Leergang ouderen. Module: dementie en mantelzorgondersteuning Docent: Jacqueline de Groot, specialist ouderengeneeskunde

Leergang ouderen Module: dementie en mantelzorgondersteuning

Docent: Jacqueline de Groot, specialist ouderengeneeskunde

Inhoud van de scholing —  Epidemiologie —  Vormen van dementie —  Diagnostiek —  Behandeling

Inhoud van de scholing —  Gedragsveranderingen —  Omgangsadviezen —  Mantelzorgondersteuning —  Netwerk/ketens

Epidemiologie —  Meer vrouwen dan mannen —  Neemt toe met leeftijd, ouder dan 90 > 40% —  Meestal niet erfelijk

—  2011: 235.000 in NL —  2050: 500.000 in NL Bron: Alzheimer Nederland

Risicofactor algemeen

Hoge leeftijd

Roken Hart- en vaatziekte

Ongezonde leefstijl

Hersentrauma's

Vormen van dementie overig 14% vasculair 16% Alzheimer 70%

Vormen van Dementie —  Alzheimer —  Vasculaire dementie —  Frontotemporale dementie —  Lewy Body dementie —  Creutzfeldt Jakob

Kenmerken Alzheimer •  Eiwitophopingen, zgn plaques en tangles •  Meestal tussen 70 en 90 jaar •  Geleidelijke achteruitgang •  Ziekteduur varieert

Verloop van Alzheimer •  Individueel proces •  Complicaties lijden tot de dood • 

Bron: www.mijngelderseroos.nl

Kenmerken Vasculair •  Stoornis in bloedvoorziening hersenen •  Hart- en vaatziekten in voorgeschiedenis •  Verschijnselen zeer verschillend •  Stapsgewijze achteruitgang

Kenmerken Frontotemporale Dementie

—  Ook wel ziekte van Pick —  Aantasting frontale hersenkwab —  Meestal <60 jaar, 40% familiair —  Ernstige gedragsveranderingen, pas later geheugenstoornissen

—  Progressieve afasie o.a.

Kenmerken Lewy Body dementie —  Eiwitverdikkingen in de hersencellen, zgn Lewy bodies

—  In hersenstam —  Problemen bij aandacht, hallucinaties —  Parkinson(isme) —  Fluctuerend beloop

Kenmerken Creutzfeldt Jakob —  Zeldzaam —  Zeer progressief —  Prionen —  10-15% erfelijk

Vaak een mengbeeld van Alzheimer en vasculair

Daarnaast zijn er nog vele andere ziekten waar dementie bij voorkomt Huntington, AIDS, Parkinson, hypyothyreoïdie, vitaminedeficiëntie, “schildersziekte”, enz. Bron: hersenstichting

Tien signalen van dementie Bron: Alzheimer Nederland

—  Vergeetachtigheid —  Problemen met dagelijkse handelingen —  Vergissingen in tijd en plaats —  Taalproblemen —  Spullen kwijtraken

Tien signalen van dementie Bron: Alzheimer Nederland

•  Slecht beoordelingsvermogen •  Terugtrekken uit sociale activiteiten •  Veranderingen in gedrag en karakter •  Onrust •  Visuele problemen

Diagnostiek •  (hetero-) anamnese •  MMSE, kloktekenen •  Laboratoriumonderzoek •  Neuropsychologisch onderzoek •  Aanvullend onderzoek: MRI, scan

Waarom de diagnose stellen?

Waarom niet? •  Geen behandelmogelijkheden •  Struisvogelpolitiek •  Angst •  Gedane beloftes

Waarom wel? — Erkenning

— Uitsluiten ander ziektebeeld

— Behandeling

— Begeleiding

— Diagnose = opluchting

— Zelf beslissen

— Zorg voor mantelzorg

— Praten over

— Voorbereiden op

— Omgaan met — Advanced care planning

Gedragsveranderingen —  http://www.youtube.com/watch? v=CjxsR6Ictks&feature=youtu.be

Gedragsveranderingen —  Irritatie, ongeduld —  Uitbarstingen —  Herhalen, persevereren —  Confabulaties —  Façade —  Spullen verzamelen/zoekmaken

Gedragsveranderingen •  Paniek •  Agressie •  Dwalen/loopdrang •  Stemmingswisselingen •  Apathie •  0mkering dag-nacht ritme

Ik raak mijn schillen kwijt

Omgaan met veranderd gedrag

Omgaan met veranderd gedrag

Omgaan met veranderd gedrag

Zoekend reageren Bron: Imoz

Meegaan

Appel

Receptief Respect Reguleren

Begrenzen

Prothese accepteren

Wanneer medicamenteuze interventie?

Antidementiemiddelen •  Richtlijn / protocol •  In begin van de dementie •  Vaak effectief bij probleemgedrag (agitatie, hallucinaties)

Psychofarmaca bij dementie —  Richtlijn —  Altijd afweging —  Wanen / hallucinaties: antipsychotica —  Angst: benzodiazepinen —  Depressie: antidepressiva —  Slaapstoornissen: benzodiazepinen, antipsychotica

Trial and error

Mantelzorgondersteuning —  http://www.youtube.com/watch?

v=e84BPDhF4NU&feature=youtu.be

Mantelzorgondersteuning •  70% woont thuis •  82% mantelzorgers overbelast •  Lijdensdruk •  Eigenwaarde, maximale zelfredzaamheid •  Erkenning •  Psychosociaal (Alzheimer café o.a.) •  Omgevingszorg (Edomah o.a.)

