LEGENDA In that Empire, the Art of Cartography attained such Perfection that the map of a single Province occupied the entirety of a City, and the map of the Empire, the entirety of a Province. In time, those Unconscionable Maps no longer satisfied, and the Cartographers Guilds struck a Map of the Empire whose size was that of the Empire, and which coincided point for point with it. The following Generations, who were not so fond of the Study of Cartography as their Forebears had been, saw that that vast Map was Useless, and not without some Pitilessness was it, that they delivered it up to the Inclemencies of Sun and Winters. In the Deserts of the West, still today, there are Tattered Ruins of that Map, inhabited by Animals and Beggars; in all the Land there is no other Relic of the Disciplines of Geography.
Jorge Luis Borges, On Exactitude in Science, 1946
Alternative Exactitudes’ exhibition title was inspired by On Exactitude in Science, the famous short story by Jorge Luis Borges in which the earth’s surface is re-established in the shape of a full-scale map, in order to obtain a truly exact representation of it. With the remains of the map left crumbling and tattered in the Deserts of the West, Borges seems to have prophetized the discarding of the ideal of objective representation by post-war thought. Now, as we witness a striking re-emergence of the map in a luminous, ever all-encompassing form, do we observe a new belief in representation? To some extent, the work of all artists brought together in Alternative Exactitudes is marked by a belief in representation indeed. Still, none of these artists’ works can be said to adhere in an unproblematic manner to traditional cartography’s inclination towards absolute representation – quite literally blown up by Borges and his 1:1 scale map. In cartography, absolute representation is feigned by introducing a fictitious transcendental subject whose position the viewer is expected to adopt. Cartography thus depends heavily on a suspension of disbelief on the viewer’s behalf. In Alternative Exactitudes, however, we encounter very little of this; representation takes on quite a different guise. If traditional cartography is marked – and perhaps even defined – by its tendency towards the absolute and the universal, then the works of art we are faced with here should be seen as operating both within and against the tradition of cartography, thus defining what we might call the expanded field of cartography. Here, representation still is the starting point; all of their complex diversities notwithstanding, the artists in Alternative Exactitudes are all concerned with rendering (subjective) knowledge of the world visible. Hence, they advance the belief in cartographic representation by broadening its domain, and simultaneously undermine the transcendental abstraction underlying traditional cartography. The artists in Alternative Exactitudes strive for a formulation of new structural, intuitive, experimental, and critical modes for the representation of space, time, developments and actions. At the same time, however, their work is marked by a refutation of the map’s
characteristic reliance on flawless or neutral representation, on exactitude. The heterogeneity of the artworks in Alternative Exactitudes should not be understated, and yet, some recurring strategies can still be discerned. A good example would be the replacing of the abstract, transcendental subject of cartography by genuine subjectivity – often the artist’s own subjectivity. Another is self-reflexivity: if these works critique cartographic representation, they often do so by problematizing their own representational systems first; many of the artists’ maps in Alternative Exactitudes therefore articulate a system-immanent critique of cartography, even when they are not dealing with cartography proper. In this way, Alternative Exactitudes proposes a tension between the use of cartography as instrument of representation, and a sensitivity for its subjective nature. A dualistic preoccupation: an inclination to the scientific, but constantly negotiating its modes and conventions into a pluralism of exactitudes. This print on demand catalogue showcases not only the works in the exhibition, it also features a Dutch essay by anthropologist Herbert Ploegman. Its slightly personal tone reflects the nature of the map, which is a performative phenomenon in between subjects and objects, as Ploegman argues. We would like to thank everyone without whom this exhibition would not have been possible: all artists, exhibition co-ordinator Marlies Noijens at Kunstlicht, Bas Hendrikx at P/////AKT, Stefaan Vervoort, Daniël van der Poel, Steven Van Den Bergh at T.O.P. Office, Boris Čučković, LIMA, and Roos Euwe. Alternative Exactitudes was conceived by Kunstlicht in conjunction with the publication Mind the Map. On behalf of the board of editors, Steyn Bergs Jesse van Winden
Een uitgetekend zelf: de landkaart als subjectvormend proces Herbert Ploegman U bevindt zich hier: Hoogezand, provincie Groningen, tijdens het late vallen van een zomeravond. Ik heb een globe naast mijn bed gezet. Ik ben negen jaar, ik moet slapen, maar knip het licht in de bol naast mijn bed aan. Het tovert een veelkleurige wereld van continenten, zeeën en landen tevoorschijn die de geologische structuren, zichtbaar op de onverlichte bol, in het niets doet verdwijnen. Nu de globe oplicht, vormt het een lappendeken van helder onderscheiden staten. Ik kijk uit op Libië, dat zich als een groen vlak aftekent, met strenge, rechte grenzen, en her en der gevuld met enkele plaatsnamen. Daarnaast een rood Algerije. Daaronder een blauw Niger en een geel Tsjaad. Amsterdam, herinner ik mij, staat er ook op. Een stip met cirkeltje erom heen, en afgekort erbij: Amst. Ik kan een zekere trots niet onderdrukken dat dit erop staat, al bevind ik mij op dat moment in wat voor een perifeer gebied van Nederland doorgaat. Hoe dan ook: ik maak deel uit van iets dat op de kaart staat.
