzichtelijkheid n o g enkele praktische bep e r k i n g e n : de O u i c k Scan richt zich o p het personenvervoer, in de v o r m van a u t o , o p e n b a a r vervoer en fiets. De kosten en kosteneffectiviteit w o r d e n niet in de beschouwingen betrokken. V e r d e r b e p e r k t de Q u i c k Scan zich t o t de hoofdstructuur van het vervoersysteem en de h o o f d s t r u c t u u r en - i n d e l i n g van de stad. D i t b e t e k e n t , d a t o o k de b e s c h o u w d e maatregelen zich zullen beperken t o t Ingrepen In de hoofdstructuur.
4
Quick Scan B e r B l k b a a r h B l t i Lfllden inlBldini
BEREIKBAARHEID STAD X
Kenmerken stad als geheel, kenmerken
Functionele
Landelijke /
structuur /
provinciale
gebruik
infrastructuur
concurrenten
van de stad
"4
1= Ruimtelijke ingrepen
) I nf rastructu uri nvesteri ngen
Figuur 1: Bereikbaarheid in de Q u i c k Scan
Stedelijke infrastructuur
Quick Scan B a r e i k b a a r h a i d Leidan Inlaiding
Tenslotte richt de Q u i c k Scan Bereikbaarheid zich zoals gezegd o p de h o o f d l i j n e n en w o r d t uitgegaan v a n e e n v o u d i g e relaties en veronderstellingen. V o o r belangrijke i n g r e p e n k u n n e n de u i t k o m s t e n van de Q u i c k Scan alléén geen o n d e r b o u w i n g zijn. De Q u i c k Scan kan echter w e l de aanzet geven tot vervolgstudies, o f het juist afzien van vervolgstudies.
0.2
De Q u i c k Scan Bereikbaarheid Leiden op hoofdlijnen
De Q u i c k Scan Bereikbaarheid Leiden is o p g e b o u w d aan de h a n d van een m o d e l v o o r bereikbaarheid, zoals w e e r g e g e v e n in Figuur 1 . De bereikbaarheidssituatie van een stad h a n g t af van de plek v a n de stad in een groter geheel, de 'Externe positie' en de k e n m e r k e n van de verschillende b u u r t e n binnen de a g g l o m e r a t i e , de 'Interne situatie'. Z o w e l in het begrip 'Externe positie' als in het begrip 'Interne situat i e ' w o r d e n infrastructuur en ruimtelijke ordening bij elkaar gebracht. In 'Externe positie' gaat het dan m e t n a m e o m de landelijke en provinciale infrastructuur en de geaggregeerde k e n m e r k e n van een stad als geheel. Bij ' I n t e r n e situatie' gaat het meer o m de stedelijke infrastructuur en (het gebruik van) de verschillende b u u r t e n en w i j k e n in de a g g l o m e r a t i e . M e t b e h u l p van ruimtelijke ingrepen en investeringen in de infrastructuur kan het gebruik van de r u i m t e respectievelijk de verkeerssituatie, en d a a r m e e de bereikbaarheid, w o r d e n beïnvloed.
D i t rapport, d a t het resultaat is van de Q u i c k Scan Bereikbaarheid v o o r Leiden, is eveneens aan de hand van dit schema o p g e b o u w d . Achtereenvolgens zullende v o l g e n d e stappen w o r d e n d o o r l o p e n (ook t e r u g te vinden in Figuur 1 , middels de n u m m e r s ) : Stap 1 Leiden algemeen: w e l k e gebieden w o r d e n gerekend t o t de a g g l o m e r a t i e , enkele algemene gegevens over de a g g l o m e r a t i e en de h o o f d p u n t e n in het beleid van Leiden. Stap 2 Externe positie: w e l k e steden concurreren m e t Leiden, hoe ligt Leiden vergeleken m e t haar c o n c u r r e n t e n , o p w e l k e gebieden kan Leiden concurreren en o p w e l k e kan m e n beter niet de concurrentie aangaan? Hierbij w o r d t de a g g l o m e r a t i e Leiden gerepresenteerd d o o r een ' c e n t r u m l o c a t i e ' (een b u u r t in de binnenstad) en een 'randlocatie' (een b u u r t , gelegen bij een snelwegaansluiting). Stap 3 Interne situatie: interne b e s c h o u w i n g van de a g g l o m e r a t i e , verschillen tussen b u u r t e n in bereikbaarheid ( i n t e r n / e x t e r n , a r b e i d s p l a a t s e n / b e v o l k i n g , a u t o / f i e t s / O V ) . Stap 4 Verbeterde afstemming van het functioneel gebruik van b u u r t e n o p het aanwezige bereikbaarheidsprofiel: z i t t e n de functies o p locaties m e t een v o o r die functie(s) g u n s t i g bereikbaarheidsprofiel? Stap 5 Infrastructurele maatregelen: hoe veranderen o p h o o f d l i j n e n de bereikbaarheidsprofielen d o o r aanleg van n i e u w e infrastructuur o f o n t w i k k e l i n g van n i e u w e b o u w l o c a t i e s ? Stap 6 Conclusies: een o v e r z i c h t van de belangrijkste resultaten en uitspraken Deze o n d e r d e l e n geven gezamenlijk een vrij c o m p l e e t beeld van de ( o n ) m o g e l i j k h e d e n van de a g g l o meratie o m de bereikbaarheid te verbeteren en beter in te spelen o p de reeds bestaande bereikbaarheid.
5
AX/
•
Bodemgebruik (C bedrijfstefren begraafplaatsen bos bouwterrein voor bedrifelerreln bouwtefrein voor overige bestemmingen dagrecreatie\« objecten en terreinen delfstoffenwinning dienstverlenende sector droog natuurlijk ten"ein glastuinbouw l^selmeer nat natuurlijk terrein Noordzee
rwo
Figuur 2: Agglomeratie Leiden, inclusief bodemgebruik
onverharde en halfverharde wegen overig agransch gebruik overig water breder dan 6 m ovenge gronden overige opentjare voorzieningen parken en plantsoenen sociaal culturele voorzieningen spaarbekkens spoor-, tram-, en metrowegen sportterreinen stortplaatsen \efblijfsrecreatie «rharde wegen •Hiegvekien volkstuinen water met recreatieve hoofdfunctie woongebied wrakkenopslagplaalsen
Quick Scan BeralKliaarliBia Leldan
1.
Leiden algemeen
Behandeld w o r d e n de l i g g i n g van de a g g l o m e r a t i e Leiden en de o m v a n g , v o r m en structuur van de a g g l o m e r a t i e . O o k w o r d t aangegeven w a t de h o o f d l i j n e n zijn in het beleid van de g e m e e n t e Leiden.
1.1
Ligging
Bestudeerd is de " a g g l o m e r a t i e " Leiden, zoals o o k g e b r u i k t in Leidse plannen als het structuurplan. Deze a g g l o m e r a t i e o m v a t de g e m e e n t e n Leiden, Leiderdorp, Oegstgeest, V o o r s c h o t e n en Z o e t e r w o u de-Rijndijk (zie Figuur 2). V o o r de e e n v o u d is de (landelijke) rest van de g e m e e n t e Z o e t e r w o u d e eveneens m e e g e n o m e n in de analyse. Leiden ligt in de Randstad, w o r d t gerekend t o t de Zuidvleugel maar n e e m t eigenlijk een tussenpositie in tussen de N o o r d - en Zuidvleugel van de Randstad: Leiden is gericht o p Den H a a g en Zoetermeer, maar ó ó k o p Schiphol en A m s t e r d a m . Ten w e s t e n v a n Leiden ligt de D u i n - en bollenstreek, die grotendeels gericht is o p Leiden. Ten oosten van Leiden ligt het Groene Hart, m e t A l p h e n aan den Rijn. Leiden v o r m t de westelijke t o e g a n g t o t het Groene Hart.
1.2
O m v a n g , vorm en structuur
In de a g g l o m e r a t i e Leiden w o n e n bijna 2 0 0 . 0 0 0 m e n s e n , w a a r v a n 6 0 % in Leiden zelf (zie Tabel 1). In de D u i n - en bollenstreek (Katwijk, N o o r d w i j k , Wassenaar, V a l k e n b u r g , Rijnsburg) w o n e n n o g eens 100.000 mensen. In de a g g l o m e r a t i e Leiden zijn ruim 7 5 . 0 0 0 arbeidsplaatsen beschikbaar. Desondanks is er per saldo sprake v a n een uitgaande pendelstroom (meer w o o n - dan w e r k f o r e n z e n ) , een uniek gegeven v o o r een stad in Nederland m e t meer dan 1 0 0 . 0 0 0 Inwoners.
Tabel 1: Agglomeratie Lelden, oppervlakte. Inwoners en arbeidsplaatsen Oppervlakte ( k m ^ )
Inwoners ( 2 0 0 0 )
Arbeidsplaatsen (1999)
Leiden
23,30
117.191
50.253
Leiderdorp
12,11
25.279
8.979
Gemeente
Oegstgeest
7,75
20.183
5.470
Voorschoten
11,60
22.806
5.017
Zoeterwoude
21,68
8.679
7.041
AGGLOMERATIE
76,44
194.138
76.760
Leiden, O e g s t g e e s t en (de b e b o u w i n g van) Leiderdorp v o r m e n samen een vrij compact en rond geheel. D i t g e g e v e n , g e k o p p e l d aan de beperkte reisafstanden ( 9 0 % van de a g g l o m e r a t i e ligt binnen 5 k m van het hart van de Leidse binnenstad), m a a k t Leiden zeer geschikt v o o r verplaatsing m e t de flets. V o o r s c h o t e n steekt, net als het kleinere Z o e t e r w o u d e - R i j n d i j k , als een iob uit. D i t leidt t o t (gedeeltelijk) langs één lijn geconcentreerde verplaatsingen van V o o r s c h o t e n naar Leiden, w a t m o g e l i j k h e d e n biedt v o o r openbaar vervoer m e t een hogere f r e q u e n t i e (en betere kwaliteit) d a n elders in de agglomeratie. Temeer daar de verplaatsingsafstanden v a n u i t V o o r s c h o t e n w a t g r o t e r zijn en o p e n b a a r vervoer daard o o r kan c o n c u r r e r e n m e t de fiets.
6
QuicR Scan BBraiKaaarhBid LBidan i B l d a n alpamBBn
OuicR Scan BBPBikhaarheid iBldBn LBidBn alQBniBBn
De structuur van Leiden w o r d t sterk bepaald d o o r infrastructuur: de infrastructuur d o o r s n i j d t het beb o u w d e gebied en verdeelt het in kleinere gebieden. Ten eerste ligt Leiden i n g e k l e m d tussen t w e e a u t o s n e l w e g e n , de A 4 ( a c h t e r l a n d v e r b i n d i n g naar A m s t e r d a m en R o t t e r d a m en verder) en de A 4 4 (naar A m s t e r d a m en Den Haag). Verder b e g i n t bij Leiden de A 1 1 - O o s t r i c h t i n g A l p h e n aan den Rijn. O p t e r m i j n m o e t deze w o r d e n aangesloten o p de A 1 2 , z o d a t een directe v e r b i n d i n g m e t U t r e c h t ontstaat. Daarnaast doorsnijden enkele spoorlijnen Leiden: de belangrijke n o o r d - z u i d - s p o o r l i j n e n A m s t e r d a m Haarlem - Leiden - Den H a a g - R o t t e r d a m (de O u d e Lijn) en A m s t e r d a m - Schiphol - Leiden -
-
Den
H a a g (de Schiphollijn) en de lijn Leiden - A l p h e n - U t r e c h t , die deels enkelsporig is (en daardoor van o n d e r g e s c h i k t belang als vervoersas). Structuurbepalend is verder het w a t e r van de O u d e Rijn, de Vliet en de Zijl, evenals de grachten en singels in de historische Leidse b i n n e n s t a d . Al deze barrières hebben invloed o p het straten p a t r o o n en (daarmee) o p het v e r p l a a t s i n g e n p a t r o o n .
1.3
Hoofdpunten van beleid Leiden
In het structuurplan ' B o o m g a a r d van Kennis' w o r d e n de v o l g e n d e kansen gesignaleerd v o o r Leiden: •
de bronnen van kennis: Leiden h e e f t een g r o o t aantal o p kennis gerichte instellingen binnen haar grenzen: de universiteit, het L . U . M . C . plus t w e e andere z i e k e n h u i z e n , T N O , een b o v e n g e m i d d e l d o n d e r w i j s a a n b o d . Deze instellingen en bedrijven v o r m e n de r u g g e n g r a a t van de Leidse (regionale) p r o d u c t i e s t r u c t u u r . Doelstelling is "deze d y n a m i s c h e , o p de t o e k o m s t gerichte structuur te versterken d o o r u i t b r e i d i n g en v e r g r o t i n g van de s a m e n h a n g en d o o r een selectief v e s t i g i n g s b e l e i d " .
•
de monumentale stad: de Leidse binnenstad (beschermd stadsgezicht sinds 1 9 8 2 ) is het meest i n teressant indien er veel activiteiten plaatsvinden. Doelstelling is de positie van de Leidse binnenstad te consolideren, de f u n c t i e m e n g i n g te v e r g r o t e n en de a a n w e z i g e kwaliteiten
(cultuur/historie,
w a t e r , detailhandel) te exploiteren v o o r toerisme en recreatie. Grootschalige detailhandel
wordt
g e w e e r d en a u t o v e r k e e r w o r d t t e r u g g e t r o k k e n uit de b i n n e n s t a d . •
het woonmilieu: Leiden is d o o r het a a n b o d van w e r k en v o o r z i e n i n g e n en d o o r de l i g g i n g in het hart van de Randstad, vlakbij Groene Hart, plassengebied en d u i n e n een aantrekkelijke w o o n p l a a t s . Gezien de beperkte r u i m t e m o e t Leiden zich richten o p k w a l i t e i t s v e r b e t e r i n g ( o n d e r andere d o o r gevarieerde w o o n m i l i e u s te creëren) en beheer van de bestaande w o n i n g v o o r r a a d .
Tevens w o r d e n de v o l g e n d e (niet v o o r Leiden unieke, maar v o o r de gehele Randstad geldende) bedreigingen aangestipt: •
het milieu: het a u t o v e r k e e r is de grootste veroorzaker van m i l i e u p r o b l e m e n in Leiden. De o p e n b a r e verkeersruimte zal d a a r o m herverdeeld w o r d e n ten gunste van fiets, O V en v o e t g a n g e r . Bovendien m o e t e n O V - en fietsvoorzieningen w o r d e n v e r b e t e r d .
•
de arbeidsmarkt: w e r k l o o s h e i d blijft een p r o b l e e m . Leiden kan geen volledige
werkgelegenheid
geven aan zijn b e r o e p s b e v o l k i n g , maar d a t h o e f t o o k niet: Den H a a g en Zoetermeer bieden o o k w e r k g e l e g e n h e i d v o o r Leidenaren. In Leiden zelf k u n n e n de kenniscentra h o o g w a a r d i g e w e r k g e l e g e n h e i d , maar o o k w e r k g e l e g e n h e i d op lager niveau b i e d e n . Bovendien kan exploitatie van de b i n nenstad banen opleveren in horeca en detailhandel. •
ruimte: Leiden is zo g o e d als v o l , maar niet 'af'. De resterende r u i m t e en de her in te richten r u i m t e w o r d t dus d o o r vele functies geclaimd. H e t gevaar bestaat d a t g r o e n en w a t e r dan w o r d e n verwaarloosd.
7
Logit, attractiefactor arbeid Toegedeeld draagvlak C1 (inwoners)
Figuur 4: AAeervoudige-Toedelingsdraagvlak met arbeidsplaatsen als attractiefactor, steden. De dominantie van de vier grote steden is duidelijk.
voor de grote
quick Scan iSaralkbaarli iBid Lalden
2.
Externe positie van Leiden
In deze paragraaf w o r d t de positie van Leiden in een groter geheel, namelijk de Randstad, b e s c h o u w d . H e t gaat hierbij o m de concurrentiepositie van Leiden ten o p z i c h t e van a n d e r e steden bij het aan zich b i n d e n van bedrijven en personen. Eén van de e l e m e n t e n die bepalend is v o o r de concurrentiepositie v a n Leiden is de bereikbaarheidspositie ten opzichte van andere, concurrerende steden. Daarom w o r d t in het kader van de Q u i c k Scan Bereikbaarheid de bereikbaarheidspositie van Leiden vergeleken m e t de bereikbaarheidspositie van de concurrerende steden. Daartoe d i e n t eerst te w o r d e n vastgesteld w e l k e steden concurreren m e t Leiden. V e r v o l g e n s w o r d t de bereikbaarheidspositie van Leiden vergeleken m e t de verschillende c o n c u r r e n t e n : hoe ligt Leiden vergeleken m e t de c o n c u r r e n t e n , o p w e l k e g e b i e d e n kan Leiden o p g r o n d van de bereikbaarheidspositie g o e d concurreren m e t andere steden? Leiden w o r d t hierbij gerepresenteerd d o o r een ' c e n t r u m l o c a t i e ' (in de binnenstad) en een 'randlocatie' (bij een s n e l w e g a a n s l u i t i n g o p de A 4 ) .