Mantelzorgondersteuning bron: toolkit mantelzorgondersteuning

Overbelasting voorkomen Stappenplan: vroegtijdig opsporen, signaleren, ondersteunen en verwijzen Tools: CSI Respijtzorg

Wanneer kan het thuis niet meer •  Decompensatie mantelzorg •  Incontinentie •  Dwalen •  Gevaar •  Agressie •  Nachtelijke onrust •  Zelfverwaarlozing

Netwerk dementie

Opgezet conform de bouwstenen van de Leidraad Ketenzorg Dementie, waarin de wensen en behoeften van de client centraal staan Te vinden op de site van vilans, zorgprogramma dementie

Netwerk dementie

Inventariseren, bundelen, afstemmen en toespitsen op wensen en behoeften van de cliënt, mantelzorger en zorgverlener

Ketenpartners

Gemeente Zeist

Financiering

—  Gemeente —  Zorgkantoor —  Ketenpartners

42

Netwerk dementie Schakel:

—  Vroegsignalering —  Diagnostiek —  Begeleiding —  Casemanagement

Netwerk  DemenBe  

Diagnos#ek  bij  vermoeden  van  demen#e       Huisarts  

Vermoeden  van  geheugenstoornis     of  cogniBeve  achteruitgang?  

1. 

1.   Diagnose  DemenBe  gesteld  

Resultaat  diagnosBek  door  huisarts   Diagnose  DemenBe  gesteld,  geen  advies  nodig   2.  Verdere  diagnosBek  of  advies  over      medicamenteuze  behandeling      (cholinesteraseremmers)  is  nodig   3.            Andere  verklaring  dan  demenBe  

Verwijzing  naar     Geheugenpoli  Diakonessenhuis  (088-­‐2509009)     of  UMC  (088-­‐7558378)   via  Zorgdomein  

Pa#ënt  is  niet  bereid     of  in  staat  te  komen     naar  poli  

 

Ondersteuning  gewenst  bij  (moBveren  tot)       ziektediagnosBek?  

 

Specialist  ouderengeneeskunde  en  psycholoog     van  aanverwant  verpleeghuis  of   De  Bilt:  Mobiel  geriatrisch  team  (030-­‐2298888)   UH/  Zeist:  Exper`eam  DemenBe  (06-­‐20701275)   3.   Behandeling  huisarts     of  verwijzing  naar  andere  specialist  

Pa#ënt  is  bereid  en  in  staat  te  komen  naar  poli   en  een  of  meer  van  de  volgende  criteria  is  van  toepassing:   • Sprake  van  gedrags-­‐  en/  of  systeemproblemaBek   • Sprake  van  verslavingsproblemaBek   • Vermoeden  van  depressie   • Bestaande  psychiatrie  

 

Verwijzing  naar   Altrecht  Senior,  de  ES   Ambulant  team   (030-­‐297600)   Via  Zorgdomein   Diagnose  DemenBe  gesteld?  

18-­‐06-­‐13  

 

   

2.   Verdere  diagnosBek  of  advies  over   medicamenteuze  behandeling  nodig  

Pa#ënt  is  bereid  en  in  staat  te  komen  naar  poli     Verwijzing  in  ieder  geval  indien:   • Lee2ijd  <  65  jaar   • Verdenking  op  vasculaire  demenBe   • Sprake  van  snel  progressief  ontwikkelde  stoornis   • Vermoeden  van  (chronisch)  delier   • Bestaande  neurologische  problemaBek  zoals  Parkinsonisme   • Polyfarmacie   • Complexe  somaBsche  problemaBek  

Diagnos#ek  door  huisarts  (conform  NHG-­‐standaard)   1.  Afnemen  observaBelijst  demenBe   2.  Anamnese;  aandacht  voor  geheugen,afasie,apraxie,        agnosie  en  oordeels-­‐en  kriBekvermogen.  Ook  ADL.   3.  Heteroanamnese         4.  Lichamelijk  onderzoek:  in  ieder  geval  RR,  pols,      orienterend  neurologisch  onderzoek   5.  MMSE  en  lab  

Aanmelden  voor  een  casemanager    

Diak  ZH  Zeist  

Verwijzing  naar   Altrecht    senior,  de  Es    (030  –  2297600) Via  Zorgdomein  

Doorloop&jd  diagnos&ek     vanaf  verwijzing  huisarts   maximaal  3  maanden  

Take home message —  http://www.youtube.com/watch?v=vQEwF6IfNKc

Interessante websites —  www.alzheimer.nl —  www.hersenstichting.nl —  www.alzheimerexperience.nl —  www.mezzo.nl —  www.vilans.nl —  www.respijtzorg.nl —  www.edomah.nl —  Enz.