In 1959 tekende de Amerikaanse antropoloog George Murdock Afrikaanse etniciteiten in op een kaart met de grenzen van Afrikaanse natiestaten. Deze representatie is niet volledig onproblematisch, maar roept minstens vragen op bij de staatsgrenzen.
De reis gaat de jaren erna verder over kaarten van landen en plaatsen waar ik kom of ooit nog zijn wil. Ik wijs de plekken aan waar ik ben geweest. Ik koop gedetailleerde topografische kaarten van berggebieden waar ik tochten maak. Ik besteed uren aan het kijken naar kaarten. En ik vraag mij nu en dan af: wat is er meer betoverend, het avontuur van de steile bergpaden tussen immense rotsen? Het de weg vinden in de vreemde straten van de stad? Of de tocht op de kaart, het spiegelvlak waarover ik mij, in meer of minder detail, denk te zien bewegen? Zonder te blijven mijmeren in al te autobiografische hoog- of laagvlaktes lijkt het me hier interessant om aan stippen dat in deze dialectiek tussen kaart en omgeving een performatieve eigenschap terug te zien is. Deze interactie genereert een subject op een bepaalde plaats. Oftewel: de oefeningen in plaatsbepaling tijdens de reizen en tochten die ik jarenlang maakte, brachten, zou je kunnen zeggen, een afgebakend ‘ik’, of een ‘zelf ’ voort dat niet meer op een
willekeurige plek was, maar op een plaats in de wereld. Mijn leefwereld mat zich met een gerepresenteerde wereld. Vanuit deze observatie kan de verbinding worden gemaakt tussen de kaart als object, en de plek van het subject ten opzichte daarvan. Maar ook geeft het een aanzet tot beter begrip van de politieke implicaties die kaarten met zich meebrengen. Laat ik beginnen bij de kaart als object. Als ik de kaarten bekijk die ik gekocht heb tijdens reizen in verschillende landen, geven deze staatkundige indelingen weer, en plaatsnamen en andere toponiemen; geografische locaties van toeristische trekpleisters; transportvormen en -routes; en in zekere mate de geologische condities van het land in kwestie. Of, wanneer ik een topografische kaart heb gekocht – om nauwkeurig te kunnen navigeren in het afgebeelde gebied – dan geeft deze me een beeld van hoogtes, de individuele bebouwing, hoogteverschillen, waterstromen, bebossing, en niet te vergeten begaanbare paden of ontoegankelijke ravijnen. De kaarten bieden over het algemeen een begrijpelijk overzicht van de ruimte waaraan ze refereren. Maar vooral opvallend is hoe statisch deze kaarten zich voordoen. Van een toeristische kaart van Slowakije of een wegenkaart van Duitsland kan misschien niet meer of minder verwacht worden dan dat een individu zich bij het gebruik ervan kan oriënteren en plekken kan bereiken. Echter, een dergelijke kaart schotelt de gebruiker niet alleen een gestileerde en geabstraheerde weergave van het landschap voor, maar het zegt ook: dit ís de werkelijkheid. Ik wil hier niet beweren dat cartografen zich niet bewust zijn van de beperkingen van vertaling en representatie. Ook wil ik het veld van de kaart niet beperken tot de genoemde typen kaarten. Wat ik wil benadrukken heeft meer te maken met de wortels van wetenschappelijk denken die relateren aan het ontstaan van de cartografie in de vroegmoderne tijd, en het systeem waarin deze kaarten geproduceerd en actueel gehouden worden. De globe naast mijn bed, toen ik negen jaar was, wist mij te imponeren en te overtuigen met de heldere en nauwkeurige wereldindeling