2.1
Inventarisatie Externe positie
Concurrentie Leiden
is
gelegen
tussen
de
Noordvleugel
(Amsterdam/Schiphol)
en
de
Zuidvleugel
(Den
H a a g / R o t t e r d a m ) van de Randstad. Leiden ligt dus tegelijkertijd m i d d e n in de Randstad als aan de rand (van de Zuidvleugel). Dit is dus enerzijds g u n s t i g (zowel A m s t e r d a m als Den H a a g / R o t t e r d a m liggen relatief dichtbij) en anderzijds m i n d e r g u n s t i g (geen gunstige plek o m één vleugel te bedienen). A f g e z i e n van de l i g g i n g tussen de vleugels i n , ligt Leiden tussen steden i n , die groter zijn dan Leiden zelf: Den H a a g en A m s t e r d a m . O n d a n k s het vrij grote eigen draagvlak blijft Leiden ondergeschikt aan deze plaatsen, m e t n a m e w a t b e t r e f t aantrekkingskracht o p w e r k n e m e r s (zie Figuur 4 ; verklaring in H o o f d s t u k 3 ) . G e v o l g is een negatief pendelsaldo v o o r Leiden. O o k zijn er c o n c u r r e r e n d e steden die q u a i n w o n e r t a l vergelijkbaar zijn m e t Leiden (Zoetermeer, Delft) o f duidelijk kleiner zijn ( G o u d a , A l p h e n aan den Rijn, A m s t e l v e e n , H o o f d d o r p ) . O p v a l l e n d is de positie v a n H o o f d d o r p , d a t samen m e t Schiphol een sterke a a n t r e k k i n g s k r a c h t als w e r k g e v e r h e e f t en daarmee sterk (sterker d a n Zoetermeer) invloed heeft o p de p o t e n t i e van Leiden.
Bereikbaarheidsindex Leiden h e e f t een goede auto-bereikbaarheidsscore, net geen t o p c a t e g o r i e in N o o r d - H o l l a n d , Z u i d H o l l a n d en U t r e c h t (Figuur 5 ) . O p v a l l e n d is d a t Leiden een aantal g o e d bereikbare locaties heeft die n o g niet b e n u t zijn, langs de A 4 . D i t is uniek. De O V - b e r e i k b a a r h e i d van Leiden scoort zelfs in de bovenste categorie (Figuur 6 ) ; h e t enige dat o n t b r e e k t is een g o e d e f r e q u e n t e v e r b i n d i n g naar Utrecht. Samen m e t de g o e d e a u t o - b e r e i k b a a r h e i d en w o o n o m g e v i n g m a a k t dit Leiden t o t een aantrekkelijke w o o n p l a a t s . A a n v u l l e n d hierop scoort Leiden in het O n d e r z o e k Bereikbaarheid Stadscentra ( H B D , 1 9 9 7 ) eveneens b o v e n g e m i d d e l d . D i t is vooral te d a n k e n aan goede O V - b e r e i k b a a r h e i d en de a a n w e z i g h e i d van P-i-Rvoorzieningen.
8
Quick Scan B B r B i k h a a r h B i d LaidBn Extarna pasitia
Figuur 5: Auto-bereikbaarheid in Noord-Holland, Zuid-Holland en Utrecht. Lelden scoort vrij goed. O p v a l l e n d : A 4 - z o n e bij Leiden, nog niet benut.
Externe O V - B B H (bevolking) "10 tol 926999 1927000 tot 1083999 ] l 0 e 3 7 0 0 t o t 1260999 I j1261000 tot 1426699 _ j 1427000 tot 1663799 i^BET!] 1693800 tot 1769996 ~
~
B g 1760000 tot 1926999 1627000 tot 3000000 Biilton tMrelk spoorwBflnol
S
Figuur 6: OV-bereikbaarheid
in Noord-Holland, Zuid-Holland en Utrecht. Leiden scoort erg goed.
q u i c k Scan B a r f l i i t b a a r h B i d [BidBn ExtBrne positie
Locate-Allocate-clraagvlak V o l g e n s i i e t Locate-Allocate-principe w o r d t het potentieel ( h e t aantal i n w o n e r s ) van een gebied t o e g e deeld aan de stad, die het dichtst bij ligt. D o o r dit v o o r alle g e b i e d e n in N o o r d - H o l l a n d , Z u i d - H o l l a n d en U t r e c h t te bepalen w o r d e n draagvlakken v o o r steden bepaald ( f i g u u r 7 ) . Als slechts w o r d t toegedeeld aan de grote steden van de Randstad, blijkt het c e n t r u m van Leiden w e l i s w a a r t o t de kleine spelers te b e h o r e n , maar t o c h een g r o o t potentieel draagvlak van ruim een half miljoen mensen te h e b b e n . Dit is g u n s t i g v o o r de v e s t i g i n g van functies die lokaal o f regionaal voorzienend zijn. O p v a l l e n d aan het draagvlak is dat het o v e r e e n k o m s t i g e gebied o o s t - w e s t gericht is, o n d a n k s de goede n o o r d - z u i d gerichte infrastructuur en de gebrekkige o o s t - w e s t - v e r b i n d i n g e n . V e r k l a r i n g Is het o n t b r e k e n van concurrentie ten westen en oosten van Leiden en a a n w e z i g h e i d van sterke concurrentie aan de n o o r d - en zuidzijde. Als o o k w o r d t t o e g e d e e l d aan kleinere c o n c u r r e n t e n , d a n kan het draagvlak van Leiden m e t 4 0 % afn e m e n . Dit n o g afgezien van de lokale invloed van centra als Katwijk en Leiderdorp. Al deze plaatsen k u n n e n dus in de gaten springen die Leiden eventueel laat vallen, b i j v o o r b e e l d o p het gebied van a u t o bereikbaarheid van de w i n k e l v o o r z i e n i n g e n in het c e n t r u m .
Meervoud ige-ToedelIngsdraagvlak Bij de M e e r v o u d i g e T o e d e l i n g z o n d e r attractiefactor ( f i g u u r 8) w o r d t het potentieel (het aantal i n w o ners) van een gebied verdeeld over de verschillende steden. Hierbij w o r d t het grootste gedeelte van het potentieel t o e g e d e e l d aan de stad, die het dichtst bij gelegen is ( q u a reistijd) en het kleinste deel aan de stad die het verst af gelegen is. Dit geeft een indruk van h e t draagvlak v o o r functies, die bovenregionaal concurreren en w a a r v o o r de k l a n t e n b i n d i n g niet (alleen) a f h a n g t van de afstand maar o o k van andere ( k w a l i t e i t s ) f a c t o r e n . Te d e n k e n valt aan zakelijke d i e n s t v e r l e n i n g als ingenieursbureaus, speciaalzaken en b o v e n r e g i o n a l e distributie. Bij deze manier van t o e d e l e n is gekeken naar c e n t r u m l o c a t i e s , maar vooral o o k naar de randlocaties. Hier p r o f i t e e r t Leiden van zijn l i g g i n g tussen N o o r d - en Z u i d v l e u g e l . H e t k l a n t e n p o t e n t i e e l bij t o e d e l i n g aan de g r o t e steden is opvallend g r o o t , ruim 8 0 0 . 0 0 0 personen. Dit is g r o t e r dan Haarlem en niet veel kleiner d a n Den Haag. W o r d e n de kleinere steden b e t r o k k e n , dan kan het draagvlak van Leiden m e t 5 0 % a f n e m e n . Leiden is dan m i n d e r aantrekkelijk dan H o o f d d o r p / S c h i p h o l , G o u d a en Zoetermeer. M o g e l i j k e reden hiervoor is de m i n d e r gunstige v e r b i n d i n g van Leiden m e t U t r e c h t ; vergeleken m e t deze steden ligt Leiden iets te ver uit het c e n t r u m .
9
Quick Soan B e r B i K h a a r h B i d LeiilBn ExtBruB p o s i t i a
Locate-Allocate C1 Gebied toegedeeld aan: I 's.<3ravenhage ! Alkmaar ; Amersfoort Amsterdam
Looate-Allocate C4 Gebied toegedeeld aan: l'i-Oravenhigs
I
Alphcnian den Rijn Ameulcxirt lAmiltlvetn
Figuur 7: Locate-Allocate-draagvlal< voor centrumlocaties, exclusief (boven) en inclusief (onder) de kleinere concurrenten. De mogelijke invloed van de kleine concurrenten op het draagvlak van Leiden is aanzienlijk.
Quick Scan B e r B i K b a a r h e i d l e i d e n Externe positie
2.2
S W O T - a n a l y s e externe positie
Steri
Leiden is vergeleken m e t haar c o n c u r r e n t e n goed m e t de a u t o bereikbaar (zowel de c e n t r u m - als de randlocaties); hetzelfde g e l d t v o o r Leiderdorp.
•
De n o o r d - z u i d - g e r i c h t e landelijke infrastructuur i n / b i j Leiden is zeer sterk (A4 en A 4 4 ; spoorlijnen Den H a a g , H a a r l e m , Schiphol en A m s t e r d a m )
•
Leiden is aantrekkelijk als w o o n p l a a t s v a n w e g e de goede a u t o - én O V - b e r e i k b a a r h e i d van arbeidsplaatsen: het ligt tussen de g r o t e werkgelegenheidscentra ( m e t n a m e A m s t e r d a m / S c h i p h o l en Den Haag) in en is daarmee goede v e r b o n d e n .
•
De bereikbaarheid v o o r ritten korter dan 10 m i n u t e n is v o o r het c e n t r u m van Leiden g o e d . Alleen A m s t e r d a m , R o t t e r d a m en Haarlem scoren duidelijk beter. H e t draagvlak v o o r ritten van korter dan 10 m i n u t e n naar h e t c e n t r u m o m v a t ruim 1 0 0 . 0 0 0 m e n s e n , v o l d o e n d e o m g o e d als c e n t r u m v o o r de dagelijkse levensbehoefte te k u n n e n f u n c t i o n e r e n .
•
Leiden h e e f t een belangrijk NS-station m e t directe v e r b i n d i n g e n naar de g r o t e steden van de Randstad. Dit leidt t o t een zeer h o g e externe O V - b e r e i k b a a r h e i d . G e v o l g is d a t v o o r ritten van buiten Leiden naar het c e n t r u m van Leiden het O V kan concurreren m e t de a u t o : totale v f - f a c t o r (reistijd O V / reistijd a u t o ) = 1,2. Dit is vergelijkbaar m e t Den H a a g , D e l f t en A l p h e n , beter (lager) dan R o t t e r d a m en H o o f d d o r p en veel beter dan Zoetermeer.
•
De binnenstad van Leiden scoort vergeleken m e t stadscentra van gelijke o r d e b o v e n g e m i d d e l d q u a bereikbaarheid ( H B D , 1 9 9 7 ) . M e t name de O V - b e r e i k b a a r h e i d en de P + R - v o o r z i e n i n g e n dragen hieraan bij. Locate-allocate-draagvlak
•
H e t verzorgingsgebied van Leiden v o o r regionale functies o m v a t ruim 5 0 0 . 0 0 0 i n w o n e r s en is oostw e s t gericht. Meervoudige-Toedelingsdraagvlak
•
V o o r functies van b o v e n r e g i o n a a l niveau is het c e n t r u m v a n Leiden niet onaantrekkelijk als vestigingsplaats ('draagvlak' van ruim 7 0 0 . 0 0 0 mensen. M e e r v o u d i g e T o e d e l i n g z o n d e r attractie). D i t is overigens w e l duidelijk kleiner dan het draagvlak van Den H a a g en R o t t e r d a m .
•
De randlocatie van Leiden h e e f t bij M e e r v o u d i g e T o e d e l i n g z o n d e r attractie een draagvlak van ruim 8 0 0 . 0 0 0 m e n s e n , niet veel m i n d e r dan vergelijkbare locaties in Den H a a g en beter dan randlocaties in H a a r l e m , (verklaring: het c e n t r u m van Leiden is m e t de a u t o w e l i s w a a r niet makkelijk te bereiken v a n a f de s n e l w e g , maar w e l sneller dan het c e n t r u m van A m s t e r d a m )
•
De
positie
van
Leiden
als
kennisstad
sluit
goed
aan
bij
het
omvangrijke
Meervoudige-
Toedelingsdraagvlak v o o r g r o t e steden. •
Leiden h e e f t een totaal v e r k o o p v l o e r o p p e r v l a k d a t g r o t e r is d a n d a t van U t r e c h t (als alleen het stadscentrum w o r d t bekeken is U t r e c h t w é l groter: U t r e c h t 1 0 7 0 0 0 m 2 , Leiden 5 3 0 0 0 m 2 ) . Tezamen m e t de l i g g i n g van de stad, de historische binnenstad en de musea en attracties g e e f t dit Leiden een g o e d e positie als b e s t e m m i n g v o o r (dag)toerisme.
10
Quick Scan B B r B i k h a a r h a i d Laidan Extarna positia
Logit, geen attractiefactor Toegedeeld draagvlak R1 (inwoners)
Logit, geen attractiefaotor Toegedeeld draagvlak R3 (inwoners)
Figuur 8: Meervoudige-Toedelingsdraagvlak zonder attractiefactor voor randlocaties, exclusief (boven) en Inclusief (onder) kleinere concurrenten. Het draagvlak van Leiden is opvallend groot, wat gunstig is voor functies met een bovenregionale uitstraling. Maar ook in dit geval kan de invloed van kleinere steden aanzienlijk zijn.
DuicK Scan B a r a i k l i a a r l i a i d Laitlan Extarna ppslti
Zwaktes Positie ten o p z i c h t e van c o n c u r r e n t e n •
Als w e r k g e l e g e n h e i d s c e n t r u m , en als vestigingsplaats v o o r b e d r i j v e n , is Leiden o n d e r g e s c h i k t aan de vier g r o t e steden, z o w e l w a t betreft de c e n t r u m - als de randlocatie. Z o e t e r m e e r en D e l f t zijn vergelijkbaar, maar H a a d e m m e r m e e r (Schiphol / H o o f d d o r p ) is duidelijk aantrekkelijker. G e v o l g is een negatief pendelsaldo, uniek v o o r een Nederlandse stad groter d a n 1 0 0 . 0 0 0 i n w o n e r s .
•
H e t c e n t r u m van Leiden heeft te m a k e n m e t een verschralend w i n k e l a a n b o d , vergeleken m e t c o n c u r r e n t e n in de nabije o m g e v i n g .
•
Leiden ligt weliswaar tussen de N o o r d - en de Zuidvleugel van de Randstad in, maar locaties m i d d e n in één van de t w e e vleugels zijn gunstiger: v o o r de meeste bedrijven is één v e s t i g i n g centraal in de Randstad (dus in Leiden) m i n d e r g u n s t i g dan één v e s t i g i n g in elke vleugel (in D e l f t o f A m s t e r d a m Zuidoost) ( v o o r b e e l d : service- of o n d e r h o u d s c e n t r u m ) Bereikbaarheid
•
De randlocatie van Leiden langs de A 4 is v o o r a u t o r i t t e n korter dan 10 m i n u t e n slecht bereikbaar; de bereikbaarheidsscore is slechter dan de score van alle c o n c u r r e r e n d e randlocaties (gedeeltelijke verklaring: geen " e i g e n " draagvlak, o m d a t er in deze zone vrijwel n i e m a n d w o o n t )
•
De randlocatie langs de A 4 is slecht bereikbaar m e t O V , zeker e x t e r n . G e v o l g is een v f - f a c t o r van r o n d de 1,5 ( 1 , 4 1 ) ; dit b e t e k e n t dat openbaar vervoer hier zeer moeilijk de c o n c u r r e n t i e m e t de a u t o a a n k a n . Dit g e l d t echter o o k v o o r de meeste c o n c u r r e n t e n ; alleen de randlocaties van A l p h e n , Den H a a g en Schiphol scoren beter v o o r het O V .
Kansen Positie ten o p z i c h t e van c o n c u r r e n t i e en bereikbaarheid •
Leiden en Leiderdorp zitten in de unieke positie, d a t zij extern m e t de a u t o zeer g o e d bereikbare locaties (zowel t e n o p z i c h t e van b e v o l k i n g als ten o p z i c h t e van arbeidsplaatsen) h e b b e n , die n o g niet b e b o u w d zijn: Lelden ten westen van de A 4 en het " b u i t e n g e b i e d " van Leiderdorp ten oosten v a n de A 4 (waar na aanleg van de HSL-Zuid een 'rest-driehoek' o n t s t a a t tussen HSL, A 4 en Spoorlijn Lelden - A l p h e n )
•
H e t verder o n t w i k k e l e n van Leiden als kennisstad, m e t kennisintensieve b e d r i j v e n , kan bijdragen aan h e t o m d r a a i e n van het negatieve pendelsaldo
•
D o o r het Groene H a r t en de D u i n - en Bollenstreek beter aan te sluiten o p Leiden ( z o w e l m e t a u t o als m e t O V ) kan de b i n d i n g van deze gebieden m e t Leiden w o r d e n v e r g r o o t . D i t v e r m i n d e r t de kans, d a t deze gebieden zich zullen richten o p kleinere centra in de o m g e v i n g . In d i t beeld past z o w e l de v o l t o o i i n g van de A l 1 -oost als de aanleg van de A l 1 - w e s t en de Rijn G o u w e Lijn.
•
D o o r t r e k k e n van de Zoetermeerse sprinter naar Leiden v e r h o o g t de externe bereikbaarheid o p e n b a a r vervoer van Leiden n o g verder.
Effect v o o r de relatie Z o e t e r m e e r - L e i d e n
per
in w o o n -
werkrelaties is onzeker, o m d a t de t w e e steden in vele o p z i c h t e n vergelijkbaar zijn. W e l v o o r d e l i g v o o r Leiden is d a t Lelden v o o r inwoners van Z o e t e r m e e r een alternatief w o r d t v o o r Den H a a g als winkelbestemming.
11
BïyïWOüTBjxï
uapiai piBiijeequiBjag ueos W n ï ï
QuicK Scan B e r e l k l i a a r l i e i d Laidan Externa pggilia
Bedreigingen Bereikbaarheid •
O p de extern best bereikbare plek (de A 4 - z o n e ) zitten niet o f nauwelijks w o n i n g e n o f bedrijven. Als Leiden een dergelijke t o p l o c a t i e niet o n t w i k k e l t , dan d o e t één van de kleinere c o n c u r r e n t e n het w e l ( w a t w e e r a a n t r e k k e n d e w e r k i n g heeft, w e l l i c h t ten koste van Leiden). Draagvlak / c o n c u r r e n t i e
•
H e t niet g o e d o n t s l u i t e n v a n het eigen draagvlak middels betere o o s t - w e s t - v e r b i n d i n g e n kan ertoe leiden dat de i n w o n e r s van d i t gebied zich gaan richten o p andere centra (Zoetermeer
bijvoor-
beeld). •
Als de b i n n e n s t a d m e t de a u t o minder goed bereikbaar blijft dan ( w i n k e l ) c e n t r a in o m l i g g e n d e plaatsen als Leiderdorp en Katwijk, dan zal de Leidse binnenstad n o g verder k u n n e n verschralen w a t b e t r e f t lokale detailhandel en voorzieningen (ondanks het g r o t e draagvlak v a n de binnenstad van Leiden). Bovendien k u n n e n kleinere concurrenten als A l p h e n aan d e n Rijn en H o o f d d o r p in het d o o r Leiden o p e n g e l a t e n ' g a t ' springen en grote delen van h e t draagvlak v a n Leiden a f p i k k e n ( v e r m i n d e r i n g van het draagvlak m e t ruim 2 0 0 . 0 0 0 mensen is m o g e l i j k ) .
•
Als c o n c u r r e n t v o o r de randlocatie van Leiden is de g e m e e n t e H a a r l e m m e r m e e r ( m e t Schiphol en H o o f d d o r p b i n n e n haar grenzen) een zeer " g e v a a r l i j k e " c o n c u r r e n t .
12
Figuur 9: Barrières in Leiden zijn structuurbepalend en van grote invloed op de infrastructuur en de bereikbaarheid van de agglomeratie.
Q u j c R Sc a n^B B r B IK baar h e Iö 1. e i ü BU
3.
Interne situatie in Leiden
In deze paragraaf w o r d t a a n g e g e v e n w a t de verschillen zijn tussen de verschillende b u u r t e n in de Leidse agglomeratie.
H e t gaat hierbij m e t
name o m
verschillen tussen
buurten
q u a bereikbaarheid
(in-
tern/extern, arbeidsplaatsen/bevolking, a u t o / f i e t s / O V ) . O p m e r k i n g 1: als In deze paragraaf kwaliteitsoordelen w o r d e n gegeven ( ' g u n s t i g ' , ' o n g u n s t i g ' , ' g o e d ' , 'slecht'), dan m o e t w o r d e n b e d a c h t dat dit alleen b e t r e k k i n g h e e f t o p de Leidse situatie. ' G u n s t i g ' betek e n t hier dus ' v o o r Leidse begrippen g u n s t i g ' . O p m e r k i n g 2; De figuren staan in dit h o o f d s t u k soms vrij ver van de tekst.
3.1
Inventarisatie interne situatie
Auto In Leiden z o r g e n a u t o s n e l w e g e n , maar vooral s p o o r w e g e n en het vele w a t e r v o o r b a r r i è r e w e r k i n g (zie f i g u u r 9 ) . Uniek is de hoeveelheid w a t e r in Leiden: elke stad h e e f t w e l a u t o ( s n e l ) w e g e n o f spoorlijnen, maar slechts w e i n i g steden hebben een hoeveelheid w a t e r vergelijkbaar m e t Leiden. D i t leidt t o t een h o g e g e m i d d e l d e o m r i j f a c t o r (kortste route / hemelsbrede afstand) van 1,55 ( g e m i d d e l d e stad: 1,4). De o m r i j f a c t o r is o o k h o o g d o o r de a u t o l u w e binnenstad. Er kan o o k sprake zijn van g e w e n s t o m r i j d e n , bijvoorbeeld het afleiden v a n i n t e r w i j k v e r k e e r naar t a n g e n t e n , die een h o g e r e afwikkelingssnelheid hebben dan de stedelijke h o o f d w e g e n . In Leiden l o o p t 1 5 % van de snelste routes (deels) via de t a n g e n t e n A 4 o f A 4 4 ; d i t b e t r e f t echter m e t n a m e routes h o rend bij z w a k k e r e relaties, tussen r a n d g e m e e n t e n o n d e r l i n g . H e t o n t l a s t e n d e e f f e c t hiervan is dus beperkt.
M e d e d o o r de a a n w e z i g e barrières is de a u t o w e g s t r u c t u u r van Leiden ( f i g u u r 10) o n h e l d e r : •
de h o o f d r o u t e s / invalswegen zijn b o c h t i g , w a a r d o o r oriëntatie moeilijk is;
•
er is geen c i t y r i n g , die het d o o r g a a n d e verkeer o m de binnenstad heen leidt en h e t b e s t e m m i n g s verkeer over de binnenstad verdeelt;
• •
er l o o p t een d o o r g a a n d e route dwars d o o r het c e n t r u m ( H o o i g r a c h t / L a n g e g r a c h t ) ; er is geen directe o o s t - w e s t v e r b i n d i n g b u i t e n Leiden o m , m e t als g e v o l g d a t er d o o r g a a n d e routes d o o r de stad heen l o p e n .
Daarnaast zijn de invalswegen van de stad overbelast, net als veel stedelijke h o o f d w e g e n ( f i g u u r 11): de h o o f d r o u t e s w o r d e n d o o r alle verkeer ( d o o r g a a n d , interwijks- en b e s t e m m i n g s v e r k e e r ) gebruikt. Een v o o r b e e l d is de W i l l e m de Zwijgerlaan, die e x t r e e m druk is, v o o r n a m e l i j k t e n g e v o l g e van d o o r g a a n d verkeer. G e v o l g is d a t veel verkeerslichten n o d i g zijn o m het verkeer te geleiden: g e m i d d e l d elke 9 0 0 m e t e r staat er o p de h o o f d r o u t e s een verkeerslicht. G e v o l g van dit alles is geluidsoverlast en veiligheidsproblemen o p de d o o r g a a n d e w e g e n d o o r de stad en v e i l i g h e i d s p r o b l e m e n in c e n t r u m .
13
Ouick Scan B e r B i k b a a r l i B l d LBidan Intarna situatia
Verkeerslichten VRI'S (1996)
Figuur 10: Auto-infrastructuur. Afgezien van de twee tangentiële snelwegen niet erg helder.
Figuur 11: Verkeersintensiteiten. Problemen op de A 4 , de invalswegen en de doorgaande o o s t - w e s t routes door de stad. O o k in de binnenstad is relatief veel autoverkeer.
quick Scan B a r e i k b a a r t i e l i l Lalden Interna situatie
De a u t o - b e r e i k b a a r h e i d laat grotendeels een logisch p a t r o o n zien ( f i g u u r 12): het centrale deel van de a g g l o m e r a t i e is intern g o e d bereikbaar, de randen bij de s n e l w e g zijn extern g o e d bereikbaar. Er is e c h ter een aantal o p v a l l e n d e zaken: •
De z u i d w e s t k a n t v a n de b i n n e n s t a d , bij de Breestraat en de Universiteit, is intern m a t i g bereikbaar, terwijl de externe bereikbaarheid v o o r Leidse begrippen slecht is. Dit sluit niet g o e d aan bij het Randstedelijke karakter, d a t voorzien is v o o r d e Leidse b i n n e n s t a d .
•
De M e r e n w i j k is o p v a l l e n d goed intern bereikbaar, beter dan Stevenshof.
•
De zone langs de A 4 , aan de oostzijde van Leiden, is extern veel beter bereikbaar d a n de zone langs de A 4 4 , aan de westzijde van Leiden, de k a n t van de zee. Dit terwijl de A 4 4 - k a n t de ' v o o r k a n t ' van Leiden m o e t w o r d e n .
•
De extern zeer g o e d bereikbare plekken zijn n o g o n b e b o u w d : O o s t v l i e t p o l d e r , het b u i t e n g e b i e d van Leiderdorp.
•
Leiderdorp ligt e x t e r n gezien beter dan de rest van de a g g l o m e r a t i e .
Plekken, die e x t e r n g o e d m e t de a u t o bereikbaar zijn, zijn geschikt v o o r ( b o v e n ) r e g i o n a l e zakelijke dienstverlening, g r o o t s c h a l i g e detailhandel en t r a n s p o r t / d i s t r i b u t i e . Een intern g o e d e autobereikbaarheid o p zich is m i n d e r relevant; alleen de c o m b i n a t i e m e t andere v o r m e n van bereikbaarheid kan v o o r delen o p l e v e r e n .
Flets Leiden is zeer geschikt v o o r fietsverkeer: de a g g l o m e r a t i e is o p de lob V o o r s c h o t e n na vrij c o m p a c t , 9 0 % van de a g g l o m e r a t i e ligt binnen 5 k m van het c e n t r u m . Dit k o m t t o t u i t d r u k k i n g in het fietsgebruik: in Leiden w o r d e n 1,14 fietsverplaatsingen per d a g g e m a a k t , t e g e n o v e r 0 , 9 7 9 autoverplaatsingen per d a g ('Fietsers o p s t a p p e n ' , 1 9 9 5 ) . H e t h o o f d n e t fiets is f i j n m a z i g , o o k in de binnenstad en d i e n t e n g e v o l g e is het beeld van de interne fietsbereikbaarheid als v o l g t : het c e n t r u m is het best bereikbaar en de bereikbaarheid n e e m t stapsgewijs af naar de randen (zie f i g u u r 13). Plekken m e t een g o e d e Interne fietsbereikbaarheid v o o r b e w o n e r s zijn geschikt als vestigingslocatie v o o r functies m e t een lokaal karakter, zoals detailhandel en baliefuncties.
Openbaar Vervoer H e t interne o p e n b a a r vervoer in Leiden w o r d t verzorgd d o o r bussen. Dit b u s n e t h e e f t een d e k k i n g van vrijwel 1 0 0 % (zie f i g u u r 14). Dit dekkingspercentage w o r d t deels bereikt d o o r bussen veel te laten o m rijden en d o o r lage f r e q u e n t i e s te hanteren (op de meeste lijnen 2 o f m i n d e r bussen per uur). Daarnaast gaan alle bussen via station Leiden Centraal. G e v o l g van deze o p z e t Is, d a t h e t station en het zuid e n / w e s t e n v a n het c e n t r u m intern goed bereikbaar zijn m e t O V , maar d a t de rest van de a g g l o m e r a t i e een m a t i g e interne O V - b e r e i k b a a r h e i d heeft (hierbij is o o k r e k e n i n g g e h o u d e n m e t w a c h t t i j d ) . O o k is de fiets vaak sneller d a n h e t O V . Plekken m e t een g o e d e interne O V - b e r e i k b a a r h e i d zijn geschikt v o o r functies, die d o o r alle i n w o n e r s bereikt m o e t e n k u n n e n w o r d e n . Te denken valt aan baliefuncties en andere gemeentelijke v o o r z i e n i n gen en aan d e t a i l h a n d e l .
14
Externo auto-BBH-klasso (bovolking)
:
1 0
3
1Kilomaters
Figuur 12- Interne (boven) en externe (onder) auto-bereikbaarheid van de bevolking. O p v a l l e n d is de zeer matige positie van de zuidwestelijke binnenstad en de betere externe bereikbaarheid van de oostkant van de agglomeratie.
QuicK Scan B e r e l K l i a a r h B i d l e i a e n Interne situatie
De externe bereikbaarheid van Leiden w o r d t voornamelijk verzorgd d o o r de t r e i n ; er zijn o o k streekbussen, die de D u i n - en bollenstreek o n t s l u i t e n , maar die zijn veel m i n d e r f r e q u e n t dan de t r e i n . Leiden ligt aan één van de belangrijkste spoorlijnen van Nederland, de lijn A m s t e r d a m - Den H a a g - R o t t e r d a m . Bovendien is er een ( m i n d e r h o o g w a a r d i g e ) v e r b i n d i n g naar Utrecht. Leiden h e e f t dus directe v e r b i n d i n g e n m e t alle belangrijke steden in de Randstad. G e v o l g is een zeer goede externe O V - b e r e i k b a a r h e i d , vooral r o n d station Leiden Centraal (figuur 15), M a a r o o k de andere stations (Lammenschans, De V i n k , en V o o r s c h o t e n ) zijn redelijk g o e d extern o n t sloten m e t de trein. O p v a l l e n d is dat de O V - b e r e i k b a a r h e i d de ' g a t e n ' v u l t , die vallen bij de externe a u t o - b e r e i k b a a r h e i d : het c e n t r u m . Stevenshof (bij De V i n k ) . Een
goede
externe
OV-bereikbaarheid
maakt
een
locatie
geschikt
voor
(boven)regionale
(ba-
lie)voorzieningen, detailhandel en toeristische attracties.
Multimodale bereikbaarheid Bij m u l t i m o d a l e bereikbaarheid w o r d e n de verschillende t y p e n bereikbaarheid o p g e t e l d (althans, de klassen w o r d e n o p g e t e l d ) . Zo o n t s t a a t een beeld van w e l k e locaties o p veel m a n i e r e n bereikbaar zijn en w e l k e o p minder. De m u l t i m o d a a l best bereikbare plaatsen liggen in de ' t o p z o n e ' van Lelden: v a n station Lammenschans, via het c e n t r u m en station Leiden Centraal t o t het gebied r o n d het L U M C . Er zijn echter geen locaties, die v o o r alle m o d a l i t e i t e n , z o w e l intern als extern en z o w e l v o o r arbeidsplaatsen als v o o r b e w o n e r s een g o e d e bereikbaarheid h e b b e n (zie f i g u u r 16). Zo is in het c e n t r u m en r o n d station Leiden Centraal de externe a u t o - b e r e i k b a a r h e i d slecht. En r o n d station leiden Lammenschans zijn de externe a u t o - en O V bereikbaarheid slechts redelijk g o e d . Verder scoort de zone langs de A 4 m a t i g ; dit k o m t echter d o o r het o n t b r e k e n van een g o e d e O V - o n t s l u i t i n g . V o o r a l het o n t b r e k e n van plekken m e t z o w e l een goede externe a u t o - b e r e i k b a a r h e i d als een goede O V - b e r e i k b a a r h e i d Is j a m m e r : d i t soort locaties is bijna nergens te v i n d e n , t e r w i j l d i t de locaties zijn m e t g r o t e o n t w i k k e l i n g s m o g e l i j k h e d e n . In Leiden k o p p e l t alleen het gebied r o n d station Leiden L a m m e n schans een redelijk g o e d e a u t o - b e r e i k b a a r h e i d aan een redelijk goede O V - b e r e i k b a a r h e i d .
15
Ouick Scan BBPelRhaarhBid LBiden IntBPnB g i t u a t i B
Quicl^ Sean BaPBiKliaarliBld LBidan IntePHB gituatiB
3.2
S W O T - a n i i l y s e Interne situatie
Sterl
De historische binnenstad van Leiden ligt centraal in de a g g l o m e r a t i e en is van alle kanten te benaderen (8 t o e g a n g s w e g e n )
•
Leiden is u i t g e r u s t m e t een dynamisch parkeerverwijzingssysteem, w a a r z o ' n 2 0 0 0 van de 3 0 0 0 bezoekersparkeerplaatsen o p zijn aangesloten. Er zijn 5,5 parkeerplaatsen per 1 0 0 m^ v e r k o o p vloeroppervlak in het stadscentrum, w a t licht b o v e n g e m i d d e l d is.
•
De stationslocatie Leiden Centraal is relatief g o e d m e t de a u t o bereikbaar v o o r de i n w o n e r s v a n de a g g l o m e r a t i e , b o v e n d i e n z o n d e r grote o m w e g te h o e v e n m a k e n
•
Leiden h e e f t een redelijk aantal s n e l w e g a a n s l u i t i n g e n : drie o p de A 4 en drie o p de A 4 4 .