die daarop te zien was. Het medium bezat een aura van geloofwaardigheid die, bij nader inzien, refereerde aan de meetkundige precisie en uiteindelijk de waarheidsclaim van bewezen feiten die in het wetenschappelijk denken nog vaak dominant is. Dit had schijnbaar ook zijn weerslag op de staatkundige weergave van de globe. Het gaf mij geen toelichting op de kaarsrechte grenslijnen van de genoemde NoordAfrikaanse landen. Het presenteerde ze eenvoudigweg, in een bevroren, geabstraheerde toestand waarin tijd en ruimte van elkaar zijn losgemaakt, zoals Jan Kolen het ergens schrijft. Toen stelde ik hier nog geen vragen over. Maar inmiddels weet ik dat er over deze kaart een hele andere kaart van stamgebieden te leggen is, die bij lange na niet overeen komt met de grenzen die door Westerse kolonisators gesteld zijn. Het tweede punt waaraan ik de staticiteit van de kaart wijd, is verbonden met de productie- en consumptieprocessen zoals ze in onze maatschappij bestaan. Een goed voorbeeld is de Bosatlas, een kaartenboek dat eens in de zoveel jaar verschijnt. Deze atlas weet zichzelf het standaardwerk binnen het voortgezet onderwijs, onder andere. Het produceert daarmee een canonieke selectie en presentatie van kaarten die jonge geesten schoolt in
het kijken naar de wereld. Maar ook bedrijven als Google, Michelin en Falk produceren met grote regelmaat geactualiseerde weergaves van ‘de wereld’, digitaal of van papier. Met elke nieuwe uitgave verliest de vorige uitgave zijn commerciële waarde, en schijnbaar ook zijn relevantie. Verouderde digitale representaties zijn nog eenvoudiger te verwijderen en daarmee wellicht vergeten. Historische processen of ambigue zaken rond betwiste gebieden blijven zo buiten beschouwing op deze wijd verspreide representaties van de ons omringende omgeving. Nu geven deze kaarten wel de indruk statisch te zijn, maar onder anderen Michel Foucault wijst juist op het actieve karakter van de kaart. De kaart construeert kennis en oefent macht uit. De staticiteit moet daarmee als techniek gezien worden waarmee de actieve machtsuitoefening wordt versluierd. De kaart lijkt een statisch, feitelijk en losstaand object, maar is het allerminst. Het is nauw verbonden met het subject. Dit subject, de ‘ik’, of het ‘zelf ’ dat op een plek is, wordt gevormd door zowel deze plek als door de kaart. De plek biedt materiaal om historisch geladen verhalen aan te koppelen, maar de kaart duidt deze plekken, topoi, al gauw met een exclusieve autoriteit. Zoals uit mijn persoonlijke historie valt op te maken, is de kaart daarmee een middel tot identificatie en subjectvorming. Ik ben er echter van overtuigd dat met deze schijnbare helderheid over de wereld tegelijk breuken en ambiguïteiten worden geproduceerd die zich op enige wijze manifesteren. Het roept dan natuurlijk meteen de vraag op hoe de wereld dan nog wél af te beelden is, als het deze versluiering niet zou moeten ontkennen, en als deze autoriteit en subjectvorming kritisch bevraagd zou moeten worden.
Een eerdere versie van deze tekst vormde de inleiding op een programma in Perdu, getiteld “U bevindt zich hier” - kaart, subject en politiek dat plaatsvond op 9 december 2012. De sprekers op deze avond waren Lowie Brink, Julio Pastor en Peter van Lier. Perdu is een Amsterdams podium voor poëzie en experiment en organiseert wekelijks voorstellingen en avondprogramma’s.
Herbert Ploegman (1983) studeerde in 2011 af als cultureel antropoloog aan de Vrije Universiteit te Amsterdam. Momenteel verbindt hij zijn antropologische interesse aan literatuur en poëzie bij poëzietheater Perdu, en doet hij onafhankelijk onderzoek.
Annesas Appel View on the World Map 01, 02, 03 | Centre, 2013, three digital prints on Innova Photo Smooth Cotton high white 225 grs., 10 pages in accordion form each, 285 x 38,5 cm, scale 1:6,550,000. Centre consists of three handmade concertina-type books, in which each country on the world map is represented by the intersection of a horizontal and a vertical line at the location of its geographical centre. The tissue of lines is constructed in reverse alphabetical order; the countries beginning with a ‘Z’ were executed first, while those with an ‘A’ are at the surface. Each book is related to one-third of the world map.
View on the World Map 01, 02, 03 | Centre, 2013 (detail)
Lado Darakhvelidze Growing up in Kutaisi, 2013, pencil and acryl on paper, approx. 110 x 230 cm, part of the series Caucasian Memory Mapping
Growing up in Kutaisi, 2013 (detail)
Luc Deleu - T.O.P. Office World Population, 2012-2013, livefeed.
World Population, 2012-2013, screenshot.
2009.04.14. Earth rearrangement, 2009
Tim Hollander Cartographic Structure I (Which Way Brouwn?), 2013, site-specific structure; wood, digital print on paper, laser cut in perspex, 150 x 55 x 8 cm. The map describes a route that has been taken from the Stanley Brouwn pavilion in Leidsche Reijn to the centre of Utrecht.
Cartographic structure 1 (Which way Brouwn?), 2013 (detail)
Which way Brouwn?, 2013, digital print on paper, 42 x 18 cm, edition of 50
Gert Jan Kocken Fission, 2013, C-print, text printed on glass, 304 x 134 cm
Fission, 2013 (detail)
Jean Bernard Koeman Everything Beautiful is Far Away, 2010-2013, mixed media, dimensions variable.
Pia Louwerens Alternative Exactitudes (Getting Closer to the People), 2013, Performance
Julio Pastor 34 Days Running, 2009, etching printed on cotton paper in eight states, 20 x 20 cm each.
Caterina Pecchioli Chalk Line, 2008, video, 4’ loop, stereo sound, colour.
Chalk Line, 2008 (still)
Elian Somers California City Parcellation Plan, 2010, 210 x 373 cm, ink jet print on paper. The image was compiled from maps by Kern County Mapping.
California City Parcellation Plan, 2010 (detail)
Adrien Tirtiaux La ville-musée. Dôme géodésique pour Charleroi, 2010, matches, city plan. Courtesy Stefaan Vervoort. Photo: Kirsten Trippaers
La ville-musée. Dôme géodésique pour Charleroi, 2010
Charleroi is on my mind (detail), 2010-2013, installation view at CC Mechelen of an ongoing series of works investigating the city of Charleroi. Photo: Kirsten Trippaers
Sofie Van der Linden Eight works installed in analogy to the geographic position of their subjects, 2013, pencil on paper, various dimensions. dak, 2013 langkatstraat, 2013, amsterdam 365, 2010, amsterdam dak, 2012, roosendaal tinnepotstraat, 2013, hoogstraten waalvest, 2013, menen begijnhoflaan, 2012, gent de keuken van s., 2013, antwerpen jonghelinckstraat, 2012, antwerpen
jonghelinckstraat, 2012
Alternative Exactitudes 19 - 22 December 2013 P/////AKT platform for contemporary art, Amsterdam Print on demand catalogue for an exhibition by Kunstlicht in conjunction with Mind the Map (Vol. 34, 2013, no. 4). Annesas Appel Lado Darakhvelidze Luc Deleu - T.O.P. Office Tim Hollander Gert Jan Kocken Jean Bernard Koeman Pia Louwerens Julio Pastor Caterina Pecchioli Elian Somers Adrien Tirtiaux Sofie Van Der Linden Essay by Herbert Ploegman Curators: Steyn Bergs and Jesse van Winden Co-ordinator: Marlies Noijens Catalogue design: Merel Schenk www.tijdschriftkunstlicht.nl