•
De n o o r d - z u i d - g e r i c h t e landelijke infrastructuur i n / b i j Leiden Is zeer sterk. Bovendien is de l i g g i n g helder en logisch: a u t o s n e l w e g e n aan de r a n d , spoorlijn d o o r het m i d d e n .
•
Leiden ( m e t n a m e de zuidoostelijke ' h e l f t ' ) en Leiderdorp scoren g o e d w a t b e t r e f t alle t y p e n a u t o bereikbaarheid ( i n t e r n , e x t e r n , i n w o n e r s , arbeid), o o k in v e r h o u d i n g t o t andere plekken in Z u i d H o l l a n d , N o o r d - H o l l a n d en U t r e c h t
Fiets •
Leiden h e e f t een g o e d h o o f d n e t fiets, m e t v o l d o e n d e kleine maaswijdte
•
9 0 % van de a g g l o m e r a t i e Leiden ligt b i n n e n 5 k m van het c e n t r u m van Leiden, de gehele a g g l o meratie ligt b i n n e n 7,5 k m van het c e n t r u m ; d i t is zeer geschikt v o o r fietsverkeer.
•
H e t c o m p l e t e c e n t r u m van Leiden ( m e t universiteit), inclusief o m l i g g e n d e g e b i e d e n aan de n o o r d zijde ( r i c h t i n g M e r e n w i j k ) , h e e f t een zeer g o e d e fietsbereikbaarheid, z o w e l ten o p z i c h t e van de bev o l k i n g ( o n d e r andere studenten) als ten o p z i c h t e van de arbeidsplaatsen.
•
O p interne relaties is de a u t o g e m i d d e l d slechts t w e e keer zo snel als de fiets. V o o r a l o p de relaties naar het c e n t r u m is de fiets c o n c u r r e r e n d .
OV •
H e t buslijnennet van Leiden heeft een zeer g o e d e d e k k i n g : Behalve in een klein deel van V o o r schoten w o o n t iedere i n w o n e r van de a g g l o m e r a t i e binnen 5 0 0 m van een bushalte.
•
O p de (overbelaste) invalswegen bij de a u t o s n e l w e g e n zijn vaak vrije busbanen gecreëerd (echter vaak niet d o o r g e t r o k k e n t o t aan het c e n t r u m van Leiden).
•
H e t c e n t r u m van Leiden (op het n o o r d o o s t e n na) is zeer g o e d intern bereikbaar m e t het o p e n b a a r vervoer, d o o r de nabijheid van het station (waar 3 8 buslijnen heengaan o f l a n g s k o m e n ) en d o o r de sterk b e n u t t e vrije busbaan o p de Breestraat (17 lijnen).
•
Het g e b i e d r o n d station Leiden Lammenschans is v o o r de i n w o n e r s van de a g g l o m e r a t i e g o e d i n tern bereikbaar m e t het o p e n b a a r vervoer
•
Er zijn veel b u s v e r b i n d i n g e n m e t plaatsen in de regio; Leiden Centraal is q u a aantal lijnen het g r o o t ste busstation van Z u i d - H o l l a n d .
•
De gehele b e b o u w d e k o m van de a g g l o m e r a t i e ligt binnen de invloedssfeer van een treinstation (afstand t o t s t o p t r e i n s t a t i o n < 3 k m o f afstand t o t sneltrein- / IC-statlon < 6 k m ) .
•
De externe O V - b e r e i k b a a r h e i d v u l t de ' g a t e n ' o p die vallen bij de externe a u t o - b e r e i k b a a r h e i d , b i j v o o r b e e l d in het c e n t r u m en in Stevenshof (bij De V i n k ) .
16
Quick Scan BerBiKhaarhBid LeidBn Intarna situatia
Figuur 13: De flets-berelkbaarheld laat vanwege de fijnmazige structuur van het fietsnet een logisch patroon zien: hoogste bereikbaarheid in het centrum , afnemend naar de randen.
Quiok Scan B e r B i k h a a r t i B l d Leiden I n t e r n e gituatiB
Zwaktes
structuur algemeen •
In Leiden zijn e r g veel barrières a a n w e z i g : Vooral de vele w a t e r w e g e n (Rijn, Vliet, Rijn-Schiekanaal, Zijl, singels en g r a c h t e n in het c e n t r u m ) v o r m e n een p r o b l e e m , d a t andere g e m e e n t e n niet h e b b e n .
•
De interne verkeersstructuur van de stad is niet helder
•
O m de binnenstad is geen c i t y n n g a a n w e z i g ; g e v o l g is d a t er veel d o o r g a a n d verkeer d o o r het c e n t r u m gaat. Deze d o o r g a a n d e route d o o r het c e n t r u m ( H o o i g r a c h t , Langegracht) z o r g t v o o r leefbaarheidsproblemen (geluid en verkeersveiligheid).
•
De invalswegen van Leiden k o m e n allemaal samen bij het s t a t i o n . Een gelijkmatige spreiding van e v e n w i j d i g blijvende i n v a l s w e g e n is veelal gunstiger.
•
Bij de W i l l e m de Zwijgerlaan ter h o o g t e van de G r o e n o o r d h a l l e n t r e e d t een h o g e verkeersintensiteit op o p een plek, die n o c h een belangrijke h e r k o m s t (veel i n w o n e r s ) n o c h een belangrijke b e s t e m m i n g (veel arbeidsplaatsen) is. Dit is het g e v o l g van veel (ten o p z i c h t e van de o m l i g g e n d e b u u r t e n ) d o o r g a a n d verkeer o p deze stedelijke w e g . Iets vergelijkbaars g e l d t v o o r de H a a g w e g , L a m m e n schansweg, Plesmanlaan en Churchilllaan / Dr. Lelylaan. Deze d o o r g a a n d e routes d o o r de stad brengen b o v e n d i e n g r o t e verkeersonveiligheid m e t zich m e e .
•
Er is geen gesloten t a n g e n t i ë l e ring van snelwegen a a n w e z i g o m Leiden, die als verdeelring kan d i e n e n ; g e v o l g is stedelijke w e g e n , die zwaar belast zijn m e t interwijks en d o o r g a a n d verkeer. Bovendien zijn er veel verkeerslichten n o d i g o p deze routes
•
De stedelijke w e g e n die aansluiten o p de a u t o s n e l w e g e n zijn overbelast. M e e s t overbelast is de E u r o p a w e g , naar de aansluiting Z o e t e r w o u d e - D o r p
•
De tangentiële s n e l w e g e n A 4 4 en A 4 hebben slechts een beperkte f u n c t i e in het stedelijke verkeer; zij zijn vooral geschikt v o o r vervoer o p relaties tussen r a n d g e m e e n t e n van Leiden ( A 4 4 : V o o r s c h o ten - Oegstgeest; A 4 : Leiderdorp - V o o r s c h o t e n / Z o e t e r w o u d e )
Auto •
H e t c e n t r u m van Leiden kan m e t de auto alleen via relatief g r o t e o m w e g e n w o r d e n bereikt. Dit leidt ertoe d a t de a u t o b e r e i k b a a r h e i d van het c e n t r u m ( m e t n a m e c e n t r u m - w e s t ) t e n opzichte v a n de b e v o l k i n g in alle o p z i c h t e n ( i n t e r n , extern en algeheel) m a t i g is. D o o r de h o g e concentratie van arbeidsplaatsen in het c e n t r u m is de bereikbaarheid van arbeidsplaatsen b i n n e n de agglomeratie hier w e l h o o g , w a t het c e n t r u m geschikt m a a k t als w o o n g e b i e d .
•
De vele arbeidsplaatsen in het c e n t r u m zijn m e t de a u t o slecht bereikbaar van b u i t e n a f en d a a r m e e onaantrekkelijk v o o r w e r k n e m e r s van buiten Leiden. In lijn hiermee is de binnenstad niet geschikt v o o r bedrijven, die sterk extern gericht zijn.
•
De o n t w i k k e l i n g s z o n e van Leiden ( L e e u w e n h o e k - binnenstad - Cronestein (bij Lammenschans)) ligt, m e t u i t z o n d e r i n g v a n Cronestein, niet o p t i m a a l ten o p z i c h t e van de o m l i g g e n d e snelwegen A 4 , A 4 4 en A 1 1 .
•
De interne autobereikbaarheidsscore van de A 4 - z o n e v o o r de b e v o l k i n g is m a t i g vergeleken m e t de rest van Leiden en Leiderdorp ( m e d e d o o r o n t b r e k e n van eigen i n w o n e r s ) .
Fiets •
De L e e u w e n h o e k ( m e t de universiteit) scoort v o o r de i n w o n e r s van Leiden ( o n d e r andere s t u d e n ten) niet o p t i m a a l w a t b e t r e f t fietsbereikbaarheid
•
Stevenshof ligt w a t b e t r e f t de fiets relatief o n g u n s t i g ten opzichte van de arbeidsplaatsen in Leiden.
17
Interne situatie
Kilometers
Figuur 14: Het interne O V - s y s t e e r n van de agglomeratie Is vooral gericht op oppervlakteontsluiting, vandaar de zeer goede dekking. G e v o l g is wel dat met lage frequenties per lijn wordt gereden, zodat de kwaliteit (OV-bereikbaarheid) matig is. Uitzonderingen zijn het centrum en het stationsgebied, omdat vrijwel alle lijnen hier langskomen.
Figuur 15: Externe OV-bereikbaarheid. Duidelijke pieken liggen rond de NS-stations; met name het gebied rond Leiden Centraal kent een zeer goede externe O V - b e r e i k b a a r h e i d , ook ten opzichte van andere plekken in Nederland.
Quick Scan B a r a i K b a a r l i a i d Leiden Interne situatie
OV •
Alleen het westelijke c e n t r u m en het stationsgebied (dat geen belangrijk w o o n g e b i e d is) een goede bereikbaarheid van arbeidsplaatsen m e t het interne o p e n b a a r vervoer. In de rest van de a g g l o m e r a tie valt d a t t e g e n .
•
Veel " d i r e c t e " (verbindende) buslijnen rijden via het station, b o v e n d i e n m e t een vrij lage f r e q u e n t i e (veelal halfuursdiensten).
•
Intern kan de bus o p reistijd (zonder w a c h t t i j d ) redelijk concurreren m e t de fiets, maar toch is de fiets o p de meerderheid van de relaties sneller. V a n u i t de n i e u w e Leidse w i j k e n (Stevenshof, M e r e n w i j k ) is o p geen van de relaties m e t publiekstrekkers het o p e n b a a r vervoer c o n c u r r e r e n d m e t a u t o o f fiets.
•
De lijn L e i d e n - U t r e c h t is deels enkelsporig, w a t een goede v e r b i n d i n g m e t U t r e c h t en verder verhindert. Multimodaal
•
Er is in Leiden geen locatie, w a a r v o o r alle t y p e n bereikbaarheid goed gescoord w o r d t
18
q u i c k Scan B B r B i k b a a r h a i d LBidBii Intarna sItuatiB
Quick Scan BBrBikbaartiBid LeidBn Interne gltuatia
Kansen De kansen liggen vooral in het m u l t i m o d a a l bereikbaar m a k e n van b e s t e m m i n g e n in Leiden, het o p v u l len van ' g a t e n ' in de bereikbaarheid, en in een aantal concrete p r o j e c t e n . De kansen v o r m e n o o k de aanzet t o t de v o l g e n d e t w e e paragrafen. Binnenstad •
Een ' k n i p ' in de d o o r g a a n d e routes d o o r het c e n t r u m ( L a n g e g r a c h t en H o o i g r a c h t ) is bevorderlijk v o o r de leefbaarheid. Dit is mogelijk, mits er een alternatieve r o u t e (liefst een cityring) k o m t .
•
Een c i t y r i n g kan d o o r g a a n d verkeer d o o r de binnenstad v o o r k o m e n en bestemmingsverkeer v o o r de binnenstad beter verdelen. Bovendien b i e d t het m o g e l i j k h e d e n v o o r meer autovrije zones in het c e n t r u m . Te d e n k e n valt aan een krappe c i t y r i n g over de Singels (bezwaar: b o c h t i g en o n o v e r z i c h telijk) of een ruimere c i t y r i n g (via Sumatrastraat, W i l l e m de Z w i j g e r l a a n , S c h i p h o l w e g , M o r s w e g , Churchilllaan en K a n a a l w e g ; n o d i g : aanleg link ( b r u g ) K a n a a l w e g - Sumatrastraat. Bezwaar: misschien té ruim.)
•
Een s t r i n g e n t parkeerbeleid en een a u t o v r i j e / - l u w e binnenstad bieden kansen v o o r een h o o g w a a r dige O V - l i j n o f O V - s h u t t l e . O o k w o r d t fietsgebruik verder g e s t i m u l e e r d . Leiden Centraal
•
De stationslocatie h e e f t v o o r de b e v o l k i n g een goede interne bereikbaarheid, z o w e l m e t fiets als m e t O V (en a u t o ) . Daarnaast is het extern goed bereikbaar m e t h e t o p e n b a a r vervoer, w a t g u n s t i g is v o o r arbeidsintensieve bedrijvigheid. D a a r o m is de stationslocatie geschikt v o o r arbeidsintensieve overheids- en baliefuncties m e t e e n lokale oriëntatie.
•
De goede interne autobereikbaarheid van het station r e c h t v a a r d i g t de aanleg van goede P+Rv o o r z i e n i n g e n , ter b e v o r d e r i n g van ketenverplaatsingen Cronestein / L a m m e n s c h a n s
•
Indien de A 4 - z o n e niet o n t w i k k e l d w o r d t : o p w a a r d e r e n van station Leiden Lammenschans (dat na s p o o r v e r d u b b e l i n g een verbeterde v e r b i n d i n g m e t U t r e c h t en verder krijgt) en zijn o m g e v i n g . D i t sluit aan bij de g o e d e fiets- en O V - b e r e i k b a a r h e i d (zowel intern als extern) en aardige autobereikbaarheid. (Bij o n t w i k k e l i n g van de A 4 - z o n e en aanleg van een g o e d transferium o p de kruising van spoor en A 4 kan het transferium treinstation w o r d e n en L a m m e n s c h a n s slechts halteplaats v o o r de Rijn G o u w e Lijn blijven.) A11-west
•
A a n l e g van de A 1 1 - w e s t b i e d t een oplossing v o o r een aantal p r o b l e m e n : De externe bereikbaarheid van de w e s t k a n t van Leiden v e r b e t e r t ; H e t d o o r g a a n d verkeer in o o s t - w e s t r i c h t i n g d o o r Leiden h e e n , m e t n a m e via de Churchilllaan, vermindert; M e e r intern stadsverkeer kan via het t a n g e n t e n s y s t e e m rijden; De externe bereikbaarheid van V o o r s c h o t e n v e r b e t e r t (indien er één o f meer n i e u w e aansluitingen komen); -
M o g e l i j k h e d e n v o o r een betere P-i-R-voorziening bij De V i n k ( a l h o e w e l het station w a t ver v a n de A 1 1 - w e s t ligt);
-
M e e r o n t s l u i t i n g s m o g e l i j k h e d e n v o o r Leiden, o n t l a s t i n g van bestaande ontsluitingsroutes (Europaweg).
19
Quick Scan BBrBiRbaaphBld i B l d e n IntBrna g i t u a t i
Multimodals BBH van da axterna arbeid -ÜOI3 5 lot e • • 7 mlBtotS
Figuur 16: Multimodale bereikbaarheid, boven intern, van de bevolking (geschikt voor lokale c o n s u mentgerichte functies); onder extern, van arbeidsplaatsen (geschikt als woonlocatie voor de hogere inkomensgroepen).
quick Scan B a r B i k l i a a r l i B l d LBidan IntBPne g i t u a t i
A4-zone •
Er t r e d e n i i o g e verkeersintensiteiten o p o p w e g e n d o o r relatief ' o n b e n u t t e ' , lege g e b i e d e n : de Eur o p a w e g langs de Oostvlietpolder, maar o o k de W i l l e m de Zwijgerlaan bij G r o e n o o r d h a l l e n . Dit d o o r g a a n d e verkeer w o r d t dus niet ' b e n u t ' d o o r die b u u r t e n . Hier z o u d e n arbeidsplaatsen o f w o ningen k u n n e n w o r d e n gecreëerd.
•
O n t w i k k e l i n g van de w o o n l o c a t i e R o o m b u r g is g u n s t i g : vergeleken m e t andere potentiële b o u w l o caties d i c h t bij het c e n t r u m gelegen; g o e d e m o g e l i j k h e d e n v o o r O V (Rijn G o u w e Lijn en buslijnen), maar o o k v o o r g o e d e externe a u t o - o n t s l u i t i n g
•
De zone langs de A 4 heeft gedeeltelijk al een redelijke O V - b e r e i k b a a r h e i d d o o r de nabijheid van station Lammenschans. Dit station en de Rijn G o u w e Lijn samen k u n n e n z o r g e n v o o r een goede O V - b e r e i k b a a r h e i d v o o r dit gebied bij t o e k o m s t i g e b e n u t t i n g v o o r stedelijke functies
•
B e b o u w e n v a n de O o s t v l i e t p o l d e r b i e d t goede kansen, z o w e l v o o r bedrijven als w o n i n g b o u w : de O o s t v l i e t p o l d e r is zeer g u n s t i g gelegen w a t b e t r e f t bereikbaarheid van de o m l i g g e n d e snelw e g e n ; g u n s t i g v o o r bovenregionale functies m e t b e h o e f t e aan een goede autobereikbaarheid d o o r o o k w o n i n g b o u w (aantrekkelijk langs de Vliet) te realiseren w o r d t het eigen draagvlak verhoogd;
zowel
aantrekkelijk
voor
de
bedrijven
als
voor
de
bewoners
(korte
woon-
werkafstand) •
De randlocatie langs de A 4 kan n o g beter w o r d e n b e n u t d o o r de A 4 ter plaatse te overkluizen: e x t r a p o t e n t i e e l , b o v e n d i e n b e p e r k i n g geluids- / s t a n k h i n d e r
•
Extra p o t e n t i e kan het gebied krijgen d o o r aanleg van het Rondje Randstad o p de b i n n e n r i n g , m e t een station in de A 4 - z o n e . Merenwijk
•
Een station M e r e n w i j k vullen het ' g a t ' in de externe bereikbaarheid van Leiden o p : o o k de M e r e n w i j k en Poelgeest w o r d e n hierdoor extern ( m e t de trein) goed bereikbaar. Rijn G o u w e Lijn
•
A a n l e g van de Rijn G o u w e Lijn kan de m i n d e r e autobereikbaarheid van h e t c e n t r u m van Leiden c o m p e n s e r e n , indien de lijn g e c o m b i n e e r d w o r d t m e t een transferium bij de kruising m e t de A 4 . Tussen transferium A4, centrum, station. Leeuwenhoek en transferium A44 kan dan een h o o g w a a r d i g e , h o o g f r e q u e n t e shuttledienst w o r d e n ingesteld (naast de dienst van de Rijn G o u w e Lijn zelf). De shuttledienst v e r z o r g t dan de externe ' a u t o b e r e i k b a a r h e i d ' van de b i n n e n s t a d , én alle a n dere belangrijke b e s t e m m i n g e n van Leiden. M o g e l i j k e v o o r d e l e n van de Rijn G o u w e Lijn / Shuttle zijn dus: -
V e r m i n d e r i n g van autoverkeer in de stad, d o o r bieden van gunstige overstap o p het O V aan de rand van de stad; Stop van de leegloop / verschraling van de b i n n e n s t a d ;
-
Mogelijkheid
tot knooppuntontwikkeling
r o n d de transferia ( ' v o o r w a a r d e '
voor
rendabele
h o o g f r e q u e n t e shuttledienst). Deze g o e d extern bereikbare locaties t r e k k e n weliswaar bedrijven uit de binnenstad aan, maar de daar v r i j k o m e n d e locaties k u n n e n w o r d e n b e n u t v o o r functies gericht o p goede interne bereikbaarheid en de nabijheid van het station ( w o n i n g b o u w , cultuur, recreatie); -
V e r m i n d e r i n g van d o o r g a a n d verkeer d o o r de stad heen ( d o o r de aanleg van de Rijn G o u w e Lijn als geheel);
-
G o e d f u n c t i o n e r e n d e transfena m a k e n het mogelijk o m parkeerruimte in en bij de binnenstad o p te h e f f e n o f deze r u i m t e te reserveren v o o r b e w o n e r s van de b i n n e n s t a d . V r i j k o m e n d e parkeerterreinen k u n n e n o o k w o r d e n b e b o u w d : w o n i n g b o u w , c u l t u u r , recreatie, etc.
20
Quick Scan BerBilcbaarliBiil Laidan Intarna gituatia
QuicR Scan B e r a m b a a r h e i d LeidBn Interne situatie
Bedreigingen Enkele van de v o l g e n d e bedreigingen liggen in het verlengde van de g e n o e m d e kansen: zij treden o p , indien de kansen niet w o r d e n benut. Andere staan echter los van de kansen. A44-zone O •
A4-zone
D o o r de ( m i n d e r g o e d bereikbare) w e s t k a n t van Leiden aan de A 4 4 t o t v o o r k a n t van Leiden uit te roepen, ' k e e r t Leiden zich af' van het grootste deel van N e d e r l a n d .
•
De a u t o b e r e i k b a a r h e i d van de L e e u w e n h o e k v o o r de b e v o l k i n g ( A 4 4 ) is niet o p t i m a a l , evenals de o p e n b a a r - v e r v o e r b e r e i k b a a r h e i d ; o n t w i k k e l i n g van de A 4 - z o n e d o o r Leiderdorp o f Z o e t e r w o u d e (of Leiden zelf) kan negatief zijn v o o r de L e e u w e n h o e k als t o p l o c a t i e .
• •
O p de extern best bereikbare plek (de A 4 - z o n e ) zitten niet of nauwelijks bedrijven e n / o f w o n i n g e n . De o n t w i k k e l i n g s a s van Leiden is gepland van A 4 4 naar het c e n t r u m ; d i t is (zonder verdere ingrepen) veel m i n d e r kansrijk dan een ontwikkelingsas v a n de A 4 naar het c e n t r u m . O o s t - w e s t v e r b i n d i n g e n , h o o f d r o u t e s d o o r stad
•
M e e r verkeer o p de d o o r g a a n d e routes d o o r de stad ( W i l l e m de Zwijgerlaan en Churchilllaan - Dr. Lelylaan) leidt t o t t o e n a m e van het aantal plekken m e t geluidsbelasting b o v e n de 6 5 d B ( A ) .
•
O n t w i k k e l i n g van de w o n i n g b o u w l o c a t i e V a l k e n b u r g is bedreigend v o o r de verkeerssituatie in Leid e n , als de oost-westrelaties niet verbeterd w o r d e n ; hetzelfde g e l d t v o o r verdere o n t w i k k e l i n g van de A 4 4 - z i j d e van Leiden.
•
In L e i d e n - N o o r d
( W i l l e m de Zwijgerlaan) dreigen ernstige v e r k e e r s p r o b l e m e n ; een alternatieve
route is echter lastig te creëren (bijvoorbeeld een noordelijke t a n g e n t i ë l e s n e l w e g ) . Binnenstad •
Als de d o o r g a a n d e routes d o o r het c e n t r u m niet w o r d e n o p g e h e v e n , k o m t de leefbaarheid in delen van de binnenstad o n d e r druk te staan.
•
Als de binnenstad m e t de a u t o minder g o e d bereikbaar blijft dan ( w i n k e l ) c e n t r a in o m l i g g e n d e plaatsen als Leiderdorp en Katwijk, dan zal de Leidse b i n n e n s t a d n o g verder k u n n e n verschralen w a t b e t r e f t lokale detailhandel en v o o r z i e n i n g e n ( o n d a n k s het g r o t e draagvlak van de binnenstad van Leiden). Bovendien k u n n e n c o n c u r r e n t e n als A l p h e n aan d e n Rijn en H o o f d d o r p in het ' g a t ' springen en g r o t e delen van het draagvlak van Leiden a f p i k k e n . (Inter)nationale Infrastructuur
•
De externe O V - b e r e i k b a a r h e i d van Leiden kan v e r m i n d e r e n d o o r aanleg van de HSL: w e l l i c h t m i n der f r e q u e n t e v e r b i n d i n g e n m e t A m s t e r d a m en R o t t e r d a m .
•
Een rondje Randstad kan de leiden t o t een n o g sterker negatief pendelsaldo, o m d a t de grote w e r k gelegenheidscentra n o g beter bereikt k u n n e n w o r d e n . D a a r e n t e g e n kan de f u n c t i e van Leiden als w o o n p l a a t s versterkt w o r d e n ( U t r e c h t k o m t b i n n e n bereik).
21
Iii
ll ft
1
lV"7 /
Bevolkingsdichtheid (inw/km2) Otot 2199 2200 tot 4699 jitSOO tot 6B99
1 l _
7 J 6900 tot 8999 _ 19000 lot 11399 |11400 tot 19999 |14000 lot1S999 16000 lot 20000 0 1
2
3
Kilometors
Percentage inwoners, woonachtig in gebieden met BBH-klasse X, 5 = best bereikbaar (BBH onderscheiden naar type relaties, modaliteit en type te bereiken massa)
Q.
bev. (intern, auto, arbpl.)
bev (extern, auto, arb.pl,)
bev. (intern, fiets, arb,pi,)
bev, (intern, OV, arb,pl,)
bev, (extern, OV, arb.pl,)
bev (in+ex, multimod, bev+arb)
bev (intern, multimod., arb.pl.)
bev. (extern, muitimod. arbpl.)
BBH-type
Figuur 17: Inwonertallen en bevolkingsdichtheden (boven), en per bereikbaarheidstype het percentage inwoners met een bepaalde klassescore. Opvallend: veel mensen w o n e n relatief ongunstig wat betreft intern O V . O o k opvallend: bij de andere typen: slechts w e i n i g mensen w o n e n zeer slecht.
Quick Scan BarelKDaarhBld Lalden
4.
Betere afstemming ruimtegebruik Leiden
In deze paragraaf w o r d t het bereikbaarheidsprofiel van verschillende b u u r t e n vergeleken m e t de f u n c ties, die in een b u u r t te v i n d e n zijn. Gekeken w o r d t of dit m e t elkaar o v e r e e n s t e m t en o f er verbeteringen mogelijk zijn. O o k w o r d e n de in het structuurplan van Leiden aan bepaalde w i j k e n toegekende schaalniveaus getoetst aan de bereikbaarheidsprofielen. De f i g u r e n die horen bij deze paragraaf zijn de f i g u r e n 17 t o t en m e t 19. O p m e r k i n g : als in deze paragraaf kwaliteitsoordelen w o r d e n gegeven ( ' g u n s t i g ' , ' o n g u n s t i g ' , ' g o e d ' , 'slecht'), dan m o e t w o r d e n b e d a c h t d a t dit alleen b e t r e k k i n g h e e f t o p de Leidse situatie. ' G u n s t i g ' betek e n t hier dus ' v o o r Leidse begrippen g u n s t i g ' .
4.1
Woonlocaties
(Zie f i g u u r 17)
Dichtheden De w o o n f u n c t i e in de g e m e e n t e Leiden is gespreid over de gehele b e b o u w d e k o m . De dichtheden in Leiden zijn echter hoger dan de d i c h t h e d e n in de r a n d g e m e e n t e n V o o r s c h o t e n , O e g s t g e e s t en (in m i n dere m a t e ) Leiderdorp. Binnen Leiden zijn de hoogste b e v o l k i n g s d i c h t h e d e n te vinden in het c e n t r u m van Leiden. Dit is o p zich o p v a l l e n d , o m d a t in andere steden meestal andere soorten w i j k e n , vaak de 19^ eeuwse, het dichtstbev o l k t zijn. Bovendien zijn de d i c h t h e d e n in het c e n t r u m van Leiden h o o g vergeleken m e t andere steden; het c e n t r u m van Leiden h e e f t dus een sterkere w o o n f u n c t i e d a n veel andere b i n n e n s t e d e n . H o g e r e bevolkingsconcentraties zijn verder te v i n d e n in de v o o r o o r l o g s e b u u r t e n r o n d de binnenstad, in Z u i d - W e s t (Leiden) / N o o r d - H o f l a n d ( V o o r s c h o t e n ) , Stevenshof en de M e r e n w i j k .
Leiden als geheel V o o r w o o n g e b i e d e n is het belangrijk, dat de i n w o n e r s de arbeidsplaatsen g o e d k u n n e n bereiken. Daaro m zijn de verschillende t y p e n bereikbaarheid van arbeidsplaatsen g e k o p p e l d aan het aantal i n w o n e r s In de verschillende b u u r t e n van de a g g l o m e r a t i e Leiden, o m een beeld te krijgen van de verdeling van de b e v o l k i n g van de a g g l o m e r a t i e over de verschillende bereikbaarheidsprofielen. V o o r Leiden als geheel geldt, d a t 7 0 % van de b e v o l k i n g w o o n t o p een plek m e t een (ruim) v o l d o e n d e fiets-bereikbaarheid
(klasse 3, 4 en 5 ) . O o k
de interne a u t o - b e r e i k b a a r h e i d
en de externe
OV-
bereikbaarheid zijn v o o r ruim 7 0 % van de b e v o l k i n g v o l d o e n d e o f g o e d . Er t r e e d t echter o o k een aantal duidelijke ' m i s m a t c h e n ' o p tussen de b e v o l k i n g en het bereikbaarheidsprofiel. Zo w o o n t slechts 1 0 % van de b e v o l k i n g in gebieden m e t een v o o r Leiden gunstige a u t o bereikbaarheid ten o p z i c h t e van externe arbeidsplaatsen. Ruim 6 0 % van de b e v o l k i n g w o o n t q u a O V bereikbaarheid o n g u n s t i g ten opzichte van de interne arbeidsplaatsen. O o k o p v a l l e n d Is, dat de mensen m e t h o g e i n k o m e n s veelal w o n e n o p plekken die een m i n d e r e externe bereikbaarheid hebben dan m e n sen m e t lage i n k o m e n s ; d i t terwijl mensen m e t hoge i n k o m e n s veelal meer o p de externe (niet-lokale) a r b e i d s m a r k t gericht zijn dan de lagere i n k o m e n s g r o e p e n .
22
]|!njq8D8iui!nj DUjUiuiaisjv U8pj8i pjaqjEBqiijaaag ueos ijamh
Quick Scan B e r e i k b a a r h B i d LaidBn fltstBinming
ruimtegearuik
Specifieke wijken Als w o r d t g e k e k e n naar specifieke w i j k e n , dan is o p v a l l e n d d a t de t w e e nieuwste w i j k e n van Leiden ( M e r e n w i j k en Stevenshof), die gericht zijn o p w a t hogere i n k o m e n s g r o e p e n , een veelal m a t i g e externe bereikbaarheid ten opzichte van arbeidsplaatsen h e b b e n . Stevenshof h e e f t n o g w e l een aardige O V bereikbaarheid, d o o r station De Vink. M e r e n w i j k kan dit o o k krijgen, indien station M e r e n w i j k w o r d t aangelegd. V e r d e r valt o p , d a t de zone langs de A 4 behalve w a t b e t r e f t O V (zeer) g o e d e bereikbaarheidsscores h e e f t en d a t deze p o t e n t i e niet o f nauwelijks b e n u t w o r d t v o o r b e b o u w i n g . Zeker als hier een transferiu m m e t aansluitend een s h u t t l e - v e r b i n d i n g naar het c e n t r u m en het station k o m t , is d i t een geschikte locatie v o o r w o n i n g b o u w .
23
Quick Scan B B r B i k b a a r h a i d
Laidan flfstammlna
ruimtapabruik
Arbeidsplaatsdichtheid (arbpl/km2) I 0 lot 799 I 600 tot 1699 11700 tot 2499 ' 12600 tot 3199 3200 tot 3999 ^ 4 0 0 0 tot 4999 tot 6999 M f e O O O lot 7000
MH6000
Percentage arbeidsplaatsen, gelegen in gebieden met BBH-klasse X, 5 = best bereikbaar (BBH onderscheiden naar type relaties, modaliteit en type te bereiken massa)
arb.pl. (intern, auto, bev.)
arb.pl. (extern, auto, bev)
arb.pl. (intern, fiets, bev.)
arb.pl. (intern, OV, bev.)
arb.pl. (extern, OV, bev,)
arbpl (in+ex, multimod, bev+arb)
arb.pl. (intern, multimod,, bev)
arb.pl. (extern, multimod., bev)
BBH-type
Figuur 18: Arbeidsplaatsen en -dichtheden (boven), en per bereikbaarheidstype het percentage arbeidsplaatsen met een bepaalde klassescore. Opvallend: de arbeidsplaatsen liggen in het algemeen op goed bereikbare plekken, alleen de externe auto-bereikbaarheid valt vaak tegen.
quick Scan B e r B l k l i a a r t i B i i l LaidBn AfgtBmmino r u i m t B g e h r u l K
4.2
Werklocaties
(zie f i g u u r 18 en 19)
Dichtlieden In Leiden zijn de h o o g s t e arbeidsplaatsdichtheden te v i n d e n in h e t c e n t r u m , r o n d het station Leiden Centraal en in de L e e u w e n h o e k . De L e e u w e n h o e k is een echt w e r k g e b i e d , w a a r a m p e r
gewoond
w o r d t . Hier zijn het L U M C , de Universiteit en andere k e n n i s g e b o n d e n bedrijven de grote werkgevers. Een andere belangrijke f u n c t i e van d i t gebied is o n d e r w i j s . In het c e n t r u m d a a r e n t e g e n is o o k de w o o n f u n c t i e belangrijk (het is i m m e r s het d i c h t s t b e w o o n d e gebied van Leiden), evenals de w i n k e l - en recreatiefunctie. In het c e n t r u m zijn meer kleinere bedrijven gevestigd ( g e m i d d e l d 8 a 9 w e r k n e m e r s per bedrijf, t e g e n o v e r 8 0 a 9 0 g e m i d d e l d in de L e e u w e n h o e k ) : detailhandel, horeca, culturele v o o r z i e n i n g e n , kleinschalige p r o d u c t i e a c t i v i t e i t e n . O o k rond het station is sprake van f u n c t i e m e n g i n g . Kantoren n e m e n daar een steeds belangrijker plaats in. A n d e r e belangrijke w e r k g e b i e d e n binnen de a g g l o m e r a t i e zijn de v o o r o o r l o g s e w i j k e n ten zuidwesten v a n de binnenstad ( g r o o t h a n d e l , transport, R O C ) , Leiderdorp ( W i n k e l h o f , M e u b e l p l e i n , Rijnland Ziekenhuis) en Z o e t e r w o u d e - R i j n d i j k (Heineken).
Leiden als geheel W a t b e t r e f t de locatie v a n de arbeidsplaatsen valt o p , dat de meeste arbeidsplaatsen (meer dan 8 0 % ) v o l d o e n d e , g o e d o f zeer g o e d m u l t i m o d a a l bereikbaar zijn, z o w e l intern als e x t e r n . V o o r alle bereikbaarheidstypen, behalve de externe autobereikbaarheid en de interne O V - b e r e i k b a a r h e i d , ligt zelfs meer dan de h e l f t van de arbeidsplaatsen goed t o t zeer g o e d (klasse 4 o f 5 ) . W e l liggen veel arbeidsplaatsen o p plekken, die v o o r de b e v o l k i n g b u i t e n Leiden slecht t o t zeer slecht m e t de a u t o bereikbaar zijn. Dit is niet o n g u n s t i g , zelfs positief, z o l a n g de externe O V - b e r e i k b a a r h e i d maar w é l g o e d is: het sluit aan bij het beleid w o o n - w e r k v e r k e e r m e t het O V af te w i k k e l e n . V o o r bed r i j v e n , w a a r v a n de w e r k n e m e r s veel zakelijke ritten m a k e n , is deze m a t i g e externe O V - b e r e i k b a a r h e i d echter w e l p r o b l e m a t i s c h . Hetzelfde geldt v o o r t r a n s p o r t b e d r i j v e n .
Specifieke wijken; schaalniveaus uit structuurplan De binnenstad van Leiden b e h o o r t intern t o t de best bereikbare plekken van Leiden, v o o r alle m o d a l i t e i t e n . Dit sluit g o e d aan bij de bedrijvigheid van lokaal/regionale o r d e ( o n d e r andere detailhandel, h o reca, baliefuncties) die in en o m de binnenstad gevestigd zijn. V o o r meer regionaal gerichte bedrijvigheid o n t b r e e k t echter de externe a u t o - b e r e i k b a a r h e i d . Dit s t e m t n i e t overeen m e t het randstedelijke karakter, d a t dit gebied volgens het Structuurplan van Leiden m o e t h e b b e n (zie f i g u u r 1 9 ) . Iets vergelijkbaars g e l d t v o o r de overige gebieden m e t Randstedelijke functies: o f w e l de externe a u t o bereikbaarheid, o f w e l de externe O V - b e r e i k b a a r h e i d laat te w e n s e n over. O p t i e s o m dit probleem o p te lossen zijn aanleg van een Rijn G o u w e Shuttle (ter ' v e r v a n g i n g ' v a n e x t e r n e a u t o - b e r e i k b a a r h e i d , of o m het gebied aan te sluiten o p het NS-station), of aanleg van de A l l - W e s t (externe auto-bereikbaarheid v a n de w e s t k a n t van Leiden v e r b e t e r t ) .
24
Figuur 19: De afstemming van de externe multimodale bereikbaariieid (onder) op de schaalniveaus uit het structuurplan (boven) is met name voor de gebieden van Randstedelijke orde niet optimaal. De A 4 - z o n e kan daarentegen, zeker na toevoeging van O V , goed op randstedelijk niveau opereren.
Quick Sean BaraikbaairliBiia lainlBn flfsteminino
ruimtBoaPruik
De zone langs de A 4 scoort v o l d o e n d e t o t g o e d q u a externe bereikbaarheid, o n d a n k s het o n t b r e k e n van O V . Dit b e t e k e n t , d a t het gebied bij t o e v o e g i n g van O V ,
de Rijn G o u w e Lijn / Shuttle bijvoor-
beeld, in de t o p c a t e g o r i e terecht zal k o m e n . Daarnaast is de score v o o r interne a u t o b e r e i k b a a r h e i d o o k al redelijk, o n d a n k s het o n t b r e k e n van draagvlak in de directe o m g e v i n g . De p o t e n t i e v a n deze zone blijkt in Leiderdorp. Daar w o r d t deze zone namelijk w e l al b e n u t , v o o r het Rijnland Ziekenhuis en M e u belplein Leiderdorp. O n d a n k s de lage OV-bereikbaarheidsscore (dat k o m t vooral d o o r de afstand t o t de rest van de a g g l o m e r a t i e ; d i t gebied is w é l het b e g i n p u n t v o o r alle belangrijke (stads)buslijnen die Leid e r d o r p a a n d o e n ) en de m a t i g e externe OV-bereikbaarheidsscore
k u n n e n dergelijke
grootschalige
v o o r z i e n i n g e n hier g o e d f u n c t i o n e r e n . Het Leidse gedeelte v a n de A 4 - z o n e kan b o v e n d i e n in de t o e k o m s t m e t de Rijn G o u w e Lijn tevens een goede O V - o n t s l u i t i n g bieden, w a t de p o t e n t i e v o o r vele soorten bedrijvigheid verder v e r g r o o t en p r o f i t e e r t o o k meer van de l i g g i n g nabij de A 1 1 . De A 4 - z o n e h e e f t dus g r o t e p o t e n t i e uit te groeien t o t een gebied m e t v o o r z i e n i n g e n m e t een Randstedelijk schaalniveau.
H e t gebied r o n d station Leiden Lammenschans, Cronestein, w o r d t in het s t r u c t u u r p l a n a a n g e d u i d als een gebied v a n lokale / regionale orde. Desalniettemin is dit gebied v o l d o e n d e t o t g o e d extern bereikbaar m e t de a u t o en h e t O V . Indien de A 4 - z o n e niet o n t w i k k e l d w o r d t z o u d i t g e b i e d een g o e d alternatief zijn v o o r bedrijven, die z o w e l een goede externe a u t o - en O V - b e r e i k b a a r h e i d w i l l e n als een g o e de interne bereikbaarheid.
Een belangrijk w e r k g e b i e d buiten Leiden, de G r o t e Polder in Z o e t e r w o u d e - R i j n d i j k , is gelegen in de hoek v a n de A 4 en de A l l ; de a u t o - b e r e i k b a a r h e i d is dus g o e d , zeker e x t e r n gezien. De bedrijvigheid is hier o o k o p a f g e s t e m d , o n d e r andere H e i n e k e n . Dit gebied kan m e t een halte van de Rijn G o u w e Lijn de O V - b e r e i k b a a r h e i d krijgen, die het nu grotendeels mist, w a t v o o r a l invloed kan h e b b e n o p het woon-werkverkeer.
In Leiden zijn er verder geen gebieden m e t een meer dan lokale bereikbaarheidspotentie v o o r bedrijven. Dit k o m t o o k o v e r e e n m e t de werkelijkheid: b u i t e n de a a n g e g e v e n gebieden zijn geen g r o t e w e r k g e l e genheidsconcentraties a a n w e z i g ; het zijn v o o r n a m e l i j k w o o n w i j k e n m e t lokale detailhandel en v o o r z i e ningen.
25
Figuur 20: Ideaalstructuur voor de agglomeratie Leiden
HuisK Scan BerBiKöaarhald iBlden
5.
fnfrastructurele maatregelen in Leiden
O m een indruk te k u n n e n krijgen van het e f f e c t van infrastructurele i n g r e p e n o p de bereikbaarheid is een scan g e m a a k t van een z o g e n a a m d 'ideaalbeeld': de i n f r a s t r u c t u u r v a n de a g g l o m e r a t i e w o r d t z o d a n i g aangepast, d a t een ideale situatie ontstaat. De aanpassingen zijn niet allemaal even realistisch, maar dat is gezien het doel v a n deze analyse van o n d e r g e s c h i k t b e l a n g : het doel is aan te geven w a t bereikt kan w o r d e n als m e n een 'ideale' infrastructuur creëert. Bovendien kan uit de resulterende beeld e n t o t o p zekere h o o g t e w o r d e n afgeleid w e l k e ingreep het meeste e f f e c t heeft; t o t o p zekere h o o g t e , o m d a t het een g e a g g r e g e e r d beeld betreft.
5.1
Ideaalbeeld
V o o r de a g g l o m e r a t i e Leiden is een ideaalbeeld gecreëerd middels de v o l g e n d e ingrepen (zie f i g u u r 2 0 ) : •
A a n l e g v a n de A 1 1 - W e s t als a u t o s n e l w e g ; deze w e g v o r m t de zuidelijke r a n d w e g van Leiden en v e r b i n d t de A 4 (ten zuiden van de aansluiting Z o e t e r w o u d e - D o r p ) en de A 4 4 (ten zuiden v a n de aansluiting L e i d e n - Z u i d ) m e t elkaar. O p deze A 1 1 - W e s t k o m t één aansluiting, ' V o o r s c h o t e n ' , bij de V o o r s c h o t e r w e g / Leidseweg.
•
A a n l e g van een n o o r d e l i j k e r a n d w e g , als a u t o s n e l w e g . Deze l o o p t v a n a f de A 4 (ter h o o g t e v a n de aansluiting H o o g m a d e , die blijft bestaan) langs Leiderdorp en de M e r e n w i j k , via het tracé van het Oegstgeesterkanaal (als t u n n e l o n d e r het kanaal bijvoorbeeld) naar de A 4 4 . Daar w o r d t aangesloten o p de A 4 4 tussen de aansluitingen O e g s t g e e s t en V o o r h o u t . A a n de noordelijke r a n d w e g w o r den t w e e aansluitingen g e m a a k t : de aansluiting ' L e i d e r d o r p - W e s t ' , bij de W i l l e m de Z w i j g e r l a a n ; en de d u b b e l e aansluiting ' L e i d e n - M e r e n w i j k / O e g s t g e e s t - O o s t ' , die aansluit o p de Gooimeerlaan in de M e r e n w i j k (middels een n i e u w e w e g langs het spoor) en o p de A b t s p o e l w e g in Oegstgeest.
•
Invoering van een Rijn G o u w e Shuttle, die v o o r het g r o o t s t e gedeelte dezelfde baan g e b r u i k t als de Rijn G o u w e Lijn. Alleen v a n a f station Leiden Lammenschans t o t aan een n i e u w t r a n s f e r i u m ' O o s t vlietpolder' bij de A 4 is een eigen baan n o d i g . De Shuttle rijdt h o o g f r e q u e n t (elke t w e e m i n u t e n ) m e t kleine v o e r t u i g e n van het transferium bij de A 4 4 naar het t r a n s f e r i u m bij de A 4 . Gestopt w o r d t bij de L e e u w e n h o e k (ter h o o g t e van het s p o r t c e n t r u m ) , Naturalis / L U M C , station Leiden Centraal, de Beestenmarkt, de Breestraat en station Leiden L a m m e n s c h a n s . Rond de transferia m a g u i t g e breid g e b o u w d w o r d e n ( k a n t o r e n , grootschalige d e t a i l h a n d e l , . . . ) , ter v e r h o g i n g v a n de rentabiliteit van de Shuttle.
•
O p de Singels w o r d t een C i t y r i n g gecreëerd, m e t een a f w i k k e l i n g s s n e l h e i d van 3 5 k m / h (duidelijk hoger dan de overige w e g e n in de o m g e v i n g ) . Deze C i t y r i n g m o e t het verkeer verdelen over de binnenstad en het d o o r g a a n d e verkeer o m het c e n t r u m heen leiden.
•
A a n v u l l e n d o p de C i t y r i n g w o r d t een ' k n i p ' in de b i n n e n s t a d a a n g e b r a c h t , o m te v o o r k o m e n d a t d o o r g a a n d a u t o v e r k e e r de straten van de binnenstad g e b r u i k t . De knip k o m t ter plaatse van de kruising L a n g e g r a c h t - K l o k p o o r t , z o d a t de d o o r g a a n d e r o u t e H o o i g r a c h t - Pelikaanstraat - Klokp o o r t - Langegracht o n d e r b r o k e n w o r d t Verder w o r d t o p (delen van) de Langegracht, de O u d e Singel, de K l o k p o o r t , de Pelikaanstraat en de H o o i g r a c h t eenrichtingsverkeer ingesteld.
26
I D E A A L B E E L D t o . v . huidige situatie Externe auto-BBH-klasse (bevolking)
• < - >
Figuur 21: De externe auto-bereikbaarheid van de bevolking In het ideaalbeeld (boven) verschilt duidelijk van het oorspronkelijke beeld. Met name de westkant is verbeterd (zie de toenamekaart, onder), tot het niveau van de oostkant.
Quick Scan B B r e i k h a a r h B i i i LeiilBii I n t r a s t r u c t u r e l B maatrenBlen
5.2
V e r a n d e r i n g e t i in b e r e i k b a a r i i e i d bij i d e a a l b e e l d
De aangegeven ingrepen h e b b e n invloed o p de interne en externe a u t o - b e r e i k b a a r h e i d en de interne O V - b e r e i k b a a r h e i d van de a g g l o m e r a t i e Leiden, en als g e v o l g daarvan o o k o p de m u l t i m o d a l e bereikbaarheid. De v e r a n d e r i n g e n zijn t e r u g te v i n d e n in f i g u u r 2 1 , 22 en 23 en w o r d e n hieronder toegelicht.
Auto-bereikbaarheid De externe a u t o - b e r e i k b a a r h e i d v e r b e t e r t in het ideaalbeeld sterk aan de w e s t k a n t v a n Leiden, in O e g s t g e e s t en in V o o r s c h o t e n ( f i g u u r 2 1 ) . De bereikbaarheid in de A 4 4 - z o n e w o r d t v a n dezelfde o r d e als de bereikbaarheid in de A 4 - z o n e . M e e s t e invloed gaat uit van de A l l - W e s t , w a a r o v e r duidelijk meer n i e u w e korte routes w o r d e n a f g e w i k k e l d dan over de noordelijke r a n d w e g . De interne a u t o - b e r e i k b a a r h e i d n e e m t m i n d e r sterk toe en het t o e n a m e p a t r o o n is m i n d e r helder; het is lastig aan te w i j z e n w e l k project hier de meeste invloed heeft. W e l valt o p d a t van g e b i e d e n , w a a r v a n de interne a u t o - b e r e i k b a a r h e i d één klasse is v e r b e t e r d , de externe a u t o - b e r e i k b a a r h e i d veelal t w e e o f drie klassen is v e r b e t e r d . Dit d u i d t erop, d a t de interne a u t o - b e r e i k b a a r h e i d waarschijnlijk vooral v e r b e t e r t d o o r de o p externe bereikbaarheid gerichte infrastructuur (de r a n d w e g e n ) en m i n d e r d o o r de interne aanpassingen als de c i t y r i n g . De c i t y r i n g h e e f t o o k o p de bereikbaarheid v a n de binnenstad w e i n i g of geen effect. Hetzelfde g e l d t v o o r de ' k n i p ' in de d o o r g a a n d e route in de b i n n e n s t a d . Een c i t y r i n g en een ' k n i p ' m o e t e n dus meer w o r d e n gezien als flankerend beleid, gericht o p een leefbare binnenstad.
OV-bereikbaarheid De interne O V - b e r e i k b a a r h e i d v e r a n d e r t d o o r de t o e v o e g i n g van de Rijn G o u w e Shuttle. O n d a n k s dat d o o r de Rijn G o u w e Shuttle o o k verderaf gelegen w i j k e n sneller te bereiken zijn v a n u i t andere w i j k e n , is er alleen een duidelijk e f f e c t (klasseverbetering) te zien in de b u u r t e n direct r o n d de Rijn G o u w e Shuttle ( f i g u u r 2 2 ) . Dit zijn echter b u u r t e n die z o n d e r de Rijn G o u w e Lijn o o k al t o t de g o e d t o t zeer g o e d i n tern m e t O V bereikbare b u u r t e n van Leiden h o r e n . Deze b u u r t e n profiteren dus, t e r w i j l deze h e t het m i n s t n o d i g h e b b e n . De enige b u u r t e n die echt profiteren zijn de O o s t v l i e t p o l d e r en Klein Cronestein, langs de A 4 ; hier was v o o r d i e n vrijwel geen O V en nu v e r t r e k t er elke t w e e m i n u t e n een v o e r t u i g . Verder kan de binnenstad profiteren van de Rijn G o u w e Shuttle en het t r a n s f e r i u m bij de A 4 ; de Rijn G o u w e Shuttle kan zoals de b e d o e l i n g was het gat in de (auto-)bereikbaarheid van de binnenstad o p vullen. Een andere oplossing o m de binnenstad ' m e t de a u t o ' bereikbaar te m a k e n is er niet, blijkens de niet v e r b e t e r e n d e a u t o - b e r e i k b a a r h e i d . O m in de rest van de a g g l o m e r a t i e Leiden o o k een betere interne O V - b e r e i k b a a r h e i d krijgen bussysteem m o e t e n w o r d e n aangepast: meer directere, snellere lijnen, die o o k f r e q u e n t e r
zal het (kunnen)
rijden. Eventueel kan in plaats hiervan het Rijn G o u w e - s p o o r n e t w o r d e n uitgebreid m e t t a k k e n naar de ' u i t h o e k e n ' v a n de a g g l o m e r a t i e ( V o o r s c h o t e n , Leiderdorp, O e g s t g e e s t ) . H e t b u s n e t m o e t dan zeker w o r d e n aangepast.
Multimodale bereikbaarheid De v e r a n d e r i n g e n in m u l t i m o d a l e bereikbaarheid ( f i g u u r 23) zijn v o o r n a m e l i j k het g e v o l g van een verbeterde a u t o - b e r e i k b a a r h e i d ; de (interne) O V - b e r e i k b a a r h e i d n e e m t slechts langs h e t tracé van de Rijn G o u w e Shuttle significant t o e . Alleen in de A 4 - z o n e n e e m t de m u l t i m o d a l e bereikbaarheid e c h t t o e , d o o r de t o e v o e g i n g van O V , d a t hier in de huidige situatie slechts zeer b e p e r k t v o o r h a n d e n is. De m u l t i m o d a l e bereikbaarheid n e e m t afgezien v a n de A 4 - z o n e het meeste t o e in h e t gebied r o n d de A l l - W e s t en in de zone r o n d de A 4 4 ; het is v o o r a l de externe a u t o - b e r e i k b a a r h e i d die leidt t o t deze t o e n a m e , In g e b i e d e n w a a r de a u t o - b e r e i k b a a r h e i d t o c h al beter is dan de O V - b e r e i k b a a r h e i d . V a n een echte m u l t i m o d a l e v e r b e t e r i n g is dus geen sprake.
27
Quick Scan BBreiKbaarhBiil LBiden I n f r a e t r u c t u r e l B maatregalen
Figuur 22: De interne OV-bereikbaariieid (boven) vertoont hetzelfde beeld als in de oorspronkelijke situatie, alleen si het goed bereikbare gebied nog beter bereikbaar geworden (zie onder).
Quiok Scan B e r B i k l i a a r l i B i i l Laidan
5.3
Afzonderlijke ingrepen
H e t e f f e c t van de afzonderlijke ingrepen is t o t o p zekere h o o g t e af te leiden uit de resultaten v a n het ideaalbeeld.
Randwegen H e t meest duidelijke e f f e c t v a n de r a n d w e g e n is de t o e n a m e van de externe a u t o - b e r e i k b a a r h e i d aan de w e s t k a n t van Leiden en in V o o r s c h o t e n . De w e s t k a n t van Leiden krijgt hierdoor een externe a u t o bereikbaarheid die vergelijkbaar is m e t de externe a u t o - b e r e i k b a a r h e i d aan de o o s t k a n t , bij de A 4 . Eén v a n de grote b e z w a r e n t e g e n het v o o r n e m e n van de g e m e e n t e Leiden de w e s t k a n t de ' v o o r k a n t ' v a n Leiden te laten zijn w o r d t dus d o o r aanleg van r a n d w e g e n t e n i e t g e d a a n . Een ander e f f e c t van de r a n d w e g e n is dat d o o r g a a n d o o s t - w e s t v e r k e e r uit de stad w o r d t g e h o u d e n . D i t e f f e c t blijkt duidelijk uit de n i e u w e kortste routes: gaat in de h u i d i g e situatie 1 5 , 5 % v a n de routes t u s sen p u n t e n b i n n e n de a g g l o m e r a t i e (deels) via een t a n g e n t i ë l e s n e l w e g ( A 4 en A 4 4 ) , bij aanleg van de noordelijke r a n d w e g en de A 1 1 - W e s t l o o p t d i t percentage o p t o t 2 7 , 7 % . Bovendien b e t r e f t het nu niet alleen routes v o o r z w a k k e relaties (tussen r a n d g e m e e n t e n o n d e r l i n g ) , maar o o k routes voor sterkere relaties, zoals van de o o s t k a n t van Leiden naar de L e e u w e n h o e k . O o k zal het i n k o m e n d e en u i t g a a n d e verkeer minder g e c o n c e n t r e e r d zijn o p een paar w e g e n ; er k o m e n alternatieve routes o m de stad in te k o m e n of te verlaten. Als b o v e n d i e n in de t o e k o m s t de w o o n l o c a t i e V a l k e n b u r g t o t o n t w i k k e l i n g w o r d t gebracht, kan het verkeer van en naar dit n i e u w e w o o n g e b i e d v o o r een aanzienlijk deel over de r a n d wegen worden afgewikkeld.
Als de noordelijke r a n d w e g en de A l l - W e s t m e t elkaar w o r d e n v e r g e l e k e n , dan valt o p dat de A l l W e s t meer kortste routes faciliteert dan de noordelijke r a n d w e g . Bovendien is de bereikbaarheidstoen a m e ten g e v o l g e van de A l 1-West duidelijker dan de t o e n a m e t e n gevolge van de noordelijke r a n d w e g ; vergelijk b i j v o o r b e e l d de t o e n a m e in de M e r e n w i j k m e t die in V o o r s c h o t e n . Daarnaast is de A l l W e s t veel e e n v o u d i g e r in te passen in de o m g e v i n g (er is i m m e r s een reservering g e m a a k t ) , zijn m i n d e r i n g e w i k k e l d e constructies n o d i g en is de A l l - W e s t korter dan de noordelijke r a n d w e g . Als er dus tussen de t w e e r a n d w e g e n g e k o z e n z o u m o e t e n w o r d e n , d a n is het v e r s t a n d i g de A l l - W e s t aan te legg e n . V o o r v e r b e t e r i n g v a n de externe bereikbaarheid v a n d e n o o r d k a n t , m e t name de M e r e n w i j k , kan d a n w o r d e n ingezet o p een station M e r e n w i j k .
Rijn Gouwe Shuttle De Rijn G o u w e Shuttle h e e f t een beperkte invloed o p de interne bereikbaarheid van de a g g l o m e r a t i e ; de shuttle v e r b e t e r t slechts de interne O V - b e r e i k b a a r h e i d in w i j k e n die al g o e d scoren w a t b e t r e f t O V bereikbaarheid. W a a r de shuttle w é l v o o r z o r g t is d a t de A 4 - z o n e bereikbaar w o r d t m e t O V en d a t de binnenstad van Leiden e x t e r n bereikbaar w o r d t vanaf de A 4 (en beter bereikbaar w o r d t vanaf de A 4 4 ) , weliswaar niet direct m e t de a u t o , maar via een t r a n s f e r i u m en een shuttledienst. Dit is de enige manier w a a r o p de binnenstad extern ' m e t de a u t o ' bereikbaar kan w o r d e n g e m a a k t . V o o r bedrijvigheid waarv o o r echte externe a u t o - b e r e i k b a a r h e i d een m u s t is, is de Leidse binnenstad dus geen gunstige locatie. O m de interne O V - b e r e i k b a a r h e i d van Leiden echt te v e r b e t e r e n zal het bussysteem m o e t e n w o r d e n a a n g e p a s t Er zal een stelsel van directe ' s t a m l i j n e n ' m o e t e n k o m e n , w a a r o p het overige systeem is a f g e s t e m d . Eén v a n deze stamlijnen is de Rijn G o u w e Lijn / Shuttle, verder b i e d t de relatie V o o r s c h o t e n - Leiden d o o r de c o n c e n t r a t i e van de relaties o p één lijn m o g e l i j k h e d e n v o o r h o o g w a a r d i g openbaar vervoer. O p de overige (kortere) relaties is de c o n c u r r e n t i e v a n de fiets erg g r o o t en kan gekozen w o r den v o o r stadsbussen, m e t w e l l i c h t een iets m i n d e r ' g e s t r e k t e ' r o u t i n g .
28
Quiek Scan B e r B i k b a a r h B i d LBidan I n f r a g t r u c t u r B l B maalpanalen
Figuur 2 3 : Het ideaalbeeld tieeft een groot effect op de Oostvlietpolder en Klein Cronestein bij de A4, door de introductie van OV-bereikbaarheid aldaar. Afgezien hiervan profiteren de westkant van Leiden en (de noordkant van) Voorschoten het meest van de introductie van het ideaalbeeld. Vooral de A 1 1 - W e s t is hier verantwoordelijk voor.
Quick Scan B a r a i k b a a r h B i i l laidBn InfragtructurelB
msatrenBlan
Cityring en '!
29
Figuur 24: Naturalis, één van de m u s e a , die Leiden tot een aantrekkelijke stad voor toeristme maken.
quick Scan BBralRtiaarnBld LBidan
6,
Conciysies
U i t de Q u i c k Scan Bereikbaarheid v o o r Leiden kan het v o l g e n d e w o r d e n g e c o n c l u d e e r d :
Externe positie •
Leiden h e e f t in potentie een groot
regionaal
draagvlak
(Locate-Allocate) van ruim een half miljoen
mensen. Kleinere c o n c u r r e n t e n (Alphen aan d e n Rijn, H a a r l e m m e r m e e r , maar o o k Leiderdorp en K a t w i j k ) k u n n e n hier echter een aanzienlijk gedeelte ( 2 0 0 . 0 0 0 mensen) van af p a k k e n , als Leiden zich niet g e n o e g profileert. •
O o k v o o r bovenregionale
functies
heeft Leiden potentie,
m e t een draagvlak van ruim 7 0 0 . 0 0 0
i n w o n e r s . D i t o n d a n k s (of juist dankzij) de nabijheid van g r o t e steden als Den Haag, A m s t e r d a m en R o t t e r d a m . De invloed van kleinere c o n c u r r e n t e n kan hier n ó g g r o t e r zijn, vooral H a a d e m m e r m e e r , Z o e t e r m e e r en Delft. W a t b e t r e f t bovenregionale functies m o e t Leiden k u n n e n profiteren van zijn positie als 'Kennisstad' en deze status u i t b o u w e n . •
De vier grote
steden
zijn
dominant
als aantrekkelijke
werkgever.
De nabijheid van deze steden
verklaart deels het (voor een stad van meer d a n 1 0 0 . 0 0 0 i n w o n e r s unieke) negatieve
pendelsaldo
v a n Lelden. Z o ' n negatief pendelsaldo leidt t o t een g r o t e r e afhankelijkheid van de ( w e r k g e l e g e n heids)situatie in andere steden. Een andere verklaring v o o r h e t negatieve saldo is het goede w o o n milieu in Leiden. •
H e t b o v e n m o d a l e a a n b o d aan musea (bijvoorbeeld Naturalis), de m o n u m e n t a l e binnenstad en het grote w i n k e l a a n b o d , g e k o p p e l d aan de bereikbaarheid en de l i g g i n g (tussenstop tussen A m s t e r d a m en Den H a a g ) , m a k e n Leiden aantrekkelijk v o o r toerisme
en recreatie.
Hierin is Leiden d o m i n a n t
ten o p z i c h t e v a n plaatsen als Zoetermeer, A l p h e n aan d e n Rijn en zelfs H a a d e m .
interne situatie, sterktes./zwaktes •
De sterkste -
punten
binnen de agglomeratie Leiden zijn:
de c o m p a c t h e i d van de a g g l o m e r a t i e en d a a r d o o r de m o g e l i j k h e d e n v o o r de fiets; de l i g g i n g v a n de binnenstad centraal in de a g g l o m e r a t i e de l i g g i n g van de ontwikkelingsas centraal in de a g g l o m e r a t i e en de positie die deze as nu al i n n e e m t : de meeste w e r k g e l e g e n h e i d is hier g e c o n c e n t r e e r d .
•
De belangrijkste
problemen
binnen de a g g l o m e r a t i e Leiden zijn:
de slechte a u t o - b e r e i k b a a r h e i d van de b i n n e n s t a d ; -
de v o o r Leidse begrippen m a t i g e externe a u t o - b e r e i k b a a r h e i d v a n de ' v o o r k a n t ' , w e s t k a n t v a n Leiden;
-
het o n d a n k s de vele lijnen m a t i g e interne o p e n b a a r vervoer;
-
de d o o r g a a n d e o o s t - w e s t - r o u t e s d o o r het stedelijk g e b i e d heen ( b e d r e i g i n g o p het gebied v a n milieu en r u i m t e , zoals in het structuurplan a a n g e g e v e n ) ; n o g hogere b e n u t t i n g is z o w e l uit o o g p u n t van d o o r s t r o m i n g als uit o o g p u n t v a n leefbaarheid vrijwel o n m o g e l i j k ; o v e r b e l a s t i n g van de belangrijke i n - / u i t v a l s w e g e n ;
-
het gebrek aan b o u w r u i m t e binnen de grenzen van Leiden.
30
Quick Scan B B r e l l t b a a r l i B i d LBidan EiinGitiiBias
Figuur 25: De A 1 1 - W e s t zorgt voor een vermindering van het oost-westverkeer door de stad heen. W e g e n als de W i l l e m de Z w i j g e d a a n (foto) worden dan ontlast.
Quick Scan B B r B i k b a a r h B l d LBidBn ConclusiBg
Auto, oost-west-verbindingen •
A a n l e g van de A 1 1 - W e s t is n o d i g o m de externe bereikbaarheid v a n de b e o o g d e ' v o o r k a n t ' van Leiden, de w e s t k a n t , o p te krikken (dit gebied kan sterk profiteren van v e r b e t e r i n g e n in de infrastructuur); o m het d o o r g a a n d e o o s t - w e s t v e r k e e r uit de stad te h o u d e n (zeker als de w o o n l o c a t i e V a l k e n b u r g o n t w i k k e l d w o r d t ) ; en o m de belasting van de i n - / u i t v a l s w e g e n van Leiden te v e r m i n deren.
•
A a n l e g van de A 1 1 - W e s t (zuidelijke r a n d w e g ) v e r d i e n t de v o o r k e u r b o v e n aanleg van een n o o r d e lijke r a n d w e g o f aanleg van een volledige r i n g w e g (de A 1 1 - W e s t én de noordelijke r a n d w e g ) : de A 1 1 - W e s t is effectiever d a n de noordelijke r a n d w e g (ook w a t b e t r e f t kosten), de A l l - W e s t z o r g t v o o r een grotere v e r b e t e r i n g in de s a m e n h a n g tussen ruimtelijke o r d e n i n g en infrastructuur dan een noordelijke r a n d w e g . Daarnaast zijn de v o o r d e l e n v a n een volledige r i n g ten o p z i c h t e van alleen aanleggen van de A 1 1 - W e s t zijn beperkt (extern bereikbaar m a k e n van de M e r e n w i j k ; n o g iets betere bereikbaarheid van O e g s t g e e s t ) . Bovendien zijn de b i j k o m e n d e nadelen van de volledige ring ten opzichte van de A 1 1 - W e s t
g r o o t ( h o g e kosten v a n de noordelijke r a n d w e g ; lastige c o n -
structies; aantasting landschap). •
Ervan uitgaande d a t een noordelijke r a n d w e g niet te realiseren is, d i e n t de (externe) bereikbaarheid van de noordzijde van Leiden t e w o r d e n verbeterd d o o r de bestaande d o o r g a a n d e route te reconstrueren en d o o r station M e r e n w i j k aan te leggen.
Binnenstad •
De binnenstad van Leiden is niet ' e c h t ' extern m e t de a u t o bereikbaar te m a k e n . Dit betekent dat de bedrijvigheid hierop m o e t w o r d e n a f g e s t e m d : geen functies, w a a r v a n d a a n dagelijks zakelijke ritten m o e t e n w o r d e n g e m a a k t , w e l functies m e t een lokaal v e r z o r g i n g s g e b i e d (detailhandel, baliefuncties, zakelijke d i e n s t v e r l e n i n g gericht o p de lokale m a r k t ) en f u n c t i e s , w a a r v o o r het de moeite l o o n t e e n m a l i g de i n g e w i k k e l d e verplaatsing te m a k e n (culturele, recreatieve en toeristische f u n c ties).
•
V a n u i t het o o g p u n t van leefbaarheid (geluid, veiligheid) is het n o d i g een ' k n i p ' te m a k e n in de d o o r g a a n d e route d o o r de b i n n e n s t a d ( H o o i g r a c h t , Langegracht). Er m o e t dan echter w e l een alternatieve route b u i t e n de binnenstad o m k o m e n , het liefst een c i t y n n g . O p de singels is een cityring te realiseren, g e k o p p e l d aan het parkeerverwijzingssysteem, maar deze kan geen hoge kwaliteit leveren ten gevolge v a n de vele b o c h t e n . Een w i j d e r e r i n g is o o k m o g e l i j k , alleen de kans o p sluipverkeer is dan groter en de m o g e l i j k h e d e n v o o r p a r k e e r v e r w i j z i n g m i n d e r g u n s t i g . Al deze maatregelen h e b b e n overigens geen duidelijke invloed o p de bereikbaarheidspositie van de binnenstad; het is ' f l a n k e r e n d beleid'.
31
Figuur 26: Transferium 't Schouw kan door aanleg van de Rijn G o u w e Lijn wellicht beter functioneren. O o k op de kruising van de Rijn G o u w e Lijn en de A4 Is een transfenum g e w e n s t .
Quick Scan B c r B l K b a a r l i B l i l LBidBn ConclusiBg
OV •
De Rijn G o u w e Lijn o p zich biedt de a g g l o m e r a t i e Leiden w e i n i g v o o r d e l e n : er w o r d t geen n i e u w draagvlak o n t s l o t e n . W e l w o r d t m e t de Rijn G o u w e Lijn het draagvlak van Leiden in het Groene H a r t en (in m i n d e r e m a t e ) de D u i n - en Bollenstreek beter aangesloten o p Leiden. De kans d a t m e n sen u i t w i j k e n naar concurrerende plaatsen w o r d t hiermee v e r k l e i n d .
•
H e t r e n d e m e n t van de Rijn G o u w e Lijn v o o r Leiden kan w o r d e n v e r h o o g d d o o r deze te c o m b i n e r e n m e t een h o o g f r e q u e n t e Rijn G o u w e Shuttle, van het transferium bij de A 4 4 (zie f i g u u r 2 6 ) , via de L e e u w e n h o e k , het station en de binnenstad, naar een n i e u w t r a n s f e n u m inclusief o n t w i k k e l i n g s g e bied bij de A 4 . Deze shuttle kan de externe ' a u t o - b e r e i k b a a r h e i d ' , die de binnenstad mist en die niet middels infrastructuur v o o r auto's lijkt te realiseren, v e r z o r g e n .
•
De interne O V - s t r u c t u u r van de agglomeratie is gericht o p volledige o p p e r v l a k t e o n t s l u i t i n g .
De
buslijnen rijden d a a r d o o r veel o m , m e t een lage f r e q u e n t i e (meestal 2 bussen per u u r ) . M e d e gezien de korte reisafstanden kan de bus de concurrentie niet aan m e t de fiets. W i l d i t w e l k u n n e n , dan is een net van directe v e r b i n d i n g e n n o d i g , eventueel o p g e h a n g e n aan de Rijn G o u w e Lijn. De v e r b i n d i n g L e i d e n - V o o r s c h o t e n biedt d o o r zijn geconcentreerde relaties over w a t langere afstand m o g e lijkheden v o o r een a f t a k k i n g van de Rijn G o u w e Lijn. De overige belangrijke relaties (naar O e g s t geest, Leiderdorp, M e r e n w i j k en Stevenshof) zijn veelal korter en lopen m i n d e r via één lijn. Hier k u n n e n bestaande streekbuslijnen dienen als stamlijn, a a n g e v u l d m e t stadsbuslijnen o m de freq u e n t i e o p te v o e r e n . V o o r het v o o r t r a n s p o r t naar de stamlijnen k u n n e n eventueel minibusjes w o r den gebruikt.
Overige karüsen •
Leiden als geheel scoort goed w a t betreft externe bereikbaarheid. Intern zijn er echter flinke verschillen, w a a r b i j o p v a l t d a t relatief w e i n i g mensen w o n e n o p g o e d e x t e r n bereikbare plekken en dat s o m m i g e g o e d bereikbare plekken niet g o e d w o r d e n b e n u t . Zo h o o r t de A 4 - z o n e van Leiden t o t de best m e t de a u t o bereikbare plekken van N e d e d a n d . D i t gebied h e e f t d a a r d o o r veel p o t e n t i e als bedrijfslocatie. M a a r o o k v o o r w o n i n g e n is de bereikbaarheid g u n s t i g , zeker als de Rijn G o u w e Lijn / Shuttle w o r d t gerealiseerd. Niet o n t w i k k e l e n van deze locatie z o u uit het o o g p u n t van bereikbaarheid een gemiste kans zijn.
•
V o l t o o i e n van de N 1 1 / A 1 1 - O o s t t o t aan de A 1 2 o n t s l u i t net als de Rijn G o u w e Lijn het eigen draagvlak v a n Leiden. Daarnaast w o r d t Leiden direct m e t U t r e c h t v e r b o n d e n .
•
De goede positie v a n de fiets in de Leidse m o d a l split kan n o g beter w o r d e n b e n u t , m e t n a m e d o o r ( n o g meer) directere v e r b i n d i n g e n en fietsenstallingen te creëren, z o w e l bij de b e s t e m m i n g e n (in de binnenstad) als bij stations en Lightrailhaltes.
•
H e t station Leiden Centraal is intern redelijk g o e d m e t de a u t o bereikbaar, t e r w i j l dit station de beste externe O V - v e r b i n d i n g e n biedt. Deze goede bereikbaarheidswaarden k u n n e n beter w o r d e n b e n u t d o o r hier P-i-R-voorzieningen te realiseren.
32
QuicK Scan BBrBiKhaarliBiil iBltien ConclugiBS
Hoofdlijnen van beleid •
De kans 'bronnen van kennis' sluit g o e d aan o p de g o e d e e x t e r n e bereikbaarheid van Leiden als geheel: kennisinstituten
en -bedrijven
h e b b e n een b o v e n r e g i o n a l e
uitstraling en
klantenkring.
Desalniettemin is het wenselijk d a t de specifieke vestigingslocatie v o o r de b r o n n e n van kennis, de L e e u w e n h o e k aan de w e s t k a n t van Leiden, beter extern bereikbaar w o r d t , m e t n a m e m e t de a u t o , v a n u i t de richting R o t t e r d a m en Utrecht. De A 1 1 - W e s t , en in zekere m a t e o o k de Rijn G o u w e Lijn, k u n n e n de externe bereikbaarheid van dit gebied o p v o e r e n naar het niveau van de oostzijde. •
De monumentale stad biedt inderdaad kansen: de g o e d e externe O V - b e r e i k b a a r h e i d , de centrale l i g g i n g van de binnenstad in de a g g l o m e r a t i e en het grote w i n k e l - en c u l t u u r a a n b o d maken de b i n nenstad aantrekkelijk v o o r toerisme, recreatie en s h o p p e n . Probleem is echter de externe a u t o bereikbaarheid,
die
de
mogelijkheden
voor
andere
functies
dan
wonen
en
recrea-
t i e / c u l t u u r / d e t a i l h a n d e l beperkt. Een H O V - s h u t t l e naar transferia bij de s n e l w e g kan zoals gezegd u i t k o m s t bieden. •
H e t aantrekkelijke w o o n m i l i e u van de a g g l o m e r a t i e Leiden kan n a d e l i g w o r d e n beïnvloed w o r d e n d o o r de verkeerssituatie in het stedelijk g e b i e d . De kansen die h e t w o o n m i l i e u biedt k u n n e n dus alleen w o r d e n b e n u t als de leefbaarheid o p een aanvaardbaar niveau blijft / k o m t . H e t is dan o o k terecht d a t het milieu en de schaarse ruimte o o k als b e d r e i g i n g w o r d e n gezien. Verkeer is in beide een belangrijke factor.
•
W a t b e t r e f t de b e d r e i g i n g e n van de arbeidsmarkt: kan w o r d e n o p g e m e r k t d a t v o o r Leiden het 'gevaar' d r e i g t d a t Leiden d o o r de positie tussen de g r o t e steden in steeds meer een w o o n s t a d w o r d t . In tijden van economische v o o r s p o e d is dit geen p r o b l e e m ( h e t verdiende geld w o r d t in Leiden u i t g e g e v e n ) , maar bij economische t e g e n s p o e d d r a a g t Leiden de lasten. Deze dreiging kan w o r d e n v e r m i n d e r d d o o r een unieke positie als kennisstad na te streven ( m e t unieke bedrijvigheid en w e r k g e l e g e n h e i d , die niet zo maar zal (of kan) verhuizen naar een andere stad) en d o o r het eigen verzorgingsgebied beter te ontsluiten ( v o o r k o m t d a t m e n zich gaat richten o p andere steden).
33
uapiB] piBUjesqDiejeg u e s s
mM
£ujc^R Scan BBrBllcliaarhBjil iBlisiii
B i j i a g e 1: B e g r i p p e n en a f l < o r t j n g e n
Attractiefactor
(Zie ook: Meervoudige
Toedeling)
De attractiefactor b e ï n v l o e d t de aantrekkings-
kracht van een stad bij de t o e d e l i n g van draagvlak. D i t b e t e k e n t , d a t als een b u u r t Y even ver van stad A als van stad B ligt, maar de a t t r a c t i e f a c t o r v a n stad A hoger is dan die van B, een groter deel van de i n w o n e r s van b u u r t Y zal w o r d e n t o e g e deeld aan stad A dan aan stad B. Evenzo kan een langere reistijd naar stad A dan naar stad B w o r d e n g e c o m p e n s e e r d d o o r een hogere a t t r a c t i e f a c t o r in stad A: o n danks de langere reistijd gaan t o c h meer mensen naar stad A dan naar stad B. M o gelijke attractiefactoren zijn het aantal arbeidsplaatsen en het v e r k o o p v l o e r o p p e r vlak in een stad.
BBH
Bereikbaarheid.
Bereikbaarheid
De bereikbaarheid v o o r b u u r t X w o r d t bepaald middels h e t ' Z w a a r t e k r a c h t m o d e l ' : v o o r alle andere b u u r t e n Y w o r d t de potentie v a n b u u r t Y ( h e t aantal i n w o n e r s , hetzij het aantal arbeidsplaatsen) gedeeld d o o r de reistijd*) v a n b u u r t Y naar b u u r t X. Deze q u o t i ë n t e n w o r d e n bij elkaar o p g e t e l d en v o r m e n samen de bereikbaarheidswaarde van b u u r t X. O p deze wijze g e l d t dus: hoe g r o t e r de potentie van b u u r t Y, hoe groter de invloed o p de bereikbaarheidswaarde v a n b u u r t X, en: hoe g r o t e r de reistijd van b u u r t Y naar b u u r t X, hoe kleiner de i n v l o e d o p de bereikbaarheidswaarde van b u u r t X. A l g e m e e n geldt: hoe hoger het getal d a t de bereikbaarheid a a n g e e f t , hoe beter de bereikbaarheid is.
Bereikbaarheids-
De bereikbaarheidswaarden v o o r een a g g l o m e r a t i e in de h u i d i g e situatie w o r d e n
klasse
verdeeld in vijf klassen, d o o r de ' r a n g e ' tussen de laagste gescoorde bereikbaarheidswaarde in de a g g l o m e r a t i e en de h o o g s t gescoorde bereikbaarheidswaarde o p te delen in vijf stappen van gelijke g r o o t t e . Klasse 1 staat d a n v o o r de slechtste bereikbaarheid (relatief, v o o r de a g g l o m e r a t i e ) en klasse 5 v o o r de beste bereikbaarheid. Bij de b e s c h o u w i n g van het ideaalbeeld kan o o k een klasse 6 (of n o g hoger) o p t r e d e n , v o o r gebieden die in de ideale situatie duidelijk h o g e r scoren dan de h o o g s t gescoorde bereikbaarheidswaarde in de huidige situatie.
Externe
bereik-
baarheid Interne
De bereikbaarheid van een b u u r t binnen de a g g l o m e r a t i e t e n o p z i c h t e van alle b u u r t e n buiten de a g g l o m e r a t i e .
bereik-
baarheid Knip
De bereikbaarheid van een b u u r t binnen de a g g l o m e r a t i e t e n o p z i c h t e van alle b u u r t e n binnen de a g g l o m e r a t i e . Een o n d e r b r e k i n g in een ( d o o r g a a n d e ) r o u t e , ter v o o r k o m i n g van d o o r g a a n d verkeer. Alleen via een (grote) o m w e g kan de knip w o r d e n o m z e i l d , m e t als g e v o l g d a t d o o r g a a n d verkeer andere routes gaat z o e k e n .
Locate-Allocate-
Locate-Allocate is een manier o m het draagvlak van een stad te bepalen: als er een
toedeling
aantal steden A, B, C, ... is, w a a r v o o r het draagvlak bepaald m o e t w o r d e n , dan w o r d e n de i n w o n e r s van b u u r t X t o e g e d e e l d aan de stad, die q u a reistijd ( m e t de
34
QuIcK Scan BerBikliBarhBlti L e U a n
Ouick Scan BerBiKbaarhBid iBiden Bijlaoen
a u t o ) het dichtst bij ligt. Dit w o r d t gedaan v o o r alle b u u r t e n in het studiegebied.
Meervoudige Toedeling
Bij een M e e r v o u d i g e T o e d e l i n g w o r d t het draagvlak van een stad als v o l g t bepaald: als er een aantal steden A, B, C, ... is, w a a r v o o r het draagvlak bepaald m o e t w o r d e n , dan w o r d t het grootste deel van de i n w o n e r s van b u u r t X toegedeeld aan de stad, die de grootste aantrekkingskracht u i t o e f e n t o p b u u r t X, het o p één na g r o o t ste deel aan de stad die de o p één na g r o o t s t e aantrekkingskracht u i t o e f e n t o p b u u r t X, e n z o v o o r t . De aantrekkingskracht
van stad I h a n g t af v a n de reistijd ( m e t de a u t o ) van b u u r t X
naar stad I (hoe groter de reistijd, hoe kleiner de aantrekkingskracht) en eventueel o o k van een attractiefactor * ) , g e k o p p e l d aan stad I. De verdeling
over de verschillende steden v i n d t plaats o p basis van een l o g a r i t m i -
sche f u n c t i e : de waarde van de a a n t r e k k i n g s k r a c h t van de steden A, B, C, ... w o r d t i n g e v u l d in een logaritmische f u n c t i e en deze logaritmische w a a r d e n w o r d e n o p geteld. De inwoners w o r d e n vervolgens verdeeld over de steden A, B, C, ... op basis v a n het aandeel van de logaritmische w a a r d e van de verschillende steden A, B, C, ... in de som van alle logaritmische w a a r d e n .
OV
O p e n b a a r vervoer.
Reistijd
De reistijden die g e b r u i k t zijn bij de b e r e k e n i n g e n zijn a f k o m s t i g uit BASNET, een m o d e l van het h o o f d w e g e n n e t van N e d e r l a n d , g e m a a k t d o o r A W . Deze reistijden zijn een b e n a d e r i n g van de g e m i d d e l d e reistijden v o o r een gehele d a g . V o o r w e g e n in stedelijk gebied k o m e n deze reistijden redelijk overeen m e t de reistijden in de spits. V o o r het a u t o s n e l w e g e n n e t w i j k e n de reistijden in de spits in het geval van congestie waarschijnlijk meer af van d i t g e m i d d e l d e , o m d a t een snelheid van 8 0 t o t 1 0 0 k m / h dan niet meer gehaald w o r d t .
* ) Dit begrip w o r d t elders in de begrippenlijst toegelicht
35
uBpjBi piBUJBeqijiBjBg usas x^inD
Quick Scan BereikliaarhBiia LeitiB
B i j l a g e 2: L i t e r a t u u r
Boomgaard
van kennis,
Structuurplan
D e g e n k a m p , M a r k , Handleiding
Leiden.
Quick
Leiden: g e m e e n t e Leiden, s e p t e m b e r 1 9 9 3 .
Scan Bereikbaarheid
Steden.
Den H a a g : Technische Universiteit
Delft, Faculteit Civiele Techniek en G e o w e t e n s c h a p p e n / Ministerie van Verkeer en W a t e r s t a a t , Directie Strategie en C o ö r d i n a t i e , januari 2 0 0 1 . D e g e n k a m p , M a r k , Quick-Scanmethode
Bereikbaarheid
Steden.
Den H a a g : Technische
Universiteit
Delft, Faculteit Civiele Techniek en G e o w e t e n s c h a p p e n / Ministerie van Verkeer en Waterstaat, Directie Strategie en C o ö r d i n a t i e , januari 2 0 0 1 .
Fietsers
opstappen;
Fietsnota
gemeente
Leiden.
Leiden: G e m e e n t e Leiden, Dienst B o u w e n en W o n e n ,
Sector S t a d s o n t w i k k e l i n g , A f d e l i n g Verkeer en Vervoer, d e c e m b e r 1 9 9 5 . H a r i n g s m a , Joh.; H.J. Friedman, Bereikbaarheid
Stadscentra.
Onderzoek
en C h e c k l i s t .
Den Haag:
H o o f d b e d r i j f s c h a p Detailhandel, apnl 1 9 9 7 . Sanders, F.M.; P.M. Schrijnen, Quick
Scan meervoudig
ruimtegebruik
Leiden
(Transportsysteem).
Delft:
Technische Universiteit Delft, Faculteit Civiele Techniek en G e o w e t e n s c h a p p e n , m a a r t 2 0 0 0 . VerkeersVeiligheidsAktieplan G e m e e n t e Leiden, O n t w e r p . Leiden: G e m e e n t e Leiden, Dienst B o u w e n en W o n e n , Sector S t a d s o n t w i k k e l i n g , A f d e l i n g Verkeer en Vervoer, n o v e m b e r 1 9 9 7 . Verkenning
Rijn Gouwe
Verkenningenstudie
Oost, Rijn Gouwe
Rijn Gouwe
West.
Lijn.
Den H a a g : Projectgroep Rijn G o u w e Lijn, januari 1 9 9 9 .
Den Haag: Stuurgroep Rijn G o u w e W e s t , augustus 1 9 9 9 .
